L.Verhoeven, Kannercyclus 09-05-2011
advertisement
Bio (EEG) feedback Reflecties vanuit de klinische praktijk Kannercyclus 09-05-2011 Dr. EWM (Lisette) Verhoeven Neurofeedback - Een vraag uit de spreekkamer- Minimaal €1500 Literatuur ü2008 literatuur search • Slechts een paar studies • Kleine groepen • Geen controle groep Literatuur ü Vooral onderzoek bij volwassenen • • • • • • ADHD Traumatisch hersenletsel Epilepsie Depressie Migraine Angst stoornissen ü Minder onderzoek gedaan bij kinderen • Vooral ADHD Januari 2010 Rapport ITS Radboud universiteit Interventies voor kinderen met ASS en/ of een verstandelijke beperking In opdracht van college voor zorgverzekeringen(CVZ) Onderzoek ITS Behoefte aan gedegen onderzoek! Onderzoek Kouijzer et al. üZorgt neurofeedback voor verbetering: • Cognitief functioneren • ASS kenmerken (sociale vaardigheden) üMeetinstrumenten • cognitieve taken • vragenlijsten bij ouders (leerkrachten) Onderzoek Kouijzer et al. Studie 1 Studie 2 •8-12 jaar •8-12 jaar •PDD-nos •ASS •vast protocol •Individueel protocol •7 EEG feedback, 7 wachtlijst controle •10 EEG feedback, 10 wachtlijst controle •verbetering EEG groep op -cognitie selectieve aandacht, inhibitie, set-shifting, concept generation, goal setting -Sociale vaardigheden bij ouders gemeten •verbetering EEG groep op -cognitie: set-shifting - Sociale vaardigheden Ouders merkten wel verbetering, leerkrachten niet •Behoudt resultaten na 12 maanden •Behoudt resultaten na 6 maanden Onderzoek Kouijzer et al. 3 üInvloed • a-specifieke effecten aandachtstraining, een op een contact met therapeut tijdens sessies • verwachtingen over de behandeling/behandeluitkomst Onderzoek Kouijzer et al. Studie 1 Studie 2 Studie 3 •8-12 jaar •8-12 jaar •12-18 jaar •PDD-nos •ASS •ASS •vast protocol •Individueel protocol •Individueel protocol •7 EEG feedback, 7 wachtlijst controle •10 EEG feedback, 10 wachtlijst controle •13 EEG feedback, 12 skin conductance, 10 controle •verbetering EEG groep op -cognitie selectieve aandacht, inhibitie, set-shifting, concept generation, goal setting -Sociale vaardigheden enkel bij ouders gemeten •verbetering EEG groep op -cognitie: set-shifting - Sociale vaardigheden Ouders merkten wel verbetering, leerkrachten niet •verbetering EEG groep op -cognitie: set-shifting •Behoudt resultaten na 12 maanden •Behoudt resultaten na 6 maanden behoudt resultaten na 6 maanden Vragen nav onderzoek Kouijzer üNiet iedereen ‘response’ op feedback (54%), wie wel? üInvloed van leeftijd? üInvloed groepsgrootte Vragen nav onderzoek Kouijzer üGeen functionele verklaring: Wat is de reden dat neurofeedback helpt? Wat is het onderliggende mechanisme? Vragen nav onderzoek Kouijzer üNog weinig kennis over de relatie tussen EEG en gedrag. • Waar is verandering te verwachten / welke meetinstrumenten Vragen nav onderzoek Kouijzer ü In eerste studie ADHD protocol gevolgd ü lage beta / theta golven à Slecht 2 golven uit 19 QEEG‘channels’ ! Vragen nav onderzoek Kouijzer üIn latere studies individueel protocol gevolgd • Individuele doelen, mbt frequenties van de hersengolven en locatie. üNiet te veel variatie voor onderzoek? àPer individu een andere gedragsverandering/uitkomstmaat? àCase studies? Vragen nav onderzoek Kouijzer ü Bij ASS lijken veel hersengebieden betrokken • Vergrootte hemisferen, cerebellum, nucleus caudatus (Stanfield et al., 2008) • Pathologie van de frontaal kwab, amygdala, temporaal cortex, parietaal cortex (Amaral et al., 2008) ü Ook dieper liggende hersengebieden betrokken! àEEG enkel uitvoerbaar op corticale delen Twee vragen aan Mirjam üInvloed individuele protocol üNeurofeedback enkel op cortex Neurofeedback: stand van zaken üEffectiviteit bij ASS nog niet bewezen üEffectiviteit bij andere aandoeningen, bv ADHD ook discutabel (de Hen & Geurts, Tijdschrift voor Neuropsychologie 2008) “de vraag of neurofeedback ingezet kan worden als evidence based behandeling van ADHD kan vooralsnog alleen met een ‘nee’ beantwoord worden. Er is dus onvoldoende grond voor de stellige uitspraken die onder andere te vinden zijn op het internet en in populair-wetenschappelijke artikelen.” Behoefte aan verder onderzoek! Neurofeedback: stand van zaken - Wat zeggen we tegen ouders/cliënten? - Achtergrond Link neurofeedback met ‘oude’ traditie: Operante conditionering Operante conditionering üLeerproces: gedrag gevolgd door beloning/bestraffing. • Geen reflexmatige reacties • worden door een stimulus uitgelokt • Zijn spontaan van aard Operante conditionering Skinner box Directe beloning gewenst gedrag ASS en operante conditionering üVoor bed/slapengaan training üTaal/verbaal gedrag üWoede uitbarstingen üeetproblemen ASS en operante conditionering ü ABA: Applied Behavior Analysis Toegepaste gedragsanalyse Mutisme Stapsgewijze aanpak ü Beloning voor elke verbale uiting ü Beloning verbale uiting als reactie verbale uiting van een ander ü Beloning verbale klanken gelijk aan klanken ander • Uitbreiding naar woorden/zinnen Achtergrond Link neurofeedback met ‘nieuwe’ traditie: Steeds meer interventies op basis van technologie Technologische interventies üDigitale ondersteuning • E-health /digitale coaches üGames • Leren herkennen emoties (status B, vergelijkend onderzoek) üVirtual reality • Praktische en sociale vaardigheden(status A, RCT) üBiofeedback • EEG(neurofeedback) • ……… Biofeedback üBiofeedback: het terugkoppelen van informatie uit het lichaam • • • • • • EEG Hartslag Bloeddruk Huidgeleiding/temperatuur Ademhaling Spiertonus Biofeedback ‘de Pen’ Registreert te hard,knijpen, onrustige bewegingen • lampje branden •moeilijker te bewegen Mensen die terugkoppeling (moeilijker bewegen) kregen hadden lagere hartslag – minder lichamelijke stress Biofeedback Games Mindball Game Biofeedback games Vrije tijd, educatief, entertainment Biofeedback in Dr Leo Kannerhuis Biogids: stressmeter üBiofeedback: het terugkoppelen van informatie uit het lichaam • • • • • • EEG Hartslag Bloeddruk Huidgeleiding/temperatuur Ademhaling Spiertonus Biogids: stressmeter üBortsband • Hartslag • Hartslagvariabiliteit üSignaal bij te hoog stressniveau • Zichtbaar via ‘pebble’ • Prive via mobiele telefoon üOntspannings oefening/activiteit Stress meter: eerste ervaringen üCliënt A, jongerenkliniek üGebruik stressmeter gedurende 1 maand • Krijgt cliënt beter zicht welke activiteiten stress geven? üResultaat • beter inzicht welke activiteiten stress geven • Geen verbeterd inzicht welke activiteiten ontspanning bieden Slaan we door? ASHLEY, UW TECHNOLOGIE ASSISTENT Dank voor uw aandacht
