RADIOTHERAPIE BIJ BORSTKANKER

RADIOTHERAPIE
BIJ
BORSTKANKER
Antoni van Leeuwenhoek.
Zorg in de kern van kanker.
INHOUD
Persoonlijke gegevens 3
5 Begeleiding en revalidatie 16
≈ Bestralingsschema 3
1 Borstkanker en radiotherapie 4
≈ Waarom bestraling? 4
≈ Uitwendige bestraling 5
≈
Met wie heeft u te maken? 5
≈ Begeleiding en ondersteuning 16
≈ Revalidatie 16
≈ Workshop ‘Look Good Feel Better’ 16
≈ Intimiteit, seksualiteit en kanker 16
≈ Activiteitenbegeleiding 16
≈ Arbeidsrevalidatie 17
2Voor de behandeling
van start gaat 6
6Waar kunt u meer
informatie krijgen? 18
≈ Uw eerste afspraak in het
Antoni van Leeuwenhoek 6
≈ Consult met uw
radiotherapeut of PA 6
≈ Receptiebalie Radiotherapie 6
≈ Gesprek met de medewerker
voorlichting 7
≈ CT-scan 7
≈ Eerste bestralingsafspraak 8
≈ Bestralingstijden 8
≈ Op tijd komen 8
3Uw behandeling
in de praktijk 9
≈ Aanmelden 9
≈ De afsprakensticker 9
≈ De bestraling 9
≈ Controles 10
≈ Na afloop van de bestraling 10
≈ Uw huisarts 11
≈ Hoe heeft u uw behandeling
ervaren? 11
≈ Klachtenprocedure 11
4Bijwerkingen, adviezen
en veelgestelde vragen 12
≈ Korte termijn 12
≈ L
ange termijn 13
≈ Veelgestelde vragen 14
2
≈ Borstkankervereniging 18
≈ Voorlichtingscentrum 18
≈ KWF Kankerbestrijding 18
≈ Internet 18
7Betrokken bij de kern
van kanker 19
≈ Vrijwilligers 19
≈ Biobank 19
≈ Antoni van Leeuwenhoek Foundation 19
8Over het Antoni van
Leeuwenhoek 20
≈ Radiotherapie in Amsterdam
en in Hoofddorp 20
≈ Openbaar vervoer 20
≈ Taxivervoer en
vervoerskostenregeling 20
≈ Parkeren 21
≈ Gast-Huis 21
≈ Stiltecentrum 21
≈ Winkel met restauratie 21
≈ Internet 21
≈ Rolstoelen 21
9Telefoonnummers 22
De belangrijkste punten
samengevat 23
PERSOONLIJKE GEGEVENS
Uw naam
Uw bestralingsschema ziet er als volgt uit
Totaal aantal bestralingen
Aantal dagen per week
Aantal weken
Uw radiotherapeut of PA Bereikbaar via telefoonnummer Uw bestralingstoestel
Bereikbaar via telefoonnummer 020 512 2100
Radiotherapie Hoofddorp
023 890 9600
3
HOOFDSTUK 1 BORSTKANKER EN RADIOTHERAPIE
Waarom bestraling?
Bij u is een kwaadaardige tumor in de
borst geconstateerd. Een kwaadaardig
tumor is een gezwel dat infiltreert in
de omringende weefsels. Via bloed- en
lymfebanen kan de tumor ook uitzaaien
naar plaatsen elders in het lichaam. Na
een operatie, waarbij de chirurg de tumor
volledig heeft weggehaald, is het toch
mogelijk dat er zich nog tumorcellen in
de borst bevinden. Radiotherapie dient
om deze tumorcellen uit te schakelen.
Hierdoor wordt de kans dat de tumor
weer terugkomt in de borst- of borstwand
Bestralingstoestel
4
en de aangrenzende kliergebieden kleiner, en zo verbetert uw genezingskans.
Is er bij u een voorstadium van kanker
geconstateerd, het zogenaamd Ductaal
Carcinoom In Situ (DCIS) dan kan
deze niet uitzaaien. Wel kan ook dit
voorstadium van een tumor na operatieve
verwijdering teruggroeien.
In een kwaadaardige tumor is het erfelijk
materiaal, het DNA, verstoord. Het
uitgangspunt van radiotherapie is dat
het DNA van de tumorcellen door de
bestraling beschadigd raakt. Gezonde,
normale cellen herstellen hierna weer
snel, maar tumorcellen kunnen door
deze beschadiging van het DNA niet goed
herstellen. Door vaak te bestralen krijgt
de tumorcel niet de gelegenheid zich te
herstellen en sterft uiteindelijk af.
Uitwendige bestraling
Bij uitwendige bestraling bevindt het
bestralingstoestel zich buiten het lichaam
en wordt het te behandelen van buitenaf
door de huid heen bestraald.
De straling waarmee u behandeld gaat
worden, is een elektrisch opgewekte straling. Dit gebeurt in het bestralingstoestel:
de lineaire versneller. Hierin worden
elektronen omgevormd tot fotonen.
De fotonen kunnen diep in het lichaam
doordringen. Door de hoge energie is het
mogelijk om met heel gerichte stralingsbundels te behandelen. Ter voorbereiding
op de bestralingen wordt een CT-scan
gemaakt. Met behulp van deze CT-scan
wordt het exacte bestralingsgebied
bepaald. Hierna wordt berekend hoe
de bestraling zo gericht kan worden dat
er zo min mogelijk belasting is van het
omliggend weefsel. Dit noemen we het
bestralingsplan.
Het bestralingstoestel kan in een hele
cirkel om u heen draaien, zodat u uit elke
gewenste hoek bestraald kan worden.
In de kop van het bestralingstoestel zitten
afdekkingslamellen, waardoor juist die
delen afgeschermd kunnen worden
waar de straling niet mag komen. Deze
afdekkingslamellen hoort u schuiven als
u op het toestel ligt. Van de bestraling
zelf voelt u niets. De bestraling duurt
slechts enkele minuten. Afhankelijk van
het individuele bestralingsschema wordt
u op werkdagen gedurende een tot zeven
weken bestraald.
Met wie heeft u te maken?
U wordt behandeld door een
radiotherapeut-oncoloog of physician
assistant(PA). Tevens is het mogelijk dat
uw behandelaar nog in opleiding is tot
radiotherapeut-oncoloog of PA. In de
opleidingsfase is er structureel overleg
met en begeleiding door de opleidende
radiotherapeut-oncoloog.
Een radiotherapeut-oncoloog, wij
gebruiken vaak de term radiotherapeut,
is een medisch specialist die patiënten
met kanker behandelt met straling.
Een PA heeft een masteropleiding afgerond na een medische HBO-studie. Een
PA kan zelfstandig patiënten zien, maar
heeft nauw overleg met een radiotherapeut. De PA is specifiek opgeleid voor het
behandelen van borstkankerpatiënten.
In deze behandelwijzer wordt steeds
gesproken over radiotherapeut of PA,
ook als uw behandelaar nog in opleiding
is. De bestraling wordt uitgevoerd door
radiotherapeutisch laboranten of radiotherapeutisch laboranten in opleiding,
onder supervisie van gediplomeerden.
5
HOOFDSTUK 2
VOOR DE BEHANDELING VAN START GAAT
Uw eerste afspraak in het
Antoni van Leeuwenhoek
Bij uw eerste bezoek aan ons ziekenhuis
wordt u ingeschreven. Dit gebeurt aan
de hoofdbalie als u voor het eerst een
afspraak heeft bij een radiotherapeut.
Heeft u een consult met een van onze
radiotherapeuten in een ander ziekenhuis
gehad, dan kunt u zich direct melden bij
de afdeling Radiotherapie. Daar wordt
dan uw inschrijving compleet gemaakt.
U krijgt dan een sticker met uw
persoonlijke gegevens mee. Voor de
inschrijving dient u bij zich te hebben:
≈ e en geldig legitimatiebewijs met uw
burgerservicenummer.
w zorgverzekeringspas.
≈u
Consult met uw
radiotherapeut of PA
Wij adviseren u om bij alle consulten en
gesprekken iemand mee te nemen. Zo
kunt u later met elkaar nog napraten
over wat er is verteld.
U heeft een afspraak met een
radiotherapeut of PA. Deze heeft uw
medische gegevens zoals die door de
verwijzende specialist zijn vastgesteld.
Ondanks deze informatie zal uw
radiotherapeut of PA u toch opnieuw
vragen stellen over uw ziekte. Meestal
wordt er ook een gericht lichamelijk
onderzoek gedaan om een indruk te
krijgen van uw lichamelijke gesteldheid.
Indien nodig worden nog aanvullende
onderzoeken aangevraagd.
In het gesprek hoort u hoe uw
behandeling er uit zal gaan zien en
hoeveel keer u naar verwachting
bestraald gaat worden. Ook wordt het
doel van de behandeling uitgelegd en
wat de eventuele bijwerkingen zullen
zijn.
Indien u samen met uw radiotherapeut
of PA besloten heeft om over te gaan tot
een behandeling krijgt u een brief thuis
met de afspraken voor de voorbereiding
op de bestraling.
Voor sommige behandelingen wordt de
optimale toepassing van de bestraling
in studieverband uitgezocht. Indien u
hiervoor in aanmerking komt, wordt u
hierover uitgebreid geïnformeerd.
Receptiebalie Radiotherapie
Voorlichtingsgesprek
6
Als u een afspraak heeft voor de
voorbereiding op de bestraling, meldt u
zich bij de receptiebalie van de afdeling
Radiotherapie (let op: NIET de afdeling
Maken van inktlijnen bij CT-scan
Radiologie!). Hier ontvangt u een grote
sticker met een streepjescode. Met deze
sticker meldt u zich altijd aan voor uw
afspraken op onze afdeling. Er wordt
nogmaals een foto van u gemaakt om
patiëntenverwisseling te voorkomen.
Gesprek met de medewerker
voorlichting
Om u zo goed mogelijk op de bestraling
voor te bereiden, krijgt u voorafgaand
aan de behandeling ook een gesprek met
een medewerker voorlichting. Tijdens
dit gesprek komen vooral praktische
zaken aan bod. Er is veel ruimte voor het
stellen van vragen. Met behulp van een
fotopresentatie wordt u uitgelegd hoe
de voorbereiding op de bestraling en de
bestraling zelf zal verlopen.
naar achteren in een steun. Uit de muur
in de ruimte van de CT-scanner komen
laserlijnen die zich projecteren op uw
lichaam. Deze lijnen worden aangetekend
op uw lichaam met speciale markeerinkt.
Deze inkt bevat zilvernitraat waardoor
het goed hecht op de huid. Wel kan deze
inkt afgeven op uw kleding. Houd u
hier rekening mee als u voor de CT-scan
komt? Er worden ook een paar kleine
tatoeagepuntjes aangebracht.
Door de lijnen en de tatoeagepuntjes kunt
u op het bestralingstoestel weer precies
zo worden neergelegd als tijdens het
maken de CT-scan. Dit is nodig voor de
nauwkeurigheid van het bestralen.
Het is belangrijk dat de inktlijnen nog
zichtbaar zijn als u voor uw eerste
bestraling komt. Bij het douchen is het
daarom beter om niet over de lijnen te
wrijven. Bij het afdrogen dient u alleen
te deppen en geen crèmes of lotion te
gebruiken rondom de lijnen.
Mochten de lijnen dreigen te verdwijnen
voor uw eerste bestraling, is het dan
mogelijk dat iemand die bij u overtekend?
Hier kan een watervaste stift voor worden
gebruikt. Streepjes op de inktlijnen zetten
is het duidelijkst. Laat u daarbij wel de
CT-scan
Een CT-scan ter voorbereiding op
de bestraling wordt altijd bij onze
afdeling Radiotherapie in Amsterdam
gemaakt. Bij een CT-scan worden
er met behulp van röntgenstraling
meerdere dwarsdoorsnede foto’s van
de borstkas gemaakt. Zo ontstaat een
driedimensionaal beeld op de computer.
Voor het maken van de CT-scan komt
u op een tafel te liggen met de armen
Receptiebalie
7
CT-scanner
tatoeagepuntjes vrij? U kunt ook altijd bij
ons terugkomen om dat door ons te laten
doen. Als u bestraald wordt, worden de
lijnen onderhouden door de radiotherapeutisch laboranten. Het maken van de
scan duurt ongeveer een half uur.
Eerste bestralingsafspraak
Na de CT-scan krijgt u bericht thuis wanneer voor u de bestralingen gaan beginnen en op welk toestel. Ons streven is
om u binnen tien kalenderdagen te laten
beginnen. U kunt over uw afspraken ook
bellen op 020 512 2160 of de receptie­
balie op nummer 020 512 2100.
Bestralingstijden
Bij het inplannen van uw afspraken
hebben wij met veel voorschriften en
andere afspraken rekening te houden.
Hierdoor kunnen de tijden van de
bestraling per dag verschillen. U kunt bij
het voorlichtingsgesprek aangeven welke
8
periode van de dag u het beste schikt. Bij
het inplannen van de afspraken doen wij
ons best hier zoveel mogelijk rekening
mee te houden. Voor uw afspraken kunt u
ook terecht bij Service en Ondersteuning.
Zij zijn te vinden in het kantoor achter
de receptie. De deur staat daar altijd
open. Telefonisch zijn ze te bereiken via
020 512 2160.
Op tijd komen
Vanzelfsprekend doet u uw best om op
tijd op uw bestralingsafspraak te zijn.
Wilt u met de gewone filedrukte rekening
houden? Mocht er onderweg onverhoopt
lang oponthoud zijn, dan kunt u de
receptiebalie Radiotherapie bellen op
020 512 2100. Wordt u bestraald in
Hoofddorp, dan belt u 023 890 9600.
Zij geven dan door dat u verlaat bent.
Maakt u zich vooral niet ongerust;
u wordt altijd bestraald!
HOOFDSTUK 3 UW BEHANDELING IN DE PRAKTIJK
Aanmelden
Afsprakensticker
Bij uw eerste bezoek aan de afdeling
Radiotherapie heeft u een grote sticker
met streepjescodesticker gekregen.
Hiermee meldt u zich altijd aan.
Dat doet u door de sticker onder de
streepjescodescanner te houden. Deze
hangt aan een paal bij de ingang van de
afdeling Radiotherapie. Op het scherm
verschijnen dan uw afspraken. Als het een
bestralingsafspraak betreft, ziet u op het
scherm het nummer verschijnen van het
bestralingstoestel waar u verwacht wordt.
Voor de bestralingen neemt u plaats in
de wachtruimte van het desbetreffende
bestralingstoestel.
Bij de receptie krijgt u een sticker
met uw afspraken voor de rest van
de week. Elke donderdag haalt u
hier uw nieuwe afsprakensticker op
voor de week die komen gaat. Er is
regelmatig ook een controleafspraak
met uw radiotherapeut of PA gepland.
Deze afspraak wordt voor u gemaakt
en staat ook op uw afsprakensticker
vermeld. Deze afspraak sluit aan bij
uw bestralingsafspraak. Hiervoor
meldt u zich bij de balie van de
doktersassistenten.
Aanmelden met streepjescode
De bestraling
Een radiotherapeutisch laborant haalt
u op uit de wachtruimte en brengt u
naar de kleedkamer. Hier ontbloot
u uw bovenlichaam. Neemt u een
vestje mee om even om te doen? De
radiotherapeutisch laborant loopt met
u mee naar de bestralingsruimte, waar
u op de tafel gaat liggen. Uw gegevens
worden nogmaals gecontroleerd. Ook
in deze ruimte komen laserlijnen uit
de muur die op uw lichaam schijnen.
Zo kunt u precies zo neergelegd
worden op de bestralings­tafel als bij
het maken van de CT-scan. Regelmatig
wordt deze instelling gecontroleerd
met behulp van een CT-scanner die
met het toestel mee kan draaien. Als u
helemaal goed ligt, gaan de laboranten
naar de bedieningsruimte waar ze op
beeldschermen uw bestraling kunnen
volgen. Via een intercom kunt in contact
blijven. Het is belangrijk dat u tijdens de
bestraling stilligt.
9
In overleg met de laboranten mag een
begeleider met u mee in de bestralingsruimte bij de voorbereiding op de
bestraling.
Het bestralingstoestel draait zich
vervolgens in de juiste posities om u te
bestralen. Tijdens het bestralen hoort
u een zoemend geluid. De tijd dat u
bestraald wordt is erg kort; slechts enkele
minuten. Met al het pas- en meetwerk
zult u alles bij elkaar ongeveer vijftien
minuten in de bestralingsruimte zijn.
Controles
U wordt tijdens uw behandeling wekelijks
gecontroleerd door uw radiotherapeut
of PA.
Voor deze afspraak meldt u zich aan de
balie van de doktersassistenten op de afdeling Radiotherapie. Uw radiotherapeut
Bestraling
10
of PA bespreekt met u hoe u de behandeling verdraagt. U krijgt advies hoe met de
bijwerkingen om te gaan en u kunt uw
vragen stellen.
Zeker in het begin is het mogelijk dat er
geen klachten zijn en u geen vragen heeft.
Indien u de radiotherapeut of PA niet
hoeft te zien voor de wekelijkse controles,
meldt u zich dan af bij de balie van de
doktersassistenten. Doen er zich tussen
de controles klachten voor die direct zorg
behoeven, dan kunt u dit aangeven bij de
doktersassistenten.
Na afloop van de bestraling
Aan het eind van de bestralingsserie blijft
u nog gedurende lange tijd onder controle. Uw radiotherapeut of PA spreekt
met u af wanneer u wordt verwacht voor
deze controle op de polikliniek. Deze
Uw huisarts
Uw huisarts wordt aan het begin van
uw behandeling op de hoogte gebracht.
U kunt uw huisarts altijd bellen om te
overleggen, maar ook als u plotseling
klachten krijgt. Als u klachten krijgt die
direct zorg behoeven, dan kunt u buiten
reguliere tijden om altijd het Antoni van
Leeuwenhoek bellen op 020 512 9111.
Hoe heeft u uw behandeling
ervaren
Controle
controlebezoeken na de behandeling zijn
van groot belang om het effect van de
behandeling en de mogelijke bijwerkingen te volgen. Eventuele bijwerkingen
(huidklachten en vermoeidheid) zijn
aan het eind van de behandeling en kort
daarna het sterkst. Doorgaans zijn binnen drie weken de klachten grotendeels
verdwenen. Over het algemeen zult u de
eerste vijf jaar een keer per jaar gecontroleerd worden. De controles worden
afwisselend door de chirurg en/of
internist en de radiotherapeut of PA verricht. Afhankelijk van het tumorstadium
worden sommige mensen na vijf jaar
terugverwezen naar het bevolkingsonderzoek. Anderen worden na vijf jaar nog
jaarlijks gecontroleerd. Bij een borstsparende operatie wordt er elk jaar een
mammogram gemaakt, doorgaans in het
ziekenhuis waar u bent geopereerd. Het
totale controletraject wordt op basis van
de diagnose vastgesteld, en ook eventueel
aanvullende behandeling (bijvoorbeeld
chemotherapie, hormonale therapie).
De afdeling Radiotherapie vindt het van
het grootste belang dat de behandeling
en de zorg rondom de patiënt zo goed
mogelijk verloopt. Door middel van een
enquete horen wij graag van u hoe u deze
periode heeft ervaren. Met deze gegevens
kunnen wij de zorg en behandeling
verder verbeteren. Het enquêteformulier
krijgt u in de laatste week van uw
behandeling.
Klachtenprocedure
Bent u niet tevreden over het verloop
van de behandeling, dan kunt u tijdens
de behandeling contact opnemen met
het paramedisch hoofd van de afdeling
Radiotherapie. Hiervoor belt u met
020 512 2178.
Meer informatie over een klachten­
procedure leest u in onze folder ’Als u
niet tevreden bent’. Deze folder is te
verkrijgen in ons Voorlichtingscentrum
en is ook onder deze noemer te vinden op
onze website www.avl.nl.
U kunt zich ook richten tot het
klachtenbureau Cliënten Antoni van
Leeuwenhoek (020 512 2864 of e-mail
naar [email protected]).
11
HOOFDSTUK 4 BIJWERKINGEN,
ADVIEZEN EN VEELGESTELDE VRAGEN
Korte termijn
Huidklachten
Bij de bestraling voor borstkanker wordt
gebruik gemaakt van straling met een
huidsparend effect. Desondanks is het mogelijk dat de huid in de loop van de bestralingsperiode enigszins rood en geïrriteerd
wordt. Soms kan het bestraalde gebied
ook wat vocht vasthouden en opzetten.
De huidreactie is van tijdelijke aard. De
meeste huidklachten van de bestraling
dienen zich aan in de loop van de behandeling en zullen binnen drie weken na
de behandeling verdwijnen. Soms kan de
huid nog roder worden in de eerste paar
weken na het eind van de bestraling. Bij
huidirritatie zal uw radiotherapeut, uw PA
of de doktersassistenten advies geven en
een geschikte crème of zalf voorschrijven.
Adviezen voor het verzorgen van
de huid tijdens de bestraling.
e bestraalde huid mag met een milde
≈D
zeep of douchegel gewassen worden.
ep de huid droog in plaats van wrijven.
≈D
et dragen van strak zittende kleding of
≈H
ondergoed wordt afgeraden.
lak geen pleisters op de bestraalde huid.
≈P
Adviezen voor het verzorgen van
de huid na afloop van de bestraling
e huid geneest gewoonlijk in drie
≈D
weken na de bestraling. De plek blijft
aanvankelijk wat donkerder dan normaal door droge, bruine huidschilfers.
Deze kunnen het makkelijkste verwijderd worden met huidolie. Gebruikt u
12
dit echter niet tijdens de bestraling in
verband met de inktlijnen.
ls de bestraling is afgelopen en u heeft
≈A
problemen met het verzorgen van uw
huid, dan kunt u contact opnemen met
de doktersassistenten via telefoonnummer 020 512 2113.
≈ I n een enkel geval kan de huid tijdens
of kort na de bestraling oppervlakkig
open gaan, en wat vochtig worden. Dit
is meestel als er diepe huidplooien in het
bestralingsveld vallen of als de huid tot
een hogere dosis wordt bestraald (bijvoorbeeld omdat de tumor in de huid
groeit). Als deze bijwerking verwacht
wordt, zal uw radiotherapeut of PA dit
met u bespreken. De doktersassistenten
zullen u met speciaal verband verbinden
en kunnen er voor zorgen dat u thuis de
juiste verbandmiddelen krijgt.
tel de bestraalde huid niet overmatig
≈S
bloot aan de zon of aan UV-stralen van
een zonnebank. Gebruik een crème met
hoge UV-beschermingsfactor, 20-30.
Deze adviezen gelden voor de eerste
periode na de bestraling maar ook voor
de jaren na de bestraling, om versnelde
veroudering van de huid te beperken.
Vermoeidheid
Het is mogelijk dat u zich vermoeider gaat
voelen naarmate de bestralingsperiode
vordert. Ook het regelmatig reizen naar het
ziekenhuis kan een extra belasting zijn. De
mate van vermoeidheid hangt ook af van
uw behandeling, situatie en conditie. Probeer zo veel mogelijk uw dagelijks ritme op
te pakken. Regelmatig rustige fysieke in-
spanning zoals wandelen of fietsen,hebben
een positieve invloed op uw vermoeidheid
en het herstel. Neemt u wat extra rust bij
vermoeidheid. Goede voeding is tevens
heel belangrijk. Tijdens de behandeling
gelden de normale richtlijnenen voor
gezonde voeding.
Gevoeligheid
In het bestraalde gebied kan er tijdens de
bestraling soms stekende pijnen of een
beurs, zwaar gevoel optreden. Ook kan
het weefsel wat opgezet worden. Dit is
een normale reactie van het weefsel op de
bestraling.
Lange termijn
opeenhoping van lymfevocht. Als u op
het okselgebied bent bestraald, bestaat er
risico op lymfoedeem van de arm aan de
behandelde kant. Dit kan in de hand, de
bovenarm of de hele arm zijn, en wisselt
sterk per persoon. De radiotherapeut of PA
kan u verwijzen naar een fysiotherapeut
of huidtherapeut die zich gespecialiseerd
heeft in de behandeling van lymfoedeem.
Op de website van de Nederlandse
Vereniging voor Fysiotherapie binnen
de Lymfologie vindt u gespecialiseerde
fysiotherapeuten bij u in de buurt
(www.nvfl.nl). Hetzelfde geldt voor
huidtherapeuten op de website van
de Nederlandse vereniging voor
huidtherapeuten (www.huidtherapie.nl).
Littekenvorming
Longen
Op langere termijn (maanden of jaren na
de bestraling) kunnen er veranderingen
optreden in het bestraalde gebied. Na
borstsparende therapie kan de borst vaster
van structuur worden en kan de vorm iets
veranderen. Ook nu nog kunt u af en toe
een stekende pijn in het bestraalde gebied
voelen; dit is normaal en kan vergeleken
worden met littekenpijn na een operatie.
Na bestraling in het schouder/oksel­
gebied kan een geleidelijke toename van
littekenweefsel een strak gevoel of een
beperkte schouderfunctie veroorzaken.
De kans op deze bijwerkingen zijn groter
indien u ook aan de oksel bent geopereerd.
U kunt oefeningen doen om uw schouder
zo soepel mogelijk te houden. Bent u onder
behandeling van een fysiotherapeut, dan
kan deze u hiermee helpen.
Indien behalve de borst- of borstwand, ook
de lymfeklieren zijn bestraald, kunnen er
tijdelijke longklachten ontstaan. De kans
hierop is echter kleiner dan 5%. De klachten ontstaan door een steriele ontsteking in
het longweefsel en bestaan uit kortademigheid en een droge hoest. Deze longbijwerkingen komen pas drie tot negen maanden
na de bestraling tot uiting, en houden
enkele weken aan. Mocht u deze klachten
krijgen dan kunt u contact opnemen met
uw radiotherapeut of PA voor verdere
evaluatie en behandeling.
Lymfoedeem
Soms kan er lymfoedeem optreden in het
bestraalde gebied. Lymfoedeem is een
Hart
Uit onderzoek is gebleken dat ongeveer 20
tot 30 jaar na de bestraling voor borstkanker aan de linkerkant, dat het voorkomen
van hartklachten 3% hoger is vergeleken
met patiënten die niet voor borstkanker
zijn bestraald. Daarom wordt tegenwoordig het hartweefsel tijdens de bestraling zo
veel mogelijk buiten het bestraalde gebied
13
gehouden. Als er bestraald gaat worden op
de linkerborst- of borstwand, kan bij het
maken van de CT-scan gekeken worden of
het beter is om in inademingstand van de
borstkas te bestralen. Als dit het geval is,
dan krijgt u hier nog uitgebreid informatie
over.
matie over het camoufleren van ontsierende plekken of littekens kunt u contact
opnemen met de stichting ‘Look Good Feel
Better’ (www.lookgoodfeelbetter.nl). In
het Voorlichtingscentrum is de folder van
deze stichting verkrijgbaar.
Huidverkleuring
Bestraling zou op zeer lange termijn een
nieuwe tumor kunnen veroorzaken. De
kans dat dit gebeurt is heel erg klein. Hier
wordt veel onderzoek naar gedaan. Uw
radiotherapeut of PA kan u hierover verder
informeren.
Bij de meeste vrouwen is niet te zien waar
bestraald is geweest na herstel van de
eerste huidreactie. Echter, soms is het
mogelijk dat de bestraalde huid blijvend
iets donkerder wordt. Voor meer infor-
Nieuwe tumor
Veelgestelde vragen bij radiotherapie
1
Mijn oncologieverpleegkundige
heeft vitamine E crème geadviseerd
voor op de littekens. Kan ik dit blijven
gebruiken tijdens de radiotherapie?
Ja. Let er daarbij wel op dat u de crème
niet op de inktlijnen smeert.
2
Kan ik wel een deodorant
gebruiken?
Ja. Echter door de bestraling zal de
zweetproductie van de bestraalde oksel
wat verminderen.
3
Word ik kaal van de bestraling?
Alleen de haren in het bestraalde
gebied kunnen uitvallen. Bij een
bestraling van de borst en het okselgebied
kan daarom alleen het okselhaar minder
worden. Het hoofdhaar valt niet uit.
4
Word ik misselijk van de bestraling?
Krijg ik slikklachten?
Nee. Alleen het bestraalde gebied wordt
aangetast. Met de huidige technieken
14
wordt niet op de maag of slokdarm bestraald bij de bestraling voor borstkanker.
5
Kan ik voor mijn (klein-)kinderen
blijven zorgen?
Ja. Bij uitwendige bestraling bent u niet
radioactief tijdens of na de bestraling.
In het lichaam wordt de straling niet
opgeslagen. U vormt dus geen gevaar
voor uw omgeving.
6
Kan ik alcohol drinken gedurende
de bestralingsperiode?
Als u dit gewend bent, kunt u (met mate)
alcohol blijven gebruiken.
7
Moet ik een dieet volgen?
Het is voor de radiotherapie van borstkanker niet noodzakelijk een speciaal dieet
te volgen voorafgaand aan en gedurende
de behandelperiode. Wel adviseren wij u
uw lichaam in een zo optimaal mogelijke
conditie te houden waaraan goede voeding
uiteraard een grote bijdrage levert.
8
9
Kan ik blijven werken tijdens de
bestraling?
Afhankelijk van het type werkzaamheden
en uw conditie kunt u blijven werken
tijdens uw bestralingsbehandeling. Als u
dit aangeeft bij de voorlichtingsmedewerkers, kunnen zijn uw wensen ten aanzien
van de behandeltijden aanvragen.
Een paar weken na de bestraling is de huid
meestel voldoende hersteld om een definitieve borstprothese te kunnen dragen. Het
is niet nodig om eerst een jaar te wachten
na de bestraling voor bijvoorbeeld een zogenaamde plakprothese. Het Borstprothese
Informatie Centrum geeft onafhankelijk
en deskundig advies over borstprotheses.
Voor meer informatie of het maken van een
afspraak kunt u contact opnemen met het
Voorlichtingscentrum.
10
14
Mag ik auto blijven rijden?
Ja. Als u zich goed voelt kunt u zelf rijden.
Ik heb gehoord dat je veel
antioxidanten en/of vitamine C
tabletten moet innemen tijdens de
bestraling als bescherming. Klopt dit?
Nee, dit is niet zinvol of nodig.
11
Kan ik blijven sporten?
Ja. Lichamelijke beweging kan
helpen om klachten van moeheid te
verminderen. Indien u onder begeleiding
van een fysiotherapeut wilt sporten –
bijvoorbeeld in verband met een beperkte
armfunctie na operatie – kan uw radiotherapeut een verwijzing voor fysiotherapie geven. Daarnaast kunnen de medewerkers van het Voorlichtingscentrum u
advies geven over de diverse mogelijkheden voor sporten onder begeleiding.
12
Kan ik zwemmen?
Liever niet tijdens de bestralingsperiode, in verband met de inktlijnen. Indien
u na de bestraling gaat zwemmen, kunt
u voor het zwemmen de bestraalde huid
invetten met een crème. Dit geeft enige bescherming tegen irritatie door chloorwater.
13
Ik heb een borstamputatie
ondergaan, wanneer kan ik een
prothese laten passen?
Als ik bestraald ben geweest na
een borstamputatie, kan ik dan
wel een borstreconstructie krijgen?
Ja. De plastisch chirurg zal bij het advies
over de beste methode van reconstructie
in uw situatie rekening houden met het
feit dat het weefsel bestraald is geweest.
15
Kan ik de tatoeages laten
verwijderen?
Na de bestraling mogen de tatoeagepuntjes worden verwijderd. Hier zijn twee
opties voor.
Uw radiotherapeut of PA zal u hiervoor
doorverwijzen naar de afdeling plastische
chirurgie van ons ziekenhuis.
≈H
et wegsnijden. De verpleegkundig
specialist van de plastische chirurgie kan
de tatoeages oppervlakkig in de huid
wegsnijden. Dit is verzekerde zorg; de
kosten vallen onder uw zorgverzekering.
Nadeel van deze methode is dat er een
klein wit litteken overblijft.
≈ Het weglaseren. De afdeling plastische
chirurgie kan u doorverwijzen naar het
AMC. Het AMC heeft de juiste laserfaciliteiten. Deze behandeling wordt niet
vergoed door de zorgverzekering. U
kunt ook zelf naar een huidtherapeut
met laserfaciliteiten gaan.
15
HOOFDSTUK 5 BEGELEIDING EN REVALIDATIE
Begeleiding en ondersteuning
De diagnose kanker en de behandeling
kunnen veel veranderingen met zich
meebrengen in uw dagelijks leven.
Naast lichamelijke klachten kunt u
ook psychische en sociale problemen
ervaren. U kunt een beroep doen op de
medewerkers van de Dienst Begeleiding
en Ondersteuning (DBO). Zij beschikken
over veel ervaring en kennis op het
gebied van omgaan met kanker en
zijn gespecialiseerd in psychosociale
problematiek gerelateerd aan kanker. Uw
radiotherapeut of PA kan u doorverwijzen
of u kunt zelf contact opnemen op
telefoonnummer 020 512 2650.
Revalidatie
Het Antoni van Leeuwenhoek beschouwt
ondersteuning, revalidatie en nazorg
als een vanzelfsprekend onderdeel van
uw medische behandeling. Al tijdens
uw behandeling kunt u starten met
revalidatie om enerzijds de behandeling
zo goed mogelijk door te komen en
anderzijds zo goed mogelijk te herstellen.
De aanpak is multidisciplinair. Dat
betekent dat er zowel een fysiotherapeut,
een maatschappelijk werker, een diëtist
als een andere zorgverlener bij betrokken
kan zijn.
Uw radiotherapeut of PA kan u
doorverwijzen. U kunt ook zelf aangeven
wat uw wensen zijn hieromtrent.
Intimiteit, seksualiteit en kanker
De diagnose en behandeling van
kanker kunnen veel veranderen in uw
leven en dat van uw partner. Ook het
16
lichaamsbeeld en de lichaamsbeleving
kunnen door de behandeling veranderen.
In het Antoni van Leeuwenhoek kunt
u terecht bij medewerkers die ervaren
zijn in het bespreken van problemen op
het gebied van intimiteit, seksualiteit en
kanker. Bij hen kunt u terecht met uw
vragen en twijfels op dit gebied. Hiervoor
kunt u een afspraak maken via het
secretariaat van de Dienst Begeleiding en
Ondersteuning.
Meer informatie kunt u lezen in de
folder Intimiteit, Seksualiteit en
Kanker. De folder is te verkrijgen bij de
verpleegafdeling, de polikliniek en bij het
Voorlichtingscentrum in de centrale hal
van het ziekenhuis.
Workshop ‘Look Good...Feel Better’
Deze workshop wordt eenmaal per maand
aangeboden in samenwerking met de
Stichting ‘Look Good...Feel Better’. U krijgt
tips en adviezen over uiterlijke verzorging
en make-up. Informatie vindt u op de
website www.lookgoodfeelbetter.nl of bij
het Voorlichtingscentrum in de centrale
hal van ons ziekenhuis. Activiteitenbegeleiding
De Glazen Zaal is een ruimte voor
creativiteit en bevindt zich op de eerste
etage. Het is een rustige, gastvrije ruimte
ter ontspanning en inspiratie. Regelmatig
vinden hier allerlei activiteiten plaats,
waaronder concerten en workshops.
Aankondigingen hiervan vindt u in de
Glazen Zaal. Naast schilderen, boetseren
of een andere activiteit kunt u hier
luisteren naar muziek, een spelletje doen,
kunst en fotoboeken bekijken of de krant
lezen.
Onze medewerkers kunnen u laten
kennismaken met verschillende creatieve
technieken en materialen. Creativiteit
kan een belangrijke manier zijn om uw
indrukken en ervaringen te verwerken.
Ook individuele creatieve therapie is
mogelijk. Hierin staat het verwerken van
uw ziekte centraal.
Arbeidsrevalidatie
Uw arts kan u verwijzen naar de arbeidsrevalidatie specialist van het Antoni van
Leeuwenhoek voor advies en begeleiding
betreffende aanpassingen of hervatten
van uw werk tijdens of na uw behandelperiode.
17
HOOFDSTUK 6
WAAR KUNT U MEER INFORMATIE KRIJGEN
Borstkankervereniging
Voor borstkankerpatiënten is er een
vereniging opgericht: de Borstkankervereniging Nederland. Deze vereniging
is zeer informatief en actief. De vereniging is te bereiken via telefoonnummer
030 291 7222 of via de website:
www.borstkankervereniging.nl.
Voorlichtingscentrum
Het Voorlichtingscentrum van het Antoni
van Leeuwenhoek vindt u in de centrale
hal. Hier is aanvullende informatie te
verkrijgen over verschillende vormen van
kanker en de behandelmogelijkheden.
Daarnaast zijn in het centrum folders,
boeken, brochures en tijdschriften
beschikbaar. De folders en brochures
zijn gratis. De boeken en tijdschriften
zijn niet uitleenbaar. Verder beant­
woorden de medewerkers van het
Voorlichtingscentrum uw vragen over
het Antoni van Leeuwenhoek en geven ze
informatie over patiëntenverenigingen,
psychosociale zorg rond kanker, adressen
voor hulpmiddelen (pruiken, protheses)
en andere instellingen en organisaties.
Het Voorlichtingscentrum is open op
18
werkdagen van 09.00 – 12.00 uur en van
13.00 – 16.30 uur. Het telefoonnummer is
020 512 2991. Is de telefoon bezet,
dan kunt u ook een e-mail sturen
met uw contactgegevens naar
[email protected]. U wordt dan zo
spoedig mogelijk teruggebeld.
KWF Kankerbestrijding
KWF Kankerbestrijding heeft een voorlichtingscentrum gevestigd aan de Delflandlaan 17 te Amsterdam. In dit voorlichtingscentrum kunt u tijdschriften en boeken
inzien. Het is aan te raden een afspraak
te maken als u ook een deskundige wilt
spreken. Het KWF-voorlichtingscentrum is
op werkdagen geopend van 09.00 – 18.00
uur. U kunt uw vragen ook stellen via de
gratis Kanker Infolijn 0800 022 6622.
Internet
De meeste patiënten doen hun uiterste
best om zoveel mogelijk informatie over
hun ziekte te vergaren. Op het internet is
hierover erg veel te vinden. Omdat niet
alle informatie op internet even betrouwbaar is, verwijzen wij u graag naar een
aantal gerenommeerde sites:
≈ www.avl.nl
≈ www.kwfkankerbestrijding.nl
≈ www.pinkribbon.nl
≈ www.borstkankervereniging.nl
≈ www.borstkanker.nl
≈ www.de-amazones.nl
≈ www.diagnose-kanker.nl
≈ www.herstelenbalans.nl
≈ www.nvfl.nl
HOOFDSTUK 7
BETROKKEN BIJ DE KERN VAN KANKER
Veel mensen voelen zich om verschillende redenen betrokken bij
het Antoni van Leeuwenhoek. Deel uit maken van een groep vrij­
willigers of acties op touw zetten om geld in te zamelen voor het
Antoni van Leeuwenhoek kan uiting geven aan deze betrokkenheid.
Vrijwilligers
Veel van onze vrijwilligers tonen hun
betrokkenheid door actief te zijn in het
ziekenhuis op verschillende gebieden.
Zo is hun inbreng zeer gewenst bij
bijvoorbeeld het patiëntenvervoer, de
ontvangst van patiënten bij verschillende
afdelingen, het verzorgen van bloemen, bij
het ondersteunen van het Voorlichtings­
centrum, bij de zondagochtend
kerkdiensten of bij het schenken van koffie
of thee aan patiënten in het ziekenhuis.
Alle vrijwilligers binnen het Antoni van
Leeuwenhoek zijn van onschatbare
waarde voor zowel patiënten als
medewerkers. Voor meer informatie kunt
u terecht in het Voorlichtingscentrum.
Biobank
Het kan zijn dat we van u vragen of u
bloed wil afstaan voor onze Biobank.
Dit bloed kan in de toekomst gebruikt
worden voor wetenschappelijk onderzoek naar onder andere het risico op
het krijgen van kanker, naar diagnose of
prognose bij behandeling of bij DNA-onderzoek naar afwijkingen in genen.
Voor akkoord tekent u een toestemmings­
formulier bij de afdeling Bloedafname.
Er worden dan twee buisjes bloed
afgenomen.
Antoni van Leeuwenhoek
Foundation
Sinds 1913 werkt het Antoni van
Leeuwenhoek aan het bestrijden van
kanker door middel van patiëntenzorg,
onderzoek en onderwijs. Voor onderzoek
naar nieuwe, op maat gemaakte
behandelingen van kanker is geld
nodig. De Antoni van Leeuwenhoek
Foundation werft financiële middelen
voor wetenschappelijk kankeronderzoek
in het Antoni van Leeuwenhoek. De
foundation vormt de schakel tussen
gever en onderzoeker. Gevers zijn
betrokken personen, bedrijven en andere
organisaties die hieraan een bijdrage
willen leveren. Betrokkenheid tonen kan
op verschillende manieren: onder andere
een donatie doen, een actie organiseren,
periodiek schenken, vriend worden of
via een nalatenschap. De Antoni van
Leeuwenhoek Foundation is partner van
KWF Kankerbestrijding.
Voor meer informatie, kijk op
www.avlfoundation.nl of neem
contact op met [email protected]
of 020 512 2856.
19
HOOFDSTUK 8
OVER HET ANTONI VAN LEEUWENHOEK
Radiotherapie in Amsterdam
en in Hoofddorp
Het Antoni van Leeuwenhoek is gevestigd
in Amsterdam, aan de Plesmanlaan 121,
1066 CX in Amsterdam. Het algemene
telefoonnummer is 020 512 9111.
Onze nevenvestiging Radiotherapie in
Hoofddorp is gevestigd bij het Spaarne
Ziekenhuis. Het adres is Spaarnepoort 1,
2134 TM in Hoofddorp. Onze locatie
in Hoofddorp is te bereiken via
telefoonnummer 023 890 9600.
≈ I nformatie over de bereikbaarheid
en parkeergelegenheid vindt u op
onze website www.avl.nl of bij
www.9292ov.nl.
≈ I nformatie over de parkeergelegenheid
vindt u op onze website www.avl.nl.
≈ I nformatie over onze (ver)bouw­
activiteiten vindt u op
www.avl.nl/bouwt.
De voorbereidingen op de bestraling, zoals
een CT-scan en een voorlichtingsgesprek
vinden plaats in Amsterdam. Na deze
voorbereiding ontvangt u een brief met uw
eerste bestralingsafspraak. Hierin wordt
tevens vermeld of de bestraling plaats
vindt in Amsterdam of in Hoofddorp.
Openbaar vervoer
Het Antoni van Leeuwenhoek is zeer
goed bereikbaar per openbaar vervoer.
Op de Johan Huizingalaan, gelegen naast
het Antoni van Leeuwenhoek, stoppen
tramlijn 2 en bussen 18, 62 en 195.
20
Komt u met de trein, dan kunt u vanaf
de stations Bijlmer-Arena, Zuid of Rai de
metrolijn 50 nemen, richting Isolatorweg.
Vanuit de treinstations Lelylaan en
Sloterdijk neemt u de metrolijn 50
richting Gaasperplas.
U stapt uit bij de Heemstedestraat.
Lopend is het dan nog 10 minuten. U kunt
ook op tramlijn 2 stappen richting Nieuw
Sloten, en een halte meerijden tot de
Johan Huizingalaan.
Vanaf station Lelylaan is het ook mogelijk
om direkt naar de Johan Huizingalaan te
gaan met bus 62.
Taxivervoer en vervoerskostenregeling
Uw zorgverzekeraar kan u informeren
over een kilometervergoeding als u zelf
naar het Antoni van Leeuwenhoek komt,
of over de vergoeding als u gebruik wilt
maken van een taxi. Krijgt u van uw
verzekering een vervoersverklaring,
dan kunt u deze laten invullen bij de
receptie van de afdeling Radiotherapie.
Als u met eigen vervoer komt, bewaar
dan uw afsprakenkaart. Aan het eind
van de bestralingsbehandeling kunt
u uw afsprakenkaart samen met een
vervoersverklaring opsturen naar uw
zorgverzekeraar.
In de centrale hal kunt u zelf een taxi
bellen of kunt u een taxi laten oproepen
via de receptie.
Parkeren
Het parkeergebouw voor bezoekers vindt
u vanaf de ingang aan de Plesmanlaan na
200 meter aan de rechterkant en vanaf de
ingang van de Louwesweg na 500 meter
aan de linkerkant. Het parkeergebouw
staat aangegeven op de borden als P1.
De eerste twintig minuten betaalt u niet,
elk uur parkeren kost 1,50 Euro en u betaalt maximaal 5,00 Euro. Patiënten met
een invalidekaart kunnen bij de balie een
gratis uitrijkaart krijgen.
Op het voorterrein zijn aan aantal
plaatsen gereserveerd voor minder valide
bezoekers.
8.00 en 16.00 uur op telefoonnummer
020 346 2020.
Het Gast-Huis bestaat mede dankzij de
vele vrijwilligers. Zij zijn elke dag aanwezig van 9.30 tot 22.00 uur. Zij helpen
u op weg in en om het huis. Voor meer
informatie gaat u naar www.gast-huis.nl.
Gast-Huis
Stiltecentrum
Als de afstand tussen uw woonplaats en
het Antoni van Leeuwenhoek groot is en u
meerdere malen per week voor behandeling komt, kan het handig zijn om korte
tijd in de buurt van het ziekenhuis te
verblijven. U kunt dan gebruik maken van
het Gast-Huis. Het Gast-Huis bevindt zich
naast het ziekenhuis, maar is een opzichzelf staande organisatie.
Het Gast-Huis is een modern ingericht
logeerhuis voor patiënten van het Antoni
van Leeuwenhoek en hun naasten. Tegen
een vergoeding kunt u gebruik van een
tweepersoonskamer met badkamer en
toilet. In de gemeenschappelijke keuken
kunt u zelf uw maaltijden bereiden. Naar
behoefte ervaren gasten ook steun aan elkaar of aan de vrijwilligers die er werken.
In de centrale hal van het Antoni van
Leeuwenhoek bevindt zich het Stiltecentrum. In de hectiek van het ziekenhuis
kan het voor u een welkome plek zijn
om tot u zelf te komen. Deze ruimte is
toegankelijk voor iedereen die behoefte
heeft aan een moment van bezinning.
Er is ook een gebedsruimte voor moslims
ingericht met een eigen ingang.
Het Stiltecentrum is dag en nacht open.
De bestralingsafspraken kunnen in veel
gevallen zo geregeld worden dat u op
maandag pas later hoeft te komen en op
vrijdagochtend weer terug kan naar huis.
Internet
Voor het reserveren van een kamer kunt
u bellen met het management van het
Gast-Huis. Zij zijn telefonisch bereikbaar
van maandag tot en met vrijdag van
Rolstoelen
Winkel met restauratie
In de centrale hal van het ziekenhuis
vindt u een winkel van Vermaat met daarbij restauratie en binnenterras.
De openingstijden zijn op werkdagen van
8.00 tot 20.00 uur en in het weekend van
14.00 tot 18.00 uur.
Er is gratis draadloos internet voor alle
bezoekers van het Antoni van Leeuwenhoek.
Bij de hoofdingang en de parkeergarage
staan rolstoelen. Voor gebruikt heeft u
een één euro munt nodig.
21
HOOFDSTUK 9 TELEFOONNUMMERS
Antoni van Leeuwenhoek
Begeleiding en revalidatie
020 512 9111
020 512 2650
Radiotherapie
Voorlichtingscentrum
afdeling Radiotherapie,
van 8.00 tot 17.00 uur
020 512 2100
op werkdagen van 9.00 tot 12.00 uur
en van 13.00 tot 16.30 uur
020 512 2991
Receptiebalie
Gast-Huis
020 512 2102
020 512 2257
tussen 9.30 en 22.00 uur
020 346 2020
voor het reserveren van een kamer
tussen 8.00 en 16.00 uur
Doktersassistenten
KWF Kankerbestrijding
020 512 2113
gratis Kanker Infolijn
op werkdagen van 9.00 tot 18.00 uur
0800 022 6622
Voorlichtingslaborant
Vragen over uw afspraken
020 512 2160
Paramedisch Hoofd
020 512 2178
Openbaar vervoer
0900 9292
Radiotherapie Hoofddorp
Antoni van Leeuwenhoek
Foundation
023 890 9600
020 512 2856
22
DE BELANGRIJKSTE PUNTEN SAMENGEVAT
≈ Wij
raden u aan om bij de geplande
gesprekken iemand mee te nemen.
oor de CT-scan hoeft u niet nuchter
≈V
te zijn. U mag uw sieraden dragen,
behalve een ketting om de hals.
ij het maken van de CT-scan worden
≈B
er inktlijnen en tatoeagepuntjes op uw
lichaam gezet.
kunnen afgeven op uw
≈ Inktlijnen
kleding. Deze is zeer moeilijk tot niet
uitwasbaar.
≈ I nktlijnen moeten nog zichtbaar
zijn voor uw eerste bestraling. Meer
hierover leest u in hoofdstuk 2.
ngeveer tien kalenderdagen na het
≈O
maken van de CT-scan start u met uw
bestralingen. U krijgt een brief thuis
en/of wordt gebeld.
meldt zich aan door de
≈U
streepjescodesticker onder de
streepjescodescanner te houden, die
aan het begin van de afdeling staat.
p het scherm leest u op welk
≈O
bestralingstoestel u wordt bestraald. U
kunt plaatsnemen in de wachtruimte
bij het bestralingstoestel.
≈ Voor de controleafspraak meldt u zich
bij de balie van de doktersassistenten.
≈ Als u geen gebruik wilt maken van de
controleafspraak, wilt u dat dan ook
aan de balie van de doktersassistenten
melden?
≈ Vanaf donderdag liggen uw afspraken
klaar voor de week erna bij de receptie.
≈ Bent u bekend met de eventuele
bijwerkingen? U kunt dit lezen in
hoofdstuk 4. Uw radiotherapeut of PA
kan u hier meer over vertellen.
≈ Wilt u een vestje meenemen dat u
even om kunt doen als u naar het
bestralingstoestel loopt?
≈ Aan de radiotherapeutisch laboranten
bij het toestel kunt u vragen of uw
begeleider mee mag.
≈ Wilt u uw kaart met streepjescode
en afspraken meenemen de
bestralingsruimte in? De radio­
therapeutisch laboranten kunnen deze
dan controleren.
≈ Het is belangrijk dat u tijdens de
bestralingen stilligt.
≈ U bent ongeveer 15 minuten in de
bestralingsruimte.
23
Antoni van Leeuwenhoek,
afdeling Radiotherapie
Postbus 90203
1006 BE Amsterdam
Bezoekadres Amsterdam
Plesmanlaan 121
1066 CX Amsterdam
t 020 512 9111
Bezoekadres Hoofddorp
Spaarnepoort 1
2134 TM Hoofddorp
t 023 890 9600
www.avl.nl
24
september 2014