sociale

20-7-2017 | 1
Arie Dijkstra
Bram Buunk
Thecla Brakel
Zorg op maat voor kankerpatiënten;
het voorkomen van nadelige effecten
[email protected]
20-7-2017 | 2
Inhoud presentatie
›
›
›
›
›
Aanleiding voor onderzoek
Theoretische achtergrond
Individuele verschillen die van belang zijn
Samenvatting en aanbevelingen
(Meer individuele verschillen)
[email protected]
20-7-2017 | 3
Aanleiding voor onderzoek
› Patiënten met verhoudingsgewijs een goede gezondheid die
uiteindelijk een lagere kwaliteit van leven tonen dan verwacht
› VERHOUDINGSGEWIJS
› Sociale vergelijking
[email protected]
20-7-2017 | 4
Sociale vergelijking
› Belangrijk fenomeen, heel breed
› Bij stress of onzekerheid & geen objectieve informatie
› Doelen
• Evalueren: vormen van een accuraat beeld over
jezelf
• Zelf verheffing: ego oppoetsen
• Zelf verbeteren: leren
› Automatisch en meestal onbewust
20-7-2017 | 5
Verschillen in gevoeligheid
voor sociale vergelijking
› Sociale vergelijkingsgevoeligheid
› Belangrijk individueel verschil
› Zorgt voor een ander sociaal vergelijkingsproces
• Normaal: identificatie
• Hoge gevoeligheid: contrast
› Hoge gevoeligheid voor sociale vergelijking blijkt uit
het ervaren van veel emoties als gevolg van sociale
vergelijking
Gevoeligheid voor sociale vergelijkingsinformatie
20-7-2017 | 6
• Als ik anderen tegen kom die het minder moeilijk
hebben dan ik, dan maakt het me blij te bedenken dat
het met mij ook nog beter kan.
• Als ik aan anderen denk die er beter aan toe zijn dan ik,
dan voel ik mij gefrustreerd over mijn eigen situatie.
• Als ik aan anderen denk die er slechter aan toe zijn dan
ik, dan voel ik me opgelucht over mijn eigen situatie.
• Als ik anderen zie met wie het slechter gaat dan met
mij, dan ben ik best bang dat ikzelf ook verder achteruit
zal gaan.
Gevoeligheid voor sociale vergelijkingsinformatie
20-7-2017 | 7
• Als ik anderen tegen kom die het minder moeilijk
hebben dan ik, dan maakt het me blij te bedenken dat
het met mij ook nog beter kan. Opwaarts/ identificatie
• Als ik aan anderen denk die er beter aan toe zijn dan ik,
dan voel ik mij gefrustreerd over mijn eigen situatie.
• Als ik aan anderen denk die er slechter aan toe zijn dan
ik, dan voel ik me opgelucht over mijn eigen situatie.
• Als ik anderen zie met wie het slechter gaat dan met
mij, dan ben ik best bang dat ikzelf ook verder achteruit
zal gaan.
Gevoeligheid voor sociale vergelijkingsinformatie
20-7-2017 | 8
• Als ik anderen tegen kom die het minder moeilijk
hebben dan ik, dan maakt het me blij te bedenken dat
het met mij ook nog beter kan. Opwaarts/ identificatie
• Als ik aan anderen denk die er beter aan toe zijn dan ik,
dan voel ik mij gefrustreerd …. Opwaarts/ contrast
• Als ik aan anderen denk die er slechter aan toe zijn dan
ik, dan voel ik me opgelucht over mijn eigen situatie.
• Als ik anderen zie met wie het slechter gaat dan met
mij, dan ben ik best bang dat ikzelf ook verder achteruit
zal gaan.
Gevoeligheid voor sociale vergelijkingsinformatie
20-7-2017 | 9
• Als ik anderen tegen kom die het minder moeilijk
hebben dan ik, dan maakt het me blij te bedenken dat
het met mij ook nog beter kan. Opwaarts/ identificatie
• Als ik aan anderen denk die er beter aan toe zijn dan ik,
dan voel ik mij gefrustreerd …. Opwaarts/ contrast
• Als ik aan anderen denk die er slechter aan toe zijn dan
ik, dan voel ik me opgelucht .... Neerwaarts/ contrast
• Als ik anderen zie met wie het slechter gaat dan met
mij, dan ben ik best bang dat ikzelf ook verder achteruit
zal gaan.
Gevoeligheid voor sociale vergelijkingsinformatie
20-7-2017 | 10
• Als ik anderen tegen kom die het minder moeilijk
hebben dan ik, dan maakt het me blij te bedenken dat
het met mij ook nog beter kan. Opwaarts/ identificatie
• Als ik aan anderen denk die er beter aan toe zijn dan ik,
dan voel ik mij gefrustreerd …. Opwaarts/ contrast
• Als ik aan anderen denk die er slechter aan toe zijn dan
ik, dan voel ik me opgelucht .... Neerwaarts/ contrast
• Als ik anderen zie met wie het slechter gaat dan met
mij, dan ben ik best bang ……. Neerwaarts/ identificatie
Gevoeligheid voor sociale vergelijkingsinformatie
20-7-2017 | 11
• Als ik anderen tegen kom die het minder moeilijk
hebben dan ik, dan maakt het me blij te bedenken dat
het met mij ook nog beter kan. Opwaarts/ identificatie
• Als ik aan anderen denk die er beter aan toe zijn dan ik,
dan voel ik mij gefrustreerd …. Opwaarts/ contrast
• Als ik aan anderen denk die er slechter aan toe zijn dan
ik, dan voel ik me opgelucht .... Neerwaarts/ contrast
• Als ik anderen zie met wie het slechter gaat dan met
mij, dan ben ik best bang ……. Neerwaarts/ identificatie
20-7-2017 | 12
Gevoeligheid voor sociale vergelijkingsinformatie
› Emoties; zowel positief als negatief
• Blij, gefrustreerd, opgelucht, bang
› Kanker als onderwerp: gevolg veel impact
› Bescherming: contrasteren
focus op verschillen tussen de ander en henzelf
vergelijken in detail
[email protected]
20-7-2017 | 13
Minder gevoelig voor sociale vergelijkingsinformatie
› Niet zo’n interesse in sociale verg. informatie:
focus op mogelijke toekomst
› Proces: assimileren
[email protected]
20-7-2017 | 14
Verschillen in fysieke gezondheid
Meeste anderen slechter
Meeste anderen beter
Zelf
Ander
Gemiddelde
ander
Ander
Gemiddelde
ander
Zelf
[email protected]
Waargenomen fysieke gezondheid
20-7-2017 | 15
• Was u beperkt bij het doen van uw werk of andere
dagelijkse bezigheden?
• Heeft pijn u gehinderd in uw dagelijks leven
• Heeft u moeite gehad met het concentreren op dingen,
zoals een krant lezen of televisie kijken?
• Voelde u zich gespannen?
• Heeft uw lichamelijke toestand u belemmerd in uw
sociale bezigheden?
Geïnformeerde toestemming
20-7-2017 | 16
1 week
P
r
e
t
e
s
t
T0
2 maanden
Interventie
groepen
&
Controle
groep
P
o
s
t
t
e
s
t
T1
[email protected]
20-7-2017 | 17
Thema’s
›
›
›
›
›
›
›
Angst voor terugkeer van de kanker
Vermoeidheid
Terugval na de behandelingen
Terugkerende gedachten
Lichamelijke ongemakken
Onzekerheid m.b.t. de toekomst
Waardeverandering (andere dingen in het leven worden belangrijk)
20-7-2017 | 18
Voorbeeld tekst patiënt
Na die zware behandelingen voelde ik me niet zoals
voor de ziekte en ik voelde me gefrustreerd. Ik had veel
minder energie in die tijd, soms voelde ik me uitgeput.
20-7-2017 | 19
Op maat gemaakt
› Geslacht
› Leeftijd
› Kankersoort
20-7-2017 | 20
Twee onderzoeken
›
›
›
›
›
›
›
›
Kwaliteit van leven en tevredenheid met het leven
Max. 1 jaar na afronding behandeling
139 & 154 deelnemers
21-85 & 27-83 jaar
52 & 55 gemiddelde leeftijd
70 & 68% vrouwen
44 & 45% borstkanker
Hoog percentage hoog opgeleide mensen
20-7-2017 | 21
Verschillen in de boodschap
› Inhoud van de sociale vergelijkingsboodschap
• Negatieve emoties (meest heftig)
• Effectieve omgang met de situatie (coping)
• Combinatie van negatieve emoties & coping
› Bron van de sociale vergelijkingsboodschap
• Medepatiënt(en) (komt het dichtst bij)
• Oncologisch expert/begeleider
20-7-2017 | 22
Verwachting en resultaat
› Hoge sociale vergelijkingsgevoeligheid: Contrast
• Opwaarts
Gefrustreerd
• Neerwaarts
Opgelucht, blij (zelfverheffing)
› Lage sociale vergelijkingsgevoeligheid: Identificatie
• Opwaarts
Blij (leren)
• Neerwaarts
Bang *
* Dit laatste blijkt mee te vallen uit ons onderzoek als de cut-off scores
berekend worden
20-7-2017 | 23
Wie is best af in de groep of individueel?
› Goede fysieke gezondheid
• Negatieve emoties & patiënt als bron: GROEP
› Slechte fysieke gezondheid
• Lage SVG
• Neg emoties + coping & patiënt als bron: GROEP
• Gemiddelde SVG
• Coping & patiënt als bron: GROEP
• Hoge SVG
• Neg emoties + coping & expert als bron: INDIVIDUEEL
›
Dit wordt nu in de praktijk getest bij het Helen Dowling instituut en de data wijst uit dat dit klopt
20-7-2017 | 24
Samenvatting en aanbevelingen
› Er zijn kankerpatiënten die gebaat zijn bij
andere kankerpatiënten die slechter af zijn
zodat ze kunnen contrasteren (opgelucht, blij)
• Namelijk hoog gevoelig & fysiek goed
20-7-2017 | 25
Samenvatting en aanbevelingen
› Er zijn kankerpatiënten die gebaat zijn bij
andere kankerpatiënten die slechter af zijn
zodat ze kunnen contrasteren (opgelucht, blij)
• Namelijk hoog gevoelig & fysiek goed
› Er zijn kankerpatiënten die gebaat zijn bij
kankerpatiënten die beter af zijn zodat ze zich
er aan op kunnen trekken (blij)
• Namelijk laag gevoelig & fysiek slecht
Samen in een groep/passende buddy?
20-7-2017 | 26
Samenvatting en aanbevelingen
› Meest kwetsbare groep: Kankerpatiënten met
een slechte fysieke gezondheid en gevoelig
voor sociale vergelijking (gefrustreerd):
• Individuele therapie; begeleider vertelt over
emoties en coping strategieën van andere
kankerpatiënten
20-7-2017 | 27
› Ervaren levensbedreiging
• In hoeverre ervaart u de ziekte kanker als levensbedreigend?
• 1 helemaal niet
• 2 een beetje
• 3 behoorlijk
• 4 zeer sterk
› Toekomstperspectieven
• Wat zijn volgens de dokter/ volgens uzelf de vooruitzichten ten
aanzien van uw gezondheid?
• Het zal snel slechter worden
• Het zal langzaam slechter worden
• Het zal gelijk blijven
• Het zal langzaam beter worden
• Het zal snel beter worden
20-7-2017 | 28
Wie is best af met sociale vergelijkingsinformatie?
› Hoge levensbedreiging & slechte toekomstperspectieven
• Sociale vergelijkingsinformatie helpt
› Lage levensbedreiging & goede toekomst perspectieven
• Sociale vergelijkingsinformatie verstoord
status quo
20-7-2017 | 29
Samenvatting en aanbevelingen
› Kankerpatiënten die de ziekte niet als
levensbedreigend hebben ervaren en goede
toekomstperspectieven hebben:
• Met rust laten.
• Extra op letten in de groep
20-7-2017 | 30
Bedankt voor uw aandacht!
[email protected]
20-7-2017 | 31
Kwaliteit van leven
gecontroleerd voor kwaliteit van leven tijdens T0
Drieweg-interactie p < .001
2
Blij
1
Fysiek slecht
0
-1
Gefrustreerd
-2
controle
SVG hoog
interventie
SVG laag
[email protected]
20-7-2017 | 32
Kwaliteit van leven
gecontroleerd voor kwaliteit van leven tijdens T0
Drieweg-interactie p < .001
2
Opgelucht
1
Fysiek goed
0
-1
-2
Bang
controle
SVG hoog
interventie
SVG laag
[email protected]
20-7-2017 | 33
Eén onderzoek
›
›
›
›
›
›
›
Kwaliteit van leven en tevredenheid met het leven
150 deelnemers
19-82 jaar
52 gemiddelde leeftijd
81% vrouwen
53% borstkanker
Hoog percentage hoog opgeleide mensen
20-7-2017 | 34
Voorbeeld tekst patiënt
Na die zware behandelingen voelde ik me niet zoals
voor de ziekte en ik voelde me gefrustreerd. Ik had veel
minder energie in die tijd, soms voelde ik me uitgeput.
Voorbeeld tekst expert
Na die zware behandelingen voelen kankerpatiënten
zich niet zoals voor de ziekte en voelen zich vaak
gefrustreerd. Vaak zeggen ze: “Ik heb veel minder
energie en voel me soms uitgeput”.
20-7-2017 | 35
Kwaliteit van leven 1
20-7-2017 | 36
Kwaliteit van leven 2 & 3
20-7-2017 | 37
Kwaliteit van leven 4 & 5
20-7-2017 | 38
Doelgroep
Homogeen
› Diagnose kanker
› Afgeronde behandeling (max. een jaar geleden)
› Afdoende kennis van de Nederlandse taal
Heterogeen
› Kankersoort
› Mate van mutilatie
› Benodigde fysieke verzorging
› Prognose, mits geen palliatieve behandeling