Conciergerie

Geschiedenis
Bezoek
Palais de la Cité
Informatie
Geschiedenis
Bezoek
Palais de la Cité
Informatie
Geschiedenis
▲
▲
▲
Bezoek
Palais de la Cité
Informatie
rechtbank was het belangrijkste instrument hiervoor:
ze is gevestigd in Parijs, boven de gevangenis van
de Conciergerie, waar de belangrijkste politieke
processen plaatsvonden.
In de zomer van 1794 wilden steeds meer Fransen
echter een einde maken aan deze periode van
repressie, die men: de “Terreur”* ging noemen. Na
Robespierre, die de dictatuur van algemeen welzijn
belichaamde, werd Fouquier -Tinville, de publieke
aanklager, op zijn beurt geëxecuteerd. Enkele maanden
later werd de gewone justitie opnieuw ingevoerd.
Deze werd ten dienste gesteld van een nieuw politiek
project: een einde maken aan de revolutie.
10 De kapel. De kapel van de genvangen, die zich op
de plaats van het middeleeuwse oratorium* van
de koning bevindt, diende tijdens de revolutie ook
als collectieve cel. Doordat ze dichtbij de boetkapel
gelegen is, is deze plek ook sterk verbonden met
de nagedachtenis van de koningin. Tijdens haar
76 dagen durende opsluiting, werd Marie-Antoinette
nauwlettend in de gaten gehouden. Ze werd zelfs
overgebracht naar een andere cel, na een mislukt
complot om haar te helpen ontsnappen. Haar proces,
dat gehouden werd op 15 en 16 oktober 1793,
was één van de meest gemediatiseerde van de
revolutie. Na haar executie werden vele objecten die
haar zouden hebben toebehoord, zorgvuldig bewaard,
als authentiek aandenken aan haar laatste uren.
11 De boetkapel van Marie-Antoinette. Ze werd
in 1815 ingericht, onder de Restauratie, op bevel van
Lodewijk XVIII, de jongere broer van Lodewijk XVI,
exact op de plaats waar de cel van de koningin zich
bevond.
12 De Cour des femmes. Op deze binnenplaats,
omringd door twee verdiepingen gevangeniscellen,
konden de vrouwelijke gevangen overdag
rondwandelen.
Woordenlijst
Héloïse en Abélard: helden van het begin van de twaalfde
eeuw, van een legendarisch, tragisch liefdesverhaal.
Justice d’exception: justitie die afwijkt van het gemene
recht, die ingevoerd wordt in tijden van grote politieke
crisissen of burgeroorlogen.
Kapiteel: gehouwen of gebeitelde steen op de top van
een zuil, om de aanzetten van een boog te ondersteunen.
Lit de justice: vergadering van het parlement, voorgezeten
door de koning die zijn autoriteit liet gelden.
Oratorium: plek voorbehouden voor het gebed.
Paarsgewijs: in twee verdeeld door een zuil.
Parlement van Parijs: dit spreekt recht in naam van
de soeverein en doet dienst als hof van beroep voor
alle jurisdicties van het koninkrijk, tot in 1790. Het
registreert en verspreidt ook de koninklijke
ordonnanties (wetteksten).
Terreur: periode van de Franse revolutie (maart 1793 zomer 1794) tijdens dewelke de republiek, die bedreigd
werd door de externe oorlog en de burgeroorlog,
omgevormd werd tot dictatuur van algemeen welzijn.
Praktische informatie
Gemiddelde duur van het bezoek: 1u15
Aangepaste rondleidingen voor gehandicapten.
Boekenwinkel
De gids van dit monument is beschikbaar in de boekenwinkel, in de
categorie “Itinéraires”, in 7 verschillende talen.
Centre des monuments nationaux
Conciergerie
Palais de la Cité
2 boulevard du Palais
75001 Paris
tél. 01 53 40 60 80
[email protected]
www.monuments-nationaux.fr
*Uitleg op de achterzijde van dit document.
crédits photos © Caroline Rose / Centre des monuments nationaux. réalisation graphique Marie-Hélène Forestier. traduction ADT international. impression Stipa, 2017.
Nederlands
Conciergerie
Koninklijk paleis en gevangenis
Koninklijk paleis en gevangenis
In de zesde eeuw bouwde Clovis, koning van de Franken,
zijn koninklijk paleis op het Île de la Cité. Vijf eeuwen
later vestigde Hugo Capet, de eerste Capetingische
koning, zijn raad en zijn administratie in het Palais de
la Cité, dat zo de zetel van de koninklijke macht werd.
Symbool van de koninklijke macht
In de dertiende eeuw voerde
Lodewijk IX de Heilige grote
verfraaiingwerken uit aan het
paleis, en werd de SainteChapelle gebouwd.
In de veertiende eeuw zette
Filips IV de Schone het werk van zijn grootvader voort,
en werd het paleis verbouwd, om er een prestigieus
symbool van de monarchie van te maken, waar nu het
parlement van Parijs* zetelt.
Van koninklijke residentie
tot justitiepaleis
Aan het einde van diezelfde eeuw verkoos Karel V
echter het Hôtel Saint-Pol, in de buurt van de Bastille,
als zijn residentie, alsook de paleizen van het Louvre en
Vincennes. Op dat ogenblik belastte hij een intendant
of “Conciërge”, die rechterlijke bevoegdheden had,
met het bestuur van het paleis en de gevangenis. Er
ontwikkelde zich een gerechtelijke activiteit en er
werden gevangeniscellen ingericht. Er werden talloze
staatsgevangen vastgehouden. Tijdens de Franse
revolutie werd de Conciergerie één van de belangrijkste
detentiehuizen, met Marie-Antoinette als beroemdste
gevangene.
*Uitleg op de achterzijde van dit document.
Geschiedenis
Bezoek
Palais de la Cité
Informatie
▲
10
De middeleeuwse zalen
De revolutionaire zalen
In 1789 werden de parlementen afgeschaft. Het
Palais de la Cité kwam onder de bevoegdheid van
12
9
5
6
C
4
B
3
7
Tour
d’Argent
Tour
de César
8
eerste
verdieping
De Seine
Samen met de Sainte-Chapelle zijn de laaggelegen
delen van het paleis de laatste overblijfselen van de
koninklijke residentie uit de middeleeuwen. Ze waren
onder het toezicht gesteld van de koning en zijn talrijke
personeelsleden (klerken, officiers en huispersoneel)
die ten dienste stonden van de soeverein en zijn familie,
hetzij ongeveer 2.000 personen.
1 De Salle des Gens d’Armes. Deze zaal, die vanaf
1302 werd gebouwd, onder Filips de Schone, is een uniek
voorbeeld van burgerlijke gotische architectuur. Deze zaal,
bestaande uit vier hoofdbeuken met spitsbogen, werd
hoofdzakelijk verlicht door paarsgewijs* aangebrachte
openingen, waarvan de sporen nog zichtbaar zijn. Vier
schoorstenen verwarmden deze enorme eetzaal. Op de
linkermuur wordt nog een fragment getoond van de tafel
in zwart marmer, die gebruikt werd tijdens weelderige
recepties die de Capetingische monarchie organiseerde
in de grote praalzaal van het paleis, die zich op de eerste
verdieping bevond, maar die ondertussen verdwenen is.
2 De keukens. Deze werden ingericht onder het bewind
van Jan de Goede (1350-1364) en werden gebruikt voor
het bereiden van de maaltijden van het personeel van
de koning. De levensmiddelen die er gebruikt werden,
werden rechtstreeks per boot aangevoerd.
3 De Salle des Gardes. Deze zaal dateert uit dezelfde
tijd als de Salle des Gens d’Armes, en diende als
voorvertrek van de Grand’chambre op de eerste
verdieping, die vandaag verdwenen is, waar onder het
ancien régime het parlement zetelde. De koning hield er
zijn «lits de justice*». In 1793 werd hier het revolutionaire
tribunaal gevestigd. Op het kapiteel* van de centrale zuil
werden Héloïse en Abélard* afgebeeld.
4 De Rue de Paris. Deze ruimte maakte ooit integraal
deel uit van de Salle des Gens d’Armes, maar werd later
afgescheiden en verhoogd. Ze dankt haar naam aan de
bijnaam van de beul, Monsieur de Paris.
N
begane grond
11
1
A onthaal
B toiletten
C boekenwinkel
2
A
Tour
de l’Horloge
Sainte-Chapelle
ingang
uitgang
het stadshuis van Parijs, maar bleef een rechtbank en
een gevangenis. In de lente van 1793 was in het paleis
de belangrijkste instelling van de justice d’exception*
gehuisvest: de revolutionaire rechtbank, die werd
opgericht om recht te spreken over politieke misdrijven.
5 De Franse revolutie en Parijs. Tussen 1789 en 1799
heerste er revolutie in Frankrijk. Deze leidde tot de
val van de monarchie en de stichting van de Eerste
Republiek. Deze revolutie bracht vooral een verregaande
hervorming van de samenleving met zich mee, alsook
van de manier waarop de plaats van de mens in de
wereld gezien werd. Omdat daar de belangrijkste
machtsinstanties geconcentreerd waren, waar alle
blikken van de rest van Europa op gericht waren, en
de bevolking er zeer geëngageerd was, speelde de stad
Parijs een centrale rol in deze gebeurtenissen.
6 De revolutie en de Conciergerie. Tijdens de revolutie
bleef het île de la Cité één van de centra van het politieke
leven van de hoofdstad. Terwijl er in Frankrijk een
burgeroorlog uitbrak, liep de gevangenis al snel vol met
heel wat «verdachten», die ervan beschuldigd werden
een bedreiging te zijn voor de republiek.
Aan de hand van een geanimeerde maquette van de
Conciergerie kan het dagelijkse leven gevolgd worden
van de gevangenen, wier leefomstandigheden afhingen
van hun welstand. De pailleux, de armsten, sliepen
bijvoorbeeld op stro, in collectieve cellen, terwijl
anderen een relatief comfort genoten, omdat ze
over de nodige financiële middelen beschikten.
7 De Couloir des prisonniers. Links, het loket
van de griffier, die belast was met de registratie
van de gedetineerden. In het midden, het bureau
van de conciërge, de directeur van de gevangenis.
Rechts de Salle de la Toilette, waar het haar van de
veroordeelden geknipt werd, vóór hun executie. De
drie achtereenvolgende cellen, die zich op de plaats
van een oude gang bevinden, zijn reconstructies die
gemaakt werden in 1989, ter gelegenheid van het
tweehonderdjarige jubileum van de Franse revolutie. Dat
is ook het geval voor de cellen van de eerste verdieping,
waar de verschillende detentieomstandigheden van deze
tijd geïllustreerd worden.
8 De Salle des Noms. Op deze muren staan de namen
van meer dan 4.000 mensen die tussen 1793 en 1795
berecht werden door de revolutionaire rechtbank.
Ongeacht of ze geëxecuteerd, vrijgesproken of
veroordeeld werden tot andere straffen, hebben ze
allemaal gemeenschappelijk dat ze ten minsten enkele
dagen verbleven hebben in de Conciergerie. Een
multimediatool maakt het mogelijk om de informatie
die op hen betrekking heeft, te raadplegen: biografie,
portret en uittreksels uit hun gerechtelijk dossier.
9 De revolutie en de justitie. Deze vier zalen geven
een beeld van de evoluties die de justitie doormaakte
tijdens de revolutie. Vanaf 1789 hervormfen de
revolutionairen de justitie van het ancien régime, door
deze gelijker en menselijker te maken. In 1793 zetten de
steeds toenemende bedreigingen aan het adres van de
Republiek hen er echter toe aan om een dictatuur van
algemeen welzijn in te stellen: een voorlopige dictatuur,
die collectief werd uitgevoerd en die bedoeld was om
het jonge regime te redden. Om de daden van diegenen
die de republiek bedreigen, te beoordelen, werd een
justice d’exception ingevoerd. De revolutionaire
*Uitleg op de achterzijde van dit document.