Zoutuitbloeiingen op gevels

SPECIALIST
REPORTAGE
Zoutuitbloeiingen op gevels
We associëren zoutuitbloeiingen veelal met metselwerk, maar
ook op andere materialen kunnen uitbloeiingen voorkomen.
Oplosbare zouten kunnen al aanwezig zijn in het bouwmateriaal en kunnen opgenomen en verdeeld worden tijdens
de uitvoering. De oplosbare zouten in baksteenmetselwerk
zijn meestal op voorhand aanwezig omdat zij opgelost zijn
in de cement van de metselmortel, maar zij kunnen ook in
mindere mate aanwezig zijn in de bakstenen zelf. Ook andere zaken zoals een chemische reactie met externe stoffen
of externe invloeden kunnen oplosbare zouten in het bouwmateriaal brengen. Opstijgend grondwater of dooizouten zijn
hiervan enkele voorbeelden. Afhankelijk van het oplosbaar
zout en de omstandigheden zullen deze in meerdere of mindere mate oplossen in (regen)water, en door capillaire trek
bij het verdampen als residu achterblijven op de oppervlakte
van de steen. Hoe het zout zich manifesteert en of er schade
uit voortkomt, hangt af van verschillende factoren zoals luchtvochtigheid, droogtijd, porositeit en initiële wateropname van
het materiaal.
Witte uitbloeiing
Meestal blijft de ‘schade’ beperkt tot een esthetisch ongemak.
Het gaat dan over (meestal natrium- of kalium-) zouten die
opgelost zijn in water en door het verdampingsfront naar de
oppervlakte migreren. Het water verdampt en de zouten blijven op het materiaaloppervlak achter. Hoewel uitbloeiingen
het jaar rond kunnen voorkomen, stellen we ze dikwijls vast
in het voorjaar. We hebben dan net een vochtige periode achter de rug en door de hoge luchtvochtigheid droogt de steen
traag uit. Op de oppervlakte kan een witte zoutuitbloeiing of
efflorescentie worden vastgesteld. Door de stenen af te borstelen, kan de zoutafzetting eenvoudig verwijderd worden.
Door dit proces meermaals te herhalen, kan men uiteindelijk
alle zouten verwijderen, en zal de gevel zijn originele kleur
herwinnen. De zouten met water afspuiten kan ook, maar
hierdoor zal een gedeelte oplossen in het water en zo weer in
de steen gezogen worden, waarna de zouten er nadien terug
uit kunnen komen.
Veelal zullen natrium- en kaliumefflorescenties (de meest
voorkomende oplosbare zouten) na enkele jaren vanzelf verdwijnen.
Vervelender wordt het wanneer de gevel is geschilderd. De
zoutkristallen worden onder de verflaag gevormd en de afwerkingslaag kan worden afgedrukt. Als u twijfelt over de
juiste reinigingsmethode, contacteer dan de after sales diensten van uw mortel- of baksteenfabrikant.
Wanneer zouten gedwongen worden om in de poriën te kristalliseren, is er een groter risico op schade. Door het uitdrogen zal het volume van de zoutkristallen toenemen waardoor
de druk in de poriën verhoogt. Doorgaans veroorzaakt dit
geen zichtbare schade, maar door opeenvolgende cycli van
drogen en bevochtigen kan het materiaaloppervlak verpoederen en afschilferen. Dit wordt crypto-efflorescentie genoemd.
Wanneer het materiaaloppervlak is behandeld met een waterwerende laag, is er een bijkomend risico op crypto-efflorescentie. Er kan geen water meer door het materiaaloppervlak,
maar ook het water in het materiaal wordt gedwongen achter
de hydrofobe laag te verdampen. De zoutkristallen worden
gevormd achter deze laag en deze laatste kan op termijn afgedrukt worden.
Enkele tips om uitbloeiingen te vermijden
Bij geen enkele baksteen/mortelcombinatie kunnen uitbloeiingen uitgesloten worden. Wel zijn er maatregelen in het ontwerp en de uitvoering mogelijk om het risico te beperken.
In eerste instantie moet er tijdens de voortgang der werken
nauwlettend op toegezien worden dat het verse metselwerk
over de laatst gemetselde hoogte van minstens 60 cm steeds
»
DIMENSION
Zoutuitbloeiingen op gevels zijn een gekend en
vervelend fenomeen. Uw zorgvuldig gekozen baksteen wordt ontsierd door witte vlekken. De bouwheer stelt een hoop moeilijke vragen. Het antwoord
is niet altijd vanzelfsprekend, want er zijn verschillende soorten uitbloeiingen met uiteenlopende
oorzaken.
67
SPECIALIST
»
beschermd wordt tegen regenweer. De mortel is dan immers
nog niet volledig doorgehard en door overvloedig vocht worden de oplosbare zouten uit de verse mortel uitgespoeld. Deze
komen via capillaire trek in de bakstenen terecht. Vers metselwerk afdekken, kan zeer veel problemen achteraf voorkomen.
Door in het ontwerp te vermijden dat er geconcentreerde waterstromen op de gevel ontstaan, wordt naast de klassieke
bevuiling ook het risico op zoutuitbloeiing verminderd. Voorbeelden van goede details zijn opstaande zijranden aan dorpels of een deksteen met oversteken op een tuinmuur.
Tijdens het metselen zijn er duidelijke aandachtspunten. De
aannemer moet vermijden om te metselen bij slagregen. Ook
het beperken van ongeoorloofde hulpstoffen in de metselmortel (het zogenaamde theelepeltje dreft in de mortel) zal de
kans op uitbloeiingen verkleinen.
tieproblemen kunnen vermeden worden. Ook tijdens werfvergaderingen en in verslagen kan het belang ervan nog eens
benadrukt worden. Er is extra aandacht nodig wanneer er
voorzien is in een afwerkingslaag op het baksteenmetselwerk. Door de volumetoename van het uitdrogende zout kan
deze afgedrukt worden.
ir-arch Geert Michaux (NAV) m.m.v. Steven Van Den Brande
(Product Manager Wall - Wienerberger)
Conclusie
Referenties
Ook al blijft de schade veelal beperkt tot witte vlekken en
lastige vragen, toch is het aangewezen om in bestekken de
uitvoeringsmaatregelen te beschrijven waarmee efflorescen-
“Bouwschade – Zoutschade” – WTCB – Kluwer
WTCB Contact 10 – Uitbloeiingen op baksteenmetselwerk – WTCB
www.wienerberger.be