Aardbevingen in Groningen (deel 1)

Aardbevingen in Groningen (deel 1)
Het Groningen-gasveld is een van de grootste gasvelden ter wereld. Het levert een zeer belangrijk aandeel van de totale Nederlandse
aardgasproductie. Er zit nog zoveel aardgas in het veld dat er ook de komende decennia gas uit zal worden gewonnen. Hierdoor
blijft het Groningen-gasveld ook in de toekomst van nationale betekenis. NAM investeert continu in haar productielocaties om het
aardgas op een verantwoorde, veilige en efficiënte wijze te produceren. Bekende gevolgen van gaswinning zijn bodemdaling en
aardbevingen. Deel 1 van deze infographic zoomt specifiek in op het ontstaan, de sterkte en de intensiteit van aardbevingen als
gevolg van gaswinning. Deel 2 gaat over het onderzoek naar aardbevingen en wat er gebeurt na de registratie van een aardbeving.
Wat zijn aardbevingen?
Een aardbeving is een trilling of schokkende beweging van de aardkorst.
Aardbevingen vinden plaats als er in de aardkorst plotseling energie vrijkomt.
aardbeving
In Nederland kennen we natuurlijke aardbevingen. Deze vinden vooral in
Zuid-Nederland plaats. Daarnaast zijn er geïnduceerde aardbevingen, die
ontstaan door gaswinning in Noord-Nederland.
Hoe ontstaan aardbevingen door
gaswinning?
Epicentrum:
plek aan de oppervlakte
waar de aardbeving het
sterkst wordt gevoeld
De bodem in Groningen bestaat uit verschillende aardlagen. Het aardgas zit
opgesloten op ongeveer drie kilometer diepte onder hoge druk in een poreuze
zandsteenlaag. Een afsluitende zout- of kleilaag houdt het aardgas tegen. Door
winning van aardgas neemt de druk af. Daardoor wordt de zandsteenlaag door het
gewicht van het bovenliggende gesteente ingedrukt. Dit heet compactie. Op de lange
termijn leidt dit tot bodemdaling aan het oppervlak. Deze daling vindt geleidelijk plaats
over een zeer groot oppervlak en is niet voelbaar. Bodemdaling veroorzaakt hierdoor
geen schade aan gebouwen. Wel kan het invloed hebben op o.a. het grondwaterpeil
waardoor er maatregelen moeten worden genomen, zoals het plaatsen van een
gemaal om waterstanden te beheersen. De compactie door gaswinning veroorzaakt
ook aardbevingen in het Groningen-gasveld. Als een zandsteenlaag wordt ingedrukt,
kan die bij natuurlijke breuklijnen schoksgewijs verschuiven. De plek waar dit gebeurt
in de ondergrond is het hypocentrum. Recht hierboven aan het aardoppervlak is het
afs
lu
zou itende
t- o
f kl
eil
epicentrum. Dit is het punt waar de aardbeving het sterkst wordt gevoeld, omdat het het
dichtst bij het hypocentrum is. Jaarlijks vinden er tientallen aardbevingen plaats. Enkele
Hypocentrum:
ondergronds centrum
van de aardbeving
aag
daarvan zijn duidelijk voelbaar en kunnen ook schade aanrichten aan gebouwen
por
e
zan uze
dst
een
l
(meestal in de vorm van scheuren in muren en pleisterwerk). Er bestaan diverse
meetschalen voor aardbevingen. Een belangrijk verschil tussen deze schalen is wat ze
aag
precies meten: de sterkte (magnitude) of de intensiteit van de aardbeving.
3 km
diepte
b
Sterkte van aardbevingen
en
ijn
kl
reu
Ter hoogte van breuklijnen kan
het zandsteen verschuiven en
zo ontstaan aardbevingen
De sterkte (magnitude) van de aardbeving wordt weergegeven op de schaal van
Richter. Deze schaal is gebaseerd op de registratie van bodemtrillingen op
verschillende locaties of in de aarde. Aan de aardbeving wordt uiteindelijk een
waarde toegekend. Dat is anders bij de intensiteit van een aardbeving. Die is
afhankelijk van de plaats waar deze wordt geregistreerd. Daarom voldoet de schaal
van Richter niet om de gevolgen voor schade aan de oppervlakte in kaart te brengen.
Intensiteit van aardbevingen
Sterkte van aardbevingen in Groningen
De intensiteit van de aardbeving kan worden weergegeven op de Europese
Het KNMI registreert sinds 1986 aardbevingen als gevolg van gaswinning. De eerste
Macroseismische Schaal. Deze EMS beschrijft twaalf niveaus van intensiteit (van 1: niet
aardbeving werd in 1986 geregistreerd in Assen. In de onderstaande grafiek is de sterkte
voelbaar tot 12: volledige verwoesting). De indeling onderscheidt drie uitwerkingen van
(M) van de aardbevingen boven het Groningen-gasveld vanaf 1996 weergegeven. De
aardbevingen: op mensen, op voorwerpen & natuur en op gebouwen. Het KNMI neemt
aardbevingen zijn verdeeld in vier categorieën. Aardbevingen kleiner dan 1.5 op de schaal
enquêtes af om op de EMS de intensiteit en gevolgen in kaart te brengen. Ze vragen
van Richter (M<1.5) zijn door het KNMI moeilijk te registreren. Aardbevingen kleiner dan 2
bijvoorbeeld hoe mensen de beving hebben ervaren, en wat de schade is aan gebouwen.
op de schaal van Richter (M<2) worden in het algemeen niet gevoeld.
Aantal bevingen
30
1.5 < M ≤ 2.0
2.0 < M ≤ 2.5
2.5 < M ≤ 3.0
8 aug
Westeremden
M=3.5
3.0 < M ≤ 3.5
25
20
15
10
27 jun
Hoeksmeer
M=3.2
30 okt
Westeremden
M=3.2
16 aug
Huizinge
M=3.6
5
0
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Bron: KNMI
Cijfers en feiten Groningen-gasveld
Afmetingen gasveld: 900 km2
Aantal geboorde putten: circa 300, verspreid over 20 productielocaties
Reeds gewonnen hoeveelheid gas: 2020 miljard m3 (31/12/2012)
Nog te winnen hoeveelheid gas 780 miljard m3 (31/12/2012)
Jaarproductie 2012: circa 49 miljard m3
www.nam.nl | Versie: maart 2013
Schematische weergave, illustraties niet op schaal
Ga voor meer informatie
naar www.namplatform.nl