Aardbevingen in Groningen (deel 1) Het Groningen-gasveld is een van de grootste gasvelden ter wereld. Het levert een zeer belangrijk aandeel van de totale Nederlandse aardgasproductie. Er zit nog zoveel aardgas in het veld dat er ook de komende decennia gas uit zal worden gewonnen. Hierdoor blijft het Groningen-gasveld ook in de toekomst van nationale betekenis. NAM investeert continu in haar productielocaties om het aardgas op een verantwoorde, veilige en efficiënte wijze te produceren. Bekende gevolgen van gaswinning zijn bodemdaling en aardbevingen. Deel 1 van deze infographic zoomt specifiek in op het ontstaan, de sterkte en de intensiteit van aardbevingen als gevolg van gaswinning. Deel 2 gaat over het onderzoek naar aardbevingen en wat er gebeurt na de registratie van een aardbeving. Wat zijn aardbevingen? Een aardbeving is een trilling of schokkende beweging van de aardkorst. Aardbevingen vinden plaats als er in de aardkorst plotseling energie vrijkomt. aardbeving In Nederland kennen we natuurlijke aardbevingen. Deze vinden vooral in Zuid-Nederland plaats. Daarnaast zijn er geïnduceerde aardbevingen, die ontstaan door gaswinning in Noord-Nederland. Hoe ontstaan aardbevingen door gaswinning? Epicentrum: plek aan de oppervlakte waar de aardbeving het sterkst wordt gevoeld De bodem in Groningen bestaat uit verschillende aardlagen. Het aardgas zit opgesloten op ongeveer drie kilometer diepte onder hoge druk in een poreuze zandsteenlaag. Een afsluitende zout- of kleilaag houdt het aardgas tegen. Door winning van aardgas neemt de druk af. Daardoor wordt de zandsteenlaag door het gewicht van het bovenliggende gesteente ingedrukt. Dit heet compactie. Op de lange termijn leidt dit tot bodemdaling aan het oppervlak. Deze daling vindt geleidelijk plaats over een zeer groot oppervlak en is niet voelbaar. Bodemdaling veroorzaakt hierdoor geen schade aan gebouwen. Wel kan het invloed hebben op o.a. het grondwaterpeil waardoor er maatregelen moeten worden genomen, zoals het plaatsen van een gemaal om waterstanden te beheersen. De compactie door gaswinning veroorzaakt ook aardbevingen in het Groningen-gasveld. Als een zandsteenlaag wordt ingedrukt, kan die bij natuurlijke breuklijnen schoksgewijs verschuiven. De plek waar dit gebeurt in de ondergrond is het hypocentrum. Recht hierboven aan het aardoppervlak is het afs lu zou itende t- o f kl eil epicentrum. Dit is het punt waar de aardbeving het sterkst wordt gevoeld, omdat het het dichtst bij het hypocentrum is. Jaarlijks vinden er tientallen aardbevingen plaats. Enkele Hypocentrum: ondergronds centrum van de aardbeving aag daarvan zijn duidelijk voelbaar en kunnen ook schade aanrichten aan gebouwen por e zan uze dst een l (meestal in de vorm van scheuren in muren en pleisterwerk). Er bestaan diverse meetschalen voor aardbevingen. Een belangrijk verschil tussen deze schalen is wat ze aag precies meten: de sterkte (magnitude) of de intensiteit van de aardbeving. 3 km diepte b Sterkte van aardbevingen en ijn kl reu Ter hoogte van breuklijnen kan het zandsteen verschuiven en zo ontstaan aardbevingen De sterkte (magnitude) van de aardbeving wordt weergegeven op de schaal van Richter. Deze schaal is gebaseerd op de registratie van bodemtrillingen op verschillende locaties of in de aarde. Aan de aardbeving wordt uiteindelijk een waarde toegekend. Dat is anders bij de intensiteit van een aardbeving. Die is afhankelijk van de plaats waar deze wordt geregistreerd. Daarom voldoet de schaal van Richter niet om de gevolgen voor schade aan de oppervlakte in kaart te brengen. Intensiteit van aardbevingen Sterkte van aardbevingen in Groningen De intensiteit van de aardbeving kan worden weergegeven op de Europese Het KNMI registreert sinds 1986 aardbevingen als gevolg van gaswinning. De eerste Macroseismische Schaal. Deze EMS beschrijft twaalf niveaus van intensiteit (van 1: niet aardbeving werd in 1986 geregistreerd in Assen. In de onderstaande grafiek is de sterkte voelbaar tot 12: volledige verwoesting). De indeling onderscheidt drie uitwerkingen van (M) van de aardbevingen boven het Groningen-gasveld vanaf 1996 weergegeven. De aardbevingen: op mensen, op voorwerpen & natuur en op gebouwen. Het KNMI neemt aardbevingen zijn verdeeld in vier categorieën. Aardbevingen kleiner dan 1.5 op de schaal enquêtes af om op de EMS de intensiteit en gevolgen in kaart te brengen. Ze vragen van Richter (M<1.5) zijn door het KNMI moeilijk te registreren. Aardbevingen kleiner dan 2 bijvoorbeeld hoe mensen de beving hebben ervaren, en wat de schade is aan gebouwen. op de schaal van Richter (M<2) worden in het algemeen niet gevoeld. Aantal bevingen 30 1.5 < M ≤ 2.0 2.0 < M ≤ 2.5 2.5 < M ≤ 3.0 8 aug Westeremden M=3.5 3.0 < M ≤ 3.5 25 20 15 10 27 jun Hoeksmeer M=3.2 30 okt Westeremden M=3.2 16 aug Huizinge M=3.6 5 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Bron: KNMI Cijfers en feiten Groningen-gasveld Afmetingen gasveld: 900 km2 Aantal geboorde putten: circa 300, verspreid over 20 productielocaties Reeds gewonnen hoeveelheid gas: 2020 miljard m3 (31/12/2012) Nog te winnen hoeveelheid gas 780 miljard m3 (31/12/2012) Jaarproductie 2012: circa 49 miljard m3 www.nam.nl | Versie: maart 2013 Schematische weergave, illustraties niet op schaal Ga voor meer informatie naar www.namplatform.nl