De Maranatha beweging Het woord Maranatha komen we dikwijls

De Maranatha beweging
Het woord Maranatha komen we dikwijls tegen als benaming voor kerkgebouwen. De gelovigen zijn
daar bijeen, maar zijn zich niet altijd bewust van de betekenis van het woord ‘Maranatha’, hoewel
daar toch een geweldig hoop mee wordt uitgedrukt. De Maranatha beweging wil heel graag de hoop,
die met dat woord is vastgelegd, onderstrepen en naar buiten brengen. Zij is ervan overtuigd dat met
de terugkomst van Christus er een heilvolle tijd aanbreekt op aarde, terwijl de gemeente bij haar
Heer mag zijn. Maar waar staat het woord voor en de beweging die zich daarom heeft gevormd?
Betekenis
Waar komt het woord vandaan en wat betekent het? In de Bijbel komen we het alleen in 1 Kor. 16:22
tegen: ‘Als iemand de Heere Jezus Christus niet liefheeft, laat die vervloekt zijn. Maranatha!’. Verder
ook in de eucharistische formule van de Didache. Dit is een vroeg-christelijk geschrift dat gerekend
wordt tot de Apostolische Vaders en in de tweede eeuw werd geschreven. Didache betekent
onderricht of onderwijzing.
Er zijn twee varianten waarmee het woord verklaard kan worden. De eerste lezing is mãrãn’ ãtã
(onze Heer is gekomen of is aanwezig), de tweede lezing is mãrãnã’ ta (onze Heer kom!). Beide
leeswijzen zijn mogelijk. Tegenwoordig gaat de voorkeur uit naar de tweede lezing, dan is dit woord
een bede van hoop en verwachting. Men kan het deel ãtã ook als een profetisch perfectum
beschouwen, dan krijgt het woord nog weer een andere betekenis, namelijk ‘de Here zal zeker
komen’. Opvallend is dat in 1 Kor. 16:22, maar ook in de Didache, het respectievelijk gaat om een
vervloeking en een ernstige waarschuwing. Je bent gewaarschuwd, de Here zal zeker komen! In onze
tijd is dat waarschuwende element sterk naar de achtergrond verschoven en is het accent op de
hoop op de komst van de Heer komen te liggen. Overigens kennen we ook Joodse grafschriften waar
het Maranatha als een banvloek is gebruikt. Een minder bekende verklaring voor het woord luidt:
‘Onze Here is alef en tau’, de eerste en laatste letter van het Hebreeuwse alfabet. Dan krijgt het de
betekenis zoals we die kennen in de uitdrukking ‘Ik ben de Alfa en de Omega’ (Op. 1:8, 21:16, 22:13).
Wanneer we spreken van een Maranatha beweging, dan is uit de betekenis van het woord af te
leiden dat het om een verzameling van gelovigen gaat die sterk leven bij de verwachting van de
wederkomt van de Here Jezus Christus en daarnaar uitzien. De komst van de Here Jezus draagt beide
betekenissen in zich: hoop, maar ook oordeel. We hoeven de betekenissen niet tegen elkaar uit te
spelen, maar kunnen ze beide naast elkaar laten staan. Beide zijn waar en komen bij de terugkomst
van de Heer naar voren.
Waarom spreken we van een beweging?
Juist met betrekking tot de ontwikkeling van Gods plan zijn er veel sekten. Groepen van mensen die
zich verzamelen rond een persoon of een bepaald Bijbelgedeelte over accentueren. Kenmerkend is
dan dikwijls dat deze groepen zich verheffen en zich beter voelen dan anderen en kerken in het
bijzonder. Een sektarische groep scheidt zich, zoals het woord ook betekent, af. De Maranatha
beweging wil zich niet afscheiden of verheffen, maar zich positief en ten diensten van alle kerken
opstellen. Zij stelt zich niet naast de kerk of buiten de kerk, maar in de kerken van alle denominaties
vinden we mensen die de Maranatha gedachte zijn toegenegen en zich daar mee verbonden weten.
De Maranatha beweging is niet een nieuw kerkgenootschap. Het doel van de beweging is het
verlangen naar de wederkomst van de Here Jezus onder gelovigen te versterken. Een bekende
uitspraak in deze luidt: ‘Wat in de gemeente van de eerste eeuw de enige hoop was, is in deze laatste
tijd nog maar de hoop van enige’. Dat moet verbeteren.
1
Wanneer ontstond de Maranatha beweging?
Een meer legitieme vraag zou moeten zijn: wanneer is zij verdwenen? Vanaf het prilste begin immers
was de boodschap van de wederkomst van Christus de hoop waaruit de gelovigen leefden. Wanneer
de Heer opvaart naar de hemel, dan wordt aan de achterblijvende discipelen direct toegezegd dat
Jezus op dezelfde manier zal terugkomen. En spreekt de Bijbel niet van Hem die was, die is en die
komen zal? (Op. 1:4). Hoe sterk drukt Paulus zich uit wanneer hij schrijft: ‘hoe u zich van de afgoden
tot God bekeerd hebt om de levende en waarachtige God te dienen en Zijn Zoon uit de hemelen te
verwachten’(1 Thes. 1:10). In die tijd was het woord Maranatha net zo ingeburgerd, als bij ons
tegenwoordig nog de woorden Halleluja of Hosanna. (beide woorden zouden ook wel eens onder de
loep gelegd kunnen worden, wat betekenen ze feitelijk, hoe mag je ze gebruiken?).
Het lijkt er misschien op dat de Maranatha beweging iets is van de vorige eeuw, maar dat is niet
terecht. Sommigen proberen te beargumenteren dat het accent dat de Maranatha beweging legt op
de verwachting van de wederkomst van de Here Jezus niet direct de centrale boodschap van de kerk
hoort te zijn, of ernstiger, men probeert het als een dwaalleer te bestempelen, de kerkgeschiedenis
zou er immers over zwijgen. Dat is opmerkelijk, we zijn Maarten Luther bijzonder dankbaar daarvoor
dat hij de rechtvaardigingsleer weer terug vond en in het centrum bracht in het kerkelijk leven.
Honderden jaren was dit hele belangrijke van ons geloof uit het kerkelijk belijden verdwenen. Zo is
ook de hoop op en de verwachting van de terugkomst van Jezus lange tijd afwezig geweest. Lange
tijd werd er niet of nauwelijks over gesproken of geschreven. Wanneer dat wel het geval was dan
werd het oordeel vreselijk onderstreept, zoals we uit de kerkelijke kunst weten. Helse vuren met
vreselijke pijnigingen. Maar net als de rechtvaardigingsleer van Luther, is de Maranatha boodschap
een voluit Bijbelse boodschap en die willen we bekend maken. Er wordt in de Bijbel veel vaker
geschreven over de terugkomst van de Here Jezus dan bijvoorbeeld over doop en avondmaal,
volgens statistici ongeveer 300 keer. We lezen erover bij vermaningen, maar ook als vertroosting of
als aansporing tot een heilige levenswandel. Het is niet mogelijk de Maranatha belofte uit de Bijbel te
wissen zonder daarbij de Schrift ernstig te verminken en zelfs krachteloos te maken.
De aandacht voor de toekomstverwachting stond inderdaad eeuwenlang op een laag pitje of was
volledig vergeten in de kerk. In de laatste 150 jaar zien we haar echter terugkeren, niet zelden in
samenhang met een hernieuwde visie op Evangelisatie- en Zendingsdrang en bij alle grote
opwekkingsbewegingen. Verder is opvallend dat de herleefde belangstelling voor de Bijbelse
toekomstverwachting parallel liep aan de beweging die op gang kwam en Joden weer een thuisland
gaf.
Tegenstand
Haast als vanzelf kwam er, parallel aan de opkomst van de Maranatha beweging, een
tegenbeweging. Men sprak soms van een escapisme en verweet de aanhangers vluchtgedrag.
Vanwege de harde werkelijkheid van het leven in de maatschappij, we denken aan de
verschrikkelijke wereldoorlogen, zocht en zoekt de mens houvast aan dingen die buiten de dagelijkse
ervaring lagen. De zorgen drukten de mens zo terneer dat deze zijn hoop en verwachting ging stellen
op wat volgens sommigen irrationeel is, de wederkomst van Christus. Beide zijn feitelijk vervulling
van Bijbelse profetie, waarmee de actualiteit van de Maranatha beweging juist wordt bevestigd. Het
eerste, de oorlogen en onrust onder de volken is een feitelijk teken van de eindtijd. De spanning
tussen volkeren zal alleen maar toenemen. De Here Jezus sprak daarover en gaf het als teken van de
eindtijd aan. We lezen erover in de rede over de laatste dingen (Mat. 24; Mar. 13; Luc. 21). Petrus en
Judas schrijven over spotters die in de eindtijd zullen optreden en de wederkomst van de Here Jezus
zullen loochenen (1 Pet. 3:3,4; Jud. 18). Natuurlijk kwam er ook meer inhoudelijke kritiek.
Samenhangend met de terugkeer van het Joodse volk kreeg men binnen de Maranatha beweging
2
ook meer zicht op de Bijbelse beloften voor dit verkoren volk. Juist dit inzicht verschilde nogal eens
van de gangbare theologie. Sinds keizer Constantijn en zeker Augustinus had men in de theologie
doorgaans niet zoveel oog meer voor het Messiaanse koninkrijk en de feitelijkheid daarvan. Zicht op
herstel voor Gods volk in het land, dat beloofd was aan Abraham, Izaäk en Jacob, was geofferd aan
de gedachte dat de kerk de plaats van Israël had ingenomen. Deze zogenaamde vervangingsleer is
een hardnekkige tot op deze dag.
Eenzijdigheid
Een ander punt van kritiek voortkomend uit onkunde is het verwijt van eenzijdigheid. De mensen uit
de Maranatha beweging hebben slechts één pijl op hun boog zo luidt de kritiek, dat is de aandacht
voor de wederkomst van Christus. Hoewel die kritiek niet terecht is, zal de Maranatha beweging die
wel serieus moeten nemen. Zij is er blijkbaar niet goed of niet voldoende in geslaagd de implicaties
van haar verwachting en hoe die verwachting verweven is met de Bijbelse boodschap, uit te leggen
en door te geven. Dit gemis heeft een onjuiste beeldvorming gevoed, de Maranatha boodschap is
alles behalve eenzijdig. De drie V’s die Johannes de Heer steeds noemde en nog altijd de cover sieren
van Het Zoeklicht, het blad dat bij uitstek de Maranatha beweging in Nederland dient, spreken voor
zich: Verzoening, Vervulling, Verwachting. De verzoening en de vervulling waren dikwijls minder
prominent dan de verwachting. Bij de verzoening gaat het natuurlijk om het volbrachte werk,
waardoor wij gerechtvaardigd zijn. Een wedergeboren mens leeft als nieuw mens op aarde en mag
vervuld met de Heilige Geest dit nieuwe leven vormgeven, we spreken van levensheiliging. Dat doet
hij in de verwachting van de mooie en rijke dingen die gaan komen. Hij verwacht zijn Heer.
Johannes de Heer
We willen geen mens op een voetstuk plaatsen, hijzelf zou dat zeker niet gewild hebben, maar het is
niet te weerspreken dat Johannes de Heer van grote invloed is geweest op de Maranatha beweging
in ons land. Bekend is de zangbundel die hij samenstelde en al meer dan honderd jaar gebruikt wordt
in kerken en kringen. Verzoekplatenprogramma’s van christelijke signatuur draaien nog volop de
liederen die al zo lang geleden door Hem uitgezocht en bewerkt werden. Deze liederen bieden nog
zeer veel mensen troost en hoop. Daarnaast is hij de stichter geweest van Het Zoeklicht, een
vereniging (later stichting geworden) welke vorm gaf aan de missie die door Johannes de Heer zo
gevoeld werd. Hij zelf schreef daarover: ‘Het Zoeklicht beoogt in Holland de vergeten waarheid van
de Wederkomst des Heeren opnieuw naar voren te brengen door de aandacht te vestigen op de
teekenen der tijden in het licht van het Profetisch Woord. Wel was deze waarheid reeds lang tevoren
gebracht in andere kerken en kringen, met name in de Vrije Evangelische Gemeenten, Vergadering
der Gelovigen, enz., maar het speciaal bezig-zijn met deze boodschap ontbrak. De groote
oorlogsberoeringen in 1914/15 openden voor mijn oogen de grote kansen, die hiermede geboden
werden ten opzichte van het Evangelie in den ruimste zin van het woord’. Het was nooit de bedoeling
van Johannes de Heer om leden te winnen voor een Maranatha vereniging. Hij wilde de gelovigen
zowel binnen als buiten de kerken van welke denominatie dan ook dienen met de boodschap van de
toekomst des Heren. Vooral ook trachtte hij ongelovige mensen te overtuigen van de ernst van de
tijd.
Na een ernstige inzinking, waaraan hij bijna overleed, volgde, naar eigen zeggen, de feitelijke
ontwikkeling van het werk waardoor de Maranatha beweging in ons land zo gestimuleerd werd. Er
kwamen conferenties in Arnhem Doetinchem en Den Helder. Het werk breidde zich steeds verder uit
tot buiten de landsgrenzen naar België, Duitsland, Zwitserland, Polen, Zweden, Denemarken. Om al
dit werk te bedienen stelde Johannes de Heer veel op schrift en bracht vanaf 1 juli 1919 het
gelijknamig tijdschrift Het Zoeklicht uit, dat zelfs lange tijd een weekblad is geweest met 32 pagina’s.
3
Bijbelse verantwoording
De Maranatha beweging wil een volop Bijbelse beweging zijn, dat lijkt een open deur, maar zij
aanvaardt de hele Bijbel als het van God geïnspireerde woord. Het middelpunt is dan ook de
prediking van Christus naar de Schriften, zoals in het Oude Testament in Ps. 40:8 geschreven staat:
‘zie Ik kom, in de boekrol is over Mij geschreven’. Wanneer we die boekrol openen en de Bijbel
onderzoeken dan lezen we heldere beloften, maar ook allerlei typen en offers. In al deze vormen en
beelden is veel te herkennen van de Here Jezus. In de volheid van de tijd is Hij gekomen als de Goede
Herder die Zijn leven gaf voor de schapen en straks zal Hij terugkomen als de Opperherder. Dit is het
fundament van de Maranatha prediking, waarbij persoonlijk geloof, bekering en heiligmaking de
voornaamste elementen zijn. Of, om het met een tekst van Paulus te zeggen: ‘en leert ons de
goddeloosheid en de wereldse begeerten te verloochenen en in de tegenwoordige wereld bezonnen,
rechtvaardig en godvruchtig te leven, terwijl wij verwachten de zalige hoop en verschijning van de
grote God en onze Zaligmaker, Jezus Christus’ (Tit. 2:12,13). De Maranatha prediking verschuift de
zaligheid niet naar de toekomst, maar zij opent in de tegenwoordige tijd het nodige perspectief voor
de stuurloze mens, opdat hij vanuit dat perspectief zijn leven hier en nu vormgeeft. Wanneer de
Maranatha beweging de kerken weer wil bepalen bij de zalige hoop, kan dat alleen door een
persoonlijk en levend geloof te etaleren. De kerk moet zich weer en meer bewust worden van haar
hemelse taak en roeping en haar uitzicht op de toekomstige heerlijkheid. Dat moet hier op aarde
gebeuren.
Praktische aspecten
Voor wie denkt dat de Maranatha beweging eenzijdig is en een versmalling van de Bijbelse
boodschap wil ik een aantal praktische aspecten noemen waaruit juist het tegenovergestelde blijkt.
De Maranatha verwachting raakt heel veel aspecten van het leven. Ze geeft hoop betreffende het
milieu in Rom. 8:18-25, de schepping wacht op het openbaar worden van Gods kinderen. Even verder
(Rom. 11:25-27) schrijft Paulus over de verharding en aanneming van Israël. In 1 Kor. 6:2,3 lezen we
dat we als gelovigen elkaar niet voor de rechter mogen dagen. We zouden kunnen schrijven over de
opstanding, de troost bij het sterven, over heiligmaking, overvloedig zijn in de liefde, onberispelijk
leven, eensgezindheid en bescheidenheid. Dat alles in de context, het spanningsveld zo u wilt, van de
wederkomst van Jezus Christus. En de lijst van onderwerpen die de belofte van de wederkomst raken
is daar nog lang niet mee uitgeput. Ze biedt troost in verdrukking (2 Thes. 1:7), geeft uitzicht op
heerlijkheid (1 Tim. 4:1), we worden opgeroepen de eigen bijeenkomst niet te verzuimen (Heb.
10:36,37) en ze geeft aanleiding ons leven in te richten naar Gods wil (2 Pet. 3:10,11).
De Maranatha gedachte raakt dus zeer veel aspecten van het praktisch geloofsleven en is niet
eenzijdig maar buitengewoon veelzijdig. In de praktijk blijkt ook en is steeds gebleken dat daar waar
de kerk oog heeft voor de toekomstige zaken en uitziet naar de terugkomst van de Here Jezus zij
sterk gemotiveerd is tot heiligmaking en verkondiging. De individuele gelovige, die uitziet naar de
komst van de Heer en alle blijde zowel als ernstige implicaties daarvan beseft, heeft een biddende
houding en zal een verschil maken in zijn omgeving.
Samenvatting
De Maranatha beweging heeft heel oude papieren en is bepaald niet een jonge loot in de
kerkgeschiedenis. Volledig in overeenstemming met de betekenis van het woord Maranatha, waarin
zowel hoop als banvloek doorklinken, wil de Maranatha beweging voluit gaan voor de Bijbelse
boodschap. Haar boodschap is breed, wie Jezus Christus verwacht zal daar in alle aspecten van zijn
leven mee rekenen.
4
CV
Henk Schouten is predikant binnen de Unie van Baptistengemeenten in Nederland. Hij was
voorganger van de gemeenten Amsterdam-Noord, Deventer en Hoogeveen. Sinds 2000 is hij
verbonden aan Het Zoeklicht. De Maranatha boodschap heeft van jongs af zijn hart en belangstelling
gehad.
5