Kerst

Kerst: stralend licht in `t pikkedonker
Preek over Jesaja 9:1
lezen: Lucas 2:1-14
Lelystad, kerstnachtdienst 2013
R.J.Vreugdenhil
Idee voor uitbeelding: zet een kaars
(kerststukje) op een tafel, met ernaast
een bouwlamp op statief, gericht op de
kaars. Zet een afstand-bedienbare
schakelaar in het snoer van de bouwlamp
en laat bij de intro van de preek staat het
verschil zien: lamp aan of kaars.
In de tekst aangegeven met (A) aan en
(U) uit.
Wat is kerst voor u: een kaars of (A) een bouwlamp?
Ik heb nog nooit een kerstkaart met een bouwlamp gezien. (U)
Kerst en kaarsen, dat hoort bij elkaar. Gezelligheid, sfeer.
Zo stellen we ons, denk ik, de stal ook voor.
Toen Jezus werd geboren, stond er ook geen bouwlamp.
Het zal vrij donker geweest zijn. Wat olielampjes, om toch wat licht te hebben.
Dat is de sfeer van kerst.
Zo willen we het graag vieren.
Verstoor dat maar niet met je grote bouwlamp...
Maar als we eerlijk zijn, buiten bij de herders was er wel (A) zo’n fel licht.
In het donker van de nacht deed de engel niet een paar kaarsjes aan.
Daar werd het in één keer licht alsof het midden op de dag was.
De herders werden omgeven door het stralende licht van de Heer.
Alsof de hemel zegt: bij kerst hoort een groot licht. Alle lichtbakken aan.
Geen donker meer, maar licht tot in alle hoeken.
Een bouwlamp of(U) een kaars - hoe viert u kerst?
Naar die vraag wil ik u meenemen vanavond.
Het gaat me natuurlijk niet letterlijk om ‘hoe viert u deze kerstdagen’.
Ik bedoel het als beeldspraak.
Een kaars of een bouwlamp, dat gebruik ik als beeld voor: wat betekent het geloof, wat
betekent God in je leven?
Is het een kaars? Is het bijbelse verhaal, zoals het verhaal van kerst, iets voor de
bijzondere momenten, als een extra? Om je soms een tijdje bij terug te trekken?
Of is het je bouwlamp? Om bij te leven, te werken; licht waar je niet zonder kunt?
We lazen net een heel oude tekst.
Jesaja leefde ongeveer 700 jaar voor Christus. Hij heeft teksten geschreven die over
die tijd gaan, maar er ook boven uit stijgen. Echt een profeet.
Woorden met diepgang en verre betekenis.
Jesaja heeft het over het volk Israël van toen. Dat werd bedreigd, onder de voet
gelopen. Een vijandig volk uit de buurt kwam plunderen en verwoesten.
Het gaat over laarzen die dreunend stampen en mantels waaraan bloed kleeft.
Oorlogsgeweld.
Marcherende legers door de straten. Verkrachting en plundering op het platteland.
Zo gaat het zo vaak bij een oorlog.
De bevolking zucht eronder.
In beeldtaal: er drukt een juk op hen, ze voelen de stok op hun schouder, de zweep van
de drijver.
gebruik als leespreek graag melden per e-mail
Verplaats je in gedachten naar hoe het in Nederland was in de Tweede Wereldoorlog,
of naar Syrië nu of een ander land met geweld en onderdrukking, en je voelt iets van
hoe het toen was.
Maar er komt een einde aan.
Die stok, die zweep worden door midden gebroken.
De soldatenlaars, de mantel met bloed - ze worden verbrand, weg ermee!
Er komt een nieuwe sterke man.
Een man van naam. Je ziet de vette krantenkoppen al voor je. Net zoals na het
overlijden van Mandela: hoe typeer je zo iemand?
Wonderbare raadsman. Goddelijke held.
Soms heb je van die mensen die boven het gewoon-menselijke uitstijgen.
Eeuwige Vader. Vredevorst.
Dat vooral: vrede-vorst. Vrede op aarde.
Een vrede waar geen einde aan komt.
Geen afgedwongen vrede, in een wankel evenwicht van machten.
Maar vrede met recht en gerechtigheid.
Eerlijke verdeling. Ruimte voor iedereen om te leven.
Echt een samen-leving, er voor elkaar zijn, om elkaar geven, zodat ieder léven kan.
Gaat dit over een kaarsje waardoor het even wat gezelliger wordt? Even wat knusheid
in een kille wereld?
Nee, dit is de bouwlamp, dit is het bevrijdende licht.
Dit is het gevoel van in het pikkedonker zitten, niets kunnen zien en dan in één keer
een schitterend licht!
Zo zegt Jesaja het zelf.
Iets voor dit stukje schrijft hij over hoe donker het is (8:21-23a)
Moedeloos en hongerig zullen de mensen door het land zwerven. Ze zullen honger
lijden en in hun woede de koning en hun God vervloeken. Ze kijken omhoog of staren
naar de grond, maar overal heerst verstikkende duisternis; donker en somber is het,
nacht overal. En wie daardoor omsloten wordt, zal niet ontkomen.
Echt pikkedonker.
En dan in één keer: het volk dat in duisternis ronddoolt ziet een schitterend licht. Zij
die in het donker wonen worden door een helder licht beschenen.
Dat is geen sfeervol kaarsje, fijn dat het gezellig is.
Dit is het verschil tussen nacht of dag. Doodgaan of leven.
Jesaja zegt erbij: U gaf het volk diepe vreugde, blijdschap als de vreugde bij de oogst.
Dat kennen wij niet. Bij ons liggen de winkels het hele jaar door vol met eten. Maar
als je leeft van wat het land oplevert, zijn de voorraden soms helemaal op tegen het
einde van het seizoen. Want een blijdschap als je dan weer kunt oogsten. Dan is er
weer leven!
Ze jubelen als bij het verdelen van de buit. Denk aan een stad die maandenlang
belegerd was. Angst, honger - misschien kent u nog de verhalen uit de 80-jarige
gebruik als leespreek graag melden per e-mail
oorlog. Maar dan de overwinning. De vijand verslagen. De poort open. De buit
verdelen. Weer eten en drinken. Veilig zijn. Leven!
Dat doet dit licht: je gaat van de dood weer terug naar het leven!
Ik moest denken aan die aangrijpende geschiedenis die een tijdje terug in het nieuws
kwam. Er was een sleepboot vergaan, in één keer gezonken, midden op zee. Na 60 uur
werd de kok van die sleepboot levend gevonden, in een luchtbel in dat schip. Hij moet
daar dagen in het donker gezeten hebben. Opgesloten, wachtend op zijn dood. En dan
ineens een duiker die hem vindt. Licht, lucht, leven.
Dan heb het niet over een sfeervol lampje, maar over licht waardoor je weer kunt
leven. Schitterend licht in ‘t pikkedonker.
Dat is de boodschap van die profeet Jesaja, zo lang geleden.
Dat is ook de boodschap bij de geboorte van Jezus, 700 jaar later.
Het stralende licht van de Heer omgeeft de herders en ze krijgen te horen: Goed
nieuws dat het hele volk met vreugde zal vervullen.
Goed nieuws, als bevrijdend licht.
De geboorte van Jezus maakt het verschil tussen nacht en dag, tussen dood en leven.
We vieren met kerst het stralende licht dat het leven mogelijk maakt.
Omdat Jezus geboren werd, omdat hij dertig jaar later stierf aan het kruis, omdat hij
opstond uit het graf en nu Heer is in de hemel - daarom is er bevrijding, licht, ruimte in
mensenlevens.
Een poosje terug sprak ik iemand uit onze gemeente. Hij vertelde over een bevrijding
in zijn leven. Nee, geen spectaculair verhaal over totaal in de goot liggen en dankzij
Jezus weer op het rechte pad. Aan de buitenkant zag je niet veel aan hem. Maar van
binnen was er iets wezenlijk aan het veranderen.
Hij was vastgelopen in allerlei dingen. Z’n huwelijk was niet slecht, maar meer was
het ook niet. Ze leefden langs elkaar heen. In het gezin was hij kortaf. Hij kon niet met
gevoelens omgaan. Hij raakte in een depressie, kreeg medicijnen, therapie.
En altijd was er de kramp dat hij het zelf moest oplossen. Hij zat in het donker van ‘ik
moet er zelf zien uit te komen’. Hij geloofde wel in God, maar dat was niet meer dan
een klein kaarsje.
Toen ging het licht aan. Hij kreeg hulp door een paar betrokken christenen, in een
gespreksgroep. Het begon met loslaten. Niet meer zelf vechten. Alles bij Jezus
neerleggen. Weten dat hij een geliefd kind van God is.
Dat wist hij eerder ook wel. Maar nu ging als het ware het grote licht aan.
Licht, ruimte door Jezus Christus. Niet meer het donker van het zelf moeten doen.
Er kwam ontspanning en hij mocht van binnenuit leren zeggen ‘ik ben een geliefd kind
van God’.
En dat dus dankzij kerst, dankzij Jezus die geboren werd en die Heer van zijn leven is.
Dan heb je het dus niet over een paar kaarsje voor een beetje gezelligheid.
Dit is voor hem het licht dat het verschil maakt tussen nacht en dag, dood en leven. Hij
staat anders in het leven omdat het licht van Jezus is gaan schijnen.
gebruik als leespreek graag melden per e-mail
Dat licht mocht ik weerspiegeld zien toen ik een tijdje met hem in gesprek was. Hij
straalde het uit. Ik vroeg: mag ik het doorgeven in de kerstnachtdienst?
Ja dat mocht. Want hij gunde dit licht aan iedereen.
Is dat licht er dan nu?
Kunt u mij vertellen waar ik dat licht kan vinden?
Ik ga nog even terug naar dat oude document, die tekst van Jesaja.
Een schitterend licht, bevrijding.
Maar dan staat er: een kind is ons geboren. Een baby in de wieg.
Is dat bevrijding?
Als er had gestaan ‘een bevrijder is gekomen, een sterke leider, een legeraanvoerder
die de strijd gewonnen heeft en de vijand heeft verslagen’- die zou je een schitterend
licht kunnen noemen.
Maar een kind, een baby?
Dat is iets heel dubbels in deze oude profetie.
Het licht straalt - en het is er nog niet.
Er is blijdschap over de bevrijding - maar de bevrijder is nog een kind.
Het is nog niet zover. Het stuk eindigt ook met: daarvoor zál hij zich beijveren, de
HEER van de hemelse machten.
Hij zal er alles voor gaan doen. Dat belooft hij. Maar het is nog niet zover.
En toch is er dat licht, die blijdschap, die opluchting dat er leven is.
Dit heeft te maken met wat geloven is.
Je ziet het nog niet, en toch is het een stralend licht.
Het is alleen nog maar een belofte en toch word je er helemaal blij van.
Omdat God zegt dat het zal komen.
En dat hij er alles voor zal doen om het te laten komen.
Geloven is: die belofte vastpakken en naar je toe halen.
Het stralende licht van de belofte van God: God zegt het en die woorden zijn het licht
om bij te leven.
Dat is het licht dat vandaag ook straalt nu wij kerst vieren.
Aan alle kanten zie je hoe donker het is. Vrede, recht en gerechtigheid - het is er vaak
helemaal niet, niet op wereldniveau en niet in huwelijken en gezinnen. Zelfs geen
vrede in je eigen hart.
Maar het goede nieuws van kerst is dat Jezus gekomen is.
Het kind is geboren. De Goddelijke held, de Vredevorst.
Hij leefde, hij stierf aan het kruis. Toen was het niet voorbij. Hij is door de dood
heengegaan en is nu Vredevorst in de hemelse werkelijkheid. En hij zal de echte vrede
komen brengen.
Die belófte is nu al een groot licht in het pikkedonker.
Dat licht kun je zien door geloof. En geloven kun je leren, zoals die man dat geleerd
had.
gebruik als leespreek graag melden per e-mail
Dat gaat niet vanzelf.
Ik heb ook vaak m’n ogen weer dicht. Maar je mag ze opendoen en dat licht zien.
Het is heerlijk als dat licht binnenkomt.
Dat geeft een blijdschap als bij de oogst of bij de bevrijding van een stad.
Weer ontdekken dat je mag léven omdat Jezus ruimte geeft, vrede, bevrijding.
Jezus kennen - dat geeft leven.
De belofte van God kennen - dat geeft hoop, vooruitzicht.
Dat is geen kaarsje voor de gezelligheid, maar een stralend licht.
Ik hoop en ik bid dat u en jij niet blijft hangen bij het gezellige kaarsje, maar dat je
kerst viert het in het schitterende licht van Gods belofte.
Amen
Liturgie in Lelystad, kerstnachtdienst
tot aanvang: cd-muziek
welkom
zingen - Stille nacht, heilige nacht, LvK 143:1,3
- Nu daagt het in het Oosten, LvK 124
votum
zegengroet
zingen - Hoor de eng’len zingen d’eer, LvK 135;1,2
gebed
lezen Lucas 2:1-7 (door Jenny Vreugdenhil)
muziek door Iris Homan (harp)
lezen Jesaja 9:1-6 (door Lotte Ypenga)
zingen - Daar is uit ’s werelds duistre wolken, LvK 26:1,3
verkondiging ‘Kerst: stralend licht in ’t pikkedonker’
zingen – Het licht van de Vader (Komt, laten wij aanbidden), LvK 138:3,4
gedicht (door Riekje Kremer)
(mogelijk gevolgd door muziek door Iris)
muziek: ‘Wees stil en kom wat dichterbij’, gezongen/gespeeld door Jantine en Jacobine Los
en Elise Klok
gebed
collecte, tijdens collecte zingen ‘Gij zijt het licht van God gegeven’, LvK 75:7,8,9
zingen – Ere zij God, Gez. 50 met tegenstem (en intro door koor)
zegen (gesproken amen)
na afloop: CD-muziek
gebruik als leespreek graag melden per e-mail