oefeningen voor het schrijven van een historische beschouwing

Oefeningen voor het leren schrijven van een
historische beschouwing over de tweede
wereldoorlog
Deze oefeningen horen bij een webquest op
http://tweedewereldoorlog.wikispaces.com/intro
Oefening 1: Vergelijk een historische beschouwing met een dagboek
Vaak kan je aan een zin in één keer zien uit welk soort tekst de zin komt. Maar waar
zien we dat eigenlijk precies aan? Als we dat weten, kunnen we zelf ook zinnen gaan
schrijven die horen bij een historische beschouwing.
Hier onder zie je zes zinnen die allemaal gaan over de tweede wereldoorlog. Sommige
zinnen komen uit het dagboek van Anne Frank en andere zinnen komen uit een
historische beschouwing.
a. Lees de zinnen stil door. Noteer het nummer van de zin op kladpapier en schrijf
er een D (van dagboek) of een H (van historische beschouwing) achter.
1. Tijdens zijn jeugd was Adolf Hitler een gewoon jongetje, niet anders dan
anderen.
2. Ik ben erg bijziend geworden en moest al lang een bril hebben.
3. Op 28 april 1945, midden in de nacht, trouwde Hitler met Eva Braun.
4. Elke dag voel ik hoe m’n innerlijk groeit, hoe de bevrijding nadert, hoe mooi de
natuur is, hoe goed de mensen in m’n omgeving zijn.
5. De Russen waren bang dat mensen misschien Hitler gingen vereren als een
soort god.
6. Nu over iets anders: Je weet allang dat m'n liefste wens is dat ik eenmaal
journaliste en later een beroemde schrijfster zal worden.
De leraar kan tijdens de nabespreking jullie antwoorden in de lege tabel plaatsen. Dat
maakt goed duidelijk hoe verschillend die zinnen zijn.
Dagboek Anne Frank (D)
Historische beschouwing (H)
Bespreek de antwoorden op de volgende vragen in een groepje of met de hele klas:
b. Waar kon je aan zien of de zin uit het dagboek van Anne kwam, of uit de
historische beschouwing? Wees zo precies mogelijk in je antwoord.
c. Kun je nu al een paar kenmerken noemen van een historische beschouwing? De
volgende vragen kunnen je helpen om kenmerken te vinden.
- Waar gaat het over?
- Voor wie schrijft de schrijver?
- Hoe zien de zinnen er uit? (bijvoorbeeld heel persoonlijk, of een beetje zakelijk)
d. Nadat je alle oefeningen af hebt, ga je zelf een historische beschouwing
schrijven. Die gaat de leraar natuurlijk lezen. Het zou jammer zijn als slechts één
persoon jouw werk leest, want je hebt er straks natuurlijk erg je best op gedaan.
Wie gaat jouw werk misschien nog meer lezen? En maakt dat uit voor de manier
waarop je het schrijft?
Een tekst over geschiedenis is niet per sé een historische beschouwing. Kijk maar eens
naar het onderstaande stukje tekst over het jaar 1940.
Wat je hierboven leest, is meer een opsomming (of een tijdlijn) dan een historische
beschouwing. Het stukje hierboven bestaat uit een verzameling losse zinnen, in plaats
van uit een goed lopende tekst met een begin, een middenstuk en een eind. In een
historische beschouwing wordt ook beschreven wat de oorzaken en gevolgen van
gebeurtenissen waren. Daar zegt de tekst hierboven niets over. In de volgende
oefeningen ga je daarom leren hoe je zulke kenmerken van een historische
beschouwing kunt herkennen en hoe je zo’n tekst zelf kan schrijven.
Oefening 2: De indeling en de plaatjes
In de onderstaande versie van het voorbeeld zijn opmerkingen in de kantlijn
geschreven. Lees die opmerkingen goed, want dan begrijp je waarom de leraar de
indeling van het werkstuk heel goed vindt. Ook kun je dan leren welke plaatjes nuttig
zijn om te gebruiken in het werkstuk.
Het leven van Adolf Hitler
Voorbeeld van deel van een werkstuk ( ingekort en aangepast van www.geschiedenisvoorkinderen.nl/eeuw/index.htm )
Inleiding
Dit is een babyfoto van Adolf Hitler. De wereld wist toen nog niet
welke vreselijke dingen deze persoon zou doen in de wereld. Is het
toeval dat Hitler die vreselijke dingen allemaal voor elkaar kreeg ?
En hoe kan het dat hij in de gevangenis heeft gezeten? Wat wilde hij
eigenlijk worden ? Hoe kwam Hitler aan zijn eind ? Dit werkstuk
geeft antwoord op zulke vragen.
De jonge Hitler
Adolf Hitler werd geboren in 1889 in een herberg in een klein stadje
(Braunau am Inn) Dat stadje ligt vlak bij Duitsland, maar het ligt in Oostenrijk. De vader van
Hitler, Alois Hitler, werkte bij de douane. Zijn moeder was thuis en was erg lief voor Adolf.
Tijdens zijn jeugd was Adolf Hitler een gewoon jongetje, niet anders dan anderen. Hiernaast zie
je Hitler op 10-jarige leeftijd. Toen Hitler een jaar of 16 was, stierf zijn vader. Sindsdien ging het
niet zo goed meer op school. Hij deed zelfs zo slecht zijn best, dat hij van school werd gestuurd.
……….
Hitler als soldaat
In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit. Hitler vocht met de Duitsers mee. Hij deed dat
vrijwillig. Hij vond de Duitsers een volk naar zijn hart. In die oorlog kreeg hij zelfs 2 medailles
voor zijn dapperheid. Gewond raakte hij ook, maar niet zo ernstig. Toen Duitsland in 1918 de
oorlog verloren had, bleef Hitler in het Duitse leger. De Duitse officieren waren tevreden over
hem. Ze merkten dat hij heel mooi kon spreken. Met zijn toespraken wist hij mensen te
overtuigen. Daarom gaven ze Hitler de taak om les te geven aan nieuwe soldaten.
Na de oorlog moest Duitsland de schade aan veel landen terugbetalen. Vooral aan Frankrijk. In
het verdrag van Versailles (spreek uit: verzaijes) stond dat Duitsland 132 miljard moest
terugbetalen. Je snapt wel dat de Duitsers (en ook Hitler) ooit nog eens wraak wilde nemen.
Hitler krijgt steeds meer macht
………………
Het Duitse rijk stort in
……………
Het einde
Dit is de beroemde laatste foto van Hitler. Hij is de rechter man en kijkt naar zijn eigen kapotte
bunker. Zijn droom van een Derde Rijk is voorbij. De laatste
week praatte hij bijna tegen niemand meer. Voordat Hitler
zelfmoord wil plegen, wil hij nog trouwen met zijn "geheime"
vriendin, Eva Braun. Op 28 april 1945, midden in de nacht,
trouwde Hitler met Eva Braun. Daarna schreef hij zijn
testament. Een testament is een papiertje waarop je schrijft wat
je wensen zijn na je dood. In de avond van 30 april vertelde
Hitler aan alle andere aanwezigen in de bunker dat hij
zelfmoord gaat plegen. Hij gaf de opdracht om hem door het
hoofd te schieten en zijn lijk te verbranden. Want zo zou hij
onherkenbaar zijn voor de vijand. Later hebben de russen toch
zijn schedel gevonden.
De Russen waren bang dat die Neo-nazi's misschien Hitler gingen vereren als een soort god.
Daarom hebben ze besloten het lichaam van Hitler te verbranden tot as. Alleen de kaak en een
deel van Hitlers schedel liggen nog in archieven (plaats waar belangrijke gegevens bewaard
blijven) in Moskou. Er zijn helaas nog steeds mensen die in Hitlers ideeën geloven. We noemen
die Neo- nazi's (nieuwe nazi's).
Slot
In de inleiding van het werkstuk hebben we een ons afgevraagd hoe een lief klein jongetje kon
uitgroeien tot één van de ergste dictators die er ooit hebben bestaan. Op die vragen hebben we
een paar antwoorden gekregen. Hitler werd jaloers op de Joden door zijn eigen armoede, hij had
veel pech in zijn jeugd, hij was in staat om veel mensen te overtuigen, en het Duitse volk was erg
boos vanwege de afloop van de eerste wereldoorlog. Toch zullen we nooit helemaal kunnen
begrijpen hoe één man zo veel vreselijke dingen heeft kunnen aanrichten in de wereld.
Oefening 3: Zinnen die horen bij een historische beschouwing
Je krijgt het voorbeeldwerkstuk nog een keer te zien, maar nu gaan de opmerkingen
over woorden en zinnen. Ook zie je een paar nieuwe alinea’s van het werkstuk.
Het leven van Adolf Hitler
Inleiding
Dit is een babyfoto van Adolf Hitler. De wereld wist toen nog niet
welke vreselijke dingen deze persoon zou doen in de wereld. Is het
toeval dat Hitler die vreselijke dingen allemaal voor elkaar kreeg ?
En hoe kan het dat hij in de gevangenis heeft gezeten? Wat wilde hij
eigenlijk worden? Hoe kwam Hitler aan zijn eind? Deze historische
beschouwing geeft antwoord op zulke vragen.
De jonge Hitler
Adolf Hitler werd geboren in 1889 in een herberg in een klein stadje (Braunau am Inn) Dat
stadje ligt vlak bij Duitsland, maar het ligt in Oostenrijk. De vader van Hitler, Alois Hitler,
werkte bij de douane. Zijn moeder was thuis en was erg lief voor Adolf. Tijdens zijn jeugd was
Adolf Hitler een gewoon jongetje, niet anders dan anderen. Hiernaast zie je Hitler op 10-jarige
leeftijd. Toen Hitler een jaar of 16 was, stierf zijn vader. Sindsdien ging het niet zo goed meer op
school. Hij deed zelfs zo slecht zijn best, dat hij van school werd gestuurd. Hij wilde toen
kunstschilder worden, maar dan moest je 18 zijn. Maar hij was nog maar 16. Dus moest hij 2 jaar
wachten. In die tijd zat hij thuis te tekenen of hij hielp zijn moeder. Toen Hitler 18 was, ging hij
naar Wenen toe. Daar was de school waar je kunstschilder kon worden (kunstacademie) Hitler
liet zijn mooiste tekeningen zien, maar de mensen vonden zijn tekeningen niet goed genoeg. Hij
werd dus niet toegelaten op de school. Toch bleef Hitler in Wenen. Hij huurde een kamer samen
met een muziekvriend. Kort daarop overleed zijn moeder, waardoor hij natuurlijk erg verdrietig
werd. Wel kreeg hij wat geld uit de erfenis van zijn moeder. In Wenen bleef hij tekenen, want hij
vond dat zijn tekeningen goed genoeg waren. Maar een jaar later werd hij opnieuw afgewezen.
De school vond zijn tekeningen nog steeds niet goed genoeg. En dat was niet de enige pech,
want zijn geld was ook nog opgeraakt. Hij kon de kamer niet meer betalen. Vier jaar lang was
Hitler heel erg arm. Soms moest hij zelfs buiten slapen. Hij probeerde overal aan werk te komen,
maar hij had geen diploma's. Daarom hielp hij mensen door koffers te dragen, sneeuw te ruimen
en soms bedelde hij zelfs! Net als veel andere mensen in Duitsland gaf hij de Joden ten onrechte
de schuld van allerlei dingen die mis waren in zijn leven.
Hitler als soldaat
In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit. Hitler vocht met de Duitsers mee. Hij deed dat
vrijwillig. Hij vond de Duitsers een volk naar zijn hart. In die oorlog kreeg hij zelfs 2 medailles
voor zijn dapperheid. Gewond raakte hij ook, maar niet zo ernstig. Toen Duitsland in 1918 de
oorlog verloren had, bleef Hitler in het Duitse leger. De Duitse officieren waren tevreden over
hem. Ze merkten dat hij heel mooi kon spreken. Met zijn toespraken wist hij mensen te
overtuigen. Daarom gaven ze Hitler de taak om les te geven aan nieuwe soldaten.
Na de oorlog moest Duitsland de schade aan veel landen terugbetalen. Vooral aan Frankrijk. In
het verdrag van Versailles (spreek uit: verzaijes) stond dat Duitsland 132 miljard moest
terugbetalen. De Duitsers (en ook Hitler) wilden daarom ooit nog eens wraak nemen.
Hitler krijgt steeds meer macht
………………
Het Duitse rijk stort in
……………
Het einde
Dit is de beroemde laatste foto van Hitler. Hij is de rechter man en kijkt naar zijn eigen kapotte
bunker. Zijn droom van een Derde Rijk is voorbij. De laatste
week praatte hij bijna tegen niemand meer. Voordat Hitler
zelfmoord wil plegen, wil hij nog trouwen met zijn "geheime"
vriendin, Eva Braun. Op 28 april 1945, midden in de nacht,
trouwde Hitler met Eva Braun. Daarna schreef hij zijn
testament. Een testament is een papiertje waarop je schrijft wat
je wensen zijn na je dood. In de avond van 30 april vertelde
Hitler aan alle andere aanwezigen in de bunker dat hij
zelfmoord zou plegen. Hij gaf de opdracht om hem door het
hoofd te schieten en zijn lijk te verbranden. Want zo zou hij
onherkenbaar zijn voor de vijand. Later hebben de russen toch
zijn schedel gevonden.
De Russen waren bang dat mensen misschien Hitler gingen vereren als een soort god. Daarom
hebben ze besloten het lichaam van Hitler te verbranden tot as. Alleen de kaak en een deel van
Hitlers schedel liggen nog in archieven (plaats waar belangrijke gegevens bewaard blijven) in
Moskou. Er zijn helaas nog steeds mensen die in Hitlers ideeën geloven. We noemen die Neonazi's (nieuwe nazi's).
In de inleiding van het werkstuk hebben we ons afgevraagd hoe een lief klein jongetje kon
uitgroeien tot één van de ergste dictators die er ooit hebben bestaan. Op die vragen hebben we
een paar antwoorden gekregen. Hitler had veel pech in zijn jeugd, hij was in staat om veel
mensen te overtuigen, en het Duitse volk was erg boos vanwege de afloop van de eerste
wereldoorlog. Toch zullen we nooit helemaal kunnen begrijpen hoe één man zo veel vreselijke
dingen heeft kunnen aanrichten in de wereld.
In de bovenstaande versie wordt duidelijk gemaakt dat je in een ‘historische
beschouwing’ bepaalde woorden en zinnen steeds tegen komt. Die woorden en zinnen
hebben de bedoeling om duidelijk te maken dat:


Gebeurtenissen in een bepaalde tijd plaats vonden (sindsdien, toen, daarna).
Sommige gebeurtenissen een reden hebben, een oorzaak (‘daarom’) . Dat geldt
ook voor dingen die mensen doen. Ze hebben redenen om iets te doen of om
een bepaald gevoel te hebben. (Zo kreeg Hitler de pest aan de rijke mensen)
Een volgorde van gebeurtenissen aangeven doe je met de woorden:
 Eerst
 Daarna
 Daarvoor
 Vroeger
 in 1957
 vervolgens
 later
 .......
 .......
 .......
a. Onderstreep nu de woorden in het voorbeeldwerkstuk die een tijd of een
volgorde aanduiden. Aan de stippeltjes hierboven kun je al zien dat er ook
andere woorden onderstreept moeten dan de woorden uit het rijtje.
Oorzaken, gevolgen en redenen aangeven doe je met de woorden:
 want
 doordat
 omdat
 daardoor
 waardoor
 dus
 ......
b. Onderstreep nu in het voorbeeld de woorden die oorzaken, gevolgen en redenen
aangeven. Gebruik daarvoor een andere kleur onderstrepingen. Aan de
stippeltjes hierboven kun je al zien dat er ook andere woorden onderstreept
moeten dan de woorden uit het rijtje.
Zodra je zelf gaat schrijven, kun je af en toe woorden kiezen uit de bovenstaande rijtjes.
Meer kenmerken van een historische beschouwing
Er zijn nog meer opvallende zaken in de tekst te vinden. Het woord ‘ik’ komt niet voor.
Dat is logisch want het gaat niet over de schrijver. Er wordt steeds iets verteld over
iemand of over groepen mensen (Russen, Duitsers, neo-nazi’s, joden). Die mensen of
groepen doen iets of ze hebben bepaalde ideeën.
c. Geef voorbeelden van mensen of groepen die worden benoemd.
d. Welke woorden worden er voor die groepen gebruikt? (Voor ‘De Russen’ wordt
bijvoorbeeld ‘ze’ gebruikt.
e. Wat wordt er verteld over die mensen?
Er worden nieuwe begrippen gebruikt. Die begrippen worden ook uitgelegd (“een
testament is …”).
f. Geef nog een paar voorbeelden uit de tekst waar een nieuw woord wordt
gebruikt en uitgelegd.
De tekst is een beetje ‘afstandelijk’ en zakelijk. De schrijver geeft bijna nergens zijn
mening en hij schrijft ook niet over zijn eigen gevoel. Dat komt doordat hij zijn kennis wil
overbrengen op iedereen die interesse heeft. Als jij een verslag schrijft over het
schoolkamp is dat heel anders. Dan schrijf je bijvoorbeeld voor je klasgenoten en dan is
je toon veel persoonlijker. Hier is een voorbeeld van een zakelijke zin: “Na de oorlog
moest Duitsland de schade aan veel landen terugbetalen”.
g. Zoek in de bovenstaande tekst nog twee voorbeelden van zulke zakelijke zinnen.
(Zakelijk betekent dat er geen mening of gevoel van de schrijver in zit. De zin
bevat vooral feiten)
Je hebt nu en heleboel geleerd over een historische beschouwing. Je leraar gaat
samen met de klas nog een paar kleine stukjes tekst schrijven om te oefenen. Daarna
ga je zelfstandig een historische beschouwing schrijven. Vergeet niet om af en toe terug
te komen bij de website. Daar vind je de opdracht, de werkwijze, de bronnen en de
beoordelingstabel.
Veel succes!
http://tweedewereldoorlog.wikispaces.com/werkwijze