Ronald Albers Wat betekent klimaatonderzoek voor de praktijk

Wat betekent klimaatonderzoek voor de
praktijk?
Urgentie, impact en kosten van wel of niet
inspelen op de klimaatverandering
Ronald Albers
Het klimaat verandert
•  Zeker is dat het klimaat verandert
•  Hoe snel of hoe langzaam is onzekerder
•  Regionale veranderingen zijn groter dan mondiale
gemiddelden
•  Als uitstoot broeikasgassen nu stopt gaat klimaatverandering
nog lange tijd door (naijleffect)
Temperatuur in Nederland: verwachtingen
Volgens KNMI’06
scenarios stijgt
gemiddelde
zomertemperatuur rond
2050 met 0,9 tot 2,8 °C
In 2050 zullen gemiddeld
7 tot 15 tropische dagen
voorkomen (max temp >
30°C). Nu zijn dat er 4.
Gevolgen voor de stad
•  Overstromingen (zee, rivieren) : veiligheid
•  Wateroverlast (neerslag) / droogte
•  Meer hittegolven (2003 en 2006)
•  Vooral: meer kans op extreme weersomstandigheden
Ernst / urgentie
Traditionele Nederlandse adaptatie onderwerpen
(Deltaprogramma):
•  Waterveiligheid (overstromingen): buitendijks gebied
•  Zoetwatervoorziening
Relatief nieuw voor Nederland:
•  Wateroverlast: hinder, economische schade, leefbaarheid
•  Droogte: vooral economische schade, paalrot, verzakkingen
•  Hitte: gezondheidseffecten, sterfte bij ouderen
Urgentie: adaptatiesnelheid van de stad
•  Stad heeft een lange doorloop-verandertijd:
•  Infrastructuur
•  Ruimtelijk ontwerp
•  Gebouwen
•  Indien op tijd kan klimaatadaptatie meeliften: beperkte kosten.
(de traagheid van klimaatverandering sluit niet aan bij
politieke aandachtsboog, maar geeft wel tijd om mee te
liften met stadsdynamiek)
•  Wachten en later aanpassen is duur!!!
Climate Proof Cities
Nationaal onderzoeksprogramma
•  4-jarig onderzoeksprogramma
•  Onderdeel van het nationale onderzoeksprogramma Kennis voor
Klimaat, mede-gefinancierd door het Ministerie van Infrastructuur en
Milieu
•  Doel: Kennis aandragen die weloverwogen besluiten over de
noodzaak en de tijdigheid van de aanpassingen aan
klimaatverandering in stedelijk gebied mogelijk maken.
•  Focus op hitte en wateroverlast
•  Budget: €6,6 miljoen
Climate Proof Cities
Onderzoeksvragen
•  20 deelprojecten in 5 onderzoeksvragen/werkpakketten:
1.  Hoe werkt het lokale klimaat in Nederlandse steden?
2.  Hoe kwetsbaar zijn Nederlandse steden voor
klimaatverandering?
3.  Welke maatregelen kunnen genomen worden om steden beter
aan te passen aan een toekomstig klimaat?
4.  Hoe kunnen deze maatregelen bestuurlijk geïmplementeerd
worden?
5.  Wat is de uiteindelijke balans van kosten en baten?
Climate Proof Cities
Praktijkgericht onderzoeksprogramma
Partners
Stakeholders
Linking cases and scientific work packages
Stedelijk hitte-eiland effect
•  Het hitte-eilandeffect is het
verschil in temperatuur tussen
stad en omgeving
•  Het verschil kan op warme dagen
oplopen tot 9˚C, ook in
Nederlandse steden
•  Het effect is het grootst in de
avond, na zonsondergang
Bron: http://www.epa.gov/heatisland/about/index.htm
Gevoeligheid voor hitte
Bevolking
•  Hittestress kan leiden tot:
•  verminderd thermisch comfort; slaapverstoring, gedragsverandering
(grotere agressie) en verminderde arbeidsproductiviteit.
•  Ziekten: huiduitslag, krampen, oververmoeidheid, beroertes,
nierfalen en ademhalingsproblemen.
•  Sterfte: stijging van 12% per dag tijdens hittegolven
Gevoeligheid voor hitte
Gevoelige bevolkingsgroepen
Typisch temperatuurverloop in huiskamer, slaapkamer, op de huid
en in het lichaam van een oudere vrouw tijdens de hittegolf van 2010.
(Bron: TNO, Wageningen UR)
Gevoeligheid voor wateroverlast
stedelijke elementen
Impact
Urban aspect
Threshold (m)
Material damage
Houses and interior
0 (basement)
0.1 (w/o basement)
Electricity supply
Economic damages
Business interrupHon
Traffic disrupHon
0.3 (low tension)
0,35 (street lights)
0,5 (middle tension)
0 (basement)
0.1 (w/o basement)
0.3
Electricity failure
Emergency assistance
Social disrupCon
Fire brigade
0.3 (low tension)
0,5 (middle tension)
0 (house with basement)
0.3 (roads)
Accessibility health 0 (basement)
faciliHes
0.1 (w/o basement)
0.3 (roads)
Average costs per unit (euros 2012) ((min -­‐ max)
Content : 750-­‐ -­‐ 1750
House: 400-­‐ -­‐ 1200
Unit
5000 55.000,
5,-­‐ -­‐ 2000,-­‐ (2010)
SubstaHon
Street light per event
Business per hour
Transport: 10 – 40 Personal: 1,50 – 6
Commuter traffic: 2 – 8,5
Business traffic: 7,5 – 30
(2006)
Households: 0 – 80
Businesses: 80 – 2500
(based on legal compensaHon)
250 -­‐ 1000
Vehicle per 15 – 60 min
-­‐
Per health facility
House per event
Per event 1 – 8 hour
Per turn-­‐out
Drempelwaardes en reikwijdte aan neerslagschade
(Bron: Deltares, TNO)
Gemeentelijk beleid
•  Adaptatie zal geen beleidsterrein op zichzelf worden voor lokale
overheden
•  Daarom: ‘Mainstreamen’, het integreren van klimaatadaptatie in
bestaand beleid.
•  Via doelvervlechting met andere sectoren kan aan
‘mainstreaming’ handen en voeten worden gegeven.
•  Belangrijke voorwaarde hierbij is bewustwording van de
noodzaak van adaptatie (mn van de wethouder) en continuïteit in
de manier waarop dit vertaald wordt in de politiek/bestuurlijke
agenda op lokaal niveau.
(Bron: Universiteit Utrecht, Universiteit van Amsterdam)
Oplossingsstrategieën: samenhang 1
•  Hitte, water en droogte zijn met elkaar verbonden
•  Water kan koelen, maar ook warmte vasthouden
•  Groen koelt als water verdampt (moet er dus wel water zijn)
•  Gebouwen en harde oppervlakken kunnen koeler zonder
groen!!
•  Uitdaging: kunnen we opties verzinnen die wateroverschotten en
-tekorten verbinden idem voor warmte en koude.
Oplossingsstrategieën: samenhang 2
•  Evenwicht in de stad tussen rood, groen, blauw
•  Goede afweging tussen schalen en domeinen: gebouw,
wijkinrichting, watersystemen, stad en regio.
•  De schalen hebben nu ieder een eigen wereld:
•  Gebouw: architecten, aannemers, eigenaren,
woningbouwverenigingen, enz.
•  Wijken: ontwerpers, ruimtelijke ordening
•  Watersystemen: waterschappen, technisch.
•  Verbinding is efficiënter.
Gebouw: thermisch comfort
Verbinden met energiebesparing
INS = extra insulation
THM = extra thermal mass
ALB = increase albedo
OVH = implement overhang
OPW = opening windows
VGR = green roof
Invloed van 6 maatregelen op een rijwoning om
opwarming te voorkomen. (Bron: TU/Eindhoven)
Gevoeligheid voor hitte
Straatprofiel
Toepassing van gevoeligheidsprofielen voor straten in
Bergpolder-Zuid, Rotterdam
(Bron: Wageningen UR)
Kwetsbaarheidstypologie voor hitte
Kwetsbaarheidstypologie voor wijken in Amsterdam
(Bron: TU/Delft)
Maatregelen tegen hitte - groen
Buitentemperatuur
Gesimuleerd effect van vegetatie op de temperatuur in de Couperusbuurt
(Bron: Kleerekoper. TU/Delft)
Maatregelen tegen hitte - groen
Buitentemperatuur
Groen ontwerpprincipe voor een stedelijk bouwblok
(Bron: Wageningen UR)
Maatregelen tegen hitte – structuur
Buitentemperatuur
•  Oriëntatie van de straat
•  N-Z of O-W oriëntatie bepaalt waar en hoe het beste schaduw kan worden gecreëerd
•  Luchtstroming
•  Ventilatie door de straat en wijk creëren
•  Kleur van het gebouw (albedo)
•  Lichter dak zorgt voor afkoeling
•  Lichtere gevel kan voor opwarming zorgen ivm weerkaatsing van de straling
•  Hoogte/breedte-verhouding van de straat
•  Smallere straat geeft bijvoorbeeld:
•  Verkoeling door meer schaduwwerking
•  Opwarming door verminderde ventilatie
•  Opwarming door meer multi-reflecties tussen gevels
•  Welke van de aspecten van doorslaggevende invloed zijn is afhankelijk van de hoogte-breedte
verhouding.
Maatregelen tegen wateroverlast
•  Ondergrondse opslag:
•  Riolering vergroten, ondergrondse berging, bergbezinnkvoorzieningen, kruipruimtes
(bijvoorbeeld met waterzakken)
•  Bovengrondse berging:
•  Oppervlaktewater, verdiepte wegen / verhoogde stoepranden, waterpleinen, groene daken
•  Ondergrondse infiltratie:
•  Infiltratiekratten, infiltratieriolen
•  Oppervlakte infiltratie:
•  Wadi’s, doorlatende verharding, parken en groenstroken
•  Overig:
•  Pomp capaciteit vergroten, afkoppelen
Maatregelen tegen wateroverlast
Voorbeeld: infiltratiekratten
Tijdelijke berging, zodra de
infiltratiekratten vol zitten storten
deze over op het riool.
(Bron: Deltares)
Vullen van de berging
Hersteltijd