Commissie legt geldboeten op aan vitaminekartels

,3
Brussel, 21 november 2001
&RPPLVVLHOHJWJHOGERHWHQRSDDQYLWDPLQHNDUWHOV
'H (XURSHVH &RPPLVVLH KHHIW YDQGDDJ DDQ DFKW RQGHUQHPLQJHQ
JHOGERHWHQ RSJHOHJG YRRU LQ WRWDDO PLOMRHQ (85 RPGDW ]H KDGGHQ
GHHOJHQRPHQDDQDFKWDI]RQGHUOLMNHJHKHLPHNDUWHOVYRRUKHWYHUGHOHQYDQ
PDUNWHQ HQ KHW PDNHQ YDQ SULMVDIVSUDNHQ YRRU YLWDPLQHSURGXFWHQ +HW
DDQWDOGHHOQHPHUVHQGHGXXUYDQHONNDUWHOYHUVFKLOGHPDDUDOOHZDUHQ]H
DFWLHI WXVVHQ VHSWHPEHU HQ IHEUXDUL 2PGDW GH =ZLWVHUVH
RQGHUQHPLQJ+RIIPDQ/D5RFKHHHQDDQVWLFKWHUZDVHQEHWURNNHQZDVELM
DOOH NDUWHOV NUHHJ ]LM GH KRRJVWH ERHWH RSJHOHJG YDQ DOOHV VDPHQ PLOMRHQ (85'LWLV GH VFKDGHOLMNVWH JURHS NDUWHOV GLH GH &RPPLVVLH RRLW
KHHIW RQGHU]RFKW JHOHW DOOHHQ DO RS KHW DDQWDO EHWURNNHQ YLWDPLQHQ GLH WH
YLQGHQ ]LMQ LQ HHQ JURRWDDQWDO SURGXFWHQ JDDQGH YDQ JUDQHQ NRHNMHV HQ
GUDQNHQ WRW GLHUYRHGHU IDUPDFHXWLVFKH SURGXFWHQ HQ FRVPHWLFD
YHUNODDUGH 0DULR 0RQWL GH &RPPLVVDULV YRRU FRQFXUUHQWLHEHOHLG 'RRU
KXQ JHKHLPH DIVSUDNHQ ]R JLQJ KLM YHUGHU NRQGHQ GH RQGHUQHPLQJHQ
KRJHUHSULM]HQYUDJHQGDQZDQQHHUGHFRQFXUUHQWLHWHQYROOHKDGJHVSHHOG
KHWJHHQ GH FRQVXPHQWHQ VFKDDGGH HQ GH RQGHUQHPLQJHQ LQ VWDDW VWHOGH
RQHHUOLMNH ZLQVWHQ RS WH VWULMNHQ :DW GH]H RQUHFKWPDWLJH JHGUDJLQJHQ
ELM]RQGHURQDDQYDDUGEDDUPDDNWLVGDWKHWVXEVWDQWLHVEHWURIGLHHHQYLWDDO
EHVWDQGGHHOLQGHYRHGLQJ]LMQHQYDQHVVHQWLHHOEHODQJ]LMQYRRUQRUPDOH
JURHLHQEHKRXGYDQOHYHQ
De Europese Commissie is aan het eind van haar in mei 1999 ingeleide onderzoek
tot de bevinding gekomen dat 13 Europese en niet-Europese ondernemingen
betrokken waren bij kartels die de concurrentie moesten uitschakelen op de
markten voor de vitaminen A, E, B1, B2, B5, B6, C, D3, voor biotine (H), folinezuur
(M), betacaroteen en carotenoïden. Een opvallend kenmerk van deze reeks
inbreuken was dat bij elk van deze kartels de centrale rol gespeeld werd door
Hoffman-La Roche en BAS, de twee belangrijkste vitamineproducenten, terwijl de
betrokkenheid van andere deelnemers niet verder ging dan een beperkt aantal
vitamineproducten.
Aan de onderstaande acht ondernemingen werden volgende geldboeten opgelegd:
F. Hoffmann-La Roche AG (Zwitserland): ¼PLOOLRQ
BASF AG (Duitsland): ¼PLOOLRQ
Aventis SA (Frankrijk): ¼
Solvay Pharmaceuticals BV (Nederland): ¼PLOOLRQ
Merck KgaA (Duitsland): ¼PLOOLRQ
Daiichi Pharmaceutical Co Ltd (Japan): ¼PLOOLRQ
Eisai Co Ltd (Japan): ¼PLOOLRQ
Takeda Chemical Industries Ltd (Japan): ¼PLOOLRQ
De vijf overige ondernemingen - Lonza AG (Duitsland), Kongo Chemical Co Ltd
(Japan), Sumitomo Chemical Co Ltd (Japan), Sumika Fine Chemicals Ltd (Japan)
en Tanabe Saiyaku Co Ltd (Japan) - kregen geen geldboeten opgelegd omdat de
kartels waarbij zij betrokken waren (vitamine H of folinezuur), werden stopgezet vijf
jaar of meer vóór de Commissie haar onderzoek aanvatte. Volgens de EU-regels
geldt in die omstandigheden de verjaring.
Ook voor de kartels voor vitaminen B1 en B6 geldt de verjaring.
'HNDUWHOV
De deelnemers aan elk van de kartels hebben prijzen voor de verschillende
vitamineproducten vastgesteld, verkoopquota toegewezen, zijn prijsverhogingen
overeengekomen en hebben deze ten uitvoer gelegd, en hebben prijzen
aangekondigd in overeenstemming met hun afspraken. Ook hebben ze een
systeem opgezet voor de controle op en de naleving van de gemaakte afspraken
en hebben ze deelgenomen aan regelmatige bijeenkomsten om hun plannen uit te
voeren.
De wijze waarop de verschillende kartels functioneerden was in wezen dezelfde,
zo niet identiek ("richt"- en "minimum"-prijzen, handhaving van de statusquo inzake
marktaandelen, en compensatieregelingen). Daarbij werd met name gebruik
gemaakt van:
- het opzetten van een formele structuur en hiërarchie van verschillende
managementniveaus, vaak met een overlappend lidmaatschap op de hoogste
niveaus, om de werking van de kartels te verzekeren;
- het uitwisselen van informatie over afzet, verkoopvolume en prijsinformatie op
maandelijkse of kwartaalbasis tijdens regelmatige bijeenkomsten;
- in het geval van de grootste kartels, de voorbereiding van, afspraken over,
tenuitvoerlegging van en toezicht op een "jaarbudget", gevolgd door
aanpassing van de reëel behaalde omzet, om de toegewezen quota na te
leven.
De kartelafspraken volgden doorgaans hetzelfde patroon dat voor het eerst voor
de vitamines A en E was gebruikt - met enige varianten voor andere producten. Op
bijeenkomsten en onderhandelingen met producenten in Japan en het Verre
Oosten trad Hoffmann-La Roche op als tussenpersoon en vertegenwoordiger van
de Europese producenten.
Het naast elkaar bestaan van de heimelijke regelingen met betrekking tot de
onderscheiden vitamines was geen spontane of toevallige ontwikkeling, maar was
gepland, bedacht en gestuurd door dezelfde personen op het hoogste niveau bij de
betrokken ondernemingen.
'HEHWURNNHQHQ
De belangrijkste instigator en voornaamste begunstigde van deze regelingen was
Hoffmann-La Roche. Zij is de grootste vitamineproducent ter wereld, met een
marktaandeel van zo'n 50% van de totale markt. De kartelafspraken betroffen haar
volledige assortiment vitamineproducten. De betrokkenheid van een aantal van
haar topkaders lijkt te bevestigen dat de afspraken deel uitmaakten van een op het
hoogste niveau bedacht strategisch plan om met onwettige middelen de
wereldmarkt voor vitamines te controleren.
2
BASF, wereldwijd de op één na grootste vitamineproducent, speelde een hoofdrol
bij het volgen van het door Hoffman-La Roche uitgestippelde pad. Beide grote
Europese producenten vormden daadwerkelijk een gemeenschappelijk front bij het
opzetten en implementeren van de afspraken met de betrokken Japanse
producenten. Zo zorgden zij samen ervoor dat Eisai tot hun "Club" voor vitamine E
toetrad.
Takeda was als een van de belangrijkste producenten van bulkvitamines ter wereld
ten volle betrokken bij de kartelregelingen voor vitamine B1, B2, B6, C en
folinezuur. De betrokkenheid van Takeda bij de afspraken voor elk van de
onderscheiden vitamineproducten ondersteunde de plannen van Hoffman-La
Roche om de onwettige coördinatie van de vitaminemarkten waarop het actief was,
veilig
te
stellen,
met
inbegrip
van
de
markten
van
het
vitamineproductenassortiment dat het deelde met Takeda.
De overige vitamineproducenten waren allen actieve leden van de kartelregelingen
op de respectieve vitamineproductmarkten waarop zij actief waren.
'HSURGXFWHQ
De kartels betroffen synthetische bulkstoffen die behoren tot de volgende groepen
van vitaminen en nauw daarmee verbonden producten: A, E, B1, B2, B5, B6, C,
D3, biotine (H), folinezuur (M), betacaroteen en carotenoïden.
Vitamines zijn vitale bestanddelen voor voeding van mens en dier. Ze zijn
essentieel voor een normale groei, ontwikkeling en levensbehoud. Er zijn zo'n 15
belangrijke vitaminen, elk met een specifieke metabolische werking; ze zijn
derhalve niet onderling uitwisselbaar. Bovendien hebben de verschillende
vitaminegroepen een complementair synergie-effect wanneer zij worden
gecombineerd.
Vitaminen worden toegevoegd, zowel aan mengvoeder voor dieren als aan
voedingsstoffen voor mensen. Vitaminen voor farmaceutische doeleinden worden
in tablet- of capsulevorm aan het publiek verkocht als voedingssupplementen. In
de cosmetica-industrie worden vitaminen toegevoegd aan huid- en
gezondheidsproducten.
De Commissie raamt voor de Europese Economische Ruimte (EER) de waarde
van de producten waarop de beschikking betrekking heeft, op zo'n 800 miljoen
EUR in 1998. Het gaat daarbij om vitamine E, waarvan de EER-markt in 1998
goed was voor zo'n 250 miljoen EUR, en vitamine A, dat goed was voor zo'n 150
miljoen EUR. Vreemd genoeg zijn de Europese opbrengsten voor vitamine C in
drie jaar tijd gekrompen van 250 miljoen EUR in 1995 (het laatste jaar waarin de
kartelafspraken functioneerden) tot 120 miljoen ECU in 1998 - of meer dan
gehalveerd.
$DQZHQGLQJYDQGHERHWHJHOGHQ
Geldboeten die de Commissie oplegt wegens inbreuken op het EUmededingingsrecht, worden ingeschreven in de algemene begroting van de
Europese Unie zodra ze definitief zijn geworden. De algemene EU-begroting wordt
vooraf vastgelegd en daarom worden alle onverwachte inkomsten in mindering
gebracht van de bijdragen van de lidstaten aan de EU-begroting - hetgeen dus
uiteindelijk ten goede komt aan de Europese belastingbetaler.
3
%HUHNHQLQJYDQGHJHOGERHWHQ
Gelet op de continuïteit en de vergelijkbare methoden achtte de Commissie het
passend het complex van overeenkomsten voor de uiteenlopende vitamines in één
en dezelfde procedure te behandelen. De Commissie heeft de verschillende
inbreuken dan ook in één enkele beschikking behandeld.
Bij het vaststellen van de geldboeten houdt de Commissie rekening met de
zwaarte van de inbreuk, de duur ervan, eventuele verzwarende of verzachtende
omstandigheden, en met de medewerking die ondernemingen aan het onderzoek
verlenen. Zij houdt ook rekening met het marktaandeel van een onderneming op
de betrokken productmarkt en de totale omvang van de onderneming. Voor
geldboeten is een maximum vastgesteld van 10% van de totale jaaromzet van een
onderneming. Ondernemingen krijgen drie maanden de tijd om de hun opgelegde
geldboete te betalen.
Volgens de Commissie is elk van de kartels in deze zaak een zeer zware inbreuk
op het EU-mededingingsrecht. Bovendien maakten de meeste leden van de
kartels een inbreuk van lange duur - meer dan vijf jaar (zie onderstaande tabel).
De Commissie is van oordeel dat Hoffmann-La Roche en BASF tezamen als
aanstichters en leiders hebben gehandeld bij de heimelijke afspraken die
betrekking hadden op het gemeenschappelijke gamma vitamineproducten dat zij
produceerden. Hun rol in de verschillende kartels wordt bijgevolg als een
verzwarende omstandigheid beschouwd. Dankzij de gecombineerde marktmacht
van de belangrijkste karteldeelnemers op elk van de betrokken vitaminemarkten
konden ze de concurrentiebeperkende overeenkomsten veel gemakkelijker ten
uitvoer leggen en handhaven.
Aventis (voorheen Rhône-Poulenc) kreeg volledige immuniteit voor haar
deelneming aan de vitamine A- en E-kartels omdat zij de eerste onderneming was
die met de Commissie meewerkte en voor deze beide producten doorslaggevend
bewijsmateriaal voor het bestaan van kartel verstrekten. Dit is de eerste keer dat
de Commissie een verlaging van een geldboete met 100% heeft toegekend op
grond van de clementieregeling ("Leniency Notice"). Aventis kreeg echter wel een
boete opgelegd voor haar passieve rol bij de inbreuk op de markt voor vitamine
D3, waarover zij de Commissie geen informatie verstrekte.
+HW IHLW GDW GH &RPPLVVLH HHQ RQGHUQHPLQJ YRRU GH HHUVWH PDDO YROOHGLJ KHHIW
YULMJHVWHOGYDQJHOGERHWHQJHHIWDDQGDW]LMEHUHLGLVRPRQGHUQHPLQJHQGLHELMKHW
SULOOHEHJLQYDQHHQRQGHU]RHNDFWLHIPHHZHUNHQHHQXQLHNHNDQVELHGWRPJRHG
ZHJWHNRPHQ2QGHUQHPLQJHQGLHGH]HNDQVQLHWDDQJULMSHQPRHWHQ]LFKEHZXVW
]LMQZHONHYHUDQWZRRUGHOLMNKHGHQ]LMORSHQ verklaarde Commissaris heer Monti.
Ook Hoffman-La Roche en BASF hebben in een vroeg stadium van het onderzoek
aan de Commissie medewerking verleend door cruciale informatie te verschaffen
over alle vitaminekartels waarbij zij betrokken waren. Daarom krijgen zij van de
Commissie elk een vermindering van hun geldboeten met 50%.
Alle overige ondernemingen waaraan geldboeten zijn opgelegd, hebben de
Commissie hun medewerking verleend in de loop van het onderzoek. Hun
respectieve geldboeten zijn dan ook verminderd overeenkomstig de omvang van
hun medewerking.
In 1999 pleitten de belangrijkste deelnemers aan de kartels waarop de beschikking
van de betrekking heeft, in de VS schuldig en betaalden zij zware geldboeten; zo
betaalde Hoffman-La Roche 500 miljoen USD, BASF 225 miljoen USD en Takeda
72 miljoen USD.
4
7$%/($'HHOQHPHUVSURGXFWHQGXXU
9LWDPLQH
'HHOQHPHUV
'XXU
9DQ
7RW
Vitamine A
Roche, BASF, Rhône-Poulenc
(Aventis)
september 1989
februari 1999
Vitamine E
Roche, BASF, Rhône-Poulenc
(Aventis), Eisai
september 1989
februari 1999
Vitamine
(Thiamine)
B1
Roche, Takeda, BASF
januari 1991
juni 1994
Vitamine
(Riboflavine)
B2
Roche, BASF, Takeda
januari 1991
september 1995
Vitamine B5 (Calpan)
Roche, BASF, Daiichi
januari 1991
februari 1999
Vitamine B6
Roche, Takeda, Daiichi
januari 1991
juni 1994
Folinezuur (M)
Roche, Takeda, Kongo, Sumika
januari 1991
juni 1994
Vitamine C
Roche, BASF, Takeda, Merck
januari 1991
augustus 1995
Vitamine D3
Roche, BASF, Solvay Pharm,
Rhône-Poulenc (Aventis)
januari 1994
juni 1998
Vitamine H (Biotine)
Roche, Merck, Lonza, Sumitomo,
Tanabe, BASF
oktober 1991
april 1994
Betacaroteen
Roche, BASF
september 1992
december 1998
Carotenoïden
Roche, BASF
mei 1993
december 1998
* de duur is niet noodzakelijk dezelfde voor alle deelnemers
7$%/(%3$57,&,3$176%<352'8&7
9LW
%
9LW%
9LW
%
9LW$
9LW(
52&+(
●
●
●
●
●
%$6)
●
●
●
●
●
53
$9(17,6
●
●
9LW%
●
)ROLF
$FLG
●
9LW&
9LW' 9LW+
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
/21=$
●
62/9$<
3+$50
●
0(5&.
●
'$,,&+,
(,6$,
●
●
●
680,.$
●
680,7202
7$.('$
7$1$%(
●
●
.21*2
●
●
●
●
●
%HWD &DURWL
&DURW QRLGV
HQH
●
●
7$%/(&Fines imposed on participants by product (in millions of euro)
9LW$
9LW(
Vit
B1
9LW
%
9LW%
5RFKH
NA
%$6)
NA
$YHQWLV
Vit Folic
B6 Acid
9LW&
N
A
NA
Vit
H
%HWD
&DURW
HQH
&DURWL
QRLGV
NA
NA
9LW
'
/RQ]D
NA
6ROYD\
3KDUP
0HUFN
'DLLFKL
(LVDL
NA
N
A
.RQJR
NA
6XPLND
NA
6XPLWRPR
NA
7DNHGD
NA
N
A
NA
7DQDEH
727$/
NA
N.A.: Non applicable
7$%/('
3UHYLRXVODUJHVWFDUWHOILQHV7RWDODPRXQWSHUFDVH
*fines reduced by Court judgments
<HDU
2001
1998
2001
1994
1994
2000
1999
1998
1994
1986
&DVH
Vitamins
TACA
Graphite Electrodes
Cartonboard*
Cement*
Amino acids
Seamless steel tubes
Preinsulated pipes
Steel beams*
Polypropylene*
2
7RWDODPRXQW¼PLOOLRQ
855.22
272.940
218.8
139.280
113.377
109.990
99.000
92.210
79.549
54.613