nieuwe stijl - Olga de Kort

VAK-, FUNCTIE- EN SECTORSPECIFIEK
JEUGDOPERA’S
NIEUWE STIJL
AUTEUR: OLGA DE KORT-KOULIKOVA // PO / VO
Reimsreisje (Il Viaggio a Reims). Foto’s: Hans van den Boogaard
Jongeren en klassieke muziek is een blijvend
onderwerp op de agenda van alle muziekgezelschappen, concertzalen en operahuizen.
Hoe meer jongeren in aanraking komen met
muziek, hoe sneller ze als volwassene hun weg
naar de concertzaal zullen terugvinden. Zelfs
bioscopen beginnen aan ‘het verbeteren van de
bioscoopervaring’ van jongeren te werken om
het verlies van jong publiek te beperken. Geen
nieuws voor educatie-afdelingen van orkesten
en operagezelschappen, zij doen al jaren alles
om de klassieke muziekervaring van de jeugd
onvergetelijk te maken.
E
rvaring, beleving en betrokkenheid, zonder deze
steunpilaren van muziekeducatie blijft de kennismaking van jongeren met klassiek repertoire
oppervlakkig en incidenteel. Elk genre heeft zijn
troefkaart en die van de opera wordt benut met
veel creativiteit. Klassieke opera’s met hun universele thema’s,
conflicten en passies hebben nog maar een kleine facelift no-
46
dig om de aandacht van jongeren
te trekken zoals nieuwe vertalingen en hedendaagse realia. Het
‘volwassen’ operarepertoire is immens en biedt voldoende mogelijkheden voor jeugdversies.
HIPPIE CARMEN
In dit seizoen viel de keuze van
Opera Zuid op Bizets Carmen. De
jeugdversie was niet alleen bedoeld voor jonge kijkers, ze werd
ook uitgevoerd door het Jeugdorkest van de Koninklijke Philharmonie Bocholtz onder leiding
van Loek Smeijsters en het koor
van het Grotiuscollege in Heerlen.
Tussen de solisten bevonden zich
studenten en net afgestudeerde
zangers van het Conservatorium
Maastricht en Fontys Conservatorium Tilburg. Bij elkaar stonden er
op 18 januari 2015 ruim honderd
jongeren op het podium van
Theater Heerlen.
Silvia Oostindie begeleidde de
opera vanuit de educatie-afdeling
van Opera Zuid en maakte alle
ontwikkelingen van de jeugdopera in wording mee.
Oostindie: ‘Carmen is een coproductie van Opera Zuid en het
festival Klassieke Zomer Parkstad.
Ons doel was om jongeren opera
actief te laten beleven door ze er
zelf aan mee te laten doen. De
jeugdopera kreeg een eigen muziekarrangement voor harmonieorkest en koor. Verder hoefden
we er weinig aan te veranderen.
Zowel onze eigen ‘volwassenen’
versie als de jeugdopera speelt in
de hippietijd. Kostuums en decor
werden geleend van de ‘grote’
opera. De teksten werden naar
het Nederlands vertaald door
regisseur Nynke van den Bergh,
en we hebben gebruik mogen
maken van de vertaling van
Jeugdtheater Hofplein. Door al
deze extra’s en de nieuwe vertaling werd de opera nog toegankelijker voor de jeugd.’
Op de website van Opera Zuid
benadrukt regisseur Nynke van
den Bergh de actualiteit van
KUNSTZONE.NL
JEUGDOPERA’S NIEUWE STIJL
Carmen. In deze opera ziet ze ‘twee werelden die
niet samenkomen’: de vrije wereld van vrijgevochten
Carmen en de gereglementeerde wereld van Don
José.
Van den Bergh: ‘Als twee mensen uit twee zulke
verschillende werelden verliefd op elkaar worden,
dan gaat dat vaak mis. Zo ook bij Carmen en Don
José, en bij hen gaat het wel héél erg mis. Ze kunnen
allebei niet loskomen van wat ze gewend zijn: Carmen wil zich op geen enkele manier binden. Meteen
wanneer ze merkt dat haar geliefde dat wel wil, is ze
weg. Don José daarentegen doet ook geen water
bij de wijn: hij wil haar helemaal bezitten, met haar
trouwen, haar meenemen in zijn eigen wereld.’
Maandenlang hebben muzikanten van het Jeugdorkest en het koor gerepeteerd. De wekelijkse
repetities op het Grotiuscollege werden begeleid
door muziekcoördinatoren Patrick Vaessens en Jules
Luesink. Alle solisten hadden een eigen repetitieschema, maar deden mee aan enkele gezamenlijke
repetitieweekenden. Op 18 januari 2015 kon het
publiek de hippe Carmen uiteindelijk zien en horen.
Oostindie: ‘De reacties van spelers, docenten en het
publiek waren heel lovend en enthousiast. Voor alle
deelnemers was Carmen een geweldige ervaring.
Het project was ontzettend intensief, maar gaf ook
veel voldoening. Het was super om zo veel jongeren
bezig te zien met opera!’
ALLE WEGEN LEIDEN NAAR REIMS
“HET JONGE
PUBLIEK HEEFT
AL EEN ONUITPUTTELIJKE
FANTASIE, MAAR
DE MUZIEK
MAAKT VELE
ONDERWERPEN
EMOTIONEEL
TOEGANKELIJKER”
Dankzij tekstschrijvers Robbert-Jan Henkes en Erik
Bindervoet en regisseur Marcel Sijm onderging de
komische opera Il viaggio a Reims van Gioachino
Rossini een complete metamorfose. De muziek van
Rossini bleek uitstekend geschikt te zijn voor de
nieuwe Nederlandse teksten en bijgecomponeerde
recitatieven van Bob Zimmerman. Il viaggio naar
de kroning werd Reimsreisje van Wellnesscentrum
Utopia met een operabezoek en een ijsje na afloop.
Deze hedendaagse versie voor acht-plussers zorgde
voor evenveel vrolijkheid op het toneel en in de zaal
van De Nationale Opera als de ‘volwassenen’ variant.
Ook het eerste Kinderkorenfestival op 11 januari
2015 werd gekoppeld aan de jeugdopera. Samen
met de tekstschrijvers componeerde Zimmerman
een lied over reizen dat door alle deelnemers van
het festival, en dan hebben we het over 320 kinderen, werd meegezongen. Il viaggio of het Reisje, alle
wegen leidden bij De Nationale Opera in januari
2015 naar Reims.
De leerlingen die naar Reimsreisje kwamen kijken,
kregen voorbereidende lessen op school aan de
hand van een digitaal lespakket. Ze bekeken het
filmpje Opera, wat is dat?, maakten kennis met
orkestinstrumenten en zangstemsoorten, ze leerden
NIEUWSGIERIG GEWORDEN?
> Carmen: www.operazuid.nl/jeugdopera-carmen
> Reimsreisje:
www.operaballet.nl/nl/opera/2014-2015/voorstelling/reimsreisje
www.youtube.com/watch?v=xxNXr3iIbYE
> De Weg: www.ekaterina.nl
www.youtube.com/watch?v=VxOOfrWBMbs
NOVEMBER 2015
een fragment dat ze in de voorstelling mee konden
zingen en mochten na afloop als echte journalisten
een recensie schrijven. Bij de keuze voor een Opera
in je Klas-project konden scholieren op nog meer
extra’s rekenen: een operazangeres die in de klas
een aria live stond te zingen, enkele spelopdrachten
rondom regie en zelfs zang- en ademhalingsoefeningen.
Hanne van de Vrie, beleidsmedewerker Opera
bij de afdeling Educatie en Participatie van De
Nationale Opera, kreeg na afloop vele enthousiaste
reacties waaruit blijkt dat ook het witte schuim op
het podium tot de hoogtepunten van de opera
kan behoren. Het was ‘leuk om naar te kijken en
ook grappig’, en de muziek was ‘ook heel mooi’.
Heel bijzonder vonden de jonge toeschouwers dat
zangers hun ‘liedje’ zo ‘hard’ kunnen zingen, ‘praten
terwijl ze zingen’ en daarbij ook nog hun ‘verhaal
met emotie vertellen’.
OP REIS EN ONDERWEG
Wie veel over muzikale verhalen voor jongeren
kan vertellen, is mezzosopraan en harpiste Ekaterina Levental. Ze speelde Melibea in Reimsreisje,
zong in muziektheaterproducties Hans & Grietje,
West=West+Oost=Oost en Goud van Jeugdtheater
Sonnevanck en heeft onlangs haar eigen soloprogramma voor de jeugd gemaakt. De voorstelling
De Weg vertelt over de vlucht van Levental uit de
Sovjet-Unie, nu al ruim twintig jaar geleden.
Levental: ‘Als theater- en operamaker kun je veel van
jong publiek leren. Je denkt voortdurend na over
‘wat, hoe en waarom’ en maakt weloverwogen keuzes voor je teksten, muziek en enscenering. Kinderen
reageren heel snel op alles wat ze op het toneel zien.
Ze zijn direct, open en hebben nog weinig vooroordelen. Dat is fantastisch en lastig tegelijkertijd, want
door hun directe reacties laten ze duidelijk merken
wat ze wel of niet leuk en interessant vinden.’
‘Mijn laatste twee producties Reimsreisje en De Weg
zijn heel verschillend. Reimsreisje vertelt een grappig ‘grotemensenverhaal’ dat voor kinderen in iets
toegankelijker vorm is gegoten. De Weg probeert
vooral duidelijk te maken hoe moeilijk en pijnlijk het
kan zijn om je nergens thuis te voelen, iets wat ieder
kind in wezen al weet en voelt.’
‘Reimsreisje spreekt tot de verbeelding door het
geweldige decor, grote schuimmachines, kleurrijke
kostuums en veel humor. De Weg is een muzikaal
verhaal over onderwerpen die kinderen iets meer
aan het denken zetten en hun inlevingsvermogen
aanspreken. Ze kunnen zich afvragen wat ze in een
vergelijkbare situatie zelf zouden kunnen doen, hoe
ze zich zouden voelen.’
‘Opera- en muziektheater voor kinderen en jongeren
is heel belangrijk. Het jonge publiek heeft al een
onuitputtelijke fantasie, maar de muziek maakt vele
onderwerpen emotioneel toegankelijker. Als zanger,
musicus of theatermaker kun je, volgens mij, heel
veel voor de ontwikkeling van jongeren betekenen
door problemen, gevoelens en emoties bespreekbaar te maken die anders misschien onbesproken
zouden blijven.’ ™
Olga de Kort-Koulikova studeerde piano en cultuurwetenschap
in Rusland, journalistiek in Frankrijk en muziekwetenschap in
Nederland. Ze is gespecialiseerd in Russische muziek en cultuur,
pianomuziek en muziekeducatie.
47