Transit Mantra: interactieve beleving van licht en geluid

Transit Mantra: interactieve
beleving van licht en geluid
Van een afstandje lijkt de Dutmala-fietstunnel in
Eindhoven een doodgewone tunnel. Tot een toevalli-
• door Saskia Hendriks
D
ge wandelaar of fietser de tunnel betreedt en wordt
begroet door een bijzonder klank- en lichtspel.
De fietstunnel, die de technische universiteit met de hogeschool van Eindhoven verbindt, is vorig jaar omgetoverd
tot een bijzondere onderdoorgang met de prachtige naam
Transit Mantra. Transit staat voor beweging en mantra
symboliseert de herhaling van de beweging en de weerklank. Op het moment dat een passant de tunnel ingaat,
ontbrandt de verlichting en zwellen geluiden aan. Een
eenzame fietser wordt met een pad van licht door de tunnel geleid en laat een eigen spoor achter. Sensoren detecteren waar de fietser zich bevindt. Het systeem reageert
op de aanwezigheid en snelheid van de passant. Een slingerende fietser krijgt daarom een heel ander lichtpad dan
de slenterende wandelaar. Een wielrenner blijft het licht
waarschijnlijk voor, maar is het niet mooi om thuis te vertellen dat sneller dan het licht fietsen echt mogelijk is?
Brains award
Bureau Knol tekende voor het ontwerp van dit bijzondere
interactieve geluids- en lichtobject. Jorien Kemerink:
“Transit Mantra is door mijn compagnon, Celine de Waal
Malefijt, bedacht als haar afstudeerwerk.” De Waal
Malefijt won de Brains Award met haar ontwerp. Dit is
een innovatieprijs op initiatief van de gemeente Eindhoven. De toen betrokken wethouder was zo enthousiast
dat zij bureau Knol benaderde om het idee verder uit te
werken. Samen hebben Kemerink en De Waal Malefijt het
concept verder ontwikkeld. “In Eindhoven hadden ze
behoefte aan de combinatie van een mooi lichtontwerp en
creatieve beleving. Vooral in het Fellenoord-disctrict,
waar allemaal donkere lage tunneltjes liggen. Je moet daar
doorheen fietsen of wandelen om ergens te komen, maar
12
[inst]ALLICHT_1-2015(rev0).indd 12
14-01-15 23:05
Organische vormen
het voelt niet prettig. Ons doel was om er een ervaring van te
maken. Om met een bijzondere sfeer het gebied te verrijken.
Dat lukt, omdat de beweging van de passant een impact van
licht en geluid in gang zet en daarmee het gevoel van veiligheid creëert. Je laat ook echt iets achter, je creëert iets in die
tunnel en soms doe je dat samen met anderen. Als er veel fietsers of voetgangers door de tunnel gaan, reageert het systeem
anders dan wanneer er één persoon doorheen gaat. Het is een
heel dynamisch ontwerp. Uiteindelijk is ons ontwerp uitgevoerd in de Dutmala-tunnel bij het TU-terrein. “
Miljoenen varianten
Knol Ontwerp heeft Armada Janse betrokken om Transit
Mantra goed en professioneel te laten ontwikkelen. Leon
Akkermans, directeur: “Het was vooral software-technisch
een uitdaging, omdat de verschillende sensoren continu een
andere output te activeren. De technische sturing is conform
het Gossipprotocol. Er zijn
‘Een impact van licht en miljoenen varianten van oplichgeluid in gang zetten voor ting mogelijk.
is dat de
een gevoel van veiligheid’ Doel
passant altijd een
random ‘slinger’
ervaart, die hem
of haar door de tunnel leidt. Dit programma zorgt via het
Gossip-protocol voor miljoenen verschillende bewegingen en
geluiden, die worden geactiveerd door de sensoren. Het licht
op de route van de fietser gaat razendsnel van niets naar een
hoog lichtniveau en gaat langzaam weg als de fietser voorbij
is. Het licht zuigt je als het ware door de tunnel heen. Als de
sensoren niets waarnemen, is er nog het laatste spoor van de
voorganger te zien. Dan staat het licht wel op een lage stand.
Het is dus nooit helemaal donker in de tunnel, want dat zou
onveilig voelen.” Toen de tunnel nog een gewone tunnel was,
werd de onderdoorgang verlicht door tl-buizen. Deze zijn nog
zichtbaar in de nieuwe situatie. “Nu is alles led middenin de
tunnel”, weet Akkermans. “Er zijn in totaal 42 modules toegepast. Elke module heeft een eigen bewegingssensor en per
module zitten er drie leds in verwerkt. De onderdelen van de
kunststof kap zijn met vacuümvormen gemaakt van Vivak
PET G-materiaal. De bodem is van Vikupor gemaakt en het
geheel is hufterproof gemonteerd.”
Kemerink is heel blij met de uitvoering.
“Al onze ideeën zijn behouden gebleven,
alleen de vormgeving is iets anders
geworden. We hadden zelf een prototype
gemaakt met allemaal kleine bolletjes,
een soort paddenstoelen. Dat hebben we
helemaal veranderd, omdat huidige, meer
organische vormen beter in elkaar passen
en daarom mooier konden worden aangebracht aan het plafond van de tunnel. In
het originele ontwerp zouden het allemaal platen worden met de bolletjes
erop. De overgangen tussen die platen
waren heel zichtbaar en dat was niet
mooi. Met de vorm die we nu hebben
gekozen, loopt het geheel vloeiend in
elkaar over. Nu zie je de technische laag
eronder ook niet. Die wordt verhuld door
de kappen, die alles afdekken. Een mooi
beeld is dat het nieuwe organische ontwerp, de schubben, de oude verlichting
en het kale plafond langzaam lijkt te
overwoekeren. Als een soort artificiële
natuur.”
Lichtbeleving
Voor Akkermans was in dit project de
combinatie tussen lichtbeleving, techniek
13
[inst]ALLICHT_1-2015(rev0).indd 13
14-01-15 23:05
en architectuur een uitdaging. “Er zijn vier elementen om met licht een emotie
te creëren”, legt hij uit. “De kleur, intensiteit, veranderlijkheid en verdeling van
het licht. Deze elementen zijn allemaal toegepast in de tunnel. De kleur van het
licht geeft hier een gevoel van veiligheid, de schaduwwerking zorgt ervoor dat
het licht nog beter tot zijn recht komt. De intensiteit of de lichtsterkte wisselt
continu. De opbouw van zowel licht als geluid verandert bij elke passant en
deze veranderlijkheid brengt leven in de tunnel. Hierdoor ervaart iedereen de
tunnel op zijn eigen manier. Dat geldt hier ook voor de verdeling van het licht.
Het idee moet creatievelingen aanzetten tot inspiratie”, vervolgt Akkermans.
“Er is met dit technische systeem erg veel mogelijk. Denk aan RGB-gestuurde
leds met een dynamisch spectrum van licht of thematische belevingen.”
Kemerink vult aan: “De kleur of het karakter van de schubben en het licht kunnen passend voor elke locatie worden gekozen.”
Evaluatie
De oplevering van het project was in augustus 2013 en inmiddels heeft de evaluatie met de gemeente Eindhoven plaatsgevonden. “Ze zijn heel tevreden”,
weet Akkermans. “Transit Mantra is precies wat ze voor ogen hadden, een
combinatie van veiligheid en beleving. Het is leuk om te merken dat er nu
meer ruimte in de markt is voor lichtprojecten. Ik ben dan ook alweer druk
bezig met de voorbereiding van een ander innovatief project, maar helaas is
het nog te vroeg om daar al meer over te vertellen.”
www.armadajanse.nl
knol-ontwerp.nl
15
16:42
[inst]ALLICHT_1-2015(rev0).indd 15
14-01-15 23:05