Goud verhuist van West naar Oost

We naderen het einde van het jaar en daarom blikken we graag even met u terug op
de belangrijkste ontwikkelingen van 2013. Het was in verschillende opzichten een
bewogen jaar, niet in de minste plaats vanwege de ontwikkelingen op de goudmarkt.
De goudprijs ging dit jaar met meer dan 30% onderuit, terwijl zilver in 2013 ruim 38%
minder waard is geworden. Het is een trendbreuk met de afgelopen tien jaar, waarin
de prijzen van goud en zilver met gemiddeld meer dan 10% per jaar stegen.
In dit jaaroverzicht staan we stil bij de belangrijkste ontwikkelingen in de goudmarkt,
maar besteden we ook aandacht aan andere thema’s die in 2013 voorbij kwamen.
Denk bijvoorbeeld aan de bail-in blauwdruk, de discussie over het Amerikaanse
schuldenplafond en de government shutdown, het al dan niet taperen door de Federal
Reserve, de opkomst van de Chinese yuan als wereldmunt en de doorbraak van
virtuele munten als Bitcoin. Ook blikken we alvast vooruit op volgend jaar. Wat kunnen
we in 2014 verwachten?
Goud verhuist van West naar Oost
Veel beleggers hebben het vertrouwen in goud verloren. Zo hebben de veertien
grootste goud-ETF’s dit jaar 31% van hun goud van de hand gedaan. De
goudvoorraad van deze beleggingsinstrumenten zakte dit jaar van meer dan 2.600
naar ongeveer 1.800 ton. Ook dat is een opvallende trendbreuk, want tot en met 2012
groeide de belangstelling voor dit soort beleggingsproducten.
Beleggers stappen uit goud omdat de dreiging van hoge inflatie naar de achtergrond
verdwenen is en omdat de rust op de financiële markten weer enigszins is
teruggekeerd. Ook hebben de stijgende aandelenkoersen het goud wind uit de zeilen
genomen.
Terwijl veel Westerse beleggers de handdoek in de ring gooiden bleven de Indiërs en
de Chinezen goud kopen. In India zorgde de import van goud voor een tekort op de
betalingsbalans, waardoor de regering het noodzakelijk vond om de importheffing op
goud in een aantal stappen op te schroeven van 2% naar 10%. De importheffing op
sieraden werd dit jaar zelfs verhoogd naar 15% en ook werd de import van gouden
munten verboden. Door een nieuw importquotum zijn de premies op goud op de
Indiase markt naar recordhoogte gestegen.
De Chinese overheid moedigt haar bevolking juist aan goud te kopen. Dit jaar zal
China voor het eerst meer dan 1.000 ton goud importeren, bijna een verdubbeling ten
opzichte van 2012. Een steeds groter deel van dat goud komt uit Zwitserland, waar
grote goudstaven uit Londen worden omgesmolten. Vanuit Zwitserland gaat dat goud
richting China en Hong Kong.
De daling van de goudprijs en de zilverprijs heeft geen negatief effect gehad op de
verkoop van het fysieke edelmetaal. Ook dit jaar werden er weer veel goudbaren en
gouden munten verkocht, gezien de productiecijfers van verschillende munthuizen. De
US Mint en de Royal Canadian Mint verkopen dit jaar meer zilveren munten dan ooit
tevoren en ook de Australische Perth Mint zag dit jaar de verkoopcijfers van zowel
goud als zilver toenemen.
Jaaroverzicht 2013
Financiële repressie
De nationalisatie van SNS Reaal en de bankencrisis op Cyprus begin dit jaar hebben
duidelijk gemaakt dat ook de spaarder niet meer veilig is. Weliswaar is er een
Europees garantiestelsel dat spaartegoeden tot €100.000 verzekert, maar wie meer
geld op een bankrekening heeft staan kan dat kwijtraken als een bank omvalt of
genationaliseerd moet worden. En waar voorheen alleen aandeelhouders van banken
verliezen leden, moeten nu ook de obligatiehouders hun bijdrage leveren.
Achtergestelde leningen van banken (zoals de SNS Participaties en de Rabobank
ledencertificaten) worden niet meer beschermd als een bank dreigt om te vallen. Voor
de Rabobank was dat reden om een brief naar haar leden te sturen, een brief die veel
stof deed opwaaien.
In juni publiceerde de Bank of International Settlements (BIS) een paper, waarin ze
beschreef hoe een bank geherkapitaliseerd kan worden met geld van vermogende
spaarders. In oktober publiceerde het IMF een rapport waarin gesproken werd over
een 10% heffing op alle spaartegoeden. Volgens het IMF is deze eenmalige
spaardersheffing niets meer dan een gedachtenspinsel, maar u kunt het ook zien als
een boodschap om de geesten rijp te maken voor wat ons mogelijk nog te wachten
staat.
De bail-out heeft dit jaar plaats gemaakt voor de bail-in. Daarover bereikte het
Europees Parlement onlangs nog een akkoord. Als we het persbericht mogen geloven
behoort zelfs een preventieve bail-in tot de mogelijkheden. De vermogende spaarders
zijn dus gewaarschuwd!
Tapering
Een veel besproken onderwerp dit jaar was tapering, het afbouwen van het
stimuleringsprogramma van de Amerikaanse centrale bank. Tot verrassing van veel
economen en analisten kwam die tapering toen niet, maar op de valreep heeft
Bernanke zijn belofte toch weten in te lossen. Afgelopen week kondigde hij aan dat de
Federal Reserve vanaf 2014 iedere maand $10 miljard minder gaat stimuleren. Het is
een klein stapje in de goede richting, maar zeker geen grote verandering in het grotere
plaatje. Met $75 miljard per maand blijft het balanstotaal van de centrale bank nog
steeds razendsnel groeien, een balanstotaal dat onlangs de grens van $4 biljoen
passeerde.
En terwijl de Amerikaanse centrale bank een poging tot tapering heeft gedaan blijft de
Japanse centrale bank volop stimuleren. Ook volgend jaar zal de Bank of Japan
omgerekend voor meer dan $400 miljard in de economie pompen om de deflatie te
bestrijden. Het monetaire stimuleren zal dus ook in 2014 onderwerp van discussie
blijven.
Valutaswaps
Dit jaar nam de Chinese yuan de tweede plek over van de euro als meest gebruikte
valuta voor internationale betalingen. Werd begin 2012 nog maar 1,89% van alle
handel in de yuan afgerekend, inmiddels is dat al 8,66%. De dollar is nog steeds de
onbetwiste wereldreservemunt met een marktaandeel van meer dan 80%, maar de
opkomst van de Chinese valuta valt niet langer te negeren.
Jaaroverzicht 2013
De groeiende populariteit van de yuan is mede te danken aan de talloze
handelsovereenkomsten en valutaswaps die China gesloten heeft met verschillende
handelspartners. Daardoor hoeft men niet eerst dollars te bemachtigen om met China
te kunnen handelen. Dit jaar sloot China valutaswaps af met onder meer de ECB,
Brazilië, Australië, India en Vietnam. In voorgaande jaren sloot China de dollar al
buiten voor de handel met Zuid-Korea, Japan en Rusland.
Deze trend, samen met de substantiële import van fysiek goud, bewijst dat China zich
steeds minder afhankelijk wil maken van de Verenigde Staten en de dollar. Er zijn
meer landen die daarop anticiperen, want in de eerste drie kwartalen van dit jaar
kochten centrale banken wereldwijd netto een kleine 300 ton goud. Vorig jaar kochten
centrale banken nog 534,6 ton goud, het grootste volume sinds 1964.
De opmars van de Bitcoin
In een paar maanden tijd heeft Bitcoin zich helemaal op de kaart gezet. De virtuele
munt, die in 2009 in omloop werd gebracht, maakte dit jaar een explosieve
waardestijging mee. Kostte een Bitcoin begin dit jaar minder dan $15, begin december
stond de koers op een recordniveau van meer dan $1.200. Op het absolute
hoogtepunt betaalde men op de Chinese markt voor een troy ounce goud hetzelfde als
voor een Bitcoin, een bijzondere mijlpaal in de jonge geschiedenis van de virtuele
munt.
Het is de vraag of Bitcoin ooit omarmd zal worden door het grote publiek. Vooralsnog
lijkt het vooral een speeltje voor speculanten die winst proberen te halen uit een
waardestijging van de munt. Voordat Bitcoin een levensvatbaar betaalmiddel wordt,
moet de prijs eerst stabiliseren. Daar is vooralsnog geen sprake van, want de koers is
vanaf het recordniveau van begin december alweer met tientallen procenten gezakt.
De virtuele munt leent bepaalde eigenschappen van goud. Zo groeit het aanbod
volgens een voorspelbaar patroon en is het aantal unieke Bitcoins beperkt tot 21
miljoen stuks. Ook zijn transacties in Bitcoin, net als transacties in fysiek goud, vrijwel
niet te traceren.
Deze eigenschappen maken de virtuele munt geliefd bij een aantal mensen, maar bij
de meerderheid heeft de scepsis nog steeds de overhand. Die scepsis is niet
onterecht, want het afgelopen jaar werden verschillende Bitcoin wisselkantoren
gehackt, waarbij ook Bitcoins gestolen zijn. Ook zijn er Bitcoins verloren gegaan door
hardware fouten (denk aan een harde schijf crash) of door menselijke fouten (vergeten
wachtwoorden). En waar het reguliere geldsysteem de consument tot op zekere
hoogte beschermt tegen dit soort problemen is er bij virtuele munten als Bitcoin
niemand die de schade kan compenseren.
Dat een virtuele munt als Bitcoin opeens zo in de schijnwerpers is komen te staan is
boven alles tekenend voor het dalende vertrouwen in banken, overheden en het
geldsysteem als geheel. Maar of Bitcoin een onderdeel van de oplossing is? Dat zal
de toekomst moeten uitwijzen.
Jaaroverzicht 2013
Vooruitblik 2014
We sluiten ons jaaroverzicht af met een korte vooruitblik op volgend jaar. Waar gaan
de prijzen van goud en zilver heen? En hoe zullen de centrale banken ons door deze
crisis loodsen?
Laten we beginnen met goud. Op dit moment zijn een aantal belangrijke drijfveren
voor een hogere goudprijs naar de achtergrond verdwenen. Zowel in Europa als in de
VS neemt de inflatie af, terwijl de rente op staatsobligaties weer wat oploopt. De
‘opportunity costs’ om goud aan te houden nemen daardoor toe. Als gevolg van deze
factoren hebben edelmetalen de wind momenteel tegen.
De goudprijs kan in 2014 mogelijk verder zakken, maar we moeten daarbij in het
achterhoofd houden dat we momenteel al dicht bij de all-in productiekosten van de
goudmijnen zitten. Zakken we nog verder weg, dan zal dat op den duur ook een
neerwaartse druk geven op het aanbod van goud. En dat kan bij een gelijkblijvende
vraag een opwaarts effect hebben op de goudprijs.
Tegelijkertijd zien we dat steeds meer fysiek goud van West naar Oost verhuist.
Westerse beleggers verkopen posities in goud in de vorm van ETF’s, maar voor dat
goud is al snel een koper gevonden. Zo gaat een belangrijk deel rechtstreeks naar de
exporterende landen (voornamelijk in Azië). We verwachten dat die landen volgend
jaar goud zullen blijven accumuleren, maar de grote vraag is hoe lang ze nog kunnen
putten uit de ‘makkelijke’ bovengrondse goudvoorraden. Als die bronnen opdrogen
kan de goudprijs een nieuwe impuls krijgen.
De vraag naar fysiek zilver onder beleggers is de afgelopen jaren verder toegenomen.
In 2013 werd er een recordhoeveelheid zilver verkocht door zowel het Amerikaanse,
Canadese en Australische munthuis, terwijl de prijs van het edelmetaal omlaag ging.
Veel beleggers zien de lagere prijs als een goed moment om in te stappen of bij te
kopen, ook omdat het grijze metaal momenteel relatief goedkoop is ten opzichte van
goud. In historisch perspectief is de goud/zilver ratio van meer dan 60:1 relatief hoog.
Centrale banken zitten vooralsnog gevangen in een lastige positie. De rente is al laag
en die zal ook laag blijven. De Federal Reserve zal proberen haar
stimuleringsprogramma verder af te bouwen, maar daarmee wordt het fundamentele
schuldenprobleem van de VS niet opgelost.
Ook in 2014 zullen wij u blijven informeren over de ontwikkelingen op de goud- en
zilvermarkt. Wanneer u specifieke vragen heeft, kunt u die uiteraard aan ons stellen.
Wij nodigen u daarvoor ook van harte uit bij ons op kantoor in Haarlem.
Jaap Raijmans
Goudstandaard
Jaaroverzicht 2013