Pathologie en behandeling van `zeer intensieve zorg

Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve
zorg geïnterneerden' in de gevangenis van
Merksplas
J. De Ridder, zorgcoördinator Penitentiaire Instelling Merksplas
Inleiding
Zeer intensieve zorgtrajecten
• Situering
• Binnen de organisatie
• Binnen het zorgaanbod
• Aard
• Voor en na
• Conclusies
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
2
Situering historisch
Penitentiaire inrichting Merksplas : van
•HISTORIEKeen
SI MERKSPLAS
oudsher
dubbel statuut :
•1825: ex-generaal Johannes Van den Bosch sticht 'Onvrije Kolonie' met
en Verzorgen
een Straffen
groot bedelaarshuis
•1866: nieuwe wet op landloperij en bedelarij (recidivisten komen in
terecht) tot en
6000174
landlopers
204Merksplas
veroordeelden
geïnterneerden
•WO I: daling landlopers, stijging veroordeelden
Merksplas wordt semi-gevangenis
1924-1935: onderbrengen van sanatorium, sectie voor abnormalen, sectie
voor gewoontemisdadigers, afdeling voor lichaamszwakken
•Vanaf 1947: evolutie naar strafinrichting, zoals ze nu is
•Verhouding geïnterneerden/veroordeelden wisselend naargelang
maatschappelijke evoluties en beleidskeuzes
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
3
Situering
HISTORIEK SI MERKSPLAS
•1825: oud officier Johannes Van den Bosch
sticht 'Onvrije Kolonie' met een groot
bedelaarshuis
•1866: nieuwe wet op landloperij en bedelarij
(recidivisten komen in Merksplas terecht) tot
6000 landlopers
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
4
Situering
HISTORIEK SI MERKSPLAS
• WO I: daling landlopers, stijging veroordeelden
Merksplas wordt semi-gevangenis
• 1924-1935: onderbrengen van sanatorium,
sectie voor abnormalen, sectie voor
gewoontemisdadigers, afdeling voor
lichaamszwakken
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
5
Situering
•Vanaf 1947: evolutie naar strafinrichting, zoals
ze nu is.
•Verhouding geïnterneerden/veroordeelden
wisselend naargelang maatschappelijke evoluties
en beleidskeuzes
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
6
Situering historisch
Reeds sinds de jaren ‘80 vorige eeuw werden
zeer intensieve zorg/ beheers trajecten op een
specifieke plek in de inrichting georganiseerd
Heden Labrys
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
7
Situering binnen
instituut
Missie inrichting “de rechtsconforme, veilige en
humane uitvoering van vrijheidsberovende straffen
en maatregelen”.
In praktijk focus op opsluiten en primaat van
veiligheid
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
8
Situering binnen
instituut
Inbedding in een penitentiaire inrichting
impliceert :
Gelaagde organisatie : basisstructuur van een
strafinrichting met een infiltratie aan zorg
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
9
Situering binnen
instituut
Zorgeilanden waar regime ( kern van
de penitentiaire organisatie ) zich
laat beïnvloeden door een visie op
zorg.
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
10
Situering binnen
instituut
“old school”
Penitentiair leefklimaat
/
Helend leefklimaat
Beheersbaarheid
Hiërarchie
Controle -organen op
macht
Structurerende nabijheid
Teamgericht
Bewustwording
machtverhoudingen
Sanctie ( installatie van
anticiperende angst) bij
acting out
Time out bij acting out
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
11
Situering binnen
instituut
“old school”
Penitentiair leefklimaat
/
Minimale transparantie
Geen inspraak
Sociaal netwerk wordt
wantrouwig getolereerd
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
Helend leefklimaat
Patiëntenparticipatie
Sociaal netwerk
betrekken/herstellen
6 oktober 2016
12
Situering binnen
instituut
Zorgtrajecten gehinderd maar ook
gefaciliteerd door basisorganisatie.
Gehinderd : “iedereen gelijk voor de wet”
“zwakke verankering doelstellingen”
“ beïnvloeding”
Gefaciliteerd : “hulpverleners kunnen makkelijker
hulpverleners blijven”
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
13
Situering binnen
Zorgorganisatie
Alle psychiatrisch kwetsbare gedetineerden
Onthaal en screeningstraject
Zorgklimaat site C
Minimum
pakket
Zorgklimaat site E
therapeutisch
centrum
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
Crisiswerking
Labrys
6 oktober 2016
14
Situering binnen
Zorgorganisatie
Algemene kenmerken zorgtrajecten tijdens
detentie :
• Focus op voorkomen/milderen
detentieschade
• In beperkte mate recidiverisico behandelen
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
15
Situering binnen
Zorgorganisatie
Intensieve zorgtrajecten :
= intensieve nood aan stabilisering/
behandelen detentie – effecten
≠ hoog recidiverisico
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
16
Situering binnen
Zorgorganisatie
Patiënt met acting out 2 potentiële trajecten :
Tuchtrechtelijke ( cfr toerekingsvatbaarheid)
Psychiatrisch ( cfr gedwongen zorgtraject)
Welk pad is afhankelijk van :
• Pba die vaststelt
• Verpleegkundige die inschat
• Directie/psychiater die beslissing neemt
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
17
Situering binnen
Zorgorganisatie
Snelle wisseling van ene spoor naar andere
mogelijk maar is zelden het geval
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
18
Situering binnen
Zorgorganisatie
Wanneer “ de gevangenis” een gedragspatroon van
een patiënt moeilijk kan hanteren zal dit eerder tot
een intensief zorgtraject leiden dan de ingeschatte
zorgnood of de door de patiënt zelf verwoorde
nood aan zorg.
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
19
Situering binnen
Zorgorganisatie
Intensieve zorgpatiënten in de strafinrichting
Merksplas, zijn die patiënten die tijdens de
opsluiting een onstabiel toestandsbeeld vertonen.
Doorgaans gaat dit samen met acting out die de
draagkracht van het zorgend en bewakend
personeel overstijgt.
Dit gedragspatroon komt eerder voor uit het
psychiatrisch ziektebeeld dan uit vrije keuze.
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
20
Situering binnen
zorgorganisatie
Pathologie geïnterneerden sept 16
organische stoornis
relevante somatische problematiek
seksuele problemen
Angststoornissen: PTSD- andere
impuls controle stoornis
middelen problematiek: drugs - alcohol
niet aangeboren hersenaandoeningen
dementie
autisme spectrum stoornis
mentale beperking
Psychotische stoornissen: schizofrenie of andere
Bipolair
Depressie
persoonlijkheidsstoornissen cluster C
persoonlijkheidsstoornissen cluster B
persoonlijkheidsstoornissen cluster A
0
0
9
0
7
12
4
7
40
45
6
0
1
23
3
0
5
10
15
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
20
25
6 oktober 2016
30
35
40
21
45
Werking Labrys
6 basisprincipes
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
Veiligheid
Vertrouwen
Duidelijkheid
Structuur
Rust
Nabijheid
Medisch
psychiatrische
interventies
• Verhaal patiënt
•
•
•
•
•
•
•
6 oktober 2016
22
Werking Labrys
• Infrastructuur
• Veel beperkingen
met enkele
opportuniteiten :
zaal en noodzaak tot
intensief contact
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
23
werking
• Kenmerken :
•
•
•
•
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
Lange trajecten
Erg korte isolaties
Nauwelijks fixaties
Maximale inzet op
leefklimaat
6 oktober 2016
24
Gestelde diagnose Labrys 2015
geen diagnose 0
Aanpassingsstoornis
10
uitgestelde diagnose
9
organische stoornis
3
relevante somatische problematiek
1
seksuele problemen 0
Angststoornissen: PTSD- andere
1
impuls controle stoornis
7
middelen problematiek: drugs - alcohol
10
niet aangeboren hersenaandoeningen
9
dementie
autisme spectrum stoornis 0
mentale metardatie
6
Ppychotische stoornissen: schizofrenie of…
Bipolair
40
2
Depressie 0
persoonlijkheidsstoornissen cluster C 0
persoonlijkheidsstoornissen cluster B 0
persoonlijkheidsstoornissen cluster A 0
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Reeks1
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
25
45
Veroordelden
2014
27
Geïnterneerden
91
Veroordeelden
2015
31
Geïnterneerden
60
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Reeks1
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
26
werking
Conclusie :
Gedwongen zorg die patiënt motiveert om de
draad terug op te nemen.
Ondersteund door een combinatie van
interventies.
De interventies sturen, maar respecteren het
tempo en draagkracht van de patiënt.
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
27
werking
Visie patiënten :
Over personeel
“cipiers doen het werk zoals een verpleegkundige, ze
benaderen u als patiënt en je ervaart dat er stevig
overleg gebeurt; het is personeel met hart en ziel”
Over de spanningsboog bejegeninginfrastructuur
“het personeel heeft erg zijn best gedaan, is van goede
wil(…) maar ik moest op een emmer mijn behoefte
doen”
“ Als geïnterneerde hoeft ge daar niet te zitten , Europa
verwerpt dit”
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
28
werking
Visie patiënten :
Over de structuur :
“ je wordt in den dril gehouden, een soort juk . Dat is
onaangenaam maar het heeft een positief effect, ze
brengen je op het goede spoor, een sterke hand is
nodig. Ik heb geen fysieke interventies gezien”
Over de visie :
“Het team breekt je niet af tot op de grond. …..Er wordt
niet repressief opgetreden, er worden niet te veel
verboden opgelegd.”
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
29
werking
Visie kritische derde :
Pour le CPT, cette unité ne peut être considérée comme une
unité hospitalière en milieu
pénitentiaire et encore moins comme une structure susceptible
de prendre en charge des patients en état d’agitation extrême
ou de crise aiguë. Tant la disposition des locaux que l’effectif
en personnel soignant et la qualité des soins prodigués sont
totalement inappropriés et mettent en danger les personnes
accueillies dans cette structure. La prise en charge de cas
psychiatriques aigus et/ou graves requiert des soins adaptés
qui ne sont disponibles, en Belgique, que dans des structures
hospitalières dédiées.”
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
30
werking
« Le CPT recommande aux autorités belges de prendre
immédiatement les mesures nécessaires afin d’assurer que
tous les patients en état de crise aiguë soient pris en charge
dans des structures hospitalières adaptées. En conséquence,
l’unité de crise de l’établissement pénitentiaire de Merksplas
devrait être fermée. »
Rapport au Gouvernement de la Belgique relatif à la visite effectuée en
Belgique par le Comité européen pour la prévention
de la torture et des peines ou traitements inhumains ou dégradants (CPT) du 24
septembre au 4 octobre 2013
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
6 oktober 2016
31
Voor en na traject
Onthaal en screeningstraject
Crisiswerking
Labrys
Zorgklimaat site C
Zorgklimaat site E
De Haven
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
06/10/2016
32
Voor en na traject
Na trajecten : hoe sterker de focus op de
noden van de cliënt, hoe minder terugkeer
• De Haven :
• Ortho agogische handelingsplannen
inclusief “beheersmaatregelen”
• eigen time out systeem
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
06/10/2016
33
Voor en na traject
• Site E:
• Sterk individueel
• Lange tijd behouden van strikt
afsprakenkader met cliënt
• Ib speelt cruciale rol
• Aanpasmogelijkheden van grootte
leefgroep
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
06/10/2016
34
Voor en na traject
• Site C:
• Focus op leefklimaat en samenleven
• Sociaal contact bevordert de stabiliteit
• Daginvulling en groepsgevoel
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
06/10/2016
35
Voor en na traject
• Voortraject:
• Screening elke inkomer op
kwetsbaarheid
• Organisatie instroom zorgtrajecten
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
06/10/2016
36
Voor en na traject
“Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt”
uit bezonken rood Jeroen Brouwers
Gelijklopende fenomenen : graduele uitbouw
zorgeilanden, evoluties in populatie
Zorgklimaat om stabiliteit te behouden.
In een 2e fase is een leefklimaat in staat
een zekere mate van onstabiliteit te
hanteren.
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
06/10/2016
37
Voor en na traject
“Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt” ,
uit bezonken rood Jeroen Brouwers
Zorgintensieve patiënten veranderen van
statuut niet van pathologie
Bieden van juist gedoseerde zorg
voorkomt evolutie naar hogere mate van
zorgintensiteit
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
06/10/2016
38
Voor en na traject
Gedeelde kenmerken in onze bejegening van
zorgintensieve patiënten.
Nabijheid
Verbroken contact onveilig gevoel ( alle
partijen) interventies worden dwingender en
intrusiever
Hulpverleners/ pba’s gevoelig voor het
lijden van een medemens
Tijd : geen “behandeldruk”
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
06/10/2016
39
Voor en na traject
Gedeelde kenmerken in onze bejegening van
zorgintensieve patiënten
Hulpverleners/pba’s met hoge dosis aan
creativiteit
In elke fase van het traject
groepsgebeuren
In elke fase zuinig met dwanginterventies
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
06/10/2016
40
Eindconclusie
Het kruispunt waar “ de crimineel” en “de
patiënt” door elkaar de oversteek wagen is
een fascinerend werkterrein.
Waakzaamheid over de aangeboden
interventies en over de onderschreven
principes garandeert een “veilige” oversteek.
Pathologie en behandeling van 'zeer intensieve zorg
geïnterneerden' in de gevangenis van Merksplas
06/10/2016
41