I - evolutie -wat

www.marx.be
• Christian De Duve De lessen van het leven Marxistische Studies nr. 83, 2009.
• Welke identiteit voor de 99 %? Bedenkingen bij het boek Identiteit van Paul
Verhaeghe Marxistische Studies nr. 101, 2013.
 “We beleven heus niet de roemloze
ondergang van een economisch model. De
hebzucht zit niet in de markt, maar in de
mens” Marc De Vos van het Itinera
Institute (DS 3/10/08)
‘De kern van mijn ideologische bestaan is de
overtuiging dat er een denkfout zit in de
verlichting, namelijk in het idee dat de mens
goed is van nature. De mens is niet goed
van nature, dat is de geconsendeerde
wijsheid van tweeduizend jaar christendom.’
“De vernistheorie was lange tijd de
overheersende biologische opvatting
over de aard van de mens. De moraal
was een dun vernis dat nauwelijks in
staat was onze ware aard te verhullen,
die volkomen zelfzuchtig zou zijn. De
afgelopen tien jaar is de vernistheorie
bezweken onder een overweldigende
hoeveelheid bewijs voor aangeboren
empathie, altruïsme en samenwerking
bij mensen en andere dieren.” (Frans
De Waal, 2013)
Nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen (*)
en de gevolgen voor:
• het vraagstuk van het ontstaan van de mens
• de dualismen: egoïsme versus altruïsme,
competitie versus coöperatie en zelfbedrog versus
wetenschap
• het Darwinisme, Marxisme en sociaaldarwinisme
(*)
Neurowetenschappen
Evolutietheorie
Moleculaire genetica – evolutionaire biologie
Paleontologie - Antropologie
(Dier)Gedragswetenschappen- evolutionaire psychologie
Moraalwetenschappen
Historisch materialisme
Darwinisme & Marxisme
Wetenschapsfilosofie & geschiedenis
Charles Darwin
• Reis met de Beagle (18311835)
• De oorsprong der soorten
(1852)
• De afstamming van de mens
en selectie in relatie tot sex
(1871)
Karl Marx & Friedrich Engels
• De toestand van de
arbeidersklasse in Engeland
(Friedrich Engels, 1943)
• Loonarbeid en kapitaal
(kritiek op Malthus) (1849)
• Het Kapitaal I (1867)
• De oorsprong van het gezin,
van de particuliere eigendom
en van de staat (Friedrich
Engels, 1884)
niches
slaven
aardbeving
Beschaafde wilden
Reuze fossielen
Galapogos eilanden. Flora en fauna ~Ecuador (hoewel ander klimaat, veel
te jong (vulkanisch) voor endemisch leven) Niche adaptaties: snavel vinken, nek &
schildopening schildpadden. Blauwvoetige zeevogels, leguanen, zeehondjes. Geen
roofdieren => niet schichtig. Vgl. HS in Amerika’s en uitroeiing grote zoogdieren min
10.000 jr.
De Oorsprong der Soorten
Darwin, de mieren en de bladluizen
Librivox.org Hoofdstuk 7. Deel 1. vanaf 8.00 min. (f)
Wetenschappelijke methode - arbeid:
1. Observeren (hier gedrag - interactie)
2. Hypothese –> testbare voorspelling
3. Experimentele toetsing
Darwin na de Beagle:
“ik ontdekte het plezier van observeren en logisch nadenken…”
Dag 1
Inhoud
1. Wat is evolutie?
2. Waarom is evolutie waar?
3. De diepe tijd, het ontstaan en de evolutie van de mens
4. Recente wetenschappelijke ontdekkingen
Dag 2
1. Evolutionair ingeslepen mentale sjablonen
1. Empathie
2. Bewustzijn
3. Zelfbedrog en denkfouten versus wetenschap
4. Wat maakt de mens mens?
5. Moraal
2. Hedendaags geluk en motivatie onderzoek ~ social. vs. kapital. Waarden
Dag 3
1. Marx, Darwin, sociaaldarwinisme toen en nu
2. Tekstkritiek: F. Engels & oercommunisme, P. Verhaeghen en B. De Wever
Inhoud
1. Wat is evolutie?
1. Wat is evolutie?
Evolutionaire proces van
natuurlijke selectie
1. Variatie (ad random)
2. Selectie door omgeving
(bepalend)
3. Reproductie
=> reproductief succes van
genen
(voortplantingssucces)
Berkenvlinder:
wit ~zwart <= 1 genmutatie,
patroon <= 1 genumtatie
1. Wat is evolutie?
Evolutionaire proces van
natuurlijke selectie
1. Variatie (ad random)
2. Selectie door omgeving
(bepalend)
3. Reproductie
=> reproductief succes van
genen
(voortplantingssucces)
Eigenschappen van evolutie
1. Alles dat leeft of geleefd
heeft is resultaat van evolutie
2. Gradueel & ‘onderbroken
evenwicht’ (sprongsgewijs)
3. Gemeenschappelijke
voorouder - boomstructuur
4. Soortenvorming – splitsing
5. Selectie:
1. natuurlijke
2. sexuele
3. kunstmatige
Evolutie door natuurlijke selectie:
• door aanpassing en reproductie van verworven kenmerken
(Lamarckisme)
><
• door aangeboren variatie, ‘survival of the fittest’ en reproductie
van die aangeboren best aanpassende kenmerken
(Darwinisme)
Darwinisme
Lamarckisme
Dialectische nuancering
‘Lamarckiaanse’ evolutie mogelijk
1. Genetische–omgevings co-evolutie
(Lewontin)
2. Epigenetica
3. (Cumulatieve) culturele evolutie
(‘overrides’ de biologische evolutie in
snelheid, in diepte en in
uitgebreidheid)
4. Genetisch-culturele co-evolutie
(ketonurie, lactase, fysionomie …
domesticatie graan & dieren)
Dialectische nuancering
• Natuurlijke selectie gebeurt t.h.v. het fenotype
(niet het genotype)
• Het fenotype wordt gevormd door de dimensies
van het organisme: morfologie, fysiologiebiochemie, metabolisme (stofwisseling
organisme – omgeving) en gedrag
• Het fenotype is dialectisch verstrengeld met de
omgeving
• Zowel fenotype als genotype (nature) hebben
een geschiedenis (cummulatief) van dialectische
interactie met (veranderende) omgeving (nuture)
• >< tegen reductionistisch determinisme ‘selfish
gene Dawkins’ ‘sociobiology Wilson’
Evolutietheorie en moleculaire genetica =
neodarwinistische syntheses
• Ontwikkelingswet:
– 1) ad random variatie (mutatie-foutje bij replicatie DNA)+
– 2) selectie /adaptatie +
– 3) reproductie
• Eerst ‘random’, dan ‘wetmatig’(=natuurlijke selectie).
Adaptatie <= unieke combinatie van mutatie (toeval) en
selectie (deterministisch, wetmatig).
‘the non-random survival of random variants’ (Dawkins)
‘lessen voor het leven’ (De Duve in MS)
• Proximateultimate
• Diepere-onderliggende gemeenschappelijke sjablonen
~ gemeenschappelijke voorouders
Culturele evolutie vs. biologische evolutie.
Culturele evolutie = analoog proces als
biologische evolutie:
1) variatie aan ideeën (overdracht/accumulatie
uit vorige generaties -creativiteit – sociale
interactie/ sociaal constructivisme)
2) selectie (trial and error – basis
wetenschappelijke arbeid)
3) reproductie (spreiding – overdracht).
Verschil: snelheid↑↑↑- kwantitatieve
accumulatie
=> Tweede informatiesnelweg (Dennett)
Culturele evolutie vs. biologische evolutie.
 Cumulatieve culturele adaptatie aan iedere
mogelijke omgeving, door de omgeving actief
aan te passen aan de biologisch/genetische
mens (warmte, beschutting enz.)
Vb. Biologische evolutieboom ~ boom van
taalevolutie (cultureel)
Unieke van de homo (sapiens). Dit vermogen <=
kleine genetisch veranderingen. Mens ~98,5%
chimp en ~99,5% Neanderthaler
Cultuur-ideeën is meest succesvolle eigenschap
in concept van Darwinistische evolutionaire
competitie
Darwin werd misselijk als hij de staart van de pauw
zag => begin van het idee van evolutie door sexuele
selectie
• ↑ variatie bij iedere generatie
• handicapprincipe
Kunstmatige selectie
= Intelligent
design
Totale biomassa aarde
Natuurlijk wilde
Door mens beïnvloed
-10.000 jaar < landbouwrevolutie
99,9%
0,1%
NU
1%
99%
1. Wat is evolutie?
Inhoud
2. Waarom is evolutie waar?
2, Waarom is evolutie waar?
1. Fossielen: verandering en splitsing~missing links
2. Overblijven van rudimentaire organen. Ontstaan en
verdwijnen ervan in embryonale ontwikkeling
3. Slecht design vanuit ingenieursstandpunt, verklaarbaar
vanuit evolutionair perspectief
4. Biogeografie
5. Bewijs voor evolutie in real time
6. Coherentie en overeenstemmend met resultaten uit alle
disciplines: biologie, paleontologie, biochemie,
moleculaire genetica …
7. Geen enkel feit dat aantoont dat evolutietheorie fout
zou zijn (falsificatieprincipe)
Waarom is evolutie waar?
1. Fossielen: ontwikkeling/verandering, splitsing =>
gemeenschappelijke voorouder. Voorspellend ~
missing links
Evolutionaire boomvorming
Missing links
voorspeld en gevonden
Evolutionaire boomvorming
Evolutionaire
taalboom =
culturele
evolutie
Overgangen
te dateren
Evolutie micro-organismen: Rhizosoleni plancton
- over 2 miljoen jaar
- kalkskelet: goede fossilisatie, zakt naar oceaanbodem
- boorkolom => zichtbaar worden van evolutionair
lijnen en splitsingen in de tijd
Evolutie van
grote
zoogdieren:
het paard
Bladetende paarden
sterven uit ~ aard
van de maalkiezen:
laagkronig, zonder
cement
-5M
- 15 M
50 Mj ontstaan in
Noord-Amerika. Daar
10.000 jr geleden
- 35 M
uitgestorven uitgeroeid. Terug
geïmporteerd door
kolonisatie.
Grasetende paarden
overleefden en
evolueerden tot
moderne paard ~
aard van de
maalkiezen:
hoogkronig,
gericheld oppervlak,
met cement-hard.
Ook hardlopers
dankzij hoefvorming
uit nagel van
middenteen.
-5M
- 15 M
- 35 M
Evolutie van de walvissen
?
Voorspelling:
Missing links
over 10 Mj
Evolutie van de walvissen
Missing links
over 10 Mj
Gevederde dinosaurus
Vogels~reptielen
Voorspelling: vogels stammen
af van dinosaurussen –
missing links
Gevonden in 1996:
Sinosauropteryx
• min 125 M –
• nog geen vogels in
fossielenrecord
• 60 cm lang
• Kenmerken van dinosaurus
in tegenstelling met later
ontwikkelende
vogelkenmerken
Nog
tanden
Nog
aparte
vingers
Wel veders
Nog een zeer lange
staart
Van vis naar amfibie
Voorspelling: doelgerichte
ontdekking van de Tiktaalik
Reeds fossielen:
Kwastvinnig Panderichtys (min
385Mj) – gat 20 Mj – oudste
tetrapode aan land Acanthostega
(min 365Mj)
Nog levende fossiel - kwastvinnen: in 1836 ontdekking fossiel – 1938: ontdekking levende
coelacant. Eind jaren ’90 kunnen filmen: Zuid-Afrika-Madagaskar: diepe grotten
Tiktaalik
In 2004 ontdekt op Noord
Canadees eiland waar
Devoon laag (280-260Mj)
naar boven en rivierdelta.
Toen liggend in zuidelijk
halfrond en warm klimaat.
Doelgericht onderzoek door
ploeg van Pensylvenië. 6
zomerseizoenen opgravingen.
Waarom is evolutie waar?
1. Fossielen: verandering en splitsing~missing links
2. Overblijven van rudimentaire organen. Verschijnen en
verdwijnen in embryonale ontwikkeling
Walvis voorpoot/vin
Min 50 Mj
Min 45 Mj
Voorlopers walvis:
resten van achterpoten
Dolfijnen embryo’s:
ontwikkelen pootjes die verdwijnen in embryonale ontwikkeling
24 dagen
48 dagen
Premature baby en lanugo beharing
Embryonale ontwikkeling
voorspelt dat dolfijnen en
walvissen afstammen van
gewervelde vierpotige
landdieren: tetrapoden
Onze voorouders waren behaard
Waarom is evolutie waar?
1. Fossielen: verandering en splitsing~missing links
2. Overblijven van rudimentaire organen. Verschijnen en
verdwijnen ervan in embryonale ontwikkeling
3. Slecht design vanuit ingenieursstandpunt (prostaat,
oognetvlies, geboortekanaal mens), maar verklaarbaar
vanuit evolutionair perspectief (prostaat evolueert uit
cellen v/d pisbuis)
Ingenieus slecht ontwerp,
evolutionair verklaarbaar
Evolutie van het oog
Van rudimentair platworm
fotogevoelige spot tot
vertebraten camera-oog=
1829 stapjes =
400.000 jaar mutaties
Eerste rudimentair oogfossiel
= min 550 miljoen jaar
Waarom is evolutie waar?
1. Fossielen: verandering en splitsing~missing links
2. Overblijven van rudimentaire organen. Verandering
ervan in embryonale ontwikkeling
3. Slecht design vanuit ingenieursstandpunt
4. Biogeografie: studie van de geografische verdeling van
planten en dieren
Galapogos eilanden. Flora en fauna ~Ecuador (hoewel ander klimaat, veel
te jong (vulkanisch) voor endemisch leven) Niche adaptaties: snavel vinken, nek &
schildopening schildpadden. Blauwvoetige zeevogels, leguanen, zeehondjes. Geen
roofdieren => niet schichtig. Vgl. HS in Amerika’s en uitroeiing grote zoogdieren -10Kjr.
Waarom is evolutie waar?
1. Fossielen: verandering en splitsing~missing links
2. Overblijven van rudimentaire organen. Verandering
ervan in embryonale ontwikkeling
3. Slecht design vanuit ingenieursstandpunt (prostaat,
oognetvlies, geboortekanaal mens), maar verklaarbaar
vanuit evolutionair perspectief (prostaat evolueert uit
cellen v/d pisbuis)
4. Biogeografie
5. Bewijs voor evolutie in real time (honderden
hedendaagse voorbeelden, geen enkel tegenvoorbeeld)
Natuurlijke selectie in real time
bv. Darwinvinken in Galapagos
Selectie en soortvorming volgens
ecologische niches op de
Galaposeilanden (plaats en weer
veranderingen)
Grote zaden~grote snavel
Kleine zaden~kleine snavel
=> 15 verschillende soorten
vinken
• Gemeenschappelijke voorouder vanuit
continent 2 miljoen jaar geleden
• ≠ soorten <= [ ≠ snavel => ≠
zanggeluid => ≠ sexuele selectie ] Hier
niet door geografische barrières.
• 30 jaar-25 generaties-16.000 vinken ~
evolutie in actie
• 2004: een gen en een eiwit en hun
verschil in expressie tijdens
embryonale ontwikkeling (epigenetica)
=> ≠ vorm en grootte bek
Karl Marx (Het Kapitaal. 4° voetnoot in
hoofdstuk over ‘Machinerie en grootindustrie’)
• “Darwin heeft de aandacht gevestigd op de geschiedenis
van de natuurlijke technologie, dat wil zeggen op de
vorming van de organen van planten en dieren als
productie-instrumenten voor het leven van de planten en
dieren. Verdient de geschiedenis van het ontstaan van de
productieve organen van de mens in de maatschappij, van
de materiële basis van iedere afzonderlijke maatschappijorganisatie niet evenzeer de aandacht? De technologie
onthult het actieve handelen van de mens ten opzichte van
de natuur, onthult het directe productieproces van zijn
leven en daardoor ook zijn maatschappelijke
levensomstandigheden en de geestelijke voorstellingen, die
hij zich hierbij maakt.” = historisch materialisme: PKPV
Grootte cellen
Citraat naast glucose
Waarom is evolutie waar?
1. Fossielen: verandering en splitsing~missing links
2. Overblijven van rudimentaire organen. Verandering
ervan in embryonale ontwikkeling
3. Slecht design vanuit ingenieursstandpunt
4. Biogeografie
5. Bewijs voor evolutie in real time
6. Coherentie en overeenstemmend met resultaten uit alle
disciplines: biologie, paleontologie, biochemie,
moleculaire genetica …
Mitochrondiaal DNA – migratie HS ~fossielen.
Moleculaire klok en gemeenschappelijke voorouder
• Hond <- wolf
• Walvis<- tetrapod – nijlpaard – 45 Mj
• Homo – 6 MJ – chimps
• Denisova mens ontdekt via DNA
Ontdekking nieuwe mensensoort, louter op DNA,
zonder fosiele evidentie: Denisova mens (2008)
TED Talk Svante Pääbo
Moleculaire genetica
Moleculaire genetica: chimpansee - mens
Verlies van 80 genen: (minder genen, hogere en complexere ontwikkeling><
genetisch reductionisme)
-reuk receptoren
-immuun reacties
-caspase 12 (preventie septicemie)
-kératine 1 (verlies van beharing, zwarte huid) -0,4 M ~ kledij - luizen
-myosine MH16 (fijnere en mindere kaak en gezichtsspieren=> grotere
schedel mogelijk) -5,4M & -2,4M
Regio’s van snelle en vele mutaties, in vergelijking met evolutie andere vertebrae
-HAR1 -HACNS1 (opponeerbare duim en verfijnde handspieren)
-HAR2- HARF1 (toename van de herseninhoud) -3,4M & -2,4M
-FOXP2 (hersenontwikkeling, rol in taalsjabloon)
-Amylase gen (-0,1 M - vertering starch – landbouwrevolutie)
Genetische verschillen gaat om weinig genen die
betrekking hebben op de buitenkant: huid, haar, gezicht –
maagdarm (lactase) – immuunsysteem: micro evolutionair
Organen (hart, lever), binnenkant, tonen geen verschillen.
2008: eerst
vingerkootje, dan tand.
Nieuwe mensensoort
de Denisova
Ondekt op basis van
DNA analyse
2,5%
5%
0%
Waarom is evolutie waar?
1. Fossielen: verandering en splitsing~missing links
2. Overblijven van rudimentaire organen. Verandering
ervan in embryonale ontwikkeling
3. Slecht design vanuit ingenieursstandpunt
4. Biogeografie
5. Bewijs voor evolutie in real time
6. Coherentie en comptabiliteit in alle disciplines: biologie,
paleontologie, biochemie, moleculaire genetica …
7. Geen enkel feit dat aantoont dat evolutietheorie fout
zou zijn (falsificatieprincipe)
Waarom is evolutie waar?
Geen enkel feit dat aantoont dat evolutietheorie fout zou
zijn (falsificatieprincipe) zoals bijvoorbeeld:
• fossielen in verkeerde geologische ‘tijds’lagen (geen enkel
zoogdier in het Devoon)
• geen overeenstemming in ontwikkeling op basis van
vorm & fossielen versus DNA & genetica
• gebrek aan genetische variatie binnen soorten
• adaptatie in ene soort die alleen goed zou zijn voor
andere soort. Geen tepels bij de muis waar alleen
moljongen aan kunnen zuigen
• aanpassingen die niet doorheen een stap voor stap
proces gebeuren