Evaluatie Noorderzijlvest en internationale samenwerking 2011-2016

Evaluatie
Noorderzijlvest en internationale samenwerking 2011-2016
Inhoudsopgave
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Lijst van afkortingen
Inleiding
Internationale samenwerking: doelstellingen in 2011
Verkenning 2012 en gemaakte keuzes
2.1 Nicaragua
2.2 Kenia
Projecten Nicaragua/Honduras en Kenia: context en inhoud
3.1 Project Nicaragua/Honduras
3.2 Programma Kenia
Resultaten voor Nicaragua/Honduras, Kenia en Noorderzijlvest
4.1 Resultaten in Nicaragua/Honduras
4.2 Resultaten in Kenia
4.3 Resultaten voor (medewerkers) Noorderzijlvest
Financiën 2011-2016
Conclusies doelen en resultaten 2011-2016
6.1 Doelstellingen projecten
6.2 Programmadoelstellingen 2011-2016
Speelveld en verwachtingen 2016 en verder
7.1 Verbinding met nationaal beleid
7.2 Dutch Water Authorities
7.3 MDG’s zijn nu SDG’s
7.4 Contacten Europese Commissie
7.5 Contacten WWF Kenia, ambassade en WRMA
BIJLAGE
2
3
4
4
4
4
5
5
5
6
7
7
8
9
10
11
11
12
13
13
14
14
14
14
16
Lijst van afkortingen
ACRA-CCS
ASODELCO
DWA
EC
ENACAL
EU
HDSR
ITC
IWRAP
KFC
MDG’s
MULGRO
NWB
SDG’s
UvW
VN
WGC
WRMA
WRUA
WWF
Italiaanse NGO en onze partner in Nicaragua/Honduras
Nicaraguaanse NGO en onze partner in San Carlos, Nicaragua
Dutch Water Authorities
Europese Commissie
Nicaraguaans drinkwater- en afvalwaterbedrijf
Europese Unie
Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden
Faculty of Geo-Information Science and Earth Observation,
Universiteit Twente
Integrated Water Resource Action Plan
Kenya Flower Council
Millennium Development Goals
MULtilaterale samenwerking met GROningen
Nederlandse Waterschapsbank
Sustainable Development Goals
Unie van Waterschappen
Verenigde Naties
Water Governance Centre
Water Resources Management Authority
Water Resources Users’ Association
World Wide Fund for Nature
3
Inleiding
Voor u ligt de evaluatie van de deelname van waterschap Noorderzijlvest in de twee
ontwikkelingsprojecten in Nicaragua/Honduras en Kenia. De aanleiding is dat de uitvoering
van de projecten inmiddels ver gevorderd is: Nicaragua/Honduras bevindt zich in de
afrondingsfase, Kenia loopt nog ruim een jaar. De evaluatie geeft inzicht in de resultaten van
het programma internationaal 2011-2016 zodat een afweging kan worden gemaakt of we als
waterschap na 2016 op vergelijkbare wijze in het buitenland actief willen blijven, en zo ja,
welke aanpassingen eventueel wenselijk zijn.
1. Internationale samenwerking: doelstellingen in 2011
Toen het algemeen bestuur in oktober 2011 besloot om deel te gaan nemen internationale
ontwikkelingsprojecten, had het daarbij een aantal doelen en opbrengsten voor ogen:
- Het leveren van een bijdrage aan het Akkoord van Schokland m.b.t. de Millennium
Development Goals van de Verenigde Naties;
- Het nemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid door het brengen van kennis en
kunde;
- Het opdoen van relevante kennis en ervaring door de eigen medewerkers;
- Versterking van de samenwerking met andere organisaties;
- Bevordering van aantrekkelijk werkgeverschap;
- Versterking van het maatschappelijk imago.
In hoofdstuk 5 wordt beoordeeld of, en in hoeverre, deze doelstellingen in de afgelopen vier
jaar zijn behaald.
2. Verkenning 2012 en gemaakte keuzes
In 2012 is Noorderzijlvest officieel gestart met de verkenning van bestaande internationale
samenwerkingsinitiatieven. Verzoeken kwamen uit Nicaragua, Senegal, Kaliningrad
(Rusland), Kenia en Zuid-Afrika. We zullen kort toelichten waarom het dagelijks bestuur
heeft besloten om (alleen) met Nicaragua en Kenia door te gaan.
2.1 Nicaragua
Sinds 1986 heeft de gemeente Groningen een stedenband met San Carlos in Nicaragua. Rond
2011 vroeg de stedenband ons waterschap meerdere malen om hulp, en nam een bestuurslid
van Noorderzijlvest op uitnodiging van de gemeente Groningen deel aan een werkbezoek in
San Carlos. Uit dit bestuurlijk werkbezoek en uit een ambtelijke identificatiemissie in 2012
bleek dat de watersituatie in San Carlos schrijnend was (zie ook hoofdstuk 3) en dat
Noorderzijlvest een belangrijke rol kon spelen in oplossingen voor deze problematiek.
Daarnaast vond ons waterschap versterking van het partnerschap met de gemeente Groningen
belangrijk. In Nicaragua zelf troffen we twee sterke Europese partners aan, die al enkele
decennia in Nicaragua werkzaam waren en de regio alsmede de belangrijkste spelers
uitstekend kenden. Tevens hadden zij veel ervaring met het aanvragen van subsidiegelden,
waaronder bij de Europese Unie (EU). Alle genoemde factoren bij elkaar maakten dat ons
waterschap besloot om de samenwerking met San Carlos aan te gaan. Noorderzijlvest trad
daarbij op als aanvrager van de projectgelden bij de Europese Commissie (EC). In het proces
van de financieringsaanvraag sloot de gemeente Marcala in Honduras nog bij de
samenwerking aan. Dit omdat samenwerking met twee landen een vereiste was van de ECsubsidieregeling. Daarnaast vertoonde de waterproblematiek in Marcala veel gelijkenis met
die in San Carlos, en hadden onze Europese partners ook in Honduras veel ervaring. Eind
4
2012 was de financiële aanvraag bij de EC (en aanvullend het NWB Fonds1) succesvol
afgerond, en in 2013 konden we aan de slag.
2.2 Kenia
Via ingenieursbureau DHV, en later ITC Twente2 en WWF3 Nederland raakte Noorderzijlvest
bekend met Lake Naivasha, waar de regionale waterbeheerder zocht naar Nederlandse
expertise bij de uitvoering van zijn watertaken. Noorderzijlvest en Hoogheemraadschap De
Stichtse Rijnlanden (HDSR), die beide interesse toonden, hadden tegelijkertijd aarzelingen
over het nieuwe programma. Ze twijfelden vooral aan de effectiviteit van korte missies naar
Naivasha, terwijl langduriger detachering van waterschapsmedewerkers praktisch en
financieel niet haalbaar was. Daarnaast zagen de waterschappen de sterke vertegenwoordiging
van internationale bloementelers in de samenwerking als een risico. Er bestond namelijk
twijfel of niet vooral deze grote, soms omstreden bedrijven zouden profiteren van onze inzet,
terwijl Noorderzijlvest wilde samenwerken om de inwoners van het gebied en de
waterbeheerinstanties verder te helpen. Tegelijkertijd had Naivasha met wateropgaven te
maken waarbij ons waterschap zeer goed zijn expertise kon delen (verbetering van
waterkwantiteits- en kwaliteitsmonitoring, vergunningverlening en handhaving, etc.), en
kende het programma een sterke programmamanager (WWF Kenia) en financier (de
Nederlandse ambassade in Nairobi). De argumenten vóór samenwerking gaven voor
Noorderzijlvest en HDSR de doorslag. Het programma ging in 2013 van start.
3. Projecten Nicaragua/Honduras en Kenia: context en inhoud
In dit hoofdstuk wordt kort de context en inhoud van de beide projecten benoemd, waarna in
hoofdstuk 4 de resultaten aan de orde komen.
3.1 Project Nicaragua/Honduras
Zoals beschreven in hoofdstuk 2, was het de
Stedenband Groningen-San Carlos die ons waterschap
verzocht om hulp in Nicaragua. De gemeente San
Carlos kampte met grote problemen in het
waterbeheer. In het kader van decentralisatie van
bevoegdheden kregen lokale partijen zoals de
gemeente, watergebruikersgroepen en (op te richten)
stroomgebiedscomités de verantwoordelijkheid over
de ordening, de planning en het beheer van de
waterbronnen in het gebied. Het ontbrak de partijen
echter aan capaciteit en kennis, en er was sprake van
bedreiging van het milieu door irrationeel gebruik van
de waterbronnen, een sterke vervuiling van het
oppervlaktewater, een tekort aan goede sanitaire
voorzieningen en drinkwater, en overstromingen.
Samen met de al langere tijd aanwezige Italiaanse
NGO ACRA-CCS, het Baskische fonds Euskal
Fondoa en zijn lokale uitvoerende organisatie
ASODELCO, ontwikkelde Noorderzijlvest een
projectaanvraag bij de Europese Unie met drie
1 Fonds van de Nederlandse Waterschapsbank (NWB), met als doel de inzet van waterschappen in
internationale samernwerkingsprojecten te stimuleren.
2 ITC is de “Faculty of Geo-Information Science and Earth Observation” van de Universiteit Twente.
3 WWF: World Wide Fund for Nature.
5
hoofdresultaten. Zoals in hoofdstuk 2 aangegeven, raakte de gemeente Marcala in Honduras
vanaf dat moment ook betrokken. De resultaten van het zogeheten project MULGRO4 waren:
1. Ontwikkeling van integraal waterbeheerplannen voor zowel San Carlos als Marcala;
dit in nauwe samenwerking met de bevoegde overheidsinstanties, kennisinstituten en
de lokale bevolking.
2. Training van lokale waterbeheerders in San Carlos en Marcala met het oog op de
uitvoering van deze waterbeheerplannen;
3. Organisatie van het decentrale waterbeheer door de oprichting en versterking van
stroomgebiedscomités en lokale watergebruikersgroepen en de opzet van een
effectieve overlegstructuur voor de actoren betrokken bij het waterbeheer.
Als aanvrager en eindverantwoordelijke bij het project was Noorderzijlvest bij alle
hoofdresultaten en het algeheel projectmanagement betrokken. Activiteiten van ons
waterschap bestonden uit ondersteuning bij het uitvoeren van de hydrologische,
cartografische en geografische studies ten behoeve van het waterbeheerplan en bij de
uitwerking van maatregelen op basis van de beschikbare gebiedsinformatie. Verder hielpen
wij bij de samenstelling van het opleidingsprogramma voor de lokale waterbeheerders en de
keuze van de onderwijsinstituten. Tot slot maakten we een start met de belangrijkste
maatregelen die we samen met de partners uit het plan identificeerden. Zo is begonnen met
hydrologische monitoring in een pilotgebied in de gemeente San Carlos. De looptijd van het
project is 2013-begin 2016.
3.2 Programma Kenia
De omgeving van Lake
Naivasha, zo’n 90 kilometer
ten noordwesten van de
Keniaanse hoofdstad
Nairobi, is er één waar
talrijke klein- en
grootschalige agrarische,
industriële en toeristische
activiteiten plaatsvinden door
diverse stakeholders met
uitlopende belangen. De
activiteiten eisen echter hun
tol van de natuurlijke
hulpbronnen in het gebied,
inclusief de kwaliteit en
kwantiteit van het water uit
het meer. Vooral sinds het
ongekend lage peil van het
meer in 2009 zijn er
noodgedwongen initiatieven
ontplooid tot verbeterd
natuur- en waterbeheer. Eén van deze initiatieven, het IWRAP5-programma, bestond uit een
consortium van WWF Kenia, de regionale waterbeheerder WRMA6 Naivasha, vereniging van
4 MULGRO is de werknaam van het project en staat voor “MULtilaterale samenwerking met GROningen”. De
officiële naam is “Samenwerking inzake lokaal overheidsbeleid tussen Europa en Midden-Amerika voor een
beter bestuur en een integraal beheer van de waterbronnen”.
5 IWRAP: Integrated Water Resource Action Plan Programme.
6 WRMA: Water Resources Management Authority.
6
bloemenproducenten KFC en Imarisha Naivasha. De laatstgenoemde is een speciaal
programma, opgezet door de Keniaanse overheid, met het doel alle activiteiten rondom
natuurbehoud in het stroomgebied te coördineren. Van de Nederlandse zijde was ITC Twente
in samenwerking met Deltares nauw betrokken. Subsidie voor het programma werd gevonden
bij de Nederlandse ambassade in Nairobi. Het programma bestaat uit 7 hoofdresultaten. Zo
biedt de samenwerking technische en beleidsmatige ondersteuning aan de lokale
waterautoriteiten en richt het zich op versterking van de rol van Imarisha Naivasha. Het
programma moet ook leiden tot verbetering van sociale, milieu- en productiestandaarden van
bloementelers en tot verbeterd grondgebruik en bosbeheer. De Nederlandse waterschappen
richtten zich op de eerstgenoemde activiteit. Concrete activiteiten van Noorderzijlvest
bestonden uit het ondersteunen van WRMA in haar taken van waterkwantiteits- en
kwaliteitsmonitoring en vergunningverlening en handhaving. Het project loopt van 2013 tot
en met 2016. De regio Naivasha is door de nationale overheid bekroond met een pilotstatus.
In theorie betekent dit dat voor deze regio meer ruimte wordt gecreëerd om hervormingen op
het gebied van waterbeheer mogelijk te maken. Zijn de hervormingen succesvol, dan zou dit
kunnen leiden tot opschaling naar andere regio’s of naar het nationaal niveau.
4. Resultaten voor Nicaragua/Honduras, Kenia en Noorderzijlvest
In dit hoofdstuk komen de resultaten van de projecten in Nicaragua/Honduras en Kenia aan de
orde. Naast de behaalde resultaten in de projectlanden zelf (paragraaf 4.1 en 4.2), informeren
wij u over de opbrengst van de projecten voor ons eigen waterschap (paragraaf 4.3). Project
MULGRO loopt over enkele maanden af terwijl het IWRAP-programma nog een jaar langer
loopt. Bij beide initiatieven is al voldoende zicht op de eindresultaten.
4.1 Resultaten in Nicaragua en Honduras
1. De waterbeheerplannen voor San Carlos en Marcala zijn gereed, in gebruik
genomen en worden gesteund door lokale, regionale en nationale instanties.
2. Ons waterschap heeft samen met de Agrarische Universiteit van Nicaragua
monitoring van waterpeil, neerslag, verdamping en waterafvoer in een pilotgebied
in San Carlos gestart en begeleid. De universiteit blijft de komende tijd assisteren.
3. Enkele tientallen waterbeheerders in Marcala en San Carlos hebben bij lokale
universiteiten een opleiding gevolgd op het gebied van waterkwaliteit en –
kwantiteit, klimaatadaptatie, waterinformatiesystemen en water governance. Zij
zijn nu opgeleid om uitvoering te geven aan de waterbeheerplannen. Lokale
watergebruikersgroepen hebben deelgenomen aan bewustwordingsactiviteiten.
4. In San Carlos en Marcala zijn waterbeheerinstanties gevormd (met juridische
basis), waaronder substroomgebiedscomités en lokale watergebruikersgroepen. Zij
starten onder leiding van lokale projectpartners hun waterbeheertaken. De
gemeente San Carlos heeft een medewerker speciaal voor water- en sanitatiezaken
in dienst genomen. Daarnaast heeft zij voor 2016 een tweede medewerker water
begroot. Hieruit blijkt dat er lokaal aandacht is voor de borging van
waterbeheeractiviteiten. Zowel in San Carlos als Marcala werken gemeentelijke en
regionale instanties op het terrein van water-, sanitatie- en milieuzaken nu goed
samen.
5. Er zijn 130 extra huisaansluitingen op de riolering van de stad San Carlos
gerealiseerd. De paar honderd betrokkenen geven aan minder vaak ziek te zijn en
in prettiger leefomstandigheden te verkeren. Dit blijkt uit interviews die door
projectpartner ASODELCO in de betreffende wijken zijn afgenomen.
6. In Marcala is uitvoering gegeven aan maatregelen uit het integraal
waterbeheerplan door lokale actoren de kans te geven om projectideeën in te
7
dienen voor de verbetering van de watersituatie in hun gemeenschap. Er zijn 10
voorstellen met een projectbudget van tussen de 1000 en 1600 euro gehonoreerd.
Noorderzijlvest heeft de ingediende aanvragen mede beoordeeld. Het opgerichte
microstroomgebiedscomité (zie punt 4) heeft een belangrijke rol gespeeld in de
uitvoering.
7. Na uitwisseling van informatie van NZV met Waterbedrijf Groningen is deze
sinds 2013 ook actief geworden in Nicaragua. Het bedrijf ondersteunt het lokale
drinkwater- en afvalwaterbedrijf met de inzet een jonge Nicaraguaanse expert via
het YEP Waterprogramma7. We stemmen geregeld met Waterbedrijf Groningen
af.
8. De internationale en interactieve internetcampagne “For a Glass of Water” was
een groot succes. De internetcampagne is wereldwijd meer dan 90.000 keer
bekeken en heeft op een conferentie van de Verenigde Naties (VN) in Japan een
eervolle vermelding gekregen. Voor de campagne is in oktober 2014 ook twee
dagen in Groningen gefilmd (op ons hoofdkantoor en bij de deelname van onze
medewerkers aan de 4 Mijl).
9. Via project MULGRO en de Stedenband Groningen-San Carlos is een extra
initiatief ontstaan voor verbetering van de drinkwatersituatie in de gemeente San
Carlos. Het benodigde geldbedrag van 5000 euro is ingezameld via giften van de
Europese stedenbanden en via crowdfunding.
10. Mede dankzij project MULGRO is Nicaragua één van de 9 focuslanden van de
Unie van Waterschappen (UvW). Onder de vlag van de UvW is samen met
Nicaragua en de waterschappen Noorderzijlvest, De Dommel, Rijn en IJssel en
HDSR een waterbeheerconferentie in Nicaragua georganiseerd. Hier is een
conceptprogramma voor een vervolgsamenwerking onder de vlag van Dutch
Water Authorities (DWA, zie ook hoofdstuk 7) uit voortgekomen. Tevens heeft
het de contacten met instituten, overheidsinstanties en private organisaties in
Nicaragua en Honduras bevorderd.
4.2 Resultaten in Kenia
1. De nationale, regionale en lokale waterbeheerders zijn een taakverdeling
overeengekomen. Wij hebben hier een bemiddelende rol in gehad. Twee gebieden
in de regio Naivasha zijn benoemd tot pilotgebieden en de watergebruikersgroepen
WRUA’s8 hebben officiële watertaken gekregen.
2. Met de WRUA’s zijn capaciteitsassessments uitgevoerd. Hierbij zijn hun sterkten
en zwaktes in de uitvoering van lokale waterbeheeractiviteiten onderzocht en
suggesties voor verbeteringen aangedragen. Tevens zijn de WRUA’s getraind op
meerdere terreinen, waaronder vergunningverlening.
3. Er vinden continu metingen plaats van regenval en waterafvoer, en er zijn nu ook
instrumenten voor metingen van oppervlaktewater en grondwater geïnstalleerd.
Ons waterschap helpt de vertaalslag te maken van deze metingen naar het gebruik
van de data in de dagelijkste praktijk van de regionaal waterbeheerder.
4. Met hulp van Noorderzijlvest zijn vraagstukken van waterkwaliteit op de agenda
geplaatst en in een promotieonderzoek ondergebracht en is een laboratorium
ingericht.
Young Experts Programma van het Netherlands Water Partnership (NWP) en het Ministerie van Buitenlandse
Zaken om de inzet van Nederlandse en ‘lokale’ jonge waterprofessionals te stimuleren.
8 WRUA: Water Resources Users’ Association.
7
8
5. Doordat er beter inzicht is gekomen in onttrekkingen, heeft de regionale
waterautoriteit WRMA haar proces van vergunningverlening kunnen verbeteren.
Wij helpen nu met verdere optimalisaties.
6. Er is een informatiesysteem gebouwd waardoor vergunningen beter digitaal
gedocumenteerd kunnen worden. Hierdoor is ook het proces van facturering
verbeterd en de opbrengst van de regionale waterbeheerder toegenomen. Het
hoofdkantoor van WRMA in Nairobi wil dezelfde werkwijze nu ook in de andere
regiokantoren invoeren.
7. Samen met HDSR en het Water Governance Centre (WGC) hebben we
verbetervoorstellen gemaakt voor de bedrijfsvoering en de financiële
duurzaamheid van de regionale waterautoriteit, die het hoofdkantoor van WRMA
als voorbeeld wil nemen voor toepassing in andere delen van het land.
8. De inzet van de waterschappen heeft ook positieve effecten gehad op de andere
resultaten van het programma. Zo is er door onze samenwerking met
watergebruikersgroepen en (indirect) ook bosbeheergroepen nu betere afstemming
tussen partijen op lokaal niveau. Ook hebben wij een positieve invloed gehad op
samenwerking tussen overheidsinstanties op lokaal en regionaal niveau.
Tussentijdse evaluatie IWRAP
Officieel onderdeel van het IWRAP-programma was een tussentijdse evaluatie van de
resultaten. Dit om indien nodig doelen en activiteiten tijdig bij te stellen. Een onafhankelijke
Keniaanse consultant heeft de evaluatie uitgevoerd. Het evaluatierapport bevestigt dat het
IWRAP-programma doeltreffend is en dat veel resultaten al zijn behaald. Het rapport beschrijft
onder meer dat “the programme is well designed to achieve its objectives (…) The programme
has strengthened WRMA’s institutional capacity, enabled its engagement with WRUAs, and
setting up water information management systems (…) Benefits derived by communities from
IWRAP Programme are tangible, diverse and included livelihood improvement, enhanced
social linkages, skills transfer, improved agricultural and livestock production practices,
environmental conservation and governance improvement (…) [Midterm review] finding is that
activities undertaken in respective areas can achieve the set targets.”9
4.3 Resultaten voor (medewerkers) Noorderzijlvest
14 van de 16 medewerkers die de laatste jaren actief zijn geweest in buitenlandactiviteiten
hebben een enquête ingevuld. Het doel was om inzicht te krijgen in wat internationale
samenwerking ons als waterschap heeft opgeleverd en waar onze meerwaarde in zat. De
uitslagen van de enquête kunt u vinden in de bijlage. Samengevat heeft internationale
samenwerking voor alle enquêtedeelnemers geleid tot ontwikkeling van persoonlijke
competenties, en daarnaast voor 62% van de deelnemers tot technisch-inhoudelijke
kennisontwikkeling. Deze kennis is voor de medewerkers toepasbaar in hun dagelijks werk.
Of de inzet van Noorderzijlvest in het buitenland meerwaarde heeft gehad, beantwoordt 100%
van de ondervraagden met ‘ja’, en 85% van hen vindt dat de buitenlandactiviteiten hun baan
bij Noorderzijlvest aantrekkelijker heeft gemaakt. Tot slot zijn volgens 77% van de
enquêtedeelnemers de contacten met Nederlandse partners door de samenwerking versterkt.
Mid-term evaluation: Integrated Water Resource Action Plan Programme (IWRAP) in Naivasha, Kenya, John
M. Githaiga en Mumbi Mutonga, oktober 2015.
9
9
5. Financiën 2011-2016
De financiële afwikkeling heeft nog niet plaatsgevonden. Er zijn nog vorderingen die volgend
jaar worden afgewikkeld. Niettemin bestaat nu wel een doorzicht, zodat de volgende
voorlopige rapportage gegeven wordt.
Er is jaarlijks vanaf 2011 €80.000 ter beschikking gesteld. Dit bedrag is grotendeels gebruikt
voor de inzet van de coördinator van dit programma van internationale samenwerking. Voor
een zeer beperkt deel zijn van dit bedrag de noodzakelijke uitgaven betaald die niet door
andere organisaties of via subsidies werden vergoed. Dat zijn bijvoorbeeld
projectvoorbereidingskosten en sommige vertaalkosten.
Het waterschap levert in de projecten expertise en stelt daarvoor uren ter beschikking uit een
pool van medewerkers. In wisselende samenstelling zijn in totaal negen missies t.b.v. het
project MULGRO (Nicaragua/Honduras) uitgevoerd. In 2016 is er nog één voorzien. Voor het
IWRAP-programma (Kenia) waren dat er zes. In 2016 zullen er nog twee plaatsvinden.
Daarbij was de pool van medewerkers aangevuld met experts van HDSR en het WGC. De
gemiddelde bijdrage aan expertise van NZV was ca. 140 u. per expert per jaar. De salaris-,
reis- en verblijfkosten van de waterschapsmedewerkers worden deels vergoed door subsidie
van het NWB Fonds en deels door subsidie uit andere bronnen. Voor het project in Nicaragua
en Honduras is dat de EC. Het programma in Kenia wordt gefinancierd door de Nederlandse
ambassade in Nairobi. Uit de beschikbare financiering van EC en ambassade worden ook alle
lokale uitvoeringskosten in Nicaragua/Honduras en Kenia betaald. In het schema hieronder
worden de betreffende bedragen waarbij van externe financiering sprake was - afgerond op
duizendtallen - aangegeven.
Project
MULGRO
Nicaragua/
Honduras
IWRAP
Kenia *)
Bijdrage
NWB Fonds
€ 77.000
Bijdrage EC/
NL ambassade
€ 774.000
Bijdrage
partners
€ 184.000
Bijdrage
NZV (u.)
2160
Totale
projectbudget
€ 1.035.000
-
€ 3.771.000
personele
inzet
1240
€ 3.771.000
*) Kenia is geen focusland van de UvW/het NWB Fonds.
In het schema hieronder worden de bedragen van activiteiten aangegeven waaraan behalve
door het NWB Fonds geen bijdrage door derden is geleverd.
Exploitatie
NZV
Coördinatie
Expertise
Missies &
seminars
Totaal inkomsten
Saldo
10
11
Bijdrage
NWB Fonds
264.000
13.000
62.000
400.00010
136.000
151.000
76.000
Totaal
uitgaven (tot
nov. 2015)
264.000
13.000
62.000
Prognose
additioneel (tot
dec. 2016)
90.000
24.000
339.000
80.000
178.000 (totaal)11
dit is het totaal aan bijdrage vanuit de exploitatiebegroting van het waterschap.
Saldo € 178.000 is als volgt opgebouwd ( = 136.000 + 76.000 – 90.000 – 24.000 + 80.000)
10
Na de financiële afwikkeling van de projecten zullen de inkomsten en uitgaven definitief
vastgesteld worden. Uit de tabel blijkt dat het verwachte saldo € 178.000 is. Hier zijn de
werkuren van de medewerkers niet in meegenomen. Er zijn tot december 2015 qua expertise
3400 werkuren besteed. Uitgaande van de gemiddelde uurkosten van € 60,- is dat omgerekend
een investering van € 204.000. Dat betekent bij deze tussentijdse analyse van het eindresultaat
dat er additioneel door Noorderzijlvest een bijdrage van € 26.000 voor personeelsinzet is
gedaan (€ 178.000 - € 204.000).
Het batig saldo op het project zal ten gunste worden gebracht van de exploitatierekening
2016.
6. Conclusies doelen en resultaten 2011-2016
In dit hoofdstuk wordt een oordeel gegeven over het al dan niet behalen van de doelstellingen
van de uitgevoerde projecten en van het programma internationale samenwerking, zoals
vastgesteld door het AB in 2011. De in hoofdstuk 4 beschreven resultaten worden in de
context van deze doelstellingen geplaatst.
6.1 Doelstellingen projecten
MULGRO
Met de deelname aan dit project beoogde Noorderzijlvest het georganiseerde waterbeheer op
lokaal/regionaal niveau op te starten qua inhoud en qua structuur. Daarmee zou de uitvoering
van het nationale beleid van waterbeheer in de regio vorm krijgen. In de gemeente San Carlos,
Nicaragua, bestaan nu 2 substroomgebiedscomités, zijn leden en gemeentelijk ondersteunend
personeel geschoold en is zowel een waterbeheerplan als een uitvoeringsplan opgesteld. Dat
is nu in uitvoering. In de gemeente Marcala, Honduras, bestaan nu een
microstroomgebiedscomité. Ook daar heeft scholing van comitéleden en
gemeentemedewerkers plaatsgevonden, zijn beide plannen opgesteld en vindt uitvoering
plaats.
Oordeel: de beoogde projectdoelstellingen zijn behaald.
Leerpunt 1: aan de voorkant hebben we heldere afspraken gemaakt met de regionale
partners over de uitvoering, incl. taken en verantwoordelijkheden, bevoegdheden en
budgetten. In een later stadium hebben we hier voordeel van gehad, bijvoorbeeld bij het
soepele verloop van projectrapportages en de verdeling van fondsen en cofinanciering.
Ook in de toekomst moet scherp gestuurd worden op heldere afspraken vooraf.
IWRAP
Met deelname in dit project beoogde NZV om het functioneren van de regionale
waterbeheerder WRMA in Naivasha op een hoger plan te brengen. Ons waterschap heeft op
alle afgesproken werkvelden samengewerkt met WRMA en de WRUA’s om hun functioneren
technisch, beleidsmatig en operationeel te verbeteren. Op alle terreinen is vooruitgang
geboekt. De impact was op sommige terreinen naar verwachting groter geweest als er minder
inmenging op centraal overheidsniveau had bestaan. Zo is de verbetering van de
samenwerking tussen WRMA-functionarissen en de leden van de watergebruikersgroepen
WRUA’s beperkt gebleven tot een assessment van de capaciteiten van de WRUA’s en een
verbeterprogramma bij de twee pilot-WRUA’s. Van een officiële overdracht van enkele
operationale taken van WRMA naar de WRUA’s is het niet gekomen. De centraal
vastgelegde werkroutines waren hiervoor tot dusver te rigide.
Oordeel: de beoogde projectdoelstellingen zijn behaald, op één werkveld zelfs met
landelijke impact. Op enkele werkvelden zijn de vorderingen beperkt wegens
11
institutionele inkadering. De onafhankelijke tussentijdse evaluatie bevestigt dat doelen
gehaald zijn.
Leerpunt 2: een pilotstatus heeft in Nederland de notie van experimenteerruimte en het
oprekken van regels. In Kenia lijkt de pilotstatus meer te betekenen dat de
projectactiviteiten onder een vergrootglas liggen en dat het de uitdaging is om binnen de
bestaande werkroutines verbeteringen te realiseren op thema’s waarbij de
belangstelling bestaat die landelijk door te voeren. We dienen ons bewust te zijn van de
verschillen in governancestructuren. Het is altijd maatwerk.
Leerpunten m.b.t. beide projecten
Leerpunt 3: in de projecten hebben we te maken met andere omstandigheden op het
gebied van bestuur, politiek klimaat, wet- en regelgeving, cultuur en werkmethoden. Deze
bemoeilijken soms het behalen van resultaten. Het is belangrijk om goed te onderzoeken
hoe in een land de zaken geregeld zijn en om de tijd te nemen voor het opbouwen van
relaties.
Leerpunt 4: er is veel aandacht nodig voor duurzaamheid van projectresultaten. In Kenia
is bijvoorbeeld het belang geuit van doorontwikkeling van het hydrologische analyseinstrumentarium en ondersteuning in ruimtelijke ontwikkeling in relatie tot waterbeheer.
In Nicaragua en Honduras hebben de nog prille substroomgebiedscomités behoefte aan
langduriger capaciteitsversterking op het gebied van organisatie en uitvoering van
waterbeheer. Daarnaast liggen er kansen om in aangrenzende gebieden nieuwe
stroomgebiedscomités te helpen opzetten en kennisuitwisseling met de bestaande comités
in gang te zetten. Zie ook hoofdstuk 7.
6.2 Programmadoelstellingen 2011-2016
De conclusies over de programmadoelstellingen zoals het AB die in oktober 2011 heeft
vastgesteld zijn als volgt.
Het leveren van een bijdrage aan het Akkoord van Schokland m.b.t. de Millennium
Development Goals (MDG’s) van de VN
- Sanitatie:
In Nicaragua : huisaansluitingen op het riool gerealiseerd.
- Duurzaam leefmilieu:
In Nicaragua en Honduras: 3 substroomgebiedscomités met waterbeheerplan en werkplan,
monitoring en scholing
In Kenia: professionalisering water governance WRMA-sub regional office; uitstraling op
nationaal niveau; versterking watergebruiksorganisaties
- Schoon drinkwater (via spin-off):
In Nicaragua werkt Waterbedrijf Groningen met waterbedrijf ENACAL aan verbetering van
de drinkwatervoorziening; daarnaast is er een initiatief van drinkwaterverbetering met
financiering vanuit de Europese stedenbanden.
Oordeel: de inspanningen van ons waterschap t.b.v. de Millenniumdoelstellingen hebben
effect gesorteerd. Het effect is voornamelijk regionaal. Door de inbedding in nationaal
beleid bestaat potentie tot vergroting van deze impact.
Leerpunt 5: drie jaren is voldoende om impact te bereiken. Echter nog niet om het effect
te consolideren en evenmin voor spin-off van resultaten.
Het nemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid door het brengen van kennis en kunde
Het waterschap heeft expertise over aanpak en strategie alsmede relevante kennis geleverd.
Deze zijn herkenbaar in de veroorzaakte impact.
12
Oordeel: Noorderzijlvest heeft maatschappelijke verantwoordelijkheid genomen en
daarmee effect teweeg gebracht.
Leerpunt 6: in Nicaragua en Honduras is vanaf basaal niveau in de regio succesvol een
begin gemaakt met de uitvoering van het nationale beleid over waterbeheer. In Kenia is
professionalisering bereikt in een bestaande waterbeheerorganisatie die al verankerd
was in de nationale structuren. Ons waterschap is zodoende in staat gebleken om in
verscheidene ontwikkelingsstadia van landen effect te sorteren door zijn kennis en
kunde op aangepaste wijze in te zetten.
Het opdoen van relevante kennis en ervaring door de eigen medewerkers
De evaluatie onder betrokken medewerkers wijst op een 100% (persoonlijke competenties)
resp. 62% (technische kennis) positieve score m.b.t. verworven vaardigheden die weer toe te
passen zijn in het reguliere werk.
Oordeel: relevante kennis en ervaring zijn ruimschoots opgedaan.
Versterking van de samenwerking met andere organisaties
Zowel met Nederlandse als buitenlandse organisaties en bedrijven is samenwerking
opgebouwd c.q. versterkt.
Oordeel: er is sprake van versterkte samenwerking, en deze is ook bruikbaar in de
taakuitoefening in Nederland.
Bevordering van aantrekkelijk werkgeverschap
In de enquêteresultaten is dit in overgrote meerderheid (85%) aangegeven.
Oordeel: volgens de medewerkers betrokken bij internationale samenwerking maakt
deze component hun werk aantrekkelijker.
Versterking van het maatschappelijk imago
Bij de partners en financiers van de projecten bestaat waardering voor onze inzet en aanpak in
Nicaragua, Honduras en Kenia. Onze internationale betrokkenheid heeft tevens de
samenwerking met de andere Nederlandse waterschappen versterkt. De inspanningen van
Noorderzijlvest worden ook in DWA-verband opgemerkt en gewaardeerd.
Oordeel: NZV staat op de kaart als serieuze partner in internationale samenwerking.
7. Speelveld en verwachtingen 2016 en verder
Vier jaar verder in de tijd hebben ontwikkelingen plaatsgevonden die relevant zijn voor de
internationale activiteiten van ons waterschap. De belangrijkste volgen hieronder.
7.1 Verbinding met nationaal beleid
De buitenlandse ambities van de Nederlandse overheid worden de laatste jaren gekenmerkt
door een focus op een combinatie van ontwikkelingshulp én handelsbevordering. Vergroting
van kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven neemt hierbij een belangrijke plaats in, en de
kennis van de waterschappen is volgens de Rijksoverheid hierbij benodigd. In de
Internationale Water Aanpak van de samenwerkende ministeries I&M, EZ en BZ wordt dan
ook gesproken over de inzet van Nederlandse waterkennis in internationale context. Alle
waterschappen zijn specialist bij uitstek waar het de organisatie van waterbeheer betreft in alle
facetten. In de toekomst verwacht ons waterschap verzoeken te krijgen om samenwerking in
consortia met Nederlandse bedrijven, die onze inzet financieel compenseren. Een voorbeeld is
het verzoek van Royal HaskoningDHV aan Noorderzijlvest om in een kortlopende missie
expertise te leveren in de opstart van NEREDA-installaties in het buitenland. Daarnaast is het
waarschijnlijk dat waterschappen vaker gevraagd zullen worden door consortia van
13
(nationale) overheidspartijen en bedrijven voor deelname aan missies in het kader van
rampenpreventie (Disaster Risk Reduction) of noodhulp (Disaster Surge Support).
7.2 Dutch Water Authorities
In 2014 hebben de Nederlandse waterschappen Dutch Water Authorities (DWA) opgericht.
DWA is een netwerkgemeenschap waarin de waterschappen en de UvW zich gezamenlijk
presenteren richting externe partijen en hun buitenlandactiviteiten professionaliseren. Doordat
Nicaragua één van de negen zogeheten focuslanden is van DWA, heeft DWA de
samenwerking tussen de vier waterschappen in Nicaragua (Noorderzijlvest, Rijn en IJssel,
Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en De Dommel) een extra impuls gegeven. Zo
zijn de genoemde waterschappen nauwer gaan samenwerken in een ambtelijke
focuslandgroep en is er een bestuurlijke vertegenwoordiging gevormd. Deze wordt
aangevoerd door Noorderzijlvest in de persoon van mevrouw Alma. De focuslandstatus
betekent ook dat initiatieven in Nicaragua gemakkelijker onder de aandacht kunnen worden
gebracht van collega-waterschappen en het NWB Fonds. Inmiddels krijgt DWA ook steeds
vaker verzoeken uit andere Latijns-Amerikaanse landen. Dit kan leiden tot een bredere,
regionale focus in Latijns-Amerika, die geleidelijk aan kan groeien uit de samenwerking die
al bestaat met Nicaragua, Honduras, Costa Rica (waar de Nederlandse ambassade zetelt) en
Colombia (waar DWA inmiddels ook actief is). DWA biedt aan alle waterschapsmedewerkers
de mogelijkheid om hun interesse in buitenlandwerk kenbaar te maken. Door zich aan te
melden bij de buitenlandcoördinator van het betreffende waterschap en bij een DWA-CVpool worden vraag en aanbod van expertise beter afgestemd en maken medewerkers kans om
voor korte missies uitgezonden te worden. Ook bij Noorderzijlvest bestaat interesse hiervoor.
7.3 MDG’s zijn nu SDG’s
In het jaar 2000 stelden de leden van de VN zichzelf ontwikkelingsdoelen om extreme
armoede in de wereld uit te bannen. Deze MDG’s liepen tot het jaar 2015. Afgelopen
september heeft de VN voor een nieuwe periode van 15 jaar de opvolger van deze MDG’s
benoemd: de Sustainable Development Goals (SDG’s). Net als eerder de MDG’s, kunnen de
SDG’s worden gehanteerd als één van de richtsnoeren voor onze internationale activiteiten.
De SDG’s hebben nog duidelijker raakvlakken met het werk van de waterschappen doordat
de ze naast schoon (drink)water en sanitatie expliciet inzoomen op onderwerpen als verbeterd
integraal waterbeheer en afvalwaterkwaliteit.
7.4 Contacten Europese Commissie
De laatste jaren heeft ons waterschap de contacten geïntensiveerd met de EC. Dit komt
doordat Noorderzijlvest als projectaanvrager de afgelopen drie jaar heeft samengewerkt met
delegaties van de EU in Nicaragua en Honduras, die de uitvoering monitoren. De EU heeft
aangegeven tevreden te zijn over de acties van Noorderzijlvest en partners in MiddenAmerika en zou graag een continuering van onze inspanningen ten behoeve van de
verbetering van het waterbeheer in de regio zien. Verwacht wordt dat we als waterschap in de
toekomst opnieuw kunnen inschrijven op “calls” voor projectvoorstellen.
7.5 Contacten WWF Kenia, ambassade en WRMA
In Kenia bestaat de behoefte om in het bestaande consortium verder te werken aan concrete
opgaven voor WRMA Naivasha. Een eerste voorbeeld is de verdere ontwikkeling van de
hydrologische en bedrijfsanalyse-instrumenten die samen met ITC Twente/Deltares, HDSR
WGC en WRMA zijn opgebouwd. Een aantal producten wordt reeds nationaal toegepast; een
aantal andere hebben dezelfde potentie. Het tweede voorbeeld betreft de ondersteuning op het
thema ruimtelijke ontwikkeling in relatie tot waterbeheer. De recent gevormde countyoverheden hebben de expliciete taak de ruimtelijke ordening op te pakken. WWF Kenia ziet
14
dit als een belangrijke mogelijkheid om het waterbeheer hoog op de agenda te houden en
goed te verankeren in ruimtelijk beleid. De mogelijkheden van samen optrekken hierin
worden verkend, alsmede het verlengen van de financiële relatie met de Nederlandse
ambassade.
De conclusies in hoofdstuk 6 en de constateringen in dit hoofdstuk vormen de basis voor
het advies waarover aan het AB op 3 februari 2016 een besluit gevraagd wordt
betreffende een nieuwe periode van internationale samenwerking in 2016-2021.
15
BIJLAGE
Uitslagen van de enquête over internationale samenwerking, gehouden onder
medewerkers actief in buitenlandactiviteiten, in oktober/november 2015.
Aantal genodigden: 16
Aantal reacties: 14
Opgedane (technische) kennis
Van de ondervraagde collega’s geeft 62% aan kennis van technisch-inhoudelijk aard te
hebben opgedaan die hij/zij in het eigen werk kan toepassen. Een greep uit de genoemde
voorbeelden van wat medewerkers hebben geleerd:
- Hoe andere watersystemen in elkaar zitten.
- Hoe je een watersysteem analyseert wanneer alleen basale hydrologische data beschikbaar
zijn en je het systeem op een hoger schaalniveau moet beoordelen.
- Inzicht in de methode van Ecosysteemdiensten en de waarde van Natuurlijk Kapitaal.
- Hoe je problemen vanuit een andere invalshoek kan benaderen.
- Welke samenwerkingsvormen er bestaan buiten wat we in Nederland gewend zijn.
- Inzicht in het wetgevingsproces van andere landen en het ontwerpen van regelgeving die in
een ander land toepasbaar is.
- Hoe vergunningverlening en handhaving in een ander land eruit zien, en wat de
overeenkomsten en verschillen met de praktijk in Nederland zijn.
- De wijze van communiceren door buitenlandse partners.
- Bevestiging van hoe belangrijk het is om stakeholders nauw bij een project te betrekken.
Hoe gaat men hier in een ander land mee om?
- Hoe je hoofd- en bijzaken van elkaar onderscheidt, en op die manier knelpunten kunt
terugbrengen tot de essentie.
- Wat de betekenis en het belang is van goed bestuur.
- Wat het belang is van projectmatig werken.
- Werken in multidisciplinaire en multiculturele teams.
- Beter inzicht in hoe het Nederlands waterbeheer is georganiseerd, en hoe uniek dit systeem
is.
Ontwikkelde competenties
100% van de ondervraagden heeft zijn/haar competenties verbeterd door middel van
buitenlandwerk. De genoemde voorbeelden:
- Omgaan met onverwachte omstandigheden, snel leren schakelen.
- Aanpassingsvermogen/flexibiliteit.
- Hoe je doelmatig kunt werken in een andere context.
- Verbetering van de communicatievaardigheden.
- Leren continu te reflecteren op het eigen werk.
- “Door (zelf)inzicht kan ik mij als specialist beter profileren binnen het waterschap en
daarbuiten.”
Versterking samenwerking Nederlandse partners
Volgens 77% van de enquêtedeelnemers zijn de contacten met Nederlandse partners door de
samenwerking versterkt. Naast adviesbureaus (bijv. Acacia Water) worden de provincie
Groningen, Waterbedrijf Groningen en collega-waterschappen genoemd. Collega’s geven aan
dat contacten makkelijker en sneller worden gelegd en dat zaken sneller geregeld worden.
Voorbeelden: het organiseren van een bestuurlijk werkbezoek, gemakkelijker contact in een
project over het grondwatermeetnet.
16
Meerwaarde van Noorderzijlvest
100% van de respondenten schat in dat de bijdrage van Noorderzijlvest in de
buitenlandactiviteiten meerwaarde heeft gehad. Hierin wordt wel onderscheid gemaakt in
duidelijke meerwaarde (69%) en enigszins meerwaarde (31%). De inbreng van kennis die in
het betreffende land niet voorhanden is, wordt veelgenoemd. Meer concrete voorbeelden
hiervan:
- Hulp in het toepassen van een stroomgebiedsbenadering.
- Het verschaffen van vernieuwd inzicht in de aanpak van knelpunten.
- Hulp bij het beleggen van verantwoordelijkheden bij betrokken actoren.
- Bevorderen van het projectmanagement en het bewaken van voortgang (van bijv.
onderzoeken en de ontwikkeling van beleidsdocumenten).
- Het bevorderen van “out of the box”-denken (hoe kunnen zaken bijv. anders georganiseerd
worden).
- Hulp bij communicatiestrategieën.
- De inbreng van het waterschap zorgt voor bewustwording en inspireert buitenlandse
partners.
- “Inbreng van kennis over de Nederlandse aanpak: betrekken stakeholders, ver vooruitkijken
in waterbeleid (voorbereid zijn op klimaatverandering), het combineren van functies als
water, natuur, landbouw en recreatie.”
Aantrekkelijk werkgeverschap
Betrokkenheid bij internationale samenwerking heeft voor 85% van de collega’s het werken
bij Noorderzijlvest aantrekkelijker gemaakt. Zo werd gezegd: “In aanraking komen met een
andere cultuur en taal is een verrijking van jezelf.” En: “Deelname in dit soort projecten zorgt
voor meer gemotiveerde medewerkers.”
17