De slides van 6 maart.

De economie van goed en
kwaad
De zoektocht van economische zingeving van
Gilgamesh tot Wall Street
van Thomáš Sedláček
Johan Graafland
Hoogleraar Economie, Onderneming en Ethiek
Universiteit van Tilburg
Opzet boek
• Deel 1:De economie in de oudheid
• Gilgamesh epos / Oude Testament / Oude Griekenland
/ Nieuwe Testament / Descartes / Mandeville / Smith
• Deel 2: Mythen in de huidige economie
• Hebzucht / vooruitgang/onzichtbare hand / homo
economicus / dierlijk instinct / wiskunde
Inhoud
• 6 maart
• 20 maart
• Inleiding
• Centrale these van het
Sedlacek’s boek
• Gilgamesj-epos
• Het Oude Testament
• Het Oude Griekenland
• Het Nieuwe Testament
• De Mandeville / hebzucht
als noodzaak
• Adam Smith / vooruitgang
/ onzichtbare hand en
homo economicus
• Toepassing op kredietcrisis
Wat is economie?
• Neo-klassieke benadering (Lionel Robbins):
the science which studies human behaviour
as a relationship between ends and scarce
means which have alternative uses


Kernelement: schaarste
Doeleinden zijn gegeven
Wat staat er in dit boek?
Centrale these van Sedláček boek
• Kennis van mythen en verhalen zijn onmisbaar in
economische wetenschap
• Moderne economische theorieën zijn nieuwe
wiskundige vormen van meta-economische verhalen in
oude mythen
• meta-economische verhalen bevatten historische,
culturele, psychologische, theologische en filosofische
dimensie
• Al deze verhalen gaan over goed en kwaad
• Economen moeten toegeven dat economie inherent
normatief is
Gilgamesh epos



Oudste bekende werk uit wereldliteratuur
(2150 v Chr.)
Economische aspecten nooit geanalyseerd
Centrale thema: bouw stadsmuur Uruk door
Gilgamesh
Economische aspecten




Mannen mogen vrouwen en kinderen niet
meer zien: niet-economische activiteiten en
vriendschap zijn ‘improductief’
Heilige bomen worden gekapt: natuur wordt
tot reservoir van hulpbronnen
Opkomst stad: veiligheid  specialisatie,
investeren, maar ook afhankelijkheid
Rusteloosheid
Oude Testament




Gericht op dit leven
Vooruitgang: lineair tijdsbegrip (ipv cyclisch);
Messias-verwachting
Rentmeesterschap: mens moet zorg dragen voor
natuur; mens als co-schepper; waardering voor
arbeid
Moraal doorslaggevende invloed op geschiedenis
• Rendeert het om het goede te doen?
• Maar dit is niet het motief om het goede te doen

Omwille van het goede zelf (Job); liefde voor God en zijn wet
Stelling
Voor goed functioneren van de
economie is het voldoende dat
mensen uit welbegrepen eigen
belang handelen.
Ethiek speelt geen grote rol in
de praktijk en dat is ook niet
nodig. Belangrijker is goed
overheidsbeleid.
Anti-ascese

Armoede is beklagenswaardig (beter dood dan
arm, Prediker 4:2)






Schaarste is een vloek
Armen kennen geen rust
Hebben geen vrienden en zijn sociaal geïsoleerd
Armen en hun kinderen worden bedreigd met slavernij
Armoede ondermijnt het morele karakter
Sociaal vangnet
•
•
•
•
•
Nalezen oogst, maaien van randen akkers
Tienden
Renteverbod
Sabbbatsjaar en kwijtschelding schulden
Jubeljaar
Waardering van rijkdom en
materieel genot

Positief
• Rijkdom is een zegen (Gen. 24: 34)
• Ondernemerschap wordt aangemoedigd (Pred. 11: 1-6)
• Het genieten van eten en drinken is een gave (Pred. 5: 18-20)

Negatief
• Rijkdom geeft zorgen (Pred. 5:11)
• Streven naar rijkdom leidt tot ontevredenheid en onverzadigbaarheid; het is
eindeloos (Pred. 5:9)
• Rijkdom bedekt zicht op menselijke kwetsbaarheid (Spr. 18:11)
• Rijkdom maakt mensen arrogant en hard (Spr. 18:23)
• Zucht naar rijkdom veroorzaakt spirituele blindheid (Deut. 8: 11-18)
Geluk en inkomen voor
verschillende landen (2000)
Welvaart en geluk over de tijd:
de case van de V.S.
Discussievraag
Wat is volgens u de relatie
tussen geluk of menselijk
welzijn en inkomen?
Wat zou de reden kunnen zijn
dat in de V.S. het geluk achter
gebleven is?
Ziet u een verband met de
boodschap in het Oude
Testament?
Andere voorbeelden

Respect van privaat eigendom:
• gij zult niet stelen


Sabbatsrust: niet onophoudelijk werken
Het verhaal van Jozef
• Voorbeeld van stabilizatiepolitiek
• Illustreert dat correctie voorspellingen niet uitkomen als
gevolg van corrigerend beleid
Het oude Griekenland

Epicurus: hedonisme, egoïsme  utilisme
(Bentham, Mill)
• Stoicijnen: vrijheid  met weinig tevreden



Pythagoras: getallensymboliek  kwantificering
Plato: ideeënleer  abstract denken; wiskunde
Aristoteles: particulier bezit, deugdenethiek 
MAX goede leven (ipv MAX nut)
Xenophon: arbeidsverdeling

Xenophon
• Belang van arbeidsdeling: grootte van de markt
• Belang van handel; geen nulsomspel
• Behandel buitenlandse handelaren met respect

Overeenkomst met Adam Smith
• Speldenfabriek: arbeidsdeling verhoogt de productiviteit van 1 naar
4800 spelden per dag
Nieuwe Testament

Economie centraal
• Van 30 gelijkenissen van Jezus hebben 19 sociaal
economische context

Centrale thema: vergeving van schulden
• schuldkwijtschelding
• nodig om een nieuwe start te kunnen maken


Griekenland
banken
Hebben liefde en het kwaad
een functie in de economie?

Gods redding door Jezus is gratis
• Waardevolste dingen in het leven mogen niet worden verkocht

In plaats van eigen belang: gebod van de liefde
• Speltheorie: liefde efficiënter dan oog om oog, tand voor tand
• Voorkomt een negatieve spiraalwerking

Het goede niet mogelijk zonder het kwaad (gelijkenis
van het zaad)
• Moeilijk te onderscheiden
• Kwade krachten gebruiken voor het goede
Discussievraag
Is er eigenlijk wel een rol voor
liefde in het economisch
verkeer?
Zo ja, kunt u voorbeelden
bedenken?
Debat
vragen
opmerkingen
stellingen