Schilders van het Woord

D e we r e l d o p A 4 –f o r maa t
Schilders van het
Woord
d o o r
F r i t s
S t o f f e l s
Schilders van het Woord ____________________ 1
Gerrit Jan Hengeveld ________________________ 3
twee opmerkelijke stappen ______________________ 4
waarom naar Lausanne? ________________________ 5
een gezin vol ijverige evangelisten ______________ 6
wel en wee tot om en bij 1915 ___________________ 7
twee of drie kinderen __________________________ 8
naar onbebroederd België ______________________ 9
‘dat gebeurt niet’ ____________________________ 10
Jan maakt school in Gent ______________________ 12
Jans levenseinde _____________________________ 13
Gent _____________________________________ 14
Gastvrij Gent _______________________________ 15
Geniet van Gent in het teken van Keizer Karel ____ 16
Toch een mooie stad ________________________ 17
Het verhaal van Gent _______________________ 19
King Kong in Gent ___________________________ 20
Vol van geloof _____________________________ 21
verkeerd begrepen? ___________________________ 23
bekeerd en vol van z’n geloof __________________ 24
een en dezelfde Wijnand ______________________ 25
De andere kinderen ________________________ 26
meubelmaker Wijnand golft mee met Nieuwe Kunst
vriendschap gewekt en bevorderd _______________
bruidegom wordt brigadier _____________________
mishandeld door Duitsers______________________
twee kinderen: Wijnand en Piet _________________
na dood vrouw met haar nicht hertrouwd _________
uitwaaierend nageslacht _______________________
M & M _____________________________________
Metta met moeder naar Beekbergen ______________
hekkesluitster Alida __________________________
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
’n Zomerhoed, bloeiend groen & buiten thee ___ 40
Gelovigen aller steden, vergadert u! __________ 42
is Marinus al binnen? _________________________
gelovigen aller landen... ______________________
bij de allereerste ‘broeders’ ___________________
een voorbeeld voor velen ______________________
acht kinderen________________________________
Wijnanda, Hendrik en Willem __________________
dochter trouwt met ver familielid _______________
44
45
46
47
48
49
50
Het Prentenboek van Tante Pau ______________ 51
Jansje Hengeveld __________________________ 53
een feestelijke dag in Meppel __________________ 55
Gerrit Jan Hengeveld
twee opmerkelijke stappen
Net als zijn vader Hendrik wordt Jan
Hengeveld kunstschilder van beroep. Zo staat hij
vermeld in het Amersfoorts bevolkingsregister, in
akten van de Burgerlijke Stand en in de
Amersfoortse adresboeken van rondom 1910. De
laatste door mij gevonden aanduiding stamt uit
1919.
Op 2 januari 1907 neemt Jan een opmerkelijke
stap: hij vertrekt naar het Zwit serse Lausanne,
waar hij als kunstschilder ruim een jaar blijft
wonen. Al vrij snel loopt hij hier tegen een
jongedame op, met wie hij al even vlot trouwt:
Julie Jaunin.
Wie mij met de naam Janette Jaunin, zoals ik
haar altijd kende, heeft opgescheept – evangelist
Fijnvandraat? Tante Jo Stoffels–Stoffels? – kan ik
niet meer nagaan, maar ze heet echt Julie. Ze was
een Zwitserse boerendochter uit Fey. Haar moeder
heette Marie Pelet geboren Dill, en haar vader
was landbouwer Felix Jaunin. Julie was in Fey op
8 januari 1882 geboren, en dus ruim drie jaren
ouder dan Jan.
Jan en Julie trouwden op 31 oktober 1907, in
Lausanne.
waarom naar Lausanne?
een gezin vol ijverige evangelisten
wel en wee tot om en bij 1915
twee of drie kinderen
naar onbebroederd België
‘dat gebeurt niet’
GENT
De juiste weemoed
het juiste donker
het juiste verval
en toch alom leven
het juiste geschuifel
het juiste gebruis
getoeter geknars
gejaagd gepiep
mensen mensen mensen
frits stoffels
24 december 1985
Jan maakt school in Gent
Zonder Grietje, doch met vrouw en kinderen,
vertrekt Jan naar Vlaanderen, kort voor of tijdens
de Eerste Wereldoorlog. Waarschijnlijk pas na
1915: het bevolkingsregister maakt er tot dat jaar
geen melding van. Jan vestigt zich in Gent, een
stad die die oorlog verhoudingsgewijs goed doorstaat. Blijkens een aantekening in het Zakboek
van Geurt Stoffels uit Witmarsum woont Jan er in
de wijk of voorstad Ledeberg, op Brusselsche
Steenweg 94.
Op verscheidene gebieden is Jan aktief. Zo
weet Grietje Zijlema–Stoffels te vertellen dat hij
in Gent een boekenzaak dreef. Dat zal dan wel
een evangelisatieboekhandel zijn geweest. Ook op
onderwijsgebied zet Jan zich in voor de
‘broeders’. Evangelist Fijnvandraat:
“Jan was in Gent medeoprichter van de Louise
de Colignyschool. Dat is een school waar wij, de
‘vergadering van gelovigen’, een belangrijke stem
in het kapittel hebben. Die school werd nog
tijdens de Eerste Wereldoorlog opgericht”.
Jans levenseinde
Tot aan het einde van zijn leven, dat tot de
vooravond van de Tweede Wereldoorlog duurde,
woont Jan in Gent. Martha Stoffels, zuster van
vorengenoemde Grietje, meent iets over zijn
levenseinde te weten: “Op het eind van z’n leven
kreeg hij tumor en blindheid. Het was heel erg,
die man heef t vreselijk geleden. Ik weet dat hij
een dochtertje had dat eens in Driebergen bij
Chris Stoffels [zie de kroniek Nieuw Nederland –
FST] logeerde, en dat daar toen zei: ‘Mijn vader
zegt: ik wou dat ik dood was’.”
Dit verhaal zou kunnen kloppen als vaststaat
dat Jan Hengeveld inderdaad een dochter had; mij
is er geen bekend tot op heden, en het
Amersfoorts bevolkingsregister ook niet. Jan
Hengeveld sterft in Gent op 11 juni 1939.
Gent
Gastvrij Gent
Geniet van Gent in het teken van Keizer Karel
Toch een mooie stad
gent
door Heimen Stoff els
Toch een mooie stad, Gent – een stukje ervan – Heimen Stoffels
2001
Het verhaal van Gent
Gent was vroeger een boerenland. Mensen
verbouwden fruit en rijst. Opeens kwam er
een vloed. Mensen probeerden te vluchten
per boot. Toen ze terug kwamen, was hun land
er nog, maar er waren huizen bijgekomen. Hun
rust en kalme vrede waren dus weg. En vanaf
dat moment was Gent geen boerenland meer,
maar een echte grote stad.
Heimen Stoffels
23 september 2001
King Kong in Gent
De film King Kong 2, is in Gent opgenomen. Maar
King Kong verwoeste de stad. Ze waren een vol
jaar bezig om Gent weer te herstellen.
Heimen Stoffels
24 september 2001
Vol van geloof
wijnand jan hengeveld
W
ijnand Jan Hengeveld was de tweede zoon
van Gerrit Jan Hengeveld en Julie Jaunin. Die
werd op 22 juli 1911 in Amersfoort geboren.
Wijnand trouwde met J.G. Schulte Nordholt,
maar later kwam het tot een scheiding.
Wijnand dreef in Haarlem een Evangelische
Boekhandel en Antiquariaat, en evangeliseerde in
de Haarlemse binnenstad. Daar kwam ik achter op
22 juni 1974.
Op die dag liep ik samen met mijn neef Rutger
Stoffels een zaak met oude boeken in Haarlem
binnen, op Koningstraat 42. Ik dook een boek
over Elburg op en wilde dat kopen. De
boekverkoper toonde zich verrast. Want, zo zei
hij, ook zijn familie kwam, net als de mijne, uit
Elburg. We raakten aan de praat en bleken
‘familie’.
verkeerd begrepen?
Zijn naam was Wijnand Jan Hengeveld en hij
noemde zich gereformeerd. De namen van zijn
grootouders ‘wist’ hij ook: Hendrik Hengeveld,
een schilder, en Wijntje Stoffels. En die van zijn
ouders waren Hendrik Hengeveld, eveneens
schilder, en Wijntje de Baker.
Achteraf denk ik hem verkeerd begrepen te
hebben, of Wijnand wist het zelf niet precies.
Want de eerstgenoemde Hendrik en Wijntje zijn
niet Wijnands groot–, maar zijn overgrootouders.
En Hendrik heette niet Hendrik, maar Gerrit.
En niet zijn vader, maar zijn opa was schilder
Hendrik Hengeveld. Doch die was weer niet met
een Wijntje getrouwd.
Hoe kwam Wijnand bij ‘Wijntje de Baker’?
Bedoelde hij misschien dat Wijntje Stoffels baker
van beroep was? Hiervan is me niets bekend. Een
akte noemt Wijntje dienstbode. Wel verrichtte
Wijntjes moeder, Metta Everharda van Leeuwen,
bakerswerk. ’t Kan zijn dat haar dochters
daardoor ook over enige bakerskunde beschikten,
en die bij gelegenheid in praktijk brachten.
bekeerd en vol van z’n geloof
Wijnand was, zo vertelde hij, geboren in A mersfoort. Ik schatte hem een jaar of vijfenzestig
oud. Dat stemt inderdaad overeen met ‘mijn’
gegeven van 1911 als geboortejaar. Later was hij
naar Gent gegaan. En nu woonde hij dan in Haar lem. Hij was vrijwel blind.
Aanvankelijk had hij in zijn winkel platen en
prentbriefkaarten verkocht. Maar op de een of a ndere manier was hij bekeerd. En daarom verk ocht
hij nu naast oude boeken allerlei evangelisch pro pagandamateriaal. Ook evangeliseerde hij met een
groepje in de Haarlemse binnenstad. Hieraan
deden z’n vrouw, en nog twee bekeerlingen mee.
een en dezelfde Wijnand
Wijnand was weinig te spreken over zijn
dochter Ankie Hengeveld. Die was getrouwd met
een zekere Jeroen, die hij ‘atheïst’ noemde. Nu
was ze van hem gescheiden en woonde samen met
een andere man. Dat vond hij nogal zondig.
Twee neven van hem waren Piet Hengeveld, een
onderwijzer, en Wijnand Hengeveld, die bij de
koopvaardij zat. Toen hij dit vertelde, stond
inderdaad niets meer de vereenzelviging van deze
Wijnand Jan met mijn Wijnand Jan in de weg.
Op een gegeven ogenblik stond hij alleen nog
maar te preken, zodat we de tijd gekomen acht ten
om te vertrekken. Wel vertelde Wijnand nog dat
hij een familiebijbel had. Hierin stond een
stamboom opgetekend. Ook beschikte hij over een
oude foto waarop vier achtereenvolgende
geslachten stonden afgebeeld. Daarbij ook Wijntje
Stoffels en Hendrik Hengeveld.
Bij ons afscheid kregen we een boekje mee, De
Wonderen der Bijbelgetallen, een kabbalistisch
werkje van een zekere Ivan Panin, en een paar
boekenleggers, die hierbij gaan.
De andere kinderen
van hendrik hengeveld
J
annetta Hengeveld, die soms als Jannetje
voorkomt, kreeg de naam van haar grootmoeder
van moederskant, oma De Bruin. Haar moeder,
Grietje de Bruin, overleed toen Jannetta nog maar
drie jaar oud was. Haar vader, Hendrik
Hengeveld, hertrouwde hierop met Daatje
Gramberg, die aldus tot Jannetta’s stiefmoeder
werd.
Jannetta werd geboren in Amsterdam op 1
oktober 1887, maar groeide van haar twaalfde
jaar af in Amersfoort op, en in en rondom deze
stad speelde zich haar verdere leven af. Voor
1915 ging ze wonen op de Tolstraat.
van plateelschilder tot evangelist
Op 12 oktober 1910 trouwde Jannetta in
Amersfoort (akte 158) met Jan Hendrik
(Henderik) Jacobus Fijnvandraat (Jan). Die kwam
op 12 februari 1887 in Baarn ter wereld als zoon
van Zwanida Volten en Johannes Philippus
Fijnvandraat.
Aanvankelijk was Jan Fijnvandraat
plateelschilder (1919: ‘schilder’), en wel op het
atelier van (latere) schoonvader Hendrik
Hengeveld, doch later werd hij evangelist bij de
‘vergadering van gelovigen’, net als zijn zwager
Jan Hengeveld, Jannetta’s oudste broe r. Jan
Fijnvandraat werd samen met zijn broer Jacob op
deze wijze een bekende landelijke voorman van de
‘broeders’, en spreekbuis van de opkomende
tweede generatie. Jan staat als zodanig vermeld
in Gij zijt allen broeders van Dr W.J. Ouweneel,
het geschiedenisboek van de ‘vergadering’, op
bladzijde 365.
Mogelijk staat Jan Fijnvandraat op de
familiefeestfoto van Heimen Stoffels en Dirkje
Bullink uit 1903; althans, zo is mij door
verscheidene familieleden, onafhankelijk van
elkaar, gesuggereerd – zie de kroniek Man van
Ondervinding. Het kan echter niet waar zijn: Jan
en Jannetta huwden in 1910, zeven jaren later!
Bovendien zou Jan Fijnvandraat op de foto dan
vijftien jaar moeten zijn; de bedoelde man is
ouder. Martha Stoffels, dochter van molenaar
Geurt Stoffels uit Witmarsum, herinnert zich van
Jan Fijnvandraat diens lange baard.
zoon verkoopt aan molendeur
Jannetta en Jan kregen zeven kinderen, vier
zonen en drie dochters. Eén van die zonen heette
Johan Fijnvandraat. Vorengenoemde Martha
Stoffels herinnert zich deze Johan: “ Hij kwam
vaak langs op de molen in Witmarsum; dan kwam
hij evangelisatieboeken verkopen”.
Jan Fijnvandraat stierf in Amersfoort op 1
oktober 1944, op de verjaardag van zijn vrouw.
Nog vijftien jaren bleef weduwe Jannetta nadien
leven. Zij stierf, eveneens te Amersfoort, op Van
Woustraat 22, op 28 oktober 1959. Ze sloot
hiermee een langdurige en slopende ziekte af.
meubelmaker Wijnand golft mee met Nieuwe Kunst
Wijnand Hengeveld, de tweede zoon van
Hendrik Hengeveld en Daatje Gramberg, werd op
29 oktober 1893 te Amsterdam geboren. Daar zijn
moeder luthers was – vader Hendrik was hervormd
– werd hij in de Evangelisch–Lutherse Kerk
gedoopt, net als de jongere kinderen. De oudste
telgen, uit vader Hendriks eerste echt, waren
hervormd, evenals nog Hendrik, uit ’s vaders
eerste huwelijk, het jongetje dat op tienjarige
leeftijd stierf.
Zijn latere jeugd bracht hij in Amersfoort
door, toen zijn ouders daarheen, omtrent de
eeuwwisseling, verhuisden.
Tante Jo Stoffels–Stoffels vertelt me over
Wijnands beroepsleven: “ Eerst was Wijnand
meubelmaker van beroep. Maar later raakte dat
vak aan’t k wijnen. Toen is hij brigadier van
p ol itie ge wo rde n” .
Inderdaad was Wijnand meubelmaker, meldt
het bevolkingsregister van Amersfoort meermalen.
Niet als kleine zelfstandige, doch in dienst van
een firma. Het vervaardigen van meubelen was in
Wijnands dagen nog, beter gezegd: weer, een
artistiek–ambachtelijk vak, omhooggedreven op de
golven van de Nieuwe Kunst – en er ook weer mee
gezonken, wat we aanstonds ook zullen zien.
vriendschap gewekt en bevorderd
Wijnand onderhield zijn leven lang een
vriendschap met mijn Oom Heimen Stoffels (1891 –
1969). Later werden ook hun echtgenotes in die
band betrokken. Over en weer werd bij elkaar
gelogeerd, weet ik van Tante Jo Stoffels–Stoffels.
Heel eenvoudig is vast te stellen hoe deze
vriendschap gewekt en bevorderd is. In maart
1910 kwam Heimen in Amersfoort bij een
schoenmaker werken. Hij werd toen in het gezin
van Wijnands ouders ondergebracht. Heimen
vertrok na een klein jaar, in januari of begin
1911, naar Den Haag.
Wijnand reisde Heimen spoorslags achterna.
Op 18 maart 1911 werd Wijnand uitgeschreven uit
Amersfoort: hij vertrok naar Den Haag, naar Van
Heemhuisstraat (of zoiets, slecht leesbaar) 32.
Op 21 september 1915 keerde Wijnand uit de
Hofstad terug. Doch op 27 november 1918 trok hij
opnieuw naar het Haagse, ditmaal naar Voltastraat 1. Opnieuw ging hij terug naar Amersfoort:
hij werd hier op 22 maart 1919 weer
ingeschreven.
bruidegom wordt brigadier
Onderwijl had Wijnand in Den Haag zijn
aanstaande bruid leren kennen. Louise Johanna
Engles (Louise), geboren in 1892 of 1893 te
Rotterdam, woonde met hare ouders in Den Haag.
Die ouders waren Neeltje van Leeuwen en bleeker
Petrus Paulus Hendrikus Engles.
De bruiloft van Wijnand en Louise vond plaats
op 11 september 1919 in Amersfoort (akte 184).
Getuigen waren onder anderen Wijnands halfbroer
(Gerrit) Jan Hengeveld en zijn zwager Jan
Fijnvandraat.
“Later raakte dat vak aan het k wijnen ”, weet
Tante Jo Stoffels–Stoffels van Wijnands
meubelkunst. Dat klopt wel: de kunstnijverheid
bloeide van 1890 tot 1910. Dat waren de vette
jaren. Hierna braken de magere aan, en de Eerste
Wereldoorlog maakte schraalhans keukenmeester.
Reeds in 1919 wordt Wijnand niet langer
meubel– maar lijstenmaker genoemd. Doch dit
hielp ook niet. Tante Jo: “Toen is hij brigadier
van pol itie geworden”. Dat was wel heel iets
anders!
mishandeld door Duitsers
In de oorlogsjaren 1940–1945 kreeg Wijnand
het aan de stok met de Duitsers. “Toen de
Duitsers ons land waren binnengevallen, kon
Wijnand de Duitsers wel wúrgen ”, vertelt Tante Jo
Stoffels–Stoffels. Waarschijnlijk heeft Wijnand
sindsdien verzetswerk gedaan.
Tante Jo Stoffels–Stoffels: “Op een gegeven ogenblik is hij toen opgepakt, en hij werd door de
Duitsers opgesloten. Die hebben toen ondermeer
met een stok op z’n knieën geslagen”.
Op latere leeftijd woonde Wijnand in Renkum.
Louise overleed eerder dan hij. Zijn levensavond
bracht hij door in Huize Heidestein in Heelsum.
Hier overleed hij op negentigjarige leeftijd, op 18
november 1983. Uit de overlijdensadvertentie
blijkt geen godsdienstige overtuiging, al is ze in
Trouw geplaatst. Tante Jo Stoffels–Stoffels weet
hier iets meer van: “Wijnand was niet kerkelijk.
Maar z’n k inde ren we e r we l ”.
twee kinderen: Wijnand en Piet
na dood vrouw met haar nicht hertrouwd
uitwaaierend nageslacht
M & M
Metta met moeder naar Beekbergen
hekkesluitster Alida
’n Zomerhoed, bloeiend groen &
buiten thee
een oude foto gespeld
Gelovigen aller steden, vergadert
u!
martha hengeveld en marinus zwart
V
oor onze volgende gasten keren we even
terug naar het stamechtpaar van deze kroniek:
Wijnanda Stoffels en Gerrit Hengeveld. Die
hadden een zoon, de kunstschilder Hendrik
Hengeveld. Diens nageslacht stond in de laatste
hoofdstukken in het middelpunt.
Maar Wijntje en Gerrit hadden meer
kindernoten op hun zang. Zo had Hendrik nog een
zuster Metta Everharda (ook: M. Everarda, M.
Everrarda) Hengeveld. Die was in de familie
bekend met de roepnamen Metta en Martha, en
ook wel als Met. Deze dochter van Wijntje en
Gerrit werd op 20 november 1862 in Elburg
geboren, op Bloemstraat 11.
Op 7 augustus 1886 trouwde Martha in Meppel
met Marinus Willem Zwart (Marinus). Marinus
was een zoon van de Elburger schipper Hendrik
Zwart (1824 – ?) en van Maria Willemina Vinke
(1824 – 1875), en geboren op 26 juli 1862 te
Elburg.
Net als zijn vader was Marinus schipper. Uit
een akte blijkt dat hij een eigen schip bevoer, de
Metta Everharda. Hij had het dus naar zijn
echtgenote genoemd, een bij schippers vaak
voorkomend type naamgeving.
is Marinus al binnen?
Eens was Marinus getuige bij een huwelijk in
zijn woonplaats Elburg. Dat is niet zo bijzonder.
Wél opmerkelijk was dat het huwelijk niet op het
stadhuis, maar in een huisje aan de haven
voltrokken werd. De bruid, ik meen dat ze Stijntje
Feith heette, was namelijk zo ziek dat ze niet
naar het stadhuis kon komen.
Van Tante Jo Stoffels–Stoffels hoorde ik het al
eerder gememoreerde verhaaltje dat Martha’s
grootvader, mijn betovergrootvader Evert Stoffels,
wel eens in de haven ging kijken of zijn
schoonkleinzoon al met z’n schip was
binnengelopen. Evert was echter op hoge leeftijd
nogal verstrooid – én hij hield van een lekker
borreltje. Hij zei dan:
‘Kom, ik ga ’ns kijken of Marinus al binnen
is’
Die vertoefde echter nog op de wijde wateren, en
Evert keerde huiswaarts. Hier dronk hij een
borreltje en even later was het opnieuw:
‘Kom, ik ga ’ns kijken of Marinus al binnen
is’
Die was er weer niet. Dus ging Evert naar huis,
dronk weer een borreltje, en ging weerom naar de
haven. Op het laatst liep Evert dan waggelend van
de drank heen en weer tussen haven en huiselijk
borreltje.
gelovigen aller landen...
Tot mijn verrassing komt Marinus Zwart voor
in het boek Gij zijt allen broeders van Dr W.J.
Ouweneel. Uit dit boek heb ik al eerder geput, bij
Eibert Stoffels, de schoenmaker bij de gratie
Gods. Het handelt over de geschiedenis van de
vergadering van gelovigen in Nederland, een idealistische godsdienstige beweging die los st aat van
elk kerkverband. We hebben al heel wat
familieleden gezien die zich tot deze groepering
voelden aangetrokken.
Wellicht was Marinus zelfs de eerste in de
familie die de Hervormde Kerk verruilde voor de
vergadering. Dit moet dan hebben plaatsgegrepe n
in de jaren tussen 1880 en 1890. Overigens
omschrijft het Boek van vertrokken Elburgers, een
gemeentelijk verhuizingendossier, het gezin van
Martha en Marinus in 1897 nog steeds
onbekommerd als ‘Nederlands Hervormd’. Dat kan
ook aan Martha en Marinus zelf liggen. ‘Broeders’
malen er niet om hoe hun godsdienstige
gezindheid ambtelijk wordt geregistreerd.
bij de allereerste ‘broeders’
Net als Eibert Stoffels behoorde Marinus tot
de allereerste broeders in Elburg. Het is heel
goed denkbaar dat hij degene is geweest die de
belangrijke voorman Izaak de Bruijne uit
Scheveningen naar Elburg haalde. De Bruijne gaf
het Elburger groepje vastere grond onder de
voeten. In 1885 trouwde hij met een zuster van
Marinus, met Matje Zwart.
Ook Zeger Karssen, waarschijnlijk de eerste
Elburger broeder, trouwde met een Zwart,
namelijk op 26 november 1884 in Elburg, met
Hendrika Willemina Zwart. Dit echtpaar woonde
na z’n bruiloft op Beekstraat 30 (toen: 32).
Marinus was zeer aktief in de beweging. Ook
op landelijk niveau verzette hij veel werk. In het
boek van Ouweneel zien we hem afgebeeld op een
foto die bij een landelijke vergadering van de
broeders is genomen.
een voorbeeld voor velen
Marinus en Martha verhuisden met hun gezin
op 25 mei 1897 van Elburg naar Kampen. Na de
eeuwwisseling, waarschijnlijk in de jaren om en
nabij 1910, trokken Martha en Marinus naar
Scheveningen. Marinus kwam hier bij het
havenwerk.
Het echtpaar woonde er in de Douzastraat, en
ook in de Ooststraat.
Marinus overleed in Scheveningen op 28 mei
1943, midden in de Tweede Wereldoorlog. Martha
volgde hem op 18 februari 1949. Ook zij stierf in
Scheveningen. Het ‘broeder’–blad Bode van het
heil in Christus beschreef Marinus bij zijn
heengaan als “een trouw bezoeker der
bijeenkomsten en daarin een voorbeeld voor
velen”.
acht kinderen
Volgens Tante Jo Stoffels–Stoffels kregen
Marinus en Martha acht kinderen. De nu volgende
namen en gegevens stammen deels uit haar rijke
geheugen, en deels uit eigen archiefonderzoek.
Het oudste kind was waarschijnlijk Maria Willemina Zwart. Die moet dan kort na 1886 zijn
geboren.
Vóór 1897 werden ook nog geboren (maar niet
noodzakelijkerwijs in deze volgorde): Wijnanda
Zwart (Nanda), op 10 juli 1889 te Elburg,
Hendrik Zwart, op 2 januari 1891 in Elburg, en
Jansje Zwart (Jans).
Van de kinderen Marinus Willem Zwart en
Gerrit Zwart weet ik geen geboortedatum.
Wijnanda, Hendrik en Willem
Bij de geboorten van Wijnanda en Hendrik nog
de volgende bijzonderheden.
Marinus kon niet zelf zijn kind Wijnanda
aangeven, want hij was schipper en “als zoodanig
tijde l ijk af we zig ”, h eet h et in de g eboor t eakt e. Bij
Hendriks aangifte was Martha’s grootvader, mijn
betovergrootvader Evert Stoffels (1809–1901) een
der twee getuigen.
Dan was er nog Willem Zwart. Hij werd
geboren in Elburg, op 9 augustus 1896. Een der
beide getuigen ten stadhuize was Martha’s oom
Heimen Stoffels (1830–1913). Vijf maanden later,
op 10 januari 1897, stierf het jongetje in
Kampen, aan boord van het ouderlijk schip, de
Metta Everharda. Dit lag op dat ogenblik in de
Nieuwe Haven van Kampen.
dochter trouwt met ver familielid
In 1949, aldus Tante Jo Stoffels–Stoffels,
waren van de acht kinderen deze vijf nog in
leven: Nanda, Hendrik, Jans, Marinus Willem en
Gerrit.
Nanda Zwart trouwde met een zekere
Timmerman(s), een bestuurder van ziekenwagens.
Samen kregen ze een zoon, Frans Timmerman(s),
die met een ver familielid huwde, namelijk met
Toos Stoffels, een dochter van Eibert Stoffels’
zoon Frank Stoffels, en van Reintje Elizabeth
Schenk.
Dochter Jans Zwart was bevriend met een zuster van mijn opa Heimen/Hijme Stoffels, mijn
oudtante Bouk Stoffels. Jans was gehuwd met een
zekere Boom.
Het Prentenboek van Tante Pau
Jansje Hengeveld
’t
Laatste kind van Wijnanda Stoffels en
Gerrit Hengeveld was Jansje Hengeveld (Jans).
Ze werd op 28 april 1866 in Elburg geboren, op
Bloemstraat 11. Haar vader heeft ze niet gekend.
Die stierf omstreeks deze tijd. Haar stiefvader
werd Arend Jan van de Kerk, met wie Wijntje
Stoffels in 1882 hertrouwde. Jans was toen al e en
jaar of zestien.
De familie van haar stiefvader beviel haar
kennelijk goed. Jans trouwde met een zoon uit
een eerder huwelijk van Arend Jan van de Kerk.
Op 14 mei 1892 trouwde ze in Meppel met Lukas
van de Kerk, een zoon uit Arend Jans tweede
huwelijk, met Hendrika Aleida Hofman (zie het
hoofdstuk Vrouwenlief hebber).
Lukas kwam in of omstreeks 1867 ter wereld,
om precies te zijn: te Meppel. Hij overleed eerder
dan Jansje.
een feestelijke dag in Meppel
Die veertiende mei in 1892 was toch al een
feestelijke dag in de Meppelse familietak. Tegelijk
met Jansje en Lukas trouwde Lukas’ nicht
Willemijntjen van de Kerk met Jochem Pleijsant.
Jammer genoeg ontdekte ik dat pas ná mijn
bezoek aan het Rijksarchief in Assen, op de
rechterhelft van de kopie van de huwelijksakte
van Jans en Lukas. De akte van Willemijntjen en
Jochem staat daardoor net niet helemaal op de
kopie. Gelukkig zijn slechts schaarse letters
weggevallen.
Lukas was, net als zijn vader, tuinier. Jans
staat zonder beroep geregistreerd.
Jansje Hengeveld overleed op zesenvijftigjarige
leeftijd in Zwolle, al woonde ze op dat ogenblik in
Meppel. Dit was op 17 november 1922, ’s middags
om half vijf, “in een huis staande aan de
Bleekerstraat”, zo weet de Zwolse versie van de
overlijdensakte.