Het vernieuwde jodiumbeperkt dieet bij schildklierkanker

Het vernieuwde jodiumbeperkt dieet bij schildklierkanker
Twee vierdejaars HBO-studenten Voeding & Diëtetiek aan de Hanzehogeschool te
Groningen, Minke Riensta en Sanne Santes, hebben het jodiumbeperkt
voorbereidingsdieet vernieuwd. Dit is gedaan, omdat er bij patiënten en medici veel
onduidelijkheid bestond over het jodiumbeperkt dieet. Het jodiumbeperkt
voorbereidingsdieet dient een patiënt te volgen als voorbereiding op de behandeling met
radioactief jodium bij schildklierkanker. Het jodiumbeperkt voorbereidingsdieet is
verbeterd in opdracht van het Eramus Medisch Centrum te Rotterdam, locatie Daniel
den Hoed.
Minke Riensta en Sanne Santes
In oktober 2009 is er een oproep geplaatst op de website van de Schildklierstichting. De titel
van deze oproep was: ‘Gezocht: mensen die een jodiumbeperkt voorbereidingsdieet gevolgd
hebben, ter voorbereiding op de behandeling met radioactief jodium’. Het doel van de oproep
was het werven van mensen die het jodiumbeperkt dieet hadden gevolgd en hun ervaringen
wilden delen middels een enquête, wellicht heeft u zelf gereageerd! Er zijn veel reacties op de
oproep ontvangen.
In dit artikel wordt de achtergrond en het resultaat van het onderzoek toegelicht.
Achtergrondinformatie bij het lezen van dit artikel
Mensen bij wie schildklierkanker is ontdekt, worden in eerste instantie geopereerd. De
schildklier wordt dan verwijderd. Omdat bij de operatie vaak niet alle cellen verwijderd
worden, worden deze laatste cellen verwijderd door de behandeling met radioactief
jodium. Doordat schildkliercellen de enige cellen in het menselijk lichaam zijn die
jodium opnemen, worden er geen andere cellen aangetast door de behandeling. Om er
voor te zorgen dat het radioactief jodium goed opgenomen wordt in de schildkliercellen,
dienen patiënten een week voor de behandeling met radioactief jodium een
jodiumbeperkt dieet te volgen. De schildkliercellen zullen dan vrijwel ‘leeg’ zijn en
kunnen daardoor beter het radioactief jodium opnemen.
Het probleem
Uit onderzoek is gebleken dat de jodiuminname van de Nederlandse bevolking te laag is,
hierdoor mag jodium sinds juni 2008 als gejodeerd zout behalve aan brood ook worden
toegevoegd aan broodvervangers en andere bakkerijproducten. Verder mag aan alle andere
voedingsmiddelen zout worden toegevoegd met ten hoogste 25 mg jodium/kilo. Het probleem
dat hieruit voortkomt, is dat patiënten die een jodiumbeperkt voorbereidingsdieet volgen, vaak
moeite hebben met de keuze van de juiste voedingsmiddelen. Patiënten die het jodiumbeperkt
dieet volgen, weten niet precies welke voedingsmiddelen wel en niet zijn toegestaan.
Daardoor ontstaat er onzekerheid onder de patiënten en wordt er veel gebeld met de diëtisten
van het betreffende ziekenhuis. Ook onder de diëtisten heerst onduidelijkheid over de
toevoeging van jodium aan voedingsmiddelen.
Voor een diëtist is het onmogelijk om van elk voedingsmiddel te weten of dit jodium bevat.
Het was daarom noodzakelijk om het jodiumbeperkt dieet te vernieuwen en bij te stellen aan
de huidige wetgeving voor de toevoeging van jodium aan voedingsmiddelen, zodat het voor
de patiënt en de diëtist duidelijk is welke voedingsmiddelen wel/niet gebruikt kunnen worden
tijdens het dieet.
Het doel
Het voornaamste doel van de opdracht was het verbeteren van de toepasbaarheid van het
jodiumbeperkt voorbereidingsdieet. Doordat patiënten hierdoor het dieet beter kunnen volgen,
zal de behandeling met radioactief jodium bij schildklierkanker mogelijk effectiever worden.
Het literatuuronderzoek
Om de opdracht tot een succesvol einde te brengen, is er allereerst veel literatuuronderzoek
gedaan. Hierbij is onder andere onderzoek gedaan naar de wettelijke bepalingen voor de
toevoeging van jodium aan voedingsmiddelen, het jodiumgehalte dat van nature in
voedingsmiddelen voorkomt en jodium dat is toegevoegd aan voedingsmiddelen. Daarnaast is
het huidige jodiumbeperkt dieet van het Erasmus Medisch Centrum vergeleken met diëten
van andere ziekenhuizen in Nederland.
De enquête
Naast literatuuronderzoek is er ook praktijkonderzoek uitgevoerd. Dit praktijkonderzoek is
uitgevoerd door middel van een enquête die is verspreid via de site van de Schildklierstichting
en het Schildklierforum. Daarnaast is de enquête verspreid onder ex-patiënten van het
Erasmus Medisch Centrum. Uit deze enquête was te concluderen dat het jodiumbeperkt dieet
matig positief tot positief ontvangen werd bij alle patiënten. Ook kwam er in de enquête naar
voren dat er nog veel onzekerheid bestond bij de patiënten, bij de keuze van
voedingsmiddelen (zie grafiek 1). Naast de enquête is er een interview gehouden met een
patiënt. Dit interview heeft voornamelijk praktische tips opgeleverd, die weer zijn verwerkt in
de patiëntenbrochure.
Grafiek: Het was mij duidelijk welke voedingsmiddelen ik wel mocht gebruiken
Het vernieuwde dieet
Aan de hand van alle bovenstaande informatie is een patiëntenbrochure opgesteld. Het
belangrijkste onderdeel van de brochure is de dieetlijst. In de dieetlijst is per productcategorie
aangegeven welke voedingsmiddelen wel zijn toegestaan en welke voedingsmiddelen niet zijn
toegestaan. Indien een voedingsmiddel wel is toegestaan, wordt dit aangegeven met een groen
lachend gezichtje. Indien het voedingsmiddel niet is toegestaan, wordt dit aangegeven met een
rood bedroefd gezichtje. Indien achter een voedingsmiddel een blauw neutraal gezichtje staat,
betekent dit dat patiënten op het etiket moeten kijken of het voedingsmiddel is toegestaan. De
patiënten dienen dan op het etiket te kijken of het voedingsmiddel gejodeerd zout of
ongejodeerd zout bevat, dit is bijvoorbeeld het geval bij crackers.
Hoe dit lezen van het etiket werkt, wordt uitgelegd in het hoofdstuk ‘Tips’ van de
patiëntenbrochure. Naast het lezen van etiketten, wordt in het hoofdstuk ‘Tips’ ook uitleg
gegeven over het eten van brood en het gebruik van jodiumloos keukenzout. Naast de
dieetlijst en de praktische tips, bevat de brochure ook algemene richtlijnen. In deze algemene
richtlijnen worden de belangrijkste aspecten van het jodiumbeperkt dieet aangegeven. Deze
aspecten zijn: het niet drinken van leidingwater, het gebruik van ongejodeerd keukenzout, het
vermijden van zeevis, schaal- en schelpdieren, zeewier en algen, het vermijden van de
kleurstof E-127 en het vermijden van niet-voedingsmiddelen die jodium bevatten.