Investeren in sociale innovatie

Investeren in sociale
innovatie
Samen anders kijken
April 2015
Investeren in sociale innovatie
1
Hoe Social Impact Bonds maatschappelijke
uitdagingen oplossen
Samen anders kijken
De afgelopen jaren is een kleine revolutie begonnen, die steeds
grotere vormen aanneemt. De ‘solution revolution’. Daarin
staat de verandering centraal van een overheid-gedomineerd
model naar een model waarin de overheid slechts één van
de betrokken partijen is. Burgers, bedrijven, ondernemers en
investeerders zoeken steeds vaker elkaar op wanneer het gaat
om het oplossen van maatschappelijke problemen, in plaats
van te kijken naar de overheid.
Dit leidt tot nieuwe business modellen die de
bestaande maatschappelijke problemen efficiënter en
effectiever oplossen, en waarbij de oude scheidslijnen
tussen publiek en privaat meer en meer vervagen. In
het licht van deze solution revolution is ook de ‘Social
Impact Bond’ (SIB) in opkomst. Een SIB is een innovatief
financieel model waarbij private investeringen worden
aangetrokken voor de financiering van (innovatieve)
interventies op complexe beleidsvelden, en waarbij
het rendement aan investeerders wordt terugbetaald
zodra afgesproken resultaten zijn bereikt. Een SIB
biedt daarmee voor overheden de kans om meetbare
maatschappelijke effecten te realiseren tegen een (zeer)
beperkt risico en in veel gevallen ook nog eens tegen
lagere kosten.
2
Publiek- private samenwerking als vertrekpunt
voor een SIB
Door verschillende partijen, zowel publiek als privaat,
op een slimme manier samen te brengen is het in veel
gevallen mogelijk om maatschappelijke vraagstukken
efficiënter en effectiever op te lossen. Dit biedt
mogelijkheden om interventies privaat te financieren,
om vervolgens, zodra de beoogde maatschappelijke
effecten daadwerkelijk zijn gerealiseerd, een vergoeding
uit te keren vanuit de besparing die de interventie heeft
opgeleverd. Hiermee wordt het financiële risico van de
overheid (en daarmee de belastingbetaler) verlegd naar de
private investeerders.
Dit vraagt om een samenwerkingsverband tussen verschillende publieke en private partijen: de overheid, een of
meerdere ondernemers, impact investeerder(s), een intermediair en een onafhankelijke beoordelaar. Een initiatief
start met een idee voor een innovatieve oplossing voor
een maatschappelijk probleem en het opstellen van een
rendabele business case. De intermediair stelt het contract
op tussen de betrokken partijen, werft het kapitaal van
de investeerders en fungeert als bemiddelaar door het
gehele proces. Een onafhankelijke beoordelaar evalueert
na afloop of de beoogde resultaten zijn behaald, en welke
vergoeding wordt uitgekeerd aan de investeerders. Bij
resultaat lopen de investeringen inclusief rendement via de
intermediair terug naar de investeerders. Deze combinatie
van partijen maakt het voor een onderneming mogelijk
een innovatieve maatschappelijke interventie uit te voeren.
De samenwerking is er één van gelijkwaardigheid.
1.Een contract is gesloten met de overheid waarin zij
toezeggen een bepaald rendement te bieden voor
een behaald resultaat met sociale impact
Ministerie of
overheidsinstelling
Intermediair
$
Investeerders
$
2.Op basis van het contract wordt er vooraf geld op
gehaald bij de investeerders
3.De sociaal ondernemer(s) ontvang(t)(en) het
benodigde werkkapitaal om het gespecificeerd
resultaat te kunnen bewerkstelligen
(Sociaal)
ondernemer(s)
Onafhankelijk
beoordelaar
4.Gebaseerd op de mate waarin het resultaat is
bereikt, zoals bepaald door de onafhankelijk
beoordelaar, betaalt de overheid investeerders
via de intermediair
Investeren in sociale innovatie
3
Daarin staat de verandering centraal van een overheid-gedomineerd model naar een model waarin de overheid
slechts één van de betrokken partijen is. Burgers, bedrijven, ondernemers en investeerders zoeken steeds vaker
elkaar op wanneer het gaat om het oplossen van maatschappelijke problemen, in plaats van te kijken naar de
overheid. Dit leidt tot nieuwe business modellen die de bestaande maatschappelijke problemen efficiënter en
effectiever oplossen, en waarbij de oude scheidslijnen tussen publiek en privaat meer en meer vervagen. In het licht
van deze solution revolution is ook de ‘Social Impact Bond’ (SIB) in opkomst. Een SIB is een innovatief financieel
model waarbij private investeringen worden aangetrokken voor de financiering van (innovatieve) interventies
op complexe beleidsvelden, en waarbij het rendement aan investeerders wordt terugbetaald zodra afgesproken
resultaten zijn bereikt. Een SIB biedt daarmee voor overheden de kans om meetbare maatschappelijke effecten te
realiseren tegen een (zeer) beperkt risico en in veel gevallen ook nog eens tegen lagere kosten.
4
Een Social Impact Bond biedt grote voordelen
voor de overheid
Een SIB kan belangrijke maatschappelijke effecten
realiseren tegen een verlaagd financieel risico en biedt
verschillende voordelen voor de overheid.
Effectievere besteding van publieke middelen
De huidige tijd vraagt van overheden dat zij selectief
en strategisch omgaan met de allocatie van publieke
gelden. In een impact bond wordt het benodigde
kapitaal geleverd door de impact investeerders om
het initiatief op gang te brengen, en zij worden
enkel terugbetaald indien met de interventie het
beoogde effect is bereikt. (Social Finance, 2011;
Social Impact Investment Taskforce, 2014; Ha, 2013).
Hierdoor worden publieke middelen enkel besteed
aan succesvolle interventies. Doordat middelen
vooraf beschikbaar worden gesteld kunnen impact
bonds tevens een verschuiving op gang brengen
van remediërende programma’s naar preventieve
programma’s waardoor veel kosten kunnen worden
bespaard in het heden en in de toekomst (Deloitte,
2014).
Innovatie
Social Impact Bonds werken innovatie in de hand
doordat de ondernemers een deel van het financiële
risico dragen en hierdoor geprikkeld zijn om de meest
effectieve en efficiënte manier te zoeken voor de
uitvoering van de interventie.
Focus op (duurzaam) resultaat
In een SIB wordt het succes bepaald door de
daadwerkelijk behaalde resultaten en de langdurige
effecten van de interventie: meten is weten. Het
ontwerp van de SIB vereist een objectieve benadering
voor het beoordelen van het resultaat. De gewenste
uitkomsten dienen daarom gemeenschappelijk te
worden vastgesteld en meetbaar gemaakt door de
betrokken actoren. Door het gebruik van objectieve
meetmethoden in een SIB zijn stakeholders in staat
om knelpunten kritisch te analyseren en te begrijpen,
voortgang te traceren en te focussen op duurzaam
resultaat.
Multidisciplinaire aanpak
Veel maatschappelijke vraagstukken kunnen niet
eenzijdig worden aangepakt. In veel gevallen zullen
deze kwesties vragen om een multidisciplinaire aanpak.
Zo kan voor de succesvolle herintreding van een
delinquent het zoeken van werk, hulp bij verslaving en
huisvestingsadvies nodig zijn. Bij het tot stand komen
van een business case voor een SIB zoeken actoren
uit verschillende sectoren en disciplines elkaar op
om tot de meest efficiënte oplossing te komen. Deze
ketenbrede oplossing met meerdere actoren is door
middel van een SIB eenvoudiger te financieren dan via
traditionele werkwijzen.
Samen anders doen
Volksgezondheid: California Health Impact Bond tegen Astma
In de stad Fresno in California lijdt 20 procent van de bevolking aan astma, ten opzicht van 8 procent
nationaal. Om dit percentage te laten dalen is er met behulp van een SIB een preventief programma ingericht
met als doel: betere voorlichting en preventieve veranderingen in het huis en gedrag van de patiënten,
waardoor patiënten gezonder worden. Investeerders worden beloond zodra er een significante vermindering
van astmapatiënten is gerealiseerd. Verzekeringen en werkgevers kunnen hiermee 30 tot 40 procent
besparing per persoon realiseren aan noodbezoeken en andere zorgkosten. Momenteel bedragen deze kosten
meer dan $5.000,- per individu (Badawy, 2012).
Investeren in sociale innovatie
5
Samen anders doen
Werkloosheid: Werkplaats Rotterdam Zuid
Onlangs hebben Deloitte, gemeente Rotterdam, intermediair Social Impact Finance en Werkplaats Rotterdam
Zuid BV, een intentieovereenkomst getekend voor het creëren van een van de eerste SIB van Nederland:
Werkplaats Rotterdam Zuid (WRZ). Op de werkplaats worden filialen van deelnemende firma’s uit verschillende
sectoren fysiek samengebracht op één plek in Rotterdam Zuid. Zij leiden werkzoekenden uit de regio op
innovatieve wijze op. Geselecteerde kandidaten krijgen direct een arbeidscontract aangeboden en worden
ondergebracht bij een van de Rotterdamse bedrijven die deelnemen in de WRZ. De impact investeerders
ontvangen een prestatiebeloningen naar gelang de besparingen in het aantal WWB uitkeringen dat dankzij
WRZ wordt gerealiseerd (Deloitte, 2015).
Uitdagingen voor het succesvol maken van het
instrument SIB
De afgelopen tijd hebben Deloitte en Social Impact
Finance ervaring opgedaan met het opzetten en
afsluiten van Social Impact Bonds. De ervaring die
daarbij is opgedaan toont dat er nog een aantal
belangrijke uitdagingen zijn om het instrument SIB
richting de toekomst grootschalig te kunnen inzetten.
Uitgebreid begrip van kwantificeerbare
besparingen
Indien een interventie het beoogde resultaat heeft
behaald en besparingen heeft opgeleverd ontvangen
de investeerders een vergoeding uit de gemaakte
besparingen. Om een vergoeding vast te stellen is het
dan ook van belang dat overheden een uitvoerig begrip
hebben van de samenhang tussen gekwantificeerde
besparingen en de behaalde uitkomsten (Warner, 2013;
Liebman, 2011)
Helder geformuleerde metingen en een
verschuiving naar resultaatgerichte dienstverlening
Objectieve uitkomsten zijn vaak lastig te definiëren.
Voor een succesvolle SIB is het van belang dat
alle partijen het eens worden over de beoogde
doelstellingen en een objectief mechanisme vinden
om resultaten door een onafhankelijke partij te laten
evalueren (Fox & Albertson, 2013). Hierbij is een lange
termijn visie voor alle partijen onmisbaar.
6
Direct toeschrijven van uitkomsten
Het is van belang voor het ontwerp van de SIB dat
er een direct verband is tussen de interventie en de
uitkomsten. Dit kan in de praktijk een uitdaging zijn
vanwege macro- en micro-economische, en de socioculturele impact op maatschappelijke vraagstukken.
In de beoogde SIB rondom het project Werkplaats
Rotterdam Zuid is dan ook tussen de betrokken partijen
overeengekomen dat er een controlegroep wordt
ingericht waardoor exact kan worden vastgesteld
wat de winst is van de interventie ten opzichte van de
‘neutrale’ situatie.
Bestaande kaders als barrière
Het toepassen van een SIB is zeker nog geen
gemeengoed voor overheden. SIBs passen dan ook
niet te allen tijde automatisch binnen de heersende
beleids- en / of financiële kaders. Mocht de overheid
richting de toekomst SIBs daadwerkelijk als een
succesvol instrument willen inzetten dan vraagt dit
dus ook van de overheid om innovatie en, het waar
nodig, loslaten van de bestaande kaders. Met de inzet
van een SIB kunnen gemeenten besparingen realiseren
die niet door Het Rijk worden afgeroomd, maar deze
besparingen kunnen worden ingezet om andere sociale
uitdagingen op te pakken.
Social Impact Bonds vereisen een ‘mindshift’ van
de betrokken actoren
Zoals eerder aangegeven zijn wij van mening dat
nieuwe, innovatieve, meer efficiënte en meer effectieve
oplossingen kunnen worden gevonden voor grote
maatschappelijke en sociale kwesties, wanneer wordt
gekozen voor een grensoverschrijdende aanpak met
samenwerkende partijen uit verschillende disciplines.
Dit vraagt in onze ogen wel om een mindshift van alle
betrokken partijen:
Impact investeerders: van finance first naar impact
first
De investeerders zullen een mindshift moeten maken
van het vooropstellen van financiële belangen naar
het vooropstellen van de te bereiken impact. Het
belang van impact investeerders ligt bij op duurzame
wijze besteden van hun investeringen. Binnen een SIB
wordt de sociale impact van een interventie meetbaar
gemaakt, waardoor voor investeerders zichtbaar wordt
of hun geld goed en/of op welke wijze besteed is.
Aan de andere kant dwingt een SIB-constructie wel
zakelijkheid af, dat tot uitdrukking komt in een sociaal
rendement op de investering. Door zowel sociale
impact als financiële zakelijkheid in een SIB te borgen,
maakt het voor impact investeerders aantrekkelijk.
Adviseurs: van uurtarieven naar betaling voor
succes
De grensoverschrijdende kennis, expertise en het
netwerk van adviesbureaus zijn van grote toegevoegde
waarde bij de ondersteuning van projecten in de
publieke sector. Om een SIB succesvol tot stand te
brengen is het van belang dat een onafhankelijke
derde partij betrokken is voor begeleiding van het
proces, opstellen van de business case en achteraf
vaststellen van de resultaten. Deze taken zijn op het
lijf geschreven van adviseurs, echter vraagt dit wel om
een ander verdienmodel. Men moet zich bereid tonen
om op lange termijn in projecten mee te werken en pas
betaald te worden zodra de resultaten aantoonbaar
behaald zijn.
De overheid: van opdrachtgever naar solution
enabler
De overheid zal zich bewust moeten zijn dat zij
binnen de ‘solution economy’ gewoon één van
de deelnemende partijen is. Er is dus sprake van
gelijkwaardigheid en niet, zoals nu vaak het geval
is, opdrachtgeverschap. De overheid kan ter
ondersteuning van het innovatieve proces wel haar
bindende kracht inzetten om bruggen te slaan tussen
sectoren en het delen van kennis aan te moedigen.
Samen anders doen
Afvalrecycling en Werkgelegenheid: Urban Mining in Limburg
Het M3 Recyclepark zal de motor worden van de fysieke herstructurering en van de verbetering van de
sociaal economische positie van de bewoners in stadsregio Parkstad Limburg. Deze regio staat voor een
grote opgave wat betreft de herstructurering van bijvoorbeeld de woningvoorraad als gevolg van vergrijzing,
ontgroening en krimp van de bevolking alsmede het terugleiden van mensen naar de arbeidsmarkt. Het
initiatief is gebaseerd op de combinatie van hergebruik van vrijkomende grondstoffen uit de geplande sloop
van duizenden woningen in de regio en de participatie van bewoners met een afstand tot de arbeidsmarkt bij
het terugbrengen van deze grondstoffen op de markt. Niet alleen worden er besparingen op uitkeringslasten
gerealiseerd, ook worden grondstoffen hoogwaardig hergebruikt.
Investeren in sociale innovatie
7
Referenties
• Badawy, M. (2012). California city seeks to cut asthma rate via bond issue. New York.
• Deloitte Canada (2014). Paying for outcomes: solving complex societal issues through Social Impact Bonds.
• Deloitte Nederland (2015). Werkplaats Rotterdam-Zuid: Ondernemers in Rotterdam Rijnmond hervinden kunst
van werkgeverschap.
• Eggers, W.D., & Macmillan, P. (2013). The Solution Revolution: How Business, Government, and Social
Enterprises Are Teaming Up to Solve Society’s Toughest Problems. Boston: Harvard Business Press Books.
• Fox, C., & Albertson, K. (2011). Payment by results and Social Impact Bonds in the criminal justice sector: New
challenges for the concept of evidence-based policy?. Criminology and Criminal Justice, 1-19.
• Ha, A. (2013). Social Impact Bonds: opportunities and next steps. Barefoot Economic Services.
• Liebman, J.B. (2011). Social Impact Bonds: A promising new financing model to accelerate social innovation
and improve government performance. Center for American Progress, Doing What Works, Washington D.C.
• Social Finance (2011). A Technical Guide to Developing Social Impact Bonds. London, UK.
• Social Impact Investment Taskforce (2014). Impact Investment: The Invisible Heart of Markets: Harnessing the
power of entrepreneurship, innovation and capital for public good.
• Warner, M.E. (2013). Private finance for public goods: Social Impact Bonds. Journal of Economic Policy Reform,
16(4), 303-319.
8
Over de auteurs
Daniël Charité
Daniël Charité is manager bij GovLab NL en maakt grote
technologische en sociale innovaties, zoals robotics,
artificial intelligence, 3D-printing en augmented reality,
tastbaar en praktisch toepasbaar voor overheden. Zijn
voornaamste drijfveer in zijn werk voor de publieke
sector is de sector meer vernieuwend, innovatiever,
beter, efficiënter en effectiever te maken èn als het
even kan met minder regels. Social Impact Bonds
ziet hij als een manier om de sector te verbeteren en
maatschappelijke problemen op te lossen.
Sabine Plantinga
Sabine Plantinga is consultant bij Deloitte en zij
ziet mogelijkheden in co-creatie en crowdsourcing
in combinatie met technologische ontwikkelingen
voor zowel de overheid en kennisinstellingen als het
bedrijfsleven. De uitdaging om deze mogelijkheden
om te zetten in praktische toepassingen en goed
functionerende samenwerkingsverbanden voor deze
partijen is wat haar drijft in haar werk. Social Impact
Bonds zijn een manier om efficiënte oplossingen die
ontstaan uit deze samenwerkingen te financieren.
Samuel Oudkerk
Samuel Oudkerk is Founding Partner bij Social Impact
Finance B.V. met als doel maatschappelijk uitdagingen
in de zorg-, onderwijs- en sociale domein op
innovatieve wijze te financieren. Impact Bonds, oftewel
een pay-for-success bond, zijn een mooi innovatief
financieringsmiddel om ‘impact investing’ vorm te
geven. Zijn opvatting is dat door een klein percentage
van de mondiale investeringsmarkten voor impact
investeringen te ontsluiten, grote sociale en ecologische
uitdagingen aangepakt kunnen worden.
Alex Kager
Alex Kager is masterstudent bestuurskunde aan de
Erasmus Universiteit Rotterdam en is bij Deloitte
betrokken in projecten op het gebied van innovatie
in de publieke sector. Hij ziet grote mogelijkheden
in technologische en sociale innovaties om een
nieuwe, betere overheid en samenleving tot stand te
brengen. Creatieve oplossingen bedenken voor nieuwe
soort maatschappelijke uitdagingen en daarmee
experimenteren heeft volgens hem de toekomst in een
snel veranderende wereld.
Investeren in sociale innovatie
9
Contactgegevens
Daniël Charité
Deloitte
+31 (0)6 1004 2551
[email protected]
www.deloitte.nl/govlab
Samuel Oudkerk
Social Impact Finance
+31 (0)6 1104 1696
[email protected]
www.socialimpactfinance.nl
10
Investeren in sociale innovatie
11
Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee (“DTTL”), its network
of member firms, and their related entities. DTTL and each of its member firms are legally separate and independent entities. DTTL (also
referred to as “Deloitte Global”) does not provide services to clients. Please see www.deloitte.nl/about for a more detailed description of
DTTL and its member firms.
Deloitte provides audit, consulting, financial advisory, risk management, tax and related services to public and private clients spanning
multiple industries. With a globally connected network of member firms in more than 150 countries and territories, Deloitte brings worldclass capabilities and high-quality service to clients, delivering the insights they need to address their most complex business challenges.
Deloitte’s more than 210,000 professionals are committed to becoming the standard of excellence.
This communication contains general information only, and none of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, its member firms, or their related
entities (collectively, the “Deloitte network”) is, by means of this communication, rendering professional advice or services. No entity in
the Deloitte network shall be responsible for any loss whatsoever sustained by any person who relies on this communication.
© 2015 Deloitte The Netherlands