voorbereiding ges - Sint-Jozef Sint

De Groote Oorlog
Dag van de Geschiedenis
11 maart 2014
VOORBEREIDING GES
d
a
R
a
E
r IE T
P
g
T
N
I
e
S
F
t
E
1sNT-JOZ
SI
1 De Belle Epoque
De periode van 1870 tot 1914 wordt de ’Belle Epoque’ [1] genoemd. In
Blankenberge zijn daar nog heel wat bewijzen van te vinden. Het is een
periode waarin de rijkere families, de burgerij, het goed hebben. De
meerderheid van de bevolking werkt in de industrie [2] of de landbouw.
Zij zijn vaak arm en kunnen niet lezen of schrijven.
!
2 België aan het begin van de 20ste eeuw
Aan het begin van de 20ste eeuw is België een heel welvarend land. Het
is de vijfde grootste wereldeconomie en Antwerpen is, na New York, de
tweede grootste haven van de wereld. Maar die rijkdom komt enkel de
kleine groep van de hoge burgerij ten goede.
!
3 Europa aan het begin van de 20ste eeuw
In diezelfde periode stijgen de spanningen tussen verschillende
Europese landen. Frankrijk en Duitsland vochten in 1870-1871 nog maar
pas een oorlog uit. Duitsland had die gewonnen en Frankrijk had gebied
(Elzas en Lotharingen) moeten afstaan aan Duitsland [3].
En tussen Oostenrijk-Hongarije en Rusland bestond ook onenigheid
bron 1 Affiche periode Belle Epoque
(stadsarchief Blankenberge)
omdat beide landen meer invloed wilden in het Balkangebied. Duitsland
steunde in dit conflict de Oostenrijkse zaak. Italië was dan weer in ruzie
met Frankrijk omdat ze dezelfde kolonie (Tunesië) wilden in NoordAfrika. Groot-Brittannië en Duitsland voerden strijd om de wereldheerschappij. Zo ontstonden in de 19de eeuw geleidelijk twee bondgenootschappen [4 en 5] die tegenover elkaar kwamen te staan:
Frankrijk, Groot-Brittanië en Rusland aan de ene kant; Duitsland, Italië
en Oostenrijk-Hongarije aan de andere kant. !
4 België, een neutrale staat …
Ons land was in 1830 als neutrale bufferstaat opgericht om de vrede in
Europa te bewaren. Daarom verwachtte onze regering niet in een
Europees conflict te worden betrokken. Precies omdat we dachten dat
we als neutrale staat nooit zouden aangevallen worden, had ons land
zelfs geen sterk leger.
bron 2 Industrie in België: kartonfabriek Winderickx 1902 (www.herisem.be)
bron 3 De oorlog tussen Frankrijk en Pruisen (www.emersonkent.com)
bron 4 De kaart van Europa in 1914 (www.emersonkent.com)
bron 5 Een spottende kaart van Europa (Louis Raemaekers, 1915)
5 Een klein vonkje doet een groot vuur ontstaan …
Ondertussen had Oostenrijk-Hongarije (bevriend met Duitsland) in 1914
net Bosnië ingelijfd. Uit verzet schoot een Bosnische student de
Oostenrijkse troonopvolger, prins Franz Ferdinand en zijn vrouw Sophie
neer [6]. De moordaanslag gebeurde met steun van Servië, waardoor
Oostenrijk-Hongarije Servië de oorlog verklaart én hiervoor de
goedkeuring krijgt van het bevriende Duitsland …
!
Servië vraagt op haar beurt steun aan Rusland en zo raken de bondgenootschappen [4 en 5] met elkaar in oorlog: Oostenrijk-Hongarije,
samen met Duitsland en Italië tegenover Rusland, samen met Frankrijk
en Groot-Brittannië. !
6 Het front verlegt zich naar … België!
Duitsland (bevriend met Oostenrijk-Hongarije) was al langer van plan
Frankrijk aan te vallen en grijpt de Balkancrisis met beide handen aan
bron 6 De moord op Franz Ferdinand
(www.beeldbank.nl)
om dit te doen via … België! Koning Albert I [8] wil het Duitse leger niet
zomaar laten passeren en weigert de doorgang. Zo valt Duitsland op 4
augustus ons land binnen [9 en 10]. Duizenden vrijwilligers melden zich
in België aan voor het leger. Zij willen de grenzen van hun land koste wat
het kost verdedigen.
!
Maar in vergelijking met het sterke, goed bewapende en perfect
georganiseerde Duitse leger [7], waren onze manschappen niet getraind
(vrijwilligers!), niet goed bewapend en niet georganiseerd (België was
een neutrale staat en verwachtte geen oorlog).
Ook al verzette ons leger zich dapper, toch moest het zich terugtrekken
tot achter de IJzer in West-Vlaanderen. De steun die van het bevriende
Frankrijk en Groot-Brittannië werd verwacht, liet te lang op zich wachten
en het kleine België kon de Duitse aanvallers niet alleen aan … tot de
natuur en een wakkere sluizenwachter hen een handje komen helpen!
bron 7 Een colonne Duitse troepen tijdens hun niet te stuiten opmars door Noord-Frankrijk
in augustus 1914. (www.wereldoorlog1418.nl)
bron 8 Infographic Belgisch koningshuis
(www.deredactie.be, 13/07/2013)
bron 9 Gazet van Antwerpen, 4 augustus 1914 (www.gva.be)
bron 10 Het Volk, 24 augustus 1914 (www.forumeerstewereldoorlog.nl)
7 De Duitse aanval wordt gestopt aan de IJzer
Ons uitgeputte leger graaft zich in achter de IJzer. Na de IJzerslag zet
sluizenwachter Karel Cogge het sluizencomplex in Nieuwpoort in
werking en laat de oostelijke IJzervlakte overstromen zodat het
oprukkende Duitse leger tot stilstand wordt gebracht [13]. In het zuiden
van de provincie West-Vlaanderen duurt de Slag om Ieper tot 22
november waarbij de (eindelijk) ter hulp geschoten geallieerden (Fransen
[11], maar vooral Britten) de Duitsers weten tegen te houden voor Ieper
(de Ieperboog) [18]. Beide legers nemen stellingen in achter een
uitgebreid netwerk van loopgraven: de stellingenoorlog is begonnen en
zal vier jaar lang duren. In die vier jaar zal geen enkele partij erin slagen
een doorbraak te forceren. bron 11 Franse uniformen voor en na 1916
(www.forumeerstewereldoorlog.nl)
8 Het begin van een wereldoorlog …
bron 12 Het westers front (www.devinkmapdesign.co.uk)
!
Het front liep van Nieuwpoort tot aan de Zwitserse grens (700 km) [12].
Ook aan de grens met Rusland werd gevochten. Alle bondgenoten (=
vrienden) van de oorlogvoerende landen (Duitsland, Frankrijk, Rusland
…) geraakten bij deze oorlog betrokken. Omdat al deze landen ook
kolonies hadden in Afrika en Azië, werden ook die kolonies erbij
betrokken. Aan het westelijk front sneuvelden niet alleen Duitsers,
Belgen, Fransen, Britten, Australiërs, Nieuw-Zeelanders, Ieren,
Amerikanen en Canadezen, maar ook Congolozen, Turken, Indiërs …
bron 13 Kaarten van de frontstreek
9 Stellingenoorlog aan de IJzervlakte
Het Belgische leger had zich na de IJzerslag teruggetrokken achter de
IJzer. Doordat aan Duitse kant de hele IJzervlakte gedurende vier jaar
onder water werd gezet, kon ons leger behoorlijk goed stand houden.
Maar in vergelijking met het Britse beroepsleger, waren onze,
voornamelijk Vlaamse, soldaten vaak ondervoed, kregen ze te weinig
rust en begrepen ze de Franstalige legerleiding niet … !
10 Stellingenoorlog in de Ieperboog
Ten zuiden van de IJzervlakte, vanaf Ieper, kon men het land niet onder
water zetten en moest dit stukje België tot aan de Franse grens
verdedigd worden vanuit de loopgraven [14 en 15]. De geallieerden
hielden de Duitser na de Eerste Slag om Ieper staande. Beide legers
groeven zich in in de loopgraven. Het waren vooral de Britten die dit
stuk verdedigden. Vanaf de Franse grens hielden de Fransen, gesteund
door de geallieerden, stand tegen de Duitse aanvallers. !
Het Duitse leger had vanaf 1914 tot 1917 vooral de hoger gelegen delen
van ‘de Ieperboog’ in handen (o.a. De Wijtschate Heuvelrug). Dit
betekende voor hen een enorm voordeel: zij hadden overzicht en
konden alle bewegingen van de geallieerden gadeslaan. Bovendien had
de frontlijn er de boogvormen van een omgekeerde S. Dit was zeer
gevaarlijk omdat de vijand je vanuit drie hoeken kon beschieten. Dit stuk
front kreeg van de geallieerden dan ook de naam: Salient (= saillant of
frontboog). In dit gedeelte van de Westhoek werd dan ook heel hevig
strijd gevoerd.
bron 14 Foto’s Duitse (links), Franse (rechtsboven) en Ierse (midden rechts) en Britse
soldaten (rechtsonder) op verschillende locaties langs het front.
bron 15 Foto’s van het leven aan het front.
11 Van stellingenoorlog naar oorlog onder de grond …
De geallieerden hadden de Duitsers bij Ieper wel tot staan gebracht,
maar moesten de tactisch interessantere heuvels dus aan de Duitsers
laten … Om de vijand uit de loopgraven te krijgen, werden nieuwe
wapens uitgevonden [17]: in 1915 gebruikten de Duitsers voor het eerst
bron 16 Kanaries werden
gebruikt om de tunnelbouwers te waarschuwen
wanneer er te weinig
zuurstof in de tunnels
was.
(www.beneathhill60.com.au
/background.htm)
chloorgas. Dit nieuwe wapen betekende het startschot voor de Tweede
Slag bij Ieper waarbij Duitse troepen enige terreinwinst boekten (onder
andere Hooge en Hill 60). In 1915 wisten de geallieerden met succes een netwerk van onderaardse tunnels te graven [15, 16, 18]. Die liepen tot vlak onder Duitse
doelwitten waar dieptemijnen werden geplaatst en tot ontploffing
werden gebracht.
Ook de Duitsers groeven tunnels. Zij hadden echter meer dan de
geallieerden af te rekenen met een laag drijfzand in de bodem waar ze
moeilijk door geraakten. De geallieerden, die in de lager gelegen delen
zaten, kwamen die bodemlaag minder vaak tegen en vonden bovendien
een manier om er toch door te geraken. Daardoor hadden zij een
voorsprong in de ondergrondse oorlog en wisten zij meer vijandelijke
bron 17 Kaart van de tunnels
in de Wijtschateboog.
(http://www.zerohour.be/Plan/
kaart.html)
stellingen te ondergraven.
bron 19 Hooge, 18 September
1917, een tunnel, 25 meter onder
grond, gegraven door de 1st
Australian Tunnelling Company.
Omwille van de natte bodem
moesten de gangen verstevigd
worden met hout. Sergeant A.
Hood is tot aan zijn knieën in de
modder gezakt.
(http://fffaif.org.au/?p=7495)
bron 18 Krantenartikel De Morgen, 6 februari 2014 (www.demorgen.be)
12 De Mijnenslag van 7 juni 1917
Na drie jaren stellingenoorlog en talloze verliezen aan beide kanten, was
de frontlijn tot 1917 haast ongewijzigd gebleven. Op 7 juni wisten de
geallieerden de heuvelruggen op de Duitsers te veroveren dankzij een
geniaal plan. Via het tunnelnetwerk [16] hadden ze twintig dieptemijnen
onder verschillende vijandelijke strategische stellingen in de Ieperboog
[19] geplaatst. Negentien ervan wisten ze op de nacht van 7 juni om
03.10 u. tot ontploffing te brengen. De explosies waren enorm en de
vijand was totaal verrast. Deze Mijnenslag van Mesen bereidde de Derde
Slag bij Ieper (ook wel de Slag bij Passchendaele genoemd) voor. Deze
aanval had de geallieerden de doorbraak tot aan de Vlaamse havens
Oostende en Zeebrugge moeten bieden, maar eindigde slechts tien
kilometer verderop in … de modder. Bij deze veldslag zetten de Duitsers
voor het eerst mosterdgas (of ‘Yperiet’) in [21]. Een kwart miljoen
soldaten lieten bij deze slag, de Hel van Passchendaele, het leven. Amper enkele maanden later (in april 1918) zouden de Britten dit zopas
veroverde terrein alweer aan de Duitsers verliezen bij het Lente-offensief.
bron 20 De Ieperboog
bron 21 Australische soldaten met gasmaskers.
bron 22 Nieuw-Zeelandse soldaten kijken naar de tanks
die oprukken naar de heuvelrug van Mesen tijdens de
aanval van 7 juni 1917. (www.ww1westernfront.gov.au)
13 Het eindoffensief
Vanaf 28 september 1918 organiseerden de geallieerden samen met
België een eindaanval. Het Belgische leger viel de vijand aan tussen
Diksmuide en Ieper en tegelijkertijd viel het Britse leger aan ten zuiden
van Ieper. Zo drongen ze de Duitsers tegen half oktober terug buiten het
frontgebied. !
14 Ondertussen in Verdun en de Somme …
In het noorden van Frankrijk vonden vier jaar lang al even hevige
gevechten plaats aan de frontlijn ter hoogte van Verdun en de Somme
… En ook aan het oostfront woedde de oorlog in alle hevigheid tussen
Duitsland en Rusland. Een wereldoorlog weet je nog … !
15 Een wapenstilstand brengt een einde aan Wereldoorlog I
De Groote Oorlog maakte ondertussen meer dan tien miljoen doden en
nog veel meer gewonden. Bovendien brak in 1918-1919 wereldwijd de
‘Spaanse ‘ griep uit, een ziekte die mensen massaal de dood in joeg (20
miljoen doden). bron 23 Foto genomen juist na het
ondertekenen van de Wapenstilstand op 11
november 1918 in het bos van Compiègne.
De oorlog én deze griepepidemie zorgden ervoor dat Europa letterlijk
uitgeteld was. Grote delen van Europa waren verwoest en de
oorlogvoerende landen waren failliet. De Duitse en Oostenrijkse keizers
waren ondertussen afgetreden en de Russische tsaar vermoord … Zij
die de oorlog begonnen waren, waren dus van het toneel verdwenen!
Bovendien werden de Verenigde Staten meer en meer wereldleider. Dit
alles zorgde ervoor dat aan de Eerste Wereldoorlog een eind kwam door
een wapenstilstand, een vrede die door de Amerikaanse president
Woodrow Wilson werd onderhandeld. !
!Bronnen
De Groote Oorlog, Het Koninkrijk België tijdens de Eerste Wereldoorlog, De
Schaepdrijver Sophie. Houtekiet-Atlas contact, 2013. De Groote Oorlog, van Oorzaken tot Gevolgen, Dendooven Dominiek, cursustekst
Davidsfonds Academie, 2013.
Passendale, Slagveld van Wereldoorlog I, Barton Peter. Lannoo 2007.
bron 25 Europa in 1914 en in 1923.
(www.forumeerstewereldoorlog.nl)
bron 24 Australische soldaten in Chateau
Wood, dichtbij Hooge in de Ieperboog, 29
oktober 1917 (www.wikimedia.com)
Samenstelling bundel
!
LESTEKST
D. Degraeve
BRONNEN
K. Decoster en S. Van Damme
LAY-OUT
S. Van Damme
!
Sint-Pieter Sint-Jozef
Weststraat 86
8370 Blankenberge