Handboek muziek

De Nederlandse klinkers
Klinkers treden op in de gesproken taal en in het geschreven woord. Aangezien in het Nederlands niet
elke gesproken klinker altijd op dezelfde manier geschreven wordt, en omgekeerd niet elke
geschreven klinker altijd hetzelfde uitgesproken wordt, moet elke combinatie van gesproken en
geschreven klinker apart beschreven worden om tot een compleet beeld te komen. De onderstaande
tabel bevat alle 42 combinaties. Vreemde woorden zijn niet opgenomen (b.v. New York [nju jɔrk]).
Elke rij in onderstaande tabel beschrijft één foneem. Als er twee uitspraakmogelijkheden gegeven
worden, gelden die als dezelfde en behoren beide, plus alles ertussenin, tot het ABN. Als de ene een
lange klinker beschrijft en de andere een tweeklank (b.v. [e:], [eʲ]), dan is de tweeklank moderner.
Andere varianten zijn regionaal.
Schrijf Omgeving
-wijze
Uitspraak
Eigenschappen Voorbeelden
Opmerkingen
A
a
gesloten lettergreep
[ɑ]
kort
man, man-nen
aa
gesloten lettergreep
[a:]
lang
maan
a
1. open lettergreep
2. einde woord
[a:]
lang
1. ma-nen
2. na, bijna
aar
voor '-r'
[a:ʳ], [a:ʶ]
lang
maar, raar
aai
overal
[a:ʲ]
lange tweeklank aai, baai,
naai-en
er is geen 'ai', behalve in
uitroepen
auw
overal
[ɑʷ], [ɔʷ]
korte tweeklank blauw, gauw
gelijk aan 'ou'
e
gesloten lettergreep
[ɛ]
kort
ei
overal
[æʲ], [ɛʲ]
korte tweeklank ei, zei, zeil
ee
1.gesloten
lettergreep
2. einde woord
[e:], [eʲ]
lang; korte
tweeklank
1. heet, deed
2. mee, zee
e
beklemtoonde open
lettergreep
[e:], [eʲ]
lang
me-nen, deden
als 'ee'
é
vreemde woorden
en namen
[e:], [eʲ]
lang
café, René
als 'ee'; beklemtoond
eer
voor '-r'
[E:ʳ], [E:ʶ]
lang
meer
met [E] tussen [e] en [ɛ]
eeuw
overal
[e:ʷ]
lange tweeklank eeuw, leeuw
e
1. open letergreep
2. einde woord
[ə]
onbeklemtoond
1. be-danken
2. me, ze
heet ook wel 'stomme ee'
'
gesloten lettergreep
[ə]
onbeklemtoond
't, m'n, d'r
alleen in informele tekst
eu
overal
[ø:], [øʲ]
lang; korte
tweeklank
leuk, neu-zen
als 'aa'
E
men, het, zet- in lesboeken ook
ten
geschreven als è
1. zelfde klank als 'ij'; 2.er
is geen 'eei'
Schrijf Omgeving
-wijze
Uitspraak
Eigenschappen Voorbeelden
Opmerkingen
eur
voor '-r'
[Ø:ʳ], [Ø:ʶ] lang
deur, deu-ren
met [Ø] tussen [ø] en [œ]
i
gesloten lettergreep
[ɪ]
kort
dit, zit-ten
nooit in open lettergreep
ie
overal
[i]
kort
zien, bie-den,
die
kort, ondanks de twee
letters
ier
voor '-r'
[i:ʴ], [i:ʶ]
lang
hier, die-ren
ieuw
overal
[iʷ]
korte tweeklank nieuw
ij
overal
[æʲ], [ɛʲ]
korte tweeklank wij zijn blij
i
in '-ig'
[ə]
onbeklem-toond prachtig
ij
in '-lijk'
[ə]
onbeklem-toond eerlijk
o
gesloten lettergreep
[ɔ], [o]
kort
drop, box,
oo
gesloten lettergreep
[o:], [oʷ]
lang; korte
tweeklank
boom, doos
o
1. open lettergreep
2. einde woord
[o:], [oʷ]
lang
1. bo-men
2. zo
dezelfde klank as 'oo'
oor
voor '-r'
[O:ʳ], [O:ʶ] lang
boor, door
met [O] tussen [o] en [ɔ]
ooi
overal
[o:ʲ]
lange tweeklank mooi, hooi
ou
overal
[ɑʷ], [ɔʷ]
korte tweeklank nou, hout,
hou-ten
ouw
overal
[ɑʷ], [ɔʷ]
korte tweeklank touw, bou-wen gelijk aan 'ou'
oe
overal
[u]
kort
boek, boe-ken kort, ondanks de twee
letters
oer
voor '-r'
[u:ʳ], [u:ʶ]
lang
boer, boe-ren
oei
overal
[uʲ]
korte tweeklank boei, doei!
u
gesloten lettergreep
[ø]
kort
dus, vul-len
u
open lettergreep
[y]
kort
museum,
culinair
uur
alleen voor '-r'
[y:ʳ], [y:ʶ]
lang
buurman,
hu-ren
ui
overal
[œʲ], [œʸ]
korte tweeklank bruin, duif, pui
uw
overal
[yʷ]
korte tweeklank uw, ruw
I
zelfde klank als 'ei'
O
er is geen 'oi', behalve in
uitroepen
U
alleen in vreemde
woorden
Dick Grune
[email protected]