Stofklassen van de organische stoffen

Niet alle stoffen zijn zuivere stoffen.
MENGSELS
Zuivere stoffen
Ex E’y E’’z
Ex
Brutoformule
Brutoformule
Samengestelde stoffen
Enkelvoudige stoffen
De chemische stofklassen bieden beter inzicht in de stoffen rondom ons.
Stofklassen van de anorganische stoffen
formule
stofklasse
Algemene
Naam
Metaaloxide
N a a m vor m i ng
(n)
MnOm
(n)
A nB m
M(OH) m
Hydroxide
(nM) nOm
Nietmetaaloxide
(n)
naam van A
metaal
niet-metaal
metaal
Voor be e l d
(m) naam van B
(m) oxide
(m) oxide
(m) hydroxide
Al2O3
dialuminiumtrioxide
N2O5
distikstofpentaoxide
Pb(OH)4
loodtetrahydroxide
(n)
MnZm
Zouten
(n)
Hn(nMOp)
Ternaire zuren
(n)
(n)
Hn(nM)
Binaire zuren
H nZ
Zuren
waterstof
waterstof
zuurrest
waterstof
metaal
H3PO4
triwaterstoffosfaat
niet-metaal
AAT
H2S
diwaterstofsulfide
niet-metaal
IDE
(m) zuurrest
CaBr2
calciumdibromide
Na2CO3
dinatriumcarbonaat
H O CO
H O P S
2
3
4
8
2
Mg K Fe Cu He
2
CaO
NaCl BaBr2
H2SO4
+
+
elektrolyse
Stofklassen van de organische stoffen
naam van het alkaan
CnH2n 1OH
Griekse telwoord – AAN
CnH2n
Alkanen
Algemene
brutoformule
Naam stofklasse
2
Naamvorming
Voorbeeld
C5H12 pentaan
OL C2H5OH ethanol
naam van het alkaan
HCOOH
methaanzuur
Verbrandingsreacties leveren ons warmte-energie eens ze op gang gebracht zijn.
reactieproducten
brandstof +
energie
+
dizuurstof
chemische
energie
d
en
ex
o
verbrandingen
Alkanolen
Alkaanzuren
4. HOE VERLOPEN
CHEMISCHE
REACTIES?
chemische
energie
CnH2n 1COOH
ZUUR
Stoffen zijn fabriekjes voor opslag, uitwisseling en omzetting van chemische energie.
E
warmte
E
elektrisch
E2
E2
+
+
o
activeringsenergie
ex
do
o
en
thermolyse
accu, batterij
E1
reactie - energie
chemische energie
d
en
• chemoluminescentie
• verbrandingen met
vuurverschijnselen
o
ex
o
o
o
ontploffing
• fotolyse
• fotosynthese
E2
• aanstrijken van
een lucifer
• omzetting van grafiet
in diamant
Reactieproducten + E reactie
Brandstof + Dizuurstof
E ( energie)
energie-inhoud
van de
geactiveerde
stoffen
E2
chemische
energie
chemische
energie
E activatie
energie-inhoud
van de
reagentia
+
E reactie
energie-inhoud
van de
reactieproducten
+
E
straling
ex
en
d
+
+
E
mechanisch
www.plantyn.com/opwegmetchemie
De leerwerkboeken
• Een molecule CCl4 is echter symmetrisch opgebouwd. Het koolstofatoom heeft
vier buren en het zijn vier dezelfde buren. Het ladingscentrum van de positieve
deelladingen valt samen met het ladingscentrum van de negatieve deelladingen.
De molecule als geheel heeft geen elektrische polen: het is een apolaire molecule. De molecule bevat polaire bindingen maar is een apolaire verbinding.
δ-�
Cl
Aan de hand van verschillende rubrieken wordt de leerstof duidelijk gestructureerd aangebracht.
δ-�
Cl�
�
C
Cl�
δ-
4δ+
Cl�
δ-
Besluit
Polaire moleculen bevatten polair covalente bindingen (EN 0) en zijn asymmetrisch opgebouwd,
waardoor het positieve en het negatieve ladingscentrum van de molecule niet samenvallen.
Apolaire moleculen bevatten geen polair covalente bindingen (EN 0) of ze bevatten wel polair
covalente bindingen maar zijn symmetrisch opgebouwd, zodat het positieve en het negatieve
ladingscentrum van de molecule samenvallen.
2 Cognac
3 Koffie met
suiker
7 Bereiding van 8 Autobatterij
soep
4. WATER, EEN
UITZONDERLIJKE STOF!
Verwondering
en nieuwsgierigheid
opwekken
4.4 Wat gebeurt er als je stoffen in water brengt?
Bekijk en bedenk
Bekijk en bedenk
1 Dode Zee
6 Citroencel
4 Cocktail
9 Kalkaanslag
Bekijk en bedenk bevat
contextueel gerichte
fotocollages als kennismaking
met de probleemstelling
in het nieuwe hoofdstuk
en zorgt voor een aanzet
tot nieuwe feitenkennis en
inzichten.
5 Droogte
10 Olievlek
Welke stoffen zorgen voor geleiding?
Welke stoffen lossen op in water? Welke niet?
Kennismaking met
nieuwe verklarende
gegevens uit de chemie
Leer de chemie
Leer de chemie bevat de
noodzakelijke chemiekennis
volgens het leerplan.
Er zijn slechts weinig enkelvoudige stoffen (ruim 100) vergeleken met miljoenen samengestelde stoffen.
5
penta
6
hexa
7
hepta
8
octa
Leer de chemie
Situering van nieuwe inzichten
4.2 Chemische
reacties en energie
– kan energie nooit uit het niets ontstaan of verloren gaan.
Voeg een NaOH-oplossing (c 1,0 mol/l) toe aan een HCl-oplossing (c 1,0 mol/l).
Er is geen waarneembare reactie en je ziet niets gebeuren, tenzij je aan de NaOH-oplossing enkele
druppels fenolftaleïneoplossing had toegevoegd. Dan had je wel een kleurverandering gezien.
Er gebeurt dus toch iets.
‘Bij elk fysisch of chemisch proces blijft dus de totale hoeveelheid energie constant’.
Dit is de ”wet van behoud van energie”.
Als je twee elektrolytoplossingen samenvoegt en je ziet niets gebeuren, moet je een andere
onderzoeksmethode toepassen om er zeker van te zijn dat er al dan niet een combinatie van positieve en
negatieve ionsoorten is opgetreden.
Je kunt de stroomsterkte meten terwijl je geleidelijk een hydroxideoplossing toevoegt aan een
zuuroplossing. De gemeten stroomsterkte is een rechtstreekse maat voor de elektrische geleiding
van de elektrolytoplossing, die bepaald wordt door de concentratie van de aanwezige ionen en de aard
ervan. De temperatuur van de oplossing wordt eveneens gemeten.
Uit: Op weg met chemie 2
0
50
100
elektrische
geleidingsmeter
met geleidbaarheidsonde
massa B
•
l (mA)
u
•
r
= absolute deeltjesmassa
= internationale atoommassa1
r
A
= stofhoeveelheid (aantal
A
m=n·M
M=
N = n · NA
n
NA =
massa C
massa C
+
+
massa D
NaOH-0plossing
massa D
O2
reageren met
4 gram
reageren met
2 mol diwaterstof
reageren met
2 moleculen diwaterstof
tot vorming van
tot vorming van
tot vorming van
E1
2 moleculen water.
2 mol water.
energieinhoud
van AB
+
+
energie
ontleding
A+B
synthese
=
E
• warmte
• straling
• elektriciteit
+
=
Euitgewisseld
som van
energieinhoud
van A en B
E2
synthese (exo-energetisch)
Energie-inhoud (E)
E2
A+B
Eafgegeven
E1
AB
AB
36 gram water.
tijd
tijd
mol
molaire massa
relatieve atoom–en molecuulmassa
stofhoeveelheid (eenheid 1 mol)
01/06/12 9:17 AM
7/14/09 1:00:44 PM
appers
Exo-energetisch verschijnsel (exotherm)
• De energie-inhoud van het stoffensysteem
neemt af.
omgeving.
• Bv.: stollen, condenseren, verbinden (synthese), verbranden.
Welke elementen hebben jouw leerlingen
tijdens chemie echt nodig?
Ondersteuning
Energie-inhoud
Energie-inhoud
Energie-inhoud
Energie-inhoud
4. HOE VERLOPEN
CHEMISCHE
REACTIES?
blauwe neerslag van Cu(OH)2
+ opgelost Na2SO4
Frans chemicus
Berthollet deed onderzoek naar de affiniteit (het reactievermogen) tussen
4. HOE VERLOPEN
CHEMISCHE
REACTIES?
5
stoffen en stofhoeveelheden. Hij leverde een aanzet tot de wet van de
massawerking en ontdekte ook de blekende werking van chloorgas.
Berthollet onderzocht de eigenschappen van waterstofcyanide (HCN,
blauwzuur), diwaterstofsulfide (H2S) en ammoniak (NH3). Hij introduceerde
het gebruik van kaliumchloraat (KClO3) als springstof. Bovendien ontdekte
hij de aanwezigheid van het chemisch element stikstof in eiwitten.
Snelheidswet
Peter Waage, 1833–1900
Op weg met chemie.indb 77
condenseren
VOOR DE LEERKRACHT:
synthese
05/03/12 4:43 PM
5. DE SNELHEID VAN
CHEMISCHE REACTIES
Noors chemicus
Waage werkte samen met Guldberg aan de wet van de massawerking, ook
Ken je Op weg met chemie nog niet?
Noors mathematicus-chemicus
Guldberg deed uitgebreid onderzoek naar de thermodynamische grondsla-
3. BETER INZICHT IN
DE MATERIE
gen van drijfkrachten en hun chemische reacties (van 1864 tot 1867). Hij
formuleerde samen met Peter Waage de wet van de massawerking, die de
Oefenen en testen
05/03/12 4:42 PM
A+B
Eopgenomen
H2O
1 molecule dizuurstof
1 mol dizuurstof
32 gram dizuurstof
Belangrijke begrippen
aantal deeltjes
absolute atoommassa / molecuulmassa
atoommassa-eenheid
constante van Avogadro
begrippen
Endo-energetischBelangrijkste
verschijnsel
(endotherm)
| 8 De “mol”, het middel om moleculen te tellen
•192De
energie-inhoud van het stoffensysteem
neemt toe.
Uit: Op weg met chemie 1
19136_H8.indd 192
• Ze kunnen slechts plaatsgrijpen onder voort- • Eenmaal gestart, geven ze energie vrij aan de
durende energietoevoer vanuit de omgeving.
• Bv.: smelten, verdampen, ontleden.
CuSO4oplossing
blauwe neerslag van Cu(OH)2
+ opgelost Na2SO4
– +
5
ontleden
Fundamentele bijdragen aan het onderzoek naar de snelheid waarmee chemische reacties optreden en naar de factoren die de reactiesnelheid bepalen, werden geleverd door:
4
3
2
• Uitscheurbeur
leerwerkboek
• Kant-en-klare Scoodle-lesfiches op
stollen
smelten
tijd
tijd
tijd
tijd
• Extra online materiaal zoals interactieve
www.scoodle.be
oefeningen die zelfstandig gemaakt
• Handleiding met o.a. jaarplan, lesschekunnen worden
ma’s en achtergrondinformatie
4 Hoe verlopen chemische reacties? | 77
• Extra online materiaal via de lerarenkit,
zoals een ingevuld werkboek, voorbeeldtoetsen, presentaties ...
• Interactief bordboek
Snelheidswet
Claude Berthollet, 1748–1822
– +
c Stap 1: Verhit ongeveer 1 g koperpoeder op een draadnet (c) of in een porseleinen kroes (d) tot de
vaste stof volledig zwart geworden is.
d Stap 2: Breng het reactieproduct in een reageerbuis en voeg 5 ml diwaterstofsulfaat oplossing toe. (e)
Verwarm dit mengsel voorzichtig met een matige vlam tot alle vaste stof verdwenen is. (f)
e Stap 3: Toon koper aan in het bekomen reactiemengsel via één van de volgende experimenten:
– Voeg een 2 cm lang magnesiumlint of een blank geschuurde ijzeren spijker toe.
– Of elektrolyseer het mengsel kortstondig (gelijkspanningsbron, ongeveer 15 tot 30 V
(g)
met bv. C-elektroden).
Snelheidswet
Cato Guldberg, 1836–1902
Op weg met chemie.indb 75
E1
ontleding (endo-energetisch)
Energie-inhoud (E)
7/14/09 1:48:56 PM
n
4 Hoe verlopen chemische reacties? | 87
=
1. Reactiereeks van koper
=
massa B
8. SAMENVOEGING VAN
ELEKTROLYTOPLOSSINGEN MET VORMING
VAN WATER:
ZUUR-BASEREACTIES
Meerkeuzevragen
■
AB
roerstaafje
V (NaOH-opl)
Je kan hiermee kwantitatieve gegevens betreffende stofhoeveelheid, massa en aantal deeltjes in
Bv. H2: diwaterstof, O2: dizuurstof, O3: trizuurstof,
P : monofosfor , P4: tetrafosfor, S8: octazwavel.
elkaar omzetten.
Waarneming
• Tijdens het toevoegen van de hydroxideoplossing daalt de stroomsterkte in het mengsel. Bij
verdere toevoeging begint die weer te stijgen.
Het belangrijkste onthouden!
Naast deze namen met indices gebruikt men ook de volgende eenduidige triviaalnamen (gebruiksnamen): H2: waterstofgas, O2: zuurstofgas, O3: ozon, Cl2: chloorgas, N2: stikstofgas.
De belangrijkste leerstof
Wanneer
tijdens eenom
fysisch
of chemisch
– Voor één stofdeeltje
De
temperatuur
van het geldt:
mengsel stijgt licht.
te onthouden
proces een energie-uitwisseling plaats-
ma
Besluiten
ma
M (of Ar) =
mu
• We rzien geen
visuele verandering tijdens de experimenten.
m
eenheid
relatieve
deeltjesmassa maakt
vindt,
men een
onderscheid
A (of
) = goed
relatieve
deeltjesmassa
De dalende stroomsterkte wijst op het wegreageren van
deMzeer
geleidende
H -ionen.
N
= constante van Avogadro
= absolute aantal
deeltjes
naargelang er energie wordt
opgenomen
of
m
• Er is een temperatuurstijging:
exotherme interactie. N
ma = Mr· mu
mu = a
n
Mr
de stoffen.
+
Massabehoud
+
4
3
2
E2
Interpretatie van de reactiecoëfficiënten
De coëfficiënten in een chemische reactievergelijking kun je op verschillende wijze interpreteren:
Bv.
2
+
1
→
2
05/03/12 4:44 PM
Stoffen worden gekenmerkt door hun typische stofeigenschappen, zowel fysische als chemische eigenschappen. Fysische eigenLeesstukje met boeiende
schappen liggen aan de basis van allerlei fysische processen, waarbij de wezenlijke stofeigenschappen van de betrokken stof
en contextuele informatie
ongewijzigd blijven. De oorspronkelijke moleculen worden niet aangetast. Er kunnen wel veranderingen optreden in de bewegingssnelheid van de moleculen, hun onderlinge posities en samenhang. Chemische eigenschappen daarentegen geven aanleiding tot
uit de historische en actuele
drastische processen waarbij reagerende stoffen omgezet worden in andere stoffen met eigen specifieke eigenschappen. De
moleculen worden omgezet in andere molecuulsoorten.
chemie
uitgangspunt
voor dooroorspronkelijke
Deze wet
wordtals
eenvoudig
verklaard
het voorExperiment: Massabehoud
Deze stofeigenschappen bepalen hoe een stof zich gedraagt in contact met andere stoffen. Zullen de moleculen van de diverse
opzoekingstaken
literatuur reactie
aanwezige stoffen gewoon naast elkaar blijven bestaan? Wijzigen de stofeigenschappen of treden er tussen die moleculen bepaalde
afgaande,
immers: in eeninchemische
wisselwerkingen op? Misschien treedt er zelfs een chemische reactie op waarbij ‘nieuwe moleculen’ gevormd worden?
en op het internet. Deze wet wordt eenvoudig verklaard
door het voorExperiment: Massabehoud
blijven alle atomen behouden
enimmers:
elk inatoom
afgaande,
een chemische reactie
blijven alle atomen behouden en elk atoom
90 | 5 Hoeveel opgeloste stof bevat een waterige
oplossing?
Uit: Op weg
met chemie 2
heeft zijn eigen specifieke massa.
heeft zijn eigen specifieke massa.
CuSO4oplossing
OWCH21W 079-096.indd 90
massa A
Belangrijke wetensch
Labo
massa A
NaOH-0plossing
Opstelling
1
Massabehoud
VOOR DE LEERLING:
verdampen
Labo
Benodigdheden
koperpoeder
diwaterstofsulfaat-oplossing (0,5 mol/l)
magnesiumlint of ijzernagel
1. Reactiereeks van koper
Labo
Werkwijze
Dit experiment slechts uitvoeren na controle door je leerkracht.
Opstelling
Labo heeft een selectie van
boeiende experimenten
voor zelfstandig
1
onderzoekend leren, die
telkens dezelfde stappen
volgen.
bekend als de wet van Guldberg en Waage. Hij onderzocht ook de bepaling
van het alcoholgehalte in bier.
Waarneming en besluit:
Bladzijde uit een Chinees chemieboek
Uit: Op weg met chemie 1
Benodigdheden
■
koperpoeder
4 Hoe verlopen chemische reacties? | 75
Schema’s invullen
diwaterstofsulfaat-oplossing (0,5 mol/l)
magnesiumlint of ijzernagel
Vraagstukken
■
■
■
grondslag vormt voor de mathematische uitdrukking van snelheidsverge-
•Bestel nu jouw beoordelingsexemplaar (met 50% korting): www.plantyn.com
•Contacteer je vertegenwoordiger:
lijkingen van chemische reacties.
Energie van deeltjes
Ludwig Boltzmann, 1844–1906
Tracht de vragen van dit hoofdstuk te beantwoorden
zonder
een periodiek systeem te raadplegen.
Opzoekwerk
Oostenrijks fysicus-mathematicus
Oefenen en testen
enz.
Door een
verband
tussen de kinetische gastheorie, de thermodyWerkwijze
Misschien is het best vooraf het P.S.E. eens
goed
tete leggen
bestuderen.
namica en de wiskundige statistiek wist Boltzmann de snelheidsdistributie
bij botsende (gas)deeltjes te bepalen. In 1877 ontdekte hij het verband
Dit experiment slechts uitvoeren na controle Oefenen
door je leerkracht.
en testen bevat
tussen de entropie van een systeem en de thermodynamische waarschijneen uitgebreid takengamma
lijkheid van een systeem. In 1884 leverde hij de theoretische grondslagen
1
Vervolledig
voor
de
deeljes
1
tot
5
de
volgende
tabel zoals in het gegeven modelvoorbeeld 0.
Oefenen en testen
voor het verschijnsel van de straling van een zwart lichaam, dat door zijn
voor de verwerking van de
1 Het symbool of de naam is gegeven. Noteer dan de naam of het symbool.
naamgenoot en ex-leraar, Stefan Boltzmann, in 1879 experimenteel was
draadnet (c)De
of leerlingen
in een porseleinen kroes(gegeven)
(d) tot de
c Stap 1: Verhit ongeveer 1 g koperpoeder op een
0
Ge
germanium
5
Fe
leerinhouden.
vastgesteld.
1
boor
6
C
vaste stof
volledig
zwart
geworden is. zijn op deze manier actief met
2
uraan
7
koper
chemie
8
stikstof
d Stap3 2: Brengfosfor
het reactieproduct
in een reageerbuis
en bezig.
voeg 5 ml diwaterstofsulfaat oplossing toe. (e)
5 De snelheid van chemische reacties | 257
Deeltje
0
1 Belangrijke
2
3
4
5
wetenschappers
4
F
9
Hg
Verwarm dit mengsel voorzichtig met een matige vlam tot alle vaste stof verdwenen is. (f)
11
17
…
2 Noteer de chemische symbolen en maak van de verkregen letters eerst woorden en vervolgens een
zin.
Atoomnummer van het element
boor zuurstof uraan wolfraam erbium boor zuurstof boor vanadium aluminium thorium alumie Stapa 3:
Toon koper aan in het bekomen reactiemengsel via één van de volgende experimenten:
nium fluor indium wolfraam astaat erbium
b
OWCH30W 229-264.indd 257
Waarneming en besluit:
4. HOE VERLOPEN
CHEMISCHE
REACTIES?
In de naamvorming van deze enkelvoudige stoffen vermeldt
men: naam van de index + naam van het element
Cijfer van de index
1*
2
3
4
Naam van de index mono* di
tri
tetra
4. HOE VERLOPEN
CHEMISCHE
REACTIES?
– De metalen en edelgassen hebben mono-atomische
moleculen, voorgesteld door E
bv. Au (goud), Ne (neon).
– Bij de (meeste) niet-metalen treft men reële moleculen aan
opgebouwd uit twee of meer atomen, voorgesteld door: Ex
4 Water, een uitzonderlijke stof! | 65
7/13/09 7:18:18 PM
Bij fysische en chemische processen:
– wordt energie opgenomen uit, of afgegeven aan, de omgeving;
Leer de chemie
– verandert de energie van vorm (mechanisch, thermisch, elektrisch, nucleair, straling, inwendige
energie opgeslagen in materie);
8.1 Geleidbaarheidsonderzoek bij het samenvoegen van een zuur- en een
hydroxideoplossing
Leer de chemie
4.6 Kennismaking met enkele chemische aspecten van enkelvoudige stoffen
Bij de enkelvoudige stoffen onderscheidt men:
– Metalen (ongeveer 80 stoffen) bv. Au, Pt, Ag, Pb, Sn, Hg, Ni, Co, Mn, Fe, Cu, Zn, Al, Mg, Ca,
Ba, Na, K
– Niet-metalen (ongeveer 20 stoffen) bv. H2, O2, O3, Cgrafiet, Cdiamant, N2, S8, S2, P4, P, F2, Cl2, Br2, I2
– Edelgassen (6 stoffen) nl. He, Ne, Ar, Kr, Xe en Rn.
Waarom noem je het accuzuur dat in autobatterijen zit ‘elektrolyt’?
4.6.1 Formule- en naamvorming van enkelvoudige stoffen
Waarom is de combinatie van water en elektriciteit gevaarlijk?
Uit: Op weg met chemie 2
L e e s s t u k j e 51
OWCH21W 061-078.indd 65
Begrijp dit evenwel als volgt:
De totale hoeveelheid energie (alle enerSAMENVATTING
Overzicht
van wat (alle
na het
gievormen) van het hele
systeem
Doelen
hoofdstuk gekend moet zijn
Je leerde omschrijvingen van:
– absolute
en relatieve atoom- en molecuulmassa,
atoommassa-eenheid;
deelnemende
stoffen
en omgeving) blijft
–
stofhoeveelheid (eenheid mol), molaire massa.
bij elk proces constant.
Avogadro-constante,
magnetische
roerder
*: wordt alleen vernoemd als er nog andere combinaties bestaan, zie bv. fosfor.
Achtergrondkennis van
de leerlingen onderzoeken
Elke stof kan giftig zijn!
Stoffen in contact met organismen …
Merk op:
In de alledaagse omgang en de media worden de namen van chemische elementen vaak slordig gebruikt.
Zo spreekt men bv. van chloor in het zwembadwater, het
loodgehalte in benzine, het ijzergehalte in bloed, zware
metalen in de bodem, stikstof in meststoffen ...
Deze uitspraken duiden enkel op de aanwezigheid van
atomen van deze elementen in dergelijke samengestel-
deeltjes)bijuitgedrukt
in mol van
Je kunt op dezelfde wijze als bij een neerslagreactie nagaan wat er gebeurt
het samenvoegen
afgegeven
de
om
geving.
– Voor
een stofhoeveelheid (n) aan
geldt:
M
= molaire massa
beide elektrolytoplossingen.
m
= massa
N
n Er
= m zijn
= van
endo-energetische
(endotherme)
en
8 Samenvoeging
elektrolytoplossingen met vorming
| 133
M
N
van water: zuur-basereacties
exo-energetische
(exotherme)
processen:
m
N
OWCH21W 131-148.indd 133
Uit: Op weg met chemie 1
Op weg met chemie.indb 87
H2
Samenvatting
Leesstukje
Samenvatting met de te
onthouden leerinhouden
en belangrijkste
begrippen.
8. DE “MOL”, HET
MIDDEL OM MOLECULEN TE TELLEN
10
…
…
Een aantal
belangrijke
wetenschappers doorheen
…
…
V
de geschiedenis worden
besproken.
Het…zijn
…
3
inspirerende personen die
…
…
belangrijke
stappen
voor…de
chemie hebben gezet!
…
8
…
Johan Jonckers
Tel: 0476 76 19 40
E-mail: [email protected]
Provincie Vlaams-Brabant (3000-3440)
Provincie Antwerpen (2200-2540, 2560-2590, 2800, 2860-2861)
Provincie Limburg
11/04/14 4:13 PM
– Voeg een 2 cm lang magnesiumlint of een blank geschuurde ijzeren spijkerGroepsnummer
toe.
(Romeins cijfer)
Kalium argon jood neon stikstof zuurstof fosfor helium lithium zilver jood stikstof germanium
stikstof jood stikstof ijzer broom uraan argon jood natrium argon lithium barium stikstof zuurstof
– Of elektrolyseer het mengsel kortstondig (gelijkspanningsbron, ongeveer 15 tot 30 V
stikstof.
Periodenummer (Arabisch cijfer)
met bv. C-elektroden).
(g)
Aantal protonen
Uit: Op weg met chemie 1
3 Beter inzicht in de materie dankzij moleculen en atomen | 75
01/06/12 8:35 AM
leerplancoverend
actief
inoefenen
structuur
19136_H3.indd 75
digitaal
stapsgewijs
inzichtelijk
verwonder
boeiend
5. HOEVEEL
OPGELOSTE STOF
BEVAT EEN WATERIGE
OPLOSSING?
Actinium
(227)
onderzoekend
labo’s
inspireer
tabletboek
kennis
afwisseling
logische
indeling
houvast
Ga mee op weg met chemie
…
11
…
3
…
I
1+
Lading van het ion met edelgasconfiguratie
M
Metaal- of niet-metaalkarakter (M of nM)
1
Aantal valentie-elektronen
11
Aantal elektronen
…
…
…
…
…
…
…
…
…
…
Dominique Van Meir
Tel: 0470 92 98 62
E-mail: [email protected]
Provincie Vlaams-Brabant (1000-1880, 1930-1970)
Provincie Antwerpen (2000-2180, 2550, 2600-2660, 2830-2850, 2870-2990)
Provincie Oost-Vlaanderen (9041, 9060-9080, 9100-9220, 9240-9255)
…
…
3
…
…
1
…
Maarten De Bolle
Tel: 0486 95 23 57
E-mail: [email protected]
Provincie West-Vlaanderen
Provincie Oost-Vlaanderen (9000-9040, 9050-9052, 9090, 9230, 9300-9990)
…
…
…
2 Plaats de juiste letters bij de deeltjes 1 tot 9.
Door een juiste selectie is er telkens maar één juist antwoord.
Meer weten? www.plantyn.com/opwegmetchemie
4 Hoe verlopen chemische reacties? | 75
B
16S
2
A
10Ne
1
bezit 18 elektronen maar minder protonen.
V.U.: Murielle Machiels, Motstraat 32, 2800 Mechelen
is ontstaan uit een element van de 3de periode.
05/03/12 4:42 PM
2+
C
Op weg met chemie.indb 75