Het woord psychiater schrikt mensen af

PERIODIEK VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR PSYCHIATRIE
JAARGANG 20
N UMMER 9
N OVEMBER 2013
TRAUMA-EXPERT
ARAM HASAN
BIEDT HULP IN IRAK EN SYRIË
‘Het woord psychiater
schrikt mensen af’
BAS VERWEY
RICHTLIJN OPIAATVERSLAVING
OUDERENPSYCHIATERS
Lid van Verdienste
in vogelvlucht
de nieuwe generatie
INTERVIEW
Psychiater Aram Hasan, initiatiefnemer van Psychiaters zonder Grenzen
‘Getraumatiseerde mensen sluiten zich
Als student vluchtte Aram Hasan (40) uit zijn
geboorteland Syrië. In de Oekraïne werd hij opgeleid
tot arts en in Nederland specialiseerde hij zich
in de psychiatrie. Nu werkt hij als trauma-expert
bij Centrum ’45 in Oegstgeest. Via zijn stichting
Psychiaters zonder Grenzen biedt hij hulp aan
getraumatiseerde mensen in Irak en Syrië: ‘Mensen
kunnen bij ons terecht voor kleding en medicijnen, en
zo maken we de weg vrij voor psychische zorg. Het
woord psychiater schrikt mensen af.’
Sofie Coronel, journalist en cultureel/medisch
H
spreekuur. Zijn grootouders waren Turks, hijzelf en zijn ouders
zijn hier opgegroeid. Ik vroeg hem waarom hij niet eerder op
zoek was gegaan naar hulp. Zijn antwoord: ik ben toch niet gek?’
Wat heeft uw specialisatie voor u persoonlijk betekend?
Aram Hasan: ‘Tijdens mijn specialisatie heb ik een groot stuk
van mijn verleden kunnen verwerken. Mijn vlucht uit mijn
vaderland heeft mij heel veel verdriet gedaan. De onzekerheid of ik ooit mijn vrienden en mijn familie zal terugzien, is
erg pijnlijk. Ook toen ik hier eenmaal was, heb ik het moeilijk
gehad. Mijn dromen en ambities kon ik niet zomaar verwezenlijken, wat soms ronduit teleurstellend was. Bij mij hebben deze
gebeurtenissen geleid tot onzekerheid en twijfel. Ik kon moeilijk
beslissingen nemen. Dankzij mijn opleiding en met de steun
van mijn collega’s sta ik nu steviger in mijn schoenen. Een echte
traumabehandeling heb ik niet nodig gehad.’
antropoloog
In 1993 vertrok Aram Hasan uit Syrië om geneeskunde te
studeren in de Oekraïne. Tijdens zijn studie was hij actief op het
gebied van mensenrechten en was hij voorzitter van de vereniging van Koerdische studenten. Eenmaal is hij teruggekeerd
naar zijn ouders in Hasaka, een stad in het noordoosten van
Syrië. Bij aankomst in Aleppo werd hij opgepakt, verhoord en
gevangen gezet. Het lukte zijn familie om hem voorwaardelijk
vrij te krijgen. Kort daarna is hij gevlucht, zonder zijn proces af
te wachten. ‘Ik weet nog steeds niet welke aanklacht ze tegen mij
hadden, maar er hing mij zeker een gevangenisstraf boven het
hoofd.’ Aram ging terug naar zijn vrouw en kind in de Oekraïne.
Vanaf daar vertrok het gezin naar Nederland. In de drie jaar dat
Aram Hasan in verschillende asielzoekerscentra woonde, mocht
hij niet studeren of werken. Toch lukte het hem om Nederlands
te leren. In afwachting van zijn verblijfsvergunning kon hij via
UAF, een organisatie die hoogopgeleide vluchtelingen helpt bij
studie en werk, alvast coschappen lopen in het Erasmus MC in
Rotterdam. Na zijn coschappen koos hij eerst voor de cardiologie. Na een half jaar stapte hij over op de psychiatrie, met
name omdat hij het contact met patiënten miste. ‘In mijn land
is de psychiatrie geen logische keuze. Psychiaters noemt men
gekkendokters. Patiënten krijgen pas hulp als ze echt niet meer
te handhaven zijn. Toen ik hier met dit specialisme in aanraking kwam, was ik snel verkocht. Dit is een vakgebied waarin
ik veel voor mensen kan betekenen. Met name psychotherapie
zie ik als een waardevolle manier om dingen bespreekbaar te
maken en te voorkomen dat iemand zieker wordt. Maar er is
nog heel veel werk te verzetten. Zeker als je denkt aan mensen
uit oosterse culturen. Deze week kwam er een jongen op mijn
8 DEPSYCHIATER 9
• 2013
Het geweld in Syrië houdt nu al twee jaar aan. Heeft u daar
nog familie?
‘Mijn jongste broer zit sinds het begin van het geweld gevangen in Damascus. Hij had militaire dienst, maar weigerde op
demonstranten te schieten. Mijn ouders willen het land niet uit
zo lang hij daar nog is. Probleem is nu dat zij hem niet meer
kunnen bezoeken. De controleposten op de weg naar Damascus
worden beheerd door afwisselend het Vrije Syrische Leger en
extremistische islamitische groepen. Zij laten geen Koerden
door. Mijn ouders hebben nu al zolang niets meer van mijn
broer gehoord, dat we vrezen voor zijn leven.’
Hasan heeft zo nu en dan contact met zijn familie. Zijn twee
andere broers wonen net als hij in het buitenland, een in
Denemarken en een in Noord-Irak. Zijn moeder probeert
hij iedere dag te bellen. Vaak lukt dat niet, soms duurt het
dagen voordat verbinding mogelijk is. President Assad heeft
zijn familie uiteengedreven, zegt hij. Maar omdat het conflict
geen oplossingen meer kent, vindt Hasan dat het regime de
dialoog moet aangaan met de oppositie en andersom. ‘In die
oppositie moeten alle bevolkingsgroepen zijn vertegenwoordigd, zonder extremistische groeperingen. Als het geweld
aanhoudt, gaat het land kapot en is de bevolking de dupe.’
Een jaar geleden heeft Hasan samen met een aantal collega’s de stichting Psychiaters zonder Grenzen opgericht.
Sindsdien is hij met een Nederlandse delegatie twee keer
naar Noord-Irak geweest om vluchtelingen te bezoeken in
kampen. ‘Je ziet daar dat zwaar getraumatiseerde mensen
geen hulp vragen. Ze sluiten zichzelf op in hun tent. We »
op in hun tent’
‘Psychiaters noemt men in
mijn land gekkendokters.
Patiënten krijgen pas hulp
als ze echt niet meer te
handhaven zijn’
FOTOGRAFIE JEROEN DIETZ
Psychiater Aram Hasan: ‘Tijdens mijn specialisatie heb
ik een groot stuk van mijn verleden kunnen verwerken’
DEPSYCHIATER 9
• 2013
9
zijn bij deze mensen langs geweest om te praten. Met de
gesprekken proberen we hen te laten inzien wat er aan de
hand is. Dat is de eerste stap. Daarnaast hebben we gesproken met medewerkers van psychiatrische instellingen en
met de minister van Volksgezondheid. Hij erkent te problemen, maar weet niet hoe hij kan helpen.’
Ook is Hasan met zijn Nederlandse collega’s naar Syrië
geweest. Verder dan het grensgebied durfde hij niet. In Amuda
en Kamshli heeft de stichting twee steunpunten opgezet. Hier
werken nu 14 Syrische vrijwilligers. De steunpunten helpen
inmiddels zo’n 400 gezinnen op het gebied van medische,
sociale, juridische en psychiatrische problemen. ‘Ondanks
het toenemende geweld, zijn we hard aan het werk. Vorige
week hebben we nog 28 dozen met goederen en medicijnen
gestuurd, de psychiaters daar hebben een gedeelte daarvan
via onze steunpunten verder het land in gebracht. Daarnaast
houden we via skype intervisie- en supervisie-sessies met
Syrische en Irakese psychiaters en therapeuten over hoe je
kunt omgaan met wat mensen daar meemaken.’
Wat is uw strategie om traumabehandeling en psychiatrie op
de kaart te zetten in Irak en Syrië?
‘Om te beginnen is het belangrijk meer te bieden dan alleen
psychiatrische hulp of trainingen. Onze stichting heeft daarom
ook twee namen: Psychiaters zonder Grenzen en stichting
Euromeso. In Irak en Syrië gebruiken we alleen Euromeso. Het
woord “psychiater” schrikt mensen af. Vanwege de lage waardering voor de psychiatrie kiezen we voor geïntegreerde hulp.
Mensen kunnen bij ons dus met van alles terecht. Zo hebben
we het afgelopen jaar medicijnen en zelfs kleding ingezameld. Dat helpt bij het opbouwen van een vertrouwensband
en maakt de weg vrij om uiteindelijk ook psychische hulp te
geven. Daarnaast is psycho-educatie een van onze focuspunten.
We proberen het taboe van trauma’s te halen door uit te leggen
dat een trauma geen psychiatrische ziekte is. Het is iets wat ons
allemaal kan overkomen. Het komt van buiten, niet van binnen.
Dit doen we tijdens gesprekken in vluchtelingenkampen, maar
ook tijdens de trainingen voor professionals daar.’
Intussen werkt Hasan drie dagen per week bij Centrum ’45,
een landelijk kennis- en expertisecentrum voor mensen
met complexe psychotraumaklachten die het gevolg zijn
van vervolging, oorlog en geweld. Hij werkt in de kliniek,
waar patiënten voor langere tijd worden opgenomen.
Het zijn vooral vluchtelingen, maar ook politieagenten,
militairen en slachtoffers van huiselijk geweld.
Is uw eigen achtergrond een voordeel bij de behandeling van
deze patiënten?
‘Dat kan het zeker zijn. Ik kan me goed verplaatsen in mensen
die gevlucht zijn. Arabische vluchtelingen kunnen met mij in
hun eigen taal spreken, waardoor we elkaar beter begrijpen.
Met mijn oosterse bagage en westerse kennis kan ik integrale
hulp bieden aan deze mensen. Tegelijk kan mijn achtergrond
een belemmering zijn. Ethische, culturele en politieke verschil-
10 DEPSYCHIATER 9
• 2013
FOTOGRAFIE JEROEN DIETZ
INTERVIEW
Aram Hasan: ‘Met mijn oosterse bagage en westerse kennis kan ik integrale hulp bieden
aan Arabische vluchtelingen. Tegelijk kan mijn achtergrond een belemmering zijn.’
len kunnen wantrouwen wekken bij patiënten. Bij sommige
autochtone patiënten merk ik dat het feit dat ik allochtoon ben
niet altijd in goede aarde valt. Het kan gebeuren dat ik niet de
juiste woorden kies, wat irritatie wekt. Het kost me dan veel
energie om tegenoverdacht te vermijden.’
Er zijn mensen die zeggen dat therapie niet werkt bij
vluchtelingen.
‘Daar ben ik het niet mee eens. Wel zijn er drie voorwaarden
voor een succesvolle therapie: de diagnose moet kloppen, er
moet een klik zijn tussen behandelaar en patiënt en je moet
de juiste methode kiezen. Door culturele verschillen kan het
voorkomen dat er een verkeerde diagnose wordt gesteld.
Verder is het benoemen van gevoelens voor veel vluchtelingen
moeilijk. Daarom kies ik vaak voor BEPP, Beknopte Eclectische
Psychotherapie bij PTSS, maar dan in een versimpelde vorm.
INTERVIEW
Afhankelijk van de achtergrond en cultuur van de patiënt
gebruik ik ook vaak NET of EMDR. Complexe cognitieve en
psychodynamische benaderingen probeer ik zo veel mogelijk te
vermijden.’
‘A l s a l j e t i j d o p g e s l o k t w o r d t
door een behandeling,
verbeter t je maatschappelijke
en sociale situatie niet ’
Wat zouden Nederlandse psychiaters wat u betreft kunnen
verbeteren als het gaat om de behandeling van trauma’s bij
vluchtelingen?
‘Het komt vaak voor dat zwaar getraumatiseerde vluchtelingen
langdurig in behandeling zijn. Soms is dat ook nodig, maar
zeker niet altijd. Mensen moeten de motivatie vinden om zelf
hun leven in handen te nemen, de taal te leren van het land
waar ze wonen, te integreren. Als al je tijd opgeslokt wordt door
een behandeling, verbetert je maatschappelijke en sociale situa-
tie niet. De therapeut moet de patiënt op tijd durven loslaten.
Daarbij ben ik van mening dat de psychiatrische behandeling
van trauma’s altijd aangevuld moet worden met sociale steun.
Dat is ook precies wat we in Irak en Syrië doen: een pakket
aanbieden van geïntegreerde hulp.’
Een van de plannen van de stichting is om komend jaar een
uitwisseling te organiseren tussen Nederlandse, Syrische en
Irakese hulpverleners. Hierbij gaat het uitdrukkelijk niet alleen
om psychiaters, maar ook om bijvoorbeeld kinderartsen,
verloskundigen, sociotherapeuten en fysiotherapeuten. ‘Ik ben
ervan overtuigd dat we veel van elkaar kunnen leren, juist in
multidisciplinaire samenstelling. Een Nederlandse delegatie
daar kan veel te weten komen over de dagelijkse situatie van de
mensen die zij hier als vluchteling in de behandelkamer zien.
Tegelijk kunnen de Syrische en Irakese professionals profiteren
van de kennis over de behandeling van trauma’s.’ n
Meer weten over de stichting Psychiaters zonder Grenzen?
www.psychiaterszondergrenzen.nl
Wij zoeken een
Eerste Geneeskundige
voor de divisie Behandeling Volwassenen
Deze functie kan gecombineerd worden met de functie van psychiater
Wonen en werken beneden de rivieren
Werken in ’s-Hertogenbosch hoeft niet in te houden wonen in ’s-Hertogenbosch, maar het is wel buitengewoon aantrekkelijk. De Brabantse
hoofdstad combineert de voordelen van de stadse samenleving met die
van de afwisselende landelijke omgeving. In de historische stadskern is
de mooiste gotische kathedraal van Nederland, zijn goede musea, grote
en kleine theaters, muziek, een filmhuis en een schitterende bibliotheek. De vele cafés met hun terrasjes, de eethuisjes en de chique restaurants onderstrepen het karakter van de Brabanders: vriendelijk en gastvrij.
Reinier van Arkel groep
De Reinier van Arkel groep biedt al meer dan vijf eeuwen zorg aan de
meest kwetsbare groepen van onze samenleving, namelijk de mensen met
complexe psychische, psychiatrische en/of psychosociale problematiek.
EerstegeneeskundigeTBVDePsychiater.indd 1
Wij bieden diagnostiek, behandeling, begeleiding, preventie en voorlichting voor kinderen, volwassenen en ouderen.
De twee hoofdlocaties zijn in ’s-Hertogenbosch en in Vught.
De Reinier van Arkel groep heeft erkenning voor de opleiding tot psychiater, inclusief de stage sociale psychiatrie.
Geïnteresseerd?
Kijk voor uitgebreide informatie over deze vacature en organisatie op
www.reiniervanarkelgroep.nl/vacatures of neem contact op met dhr. F. van
Mierlo, directeur, telefoon 073-6586700 of [email protected].
01-10-13 13:22