programma 2014
advertisement
RV BELGICA PROGRAMMA 2014 Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD NATUUR’ Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen Programmatorische Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid RV BELGICA PROGRAMMA 2014 Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD Natuur’ OD Natuur 100 Gulledelle B‐1200 BRUSSEL Tel: 02 773 21 11 Fax: 02 770 69 72 E‐mail: [email protected] Website: http://www.mumm.ac.be Meetdienst Oostende 3de en 23ste Linieregimentsplein B‐8400 OOSTENDE Tel: 059 70 01 31 Fax: 059 70 49 35 E‐mail: [email protected] Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen Programmatorische Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid RV BELGICA PROGRAMMA 2014 ____________________________________________ INHOUD pagina 1. 2. 3. Inleiding ..................................................................................................................................... 2 Deelnemende instellingen en laboratoria ................................................................................. 3 Indeling van de campagnes ....................................................................................................... 4 3.1. Synthesetabel campagnes RV Belgica 2014 ..................................................................... 4 3.2. Chronologisch schema campagnes RV Belgica 2014 ..................................................... 10 4. 5. 6. 7. Werkzone en limieten van de continentale plateaus ............................................................. 11 Instructies voor hoofdwetenschappers .................................................................................. 12 Overzicht van de programma's ............................................................................................... 14 Fiches van de programma's .................................................................................................... 17 7.1. Monitoring en evaluatie van de kwaliteit van het mariene milieu van het BDNZ .......... 19 7.2. Werking van het ecosysteem ‐ gedrag der polluenten .................................................... 43 7.3. Geologische ‐ sedimentologische ‐ biogeochemische studies ........................................ 53 7.4. Visserijonderzoek ............................................................................................................. 77 7.5. Diverse onderzoeksprogramma’s .................................................................................... 85 7.6 Educatie ‐ praktische opleiding ........................................................................................ 95 1 1. INLEIDING Dit document beschrijft de meetcampagnes die tijdens het jaar 2014 zullen uitgevoerd worden met het oceanografisch onderzoekschip "RV BELGICA". De meetcampagnes worden voornamelijk uitgevoerd in Het Kanaal, in de Zuidelijke Bocht van de Noordzee en het Schelde‐estuarium. Enkele campagnes vinden plaats in de Golf van Biskaje en tevens op het Portugees en het Spaans continentaal plat De campagnes hebben een dubbele doelstelling: enerzijds de opdrachten van openbaar nut met betrekking tot de monitoring van de kwaliteit van de mariene wateren en het Schelde‐estuarium; anderzijds fundamenteel en toegepast wetenschappelijk onderzoek. De monitoring campagnes worden o.a. uitgevoerd ter naleving van de internationale verplichtingen in het kader van de Oslo en Parijs Commissies (OSPAR), het "Joint Assessment and Monitoring Programme" en de kaderrichtlijn Water (KRW) van de Europese Unie (2000/60/EG). Andere monitoring campagnes hebben betrekking op de gevolgen van diverse activiteiten op het mariene milieu: zand‐ en grindexploitaties, stortingen van baggerspecie, inplanting van de windmolenparken. De campagnes uitgevoerd in het kader van het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek betreffen enerzijds de onderzoeksprogramma’s van de Programmatorische Overheidsdienst (POD) Wetenschapsbeleid. Anderzijds worden enkele campagnes uitgevoerd in het kader van diverse programma's van de Europese Commissie, de “7de kaderprogramma’s”. Enkele campagnes zullen geheel of gedeeltelijk bijdragen tot de verdere uitbouw en verfijning van de mathematische modellen van de Noordzee en het Schelde‐estuarium. Verder vinden diverse visserijcampagnes plaats die gecoördineerd worden door de Internationale Raad voor Onderzoek der Zee (ICES) of kaderen in de studies ter ondersteuning van de gemeenschappelijke visserijpolitiek van de Europese Unie. In dit document wordt een overzicht gegeven van de deelnemende instellingen en laboratoria. Vervolgens worden in de "Synthesetabel campagnes RV BELGICA programma 2014" het hoofdthema, de programma's, het werkgebied van elke campagne en de (eventuele buitenlandse) haven vermeld. Voor elk programma wordt de hoofdwetenschapper en vervanger vermeld, en tevens het voorziene aantal in te schepen wetenschappers. Tenslotte wordt voor elk van de deelnemende groepen een thematisch gerangschikte fiche gegeven van het programma met de toegekende campagneperioden. Deze fiche vermeldt de volgende informatie: ‐ Project ‐ Identificatie van de aanvrager ‐ Code van het programma (in de synthesetabel campagnes RV BELGICA programma 2014 wordt hier naar verwezen in de kolom programma's) ‐ Nederlands abstract ‐ Engels abstract ‐ Werkgebied ‐ Staalname ‐ Toegewezen campagneperiode en aantal deelnemende wetenschappers ‐ Eventuele opmerkingen 2 2. DEELNEMENDE INSTELLINGEN EN LABORATORIA De campagnes worden georganiseerd door Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD NATUUR’ , Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen ‘KBIN’, instelling van de Programmatorische Federale Overheidsdienst (POD) Wetenschapsbeleid. De campagnes werden toegewezen aan de hieronder vermelde administraties, instellingen en universitaire laboratoria. Het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Leefmilieu en Infrastructuur alsook het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) worden eveneens vermeld als opdrachtgevers. ▪ Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen ‘KBIN’ ‐ Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD NATUUR’ ▪ Vlaamse overheid ‐ Landbouw en Visserij Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek ‘ILVO’ Kenniseenheid: Dier ‐ Visserij Afdeling: ‐ Aquatisch Milieu & Kwaliteit ‐ Visserij en Aquatische Productie ‐ Dienst Visserijbiologie ‐ Instituut voor Natuur‐ en Bosonderzoek ‘INBO’ Afdeling Biodiversiteit Onderzoeksgroep Ecosysteemdiversiteit ‐ Agentschap Onroerend Erfgoed ‘AOE’ ▪ Federale Overheidsdienst (FOD) Economie, KMO, Middenstand en Energie ‐ Algemene Directie Kwaliteit en Veiligheid Dienst Continentaal Plat ‘DCP’ ▪ Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu ‐ Directoraat‐generaal Leefmilieu ‘DG5’ Inspectie ▪ Studiecentrum voor Kernenergie ‘SCK•CEN’ ‐ Lage Radioactiviteitsmetingen ▪ Ministerie van Defensie DGMR ‐ Mine Counter Measure ‐ KMS, Signal & Image Centre ‘SIC’ – CISS Department ‐ AFDOPSZEB – MWU/REA ‐ Nato Mineware Mission Support Center ‘NMWMSC’ ▪ Universiteit Gent ‘UGent’ ‐ Vakgroep Biologie ‐ Onderzoeksgroep Mariene Biologie ‘SMB’ ‐ Protistologie en Aquatische Ecologie ‘PAE’ ‐ Vakgroep Geologie en Bodemkunde ‐ Renard Centre of Marine Geology ‘RCMG’ ▪ Université Libre de Bruxelles ‘ULB’ ‐ Service Biogéochimie et Modélisation du Système Terre ▪ Université de Liège ‘ULg’ ‐ UR Argile, Géochimie et Environnements sédimentaires ‘AGEs’ ▪ Vrije Universiteit Brussel ‘VUB’ ‐ Dienst Analytische en Milieuchemie ‘ANCH’ ▪ Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen ‘KMDA’ ‐ Aquarium ▪ European Space Agency ‘ESA’ ‐ TEC‐ETN ESA ESTEC De campagnes worden daarenboven uitgevoerd in samenwerking met een aantal nationale en internationale instellingen. Naar deze samenwerking wordt verwezen in de programmafiches. 3 3. INDELING VAN DE CAMPAGNES 3.1. Synthesetabel campagnes RV BELGICA 2014 PERIODE 01.01 02.01 ‐ 17.01 Nr. Thema DUINKERKE ONDERHOUD 18.01 ‐ 19.01 DUINKERKE 20.01 ‐ 24.01 RESERVE 25.01 ‐ 26.01 DUINKERKE 27.01 ‐ 29.01 RESERVE 30.01 ‐ 31.01 ONDERHOUD 01.02 ‐ 02.02 ZEEBRUGGE PROGRAMMA Nr. INSTITUUT‐AANVRAGER Code Aantal DEELNEMERS WERKGEBIED VERLOF 03.02 ‐ 07.02 1 GEOLOGIE 16 OD NATURE‐FETTWEIS OD NATURE‐MF 4‐5 BE MONITORING 1 OD NATURE‐PARMENTIER OD NATURE‐KP 1‐3 BE, NL (Schelde) MONITORING 6 OD NATURE‐HAELTERS OD NATURE‐JH 0 BE MONITORING 9 INBO‐STIENEN INBO‐ES 2‐3 BE MONITORING 3 SCK•CEN‐SNEYERS SCK•CEN‐LS 0 BE Hoofdwetenschapper 08.02 ‐ 09.02 1) M. FETTWEIS (OD NATURE) 2) K. PARMENTIER (OD NATURE) ZEEBRUGGE 10.02 ‐ 14.02 2 GEOLOGIE 22 DGMR‐LOPERA DGMR‐OL GEOLOGIE 23 DGMR‐PAPILI DGMR‐SP GEOLOGIE 24 DGMR‐MERSCH DGMR‐EM GEOLOGIE 25 NMWMSC‐VAN PETEGHEM NMWMSC‐YVP Hoofdwetenschapper 1) O. LOPERA (RMA‐CISS) 15.02 ‐ 16.02 ZEEBRUGGE 17.02 ‐ 18.02 ONDERHOUD 19.02 ‐ 21.02 3 EDUCATIE Hoofdwetenschapper 22.02 ‐ 23.02 37 UB‐STUDENTS 1) L. CHOU (ULB‐LOCGE) BE 3‐6 BE BE BE 2) S. PAPILI (DGMR) UB‐Stud 20‐30 BE, NL (Schelde) 2) F. DEHAIRS (VUB‐ANCH) ZEEBRUGGE 24.02 ‐ 28.02 4 GEOLOGIE 16 OD NATURE‐FETTWEIS OD NATURE‐MF 2‐3 BE MONITORING 1 OD NATURE‐PARMENTIER OD NATURE‐KP 1‐3 BE MONITORING 10 DG5‐MARTENS DG5‐RM 10 BE DIVERSE 32 AOE‐PIETERS AOE‐MP 3 BE OD NATURE‐JH 0 BE MONITORING 1 OD NATURE‐HAELTERS Hoofdwetenschapper 1) K. PARMENTIER (OD NATUUR) 01.03 ‐ 02.03 03.03 ‐ 07.03 ZEEBRUGGE 5 VISSERIJ Hoofdwetenschapper 27 ILVO‐VANDERPERREN 1) B. VERSCHUEREN (ILVO) 08.03 ‐ 09.03 ZEEBRUGGE 10.03 ‐ 14.03 6a MONITRING GEOLOGIE VISSERIJ 2) M. FETTWEIS (OD NATUUR) 2 ILVO‐HOSTENS ILVO‐EV 10 BE, UK (NL, FR) 2) J. DEPESTELE (ILVO) ILVO‐KH 8‐10 BE 15 CSS‐DEGRENDELE CSS‐KD 2‐4 BE 29 KMDA‐JOUK KMDA‐PJ 0 BE SCK•CEN‐LS 0 BE MONITORING 3 SCK•CEN‐SNEYERS Hoofdwetenschapper 1) K. HOSTENS (ILVO) 2) H. HILLEWAERT (ILVO) 4 PERIODE 15.03 ‐ 16.03 Nr. Thema ZEEBRUGGE PROGRAMMA Nr. INSTITUUT‐AANVRAGER Code 17.03 ‐ 21.03 6b MONITORING 2 ILVO‐KH 8‐10 BE (GEOLOGIE 15 CSS‐DEGRENDELE (back‐up) CSS‐KD 2‐4 BE) VISSERIJ 29 KMDA‐JOUK KMDA‐PJ 0 BE SCK•CEN‐LS 0 BE ILVO‐HOSTENS MONITORING 3 SCK•CEN‐SNEYERS Hoofdwetenschapper 1) K. HOSTENS (ILVO) 22.03 ‐ 23.03 Aantal DEELNEMERS WERKGEBIED 2) H. HILLEWAERT (ILVO) ZEEBRUGGE 24.03 ‐ 28.03 7 GEOLOGIE 17 OD NATURE‐VAN LANCKER OD NATURE‐VVL 3‐5 BE GEOLOGIE 16 OD NATURE‐FETTTWEIS OD NATURE‐MF 2‐3 BE EDUCATIE 36 OD NATURE‐STUDENTS OD NATURE‐Stud 28‐37 BE 3‐4 BE ECOSYSTEEM 12 SMB‐REUBENS Hoofdwetenschapper 1) V. VAN LANCKER (OD NATUUR) 29.03 ‐ 30.03 ZEEBRUGGE 31.03 ONDERHOUD SMB‐JR 2) J. REUBENS (UGent‐SMB) 01.04 ‐ 04.04 8 MONITORING 9 INBO‐STIENEN INBO‐ES MONITORING 4 OD NATURE‐NORRO MONITORING 2‐3 BE OD NATURE‐AN 2 BE 1 OD NATURE‐PARMENTIER OD NATURE‐KP 1‐3 BE MONITORING 5b OD NATURE‐DE MESEL/t OD Nature‐IDM/t 1‐2 BE MONITORING 6 OD NATURE‐HAELTERS OD NATURE‐JH 0 BE Opwerking RV Belgica olv Damage Control Centrer Ryckevelde + intensief trainingsprogramma MOST Hoofdwetenschapper 05.04 ‐ 06.04 07.04 ‐ 11.04 1) N. VANERMEN (INBO) 2) E. STIENEN (INBO) ZEEBRUGGE 9 DIVERSE Hoofdwetenschapper 1) K. RUDDICK (OD NATUUR) 12.04 ‐ 13.04 ZEEBRUGGE 14.04 ‐ 18.04 VERLOF 19.04 ‐ 20.04 ZEEBRUGGE 21.04 VERLOF 22.04 ‐ 25.04 10 GEOLOGIE Hoofdwetenschapper DIVERSE ZEEBRUGGE 28.04 ‐ 30.04 11 GEOLOGIE Hoofdwetenschapper 20 RCMG‐MISSIAEN 32 AOE‐PIETERS 1) T. MISSIAEN (UGent‐RCMG) 26.04 ‐ 27.04 31 OD NATURE‐RUDDICK DIVERSE 16 OD NATURE‐FETTWEIS 32 AOE‐PIETERS 1) M. FETTWEIS (OD NATUUR) 01.05 – 02.05 VERLOF 03.05 ‐ 04.05 ZEEBRUGGE OD NATURE‐KR 7 BE, UK, NL RCMG‐TM 8 BE AOE‐MP 3 BE 2) D. DOXARAN (LOV (FR)) 2) K. DE RYCKER (UGent‐RCMG) OD NATURE‐MF AOE‐MP 4‐5 BE 3 BE 2) J. BACKERS (OD NATUUR) 5 PERIODE 05.05 ‐ 09.05 Nr. Thema PROGRAMMA Nr. INSTITUUT‐AANVRAGER Code 12 GEOLOGIE 15 CSS‐DEGRENDELE CSS‐KD ECOSYSTEEM 14 PAE‐VYVERMAN MONITORING BE PAE‐WV 3 BE 4 OD NATURE‐NORRO OD NATURE‐AN 2 BE MONITORING 1 OD NATURE‐PARMENTIER OD NATURE‐KP 1‐3 BE MONITORING 8 SMB‐DEBUSSCHERE SMB‐ED 2 BE OD NATURE‐JH 0 BE 2‐3 BE 2 BE MONITORING 6 OD NATURE‐HAELTERS Hoofdwetenschapper 1) K. DEGRENDELE (DCP) 10.05 ‐ 11.05 ZEEBRUGGE 13 GEOLOGIE 16 OD NATURE‐FETTWEIS MONITORING 8 SMB‐DEBUSSCHERE Hoofdwetenschapper 1) E. DEBUSSCHERE (UGent‐SMB) 14.05 ONDERHOUD 15.05 am‐pm SMB‐ED 2) M. FETTWEIS (OD NATUUR) TRANSIT naar BRUSSEL BRUSSEL (Havendagen) 19.05 am‐pm TRANSIT naar ZEEBRUGGE 20.05 ONDERHOUD 14 GEOLOGIE Hoofdwetenschapper 31.05 ‐ 01.06 19 VUB‐DEHAIRS 1) F. DEHAIRS (VUB‐ANCH) 7 VUB‐FD ES, PT 2) L. CHOU (ULB‐LOCGE) LISBON 15 Hoofdwetenschapper 11.06 ‐ 12.06 13.06 ‐ 23.06 OD NATURE‐MF ANTWERPEN 17.05 ‐ 18.05 02.06 ‐ 10.06 2) L. DE MOL (DCP) TRANSIT naar ANTWERPEN 15.05 pm ‐ 16.05 am 16.05 am‐pm 21.05 ‐ 30.05 WERKGEBIED 2‐4 12.05 ‐ 13.05 Aantal DEELNEMERS ECOSYSTEEM 13 SMB‐VANREUSEL 1) A. VANREUSEL (UGent‐SMB) SMB‐AV 10‐12 PT 2) L. LINS (UGent‐SMB) PORTO 16 GEOLOGIE Hoofdwetenschapper 18 RCMG‐VAN ROOIJ 1) D. VAN ROOIJ (UGent‐RCMG) 24.06 ZEEBRUGGE 25.06 ONDERHOUD 26.06 ‐ 27.06 VERLOF 28.06 ‐ 29.06 ZEEBRUGGE RCMG‐DVR 10 ES, UK 2) T. COLLART (UGent‐RCMG) 30.06 – 04.07 17 GEOLOGIE 17 OD NATURE‐VAN LANCKER OD NATURE‐VVL 3‐5 BE GEOLOGIE 16 OD NATURE‐FETTWEIS OD NATURE‐MF 2‐3 BE GEOLOGIE 15 CSS‐DEGRENDELE CSS‐KD 2‐4 BE 0 BE OD NATURE‐KR 7 BE, UK, NL MONITORING 6 OD NATURE‐HAELTERS Hoofdwetenschapper 1) V. VAN LANCKER (OD NATUUR) 05.07 – 06.07 ZEEBRUGGE OD NATURE‐JH 2) K. DEGRENDELE (DCP) 07.07 – 11.07 18 DIVERSE MONITORING 1 OD NATURE‐PARMENTIER OD NATURE‐EM 1‐3 BE MONITORING 4 OD NATURE‐NORRO OD NATURE‐AN 2 BE MONITORING 5b OD NATURE‐DE MESEL/t 1‐2 BE 3 BE 31 OD NATURE‐RUDDICK ECOSYSTEEM 14 PAE‐VYVERMAN Hoofdwetenschapper 1) K. RUDDICK (OD NATUUR) OD NATURE‐IDM/t PAE‐WV 2) D. VAN DER ZANDE (OD NATUUR) 6 PERIODE 12.07 ‐ 13.07 Nr. Thema ZEEBRUGGE PROGRAMMA Nr. INSTITUUT‐AANVRAGER Code 14.07 ‐ 18.07 19 GEOLOGIE 22 DGMR‐LOPERA DGMR‐OL GEOLOGIE 23 DGMR‐PAPILI DGMR‐SP GEOLOGIE 24 DGMR‐MERSCH DGMR‐EM GEOLOGIE 25 NMWMSC‐VAN PETEGHEM NMWMSC‐YVP MONITORING 4 OD NATURE‐NORRO Aantal DEELNEMERS BE 3‐6 2 OD NATURE‐AN (GEOLOGIE 15 CSS‐DEGRENDELE (back‐up) CSS‐KD 2‐4 Hoofdwetenschapper 1) S. PAPILI (DGMR) 2) O. LOPERA (KMS‐CISS) ZEEBRUGGE 21.07 VERLOF 22.07 ‐ 14.08 ONDERHOUD 15.08 VERLOF 16.08 ‐ 17.08 ZEEBRUGGE 18.08 ‐ 22.08 20 GEOLOGIE DIVERSE MONITORING ECOSYSTEEM MONITORING MONITORING Hoofdwetenschapper MONITORING ZEEBRUGGE 25.08 ‐ 29.08 21a VISSERIJ Hoofdwetenschapper GRIMSBY 01.09 ‐ 05.09 21b VISSERIJ Hoofdwetenschapper 06.09 ‐ 07.09 BE) OD NATURE‐MF 4‐5 BE OD NATURE‐KP 1‐3 BE 30 OD NATURE‐NORRO/dv 5a OD NATURE‐DE MESEL OD NATURE‐AN/dv 4‐6 BE OD NATURE‐IDM 5‐8 BE 12 SMB‐REUBENS 9 INBO‐STIENEN SMB‐JR 3‐4 BE INBO‐ES 2‐3 BE 3 SCK•CEN‐SNEYERS 6 OD NATURE‐HAELTERS SCK•CEN‐LS 0 BE OD NATURE‐JH 0 BE 26 ILVO‐MOREAU 1) K. MOREAU (ILVO) 30.08 ‐ 31.08 BE 16 OD NATURE‐FETTWEIS 1 OD NATURE‐PARMENTIER 1) A. NORRO (OD NATUUR) 23.08 ‐ 24.08 BE VERLOF MONITORING BE BE 19.07 ‐ 20.07 WERKGEBIED 26 ILVO‐MOREAU 1) K. MOREAU (ILVO) 2) J. REUBENS (UGent‐SMB) ILVO‐KM 10 F, UK 10 F, UK 2) P. CALEBOUT (ILVO) ILVO‐KM 2) P. CALEBOUT (ILVO) ZEEBRUGGE 08.09 ‐ 12.09 22 MONITORING 5a OD NATURE‐DE MESEL OD NATURE‐IDM 5‐8 BE GEOLOGIE 16 OD NATURE‐FETTWEIS OD NATURE‐MF 4‐5 BE MONITORING 1 OD NATURE‐KP 1‐3 BE ECOSYSTEEM 12 SMB‐REUBENS SMB‐JR 3‐4 BE MONITORING 9 INBO‐ES 2‐3 BE DG5‐RM 10 BE) OD NATURE‐PARMENTIER INBO‐STIENEN (MONITORING 10 DG5‐MARTENS (back‐up) Hoofdwetenschapper 1) I. DE MESEL (OD NATUUR) 2) A. NORRO (OD NATUUR) 13.09 ‐ 14.09 15.09 ‐ 19.09 ILVO‐EV ZEEBRUGGE 23 VISSERIJ Hoofdwetenschapper 20.09 ‐ 21.09 27 ILVO‐VANDERPERREN 1) B. VERSCHUEREN (ILVO) 10 BE, UK, (NL, FR) 2) J. DEPESTELE (ILVO) 22.09 ZEEBRUGGE ONDERHOUD Coördinatievergadering Ship Call 2015 7 PERIODE 23.09 ‐ 26.09 Nr. Thema 24a MONITORING PROGRAMMA Nr. INSTITUUT‐AANVRAGER Code Aantal DEELNEMERS WERKGEBIED 2 ILVO‐HOSTENS ILVO‐KH 8‐10 BE GEOLOGIE 15 CSS‐DEGRENDELE CSS‐KD 2‐4 BE VISSERIJ 29 KMDA‐JOUK KMDA‐PJ 0 BE MONITORING 3 SCK•CEN‐SNEYERS SCK•CEN‐LS 0 BE OD NATURE‐JH 0 BE 8‐10 2‐4 0 0 BE BE) BE BE MONITORING 6 OD NATURE‐HAELTERS Hoofdwetenschapper 1) K. HOSTENS (ILVO) 2) H. HILLEWAERT (ILVO) 27.09 ‐ 28.09 ZEEBRUGGE 29.09 ‐ 03.10 24b MONITORING 2 ILVO‐HOSTENS (GEOLOGIE 15 CSS‐DEGRENDELE (back‐up) VISSERIJ 29 KMDA‐JOUK MONITORING 3 SCK•CEN‐SNEYERS Hoofdwetenschapper 1) K. HOSTENS (ILVO) 04.10 ‐ 05.10 ZEEBRUGGE 06.10 (am) Vergadering COMOPSNAV ‐ OD NATUUR 06.10 (pm) ONDERHOUD ILVO‐KH CSS‐KD KMDA‐PJ SCK•CEN‐LS 2) H. HILLEWAERT (ILVO) 07.10 ‐ 10.10 24c MONITORING 2 ILVO‐HOSTENS ILVO‐KH 8‐10 BE MONITORING 1 OD NATURE‐PARMENTIER OD NATURE‐KP 1‐3 BE VISSERIJ 29 KMDA‐JOUK KMDA‐PJ 0 BE SCK•CEN‐LS 0 BE MONITORING 3 SCK•CEN‐SNEYERS Hoofdwetenschapper 1) K. HOSTENS (ILVO) 11.10 ‐ 12.10 2) H. HILLEWAERT (ILVO) ZEEBRUGGE 13.10 ‐ 17.10 25 ECOSYSTEEM 11 SMB‐VANAVERBEKE SMB‐JV 8 BE MONITORING 7 SMB‐COATES SMB‐DC 6 BE GEOLOGIE 17 OD NATURE‐VAN LANCKER OD NATURE‐VVL 3‐5 BE OD NATURE‐MF 2‐3 BE GEOLOGIE 16 OD NATURE‐FETTWEIS Hoofdwetenschapper 1) J. VANAVERBEKE (UGent‐SMB) 18.10 ‐ 19.10 ZEEBRUGGE 20.10 ‐ 24.10 26a GEOLOGIE Hoofdwetenschapper 21 RCMG‐GARCIA MORENO 1) D. GARCIA MORENO (UGent‐RCMG) 25.10 ‐ 26.10 ZEEBRUGGE 27.10 ‐ 31.10 VERLOF 01.11 ‐ 02.11 ZEEBRUGGE 03.11 – 07.11 26b GEOLOGIE 21 RCMG‐GARCIA MORENO MONITORING 6 OD NATURE‐HAELTERS Hoofdwetenschapper 1) D. GARCIA MORENO (UGent‐RCMG) 08.11 ‐ 09.11 ZEEBRUGGE 10.11 – 11.11 VERLOF 12.11 27 EDUCATIE 35 ULg‐STUDENTS Hoofdwetenschapper 1) N. FAGEL (ULg‐AGEs) 13.11 ‐ 14.11 ONDERHOUD 15.11 ‐ 16.11 ZEEBRUGGE 2) V. VAN LANCKER (OD NATUUR) RCMG‐DGM 6‐8 BE, UK, FR 2) M. DE BATIST (UGent‐RCMG) RCMG‐DGM 6‐8 OD NATURE‐JH 0 BE, UK, FR BE 2) M. DE BATIST (UGent‐RCMG) ULg‐Stud 17‐25 BE 2) G. LEPOINT (ULg‐AGEs) 8 PERIODE 17.11 – 21.11 Nr. Thema PROGRAMMA Nr. INSTITUUT‐AANVRAGER Code 28 GEOLOGIE 16 OD NATURE‐FETTWEIS OD NATURE‐MF 4‐5 BE MONITORING 1 OD NATURE‐PARMENTIER OD NATURE‐KP 1‐3 BE MONITORING 9 INBO‐STIENEN INBO‐ES 2‐3 BE 0 BE MONITORING 3 SCK•CEN‐SNEYERS Hoofdwetenschapper 1) N. VANERMEN (INBO) 22.11 ‐ 23.11 ZEEBRUGGE 24.11 ‐ 28.11 29 GEOLOGIE SCK•CEN‐LS DGMR‐OL GEOLOGIE 23 DGMR‐PAPILI DGMR‐SP GEOLOGIE 24 DGMR‐MERSCH DGMR‐EM GEOLOGIE 25 NMWMSC‐VAN PETEGHEM NMWMSC‐YVP GEOLOGIE 15 CSS‐DEGRENDELE Hoofdwetenschapper 1) O. LOPERA (KMS‐CISS) 29.11 ‐ 30.11 ZEEBRUGGE 01.12 ‐ 05.12 30a VISSERIJ 27 ILVO‐VANDERPERREN VISSERIJ 28 ILVO‐POLET Hoofdwetenschapper 1) B. VERSCHUEREN (ILVO) 06.12 ‐ 07.12 WERKGEBIED 2) E. STIENEN (INBO) 22 DGMR‐LOPERA Aantal DEELNEMERS CSS‐KD BE 3‐6 BE BE BE 2‐4 BE ILVO‐EV 10 BE, UK (NL, FR) ILVO‐HP 4 NL 2) S. PAPILI (DGMR) 2) J. DEPESTELE (ILVO) DEN HELDER 08.12 ‐ 12.12 30b VISSERIJ 27 ILVO‐VANDERPERREN ILVO‐EV 10 BE, UK (NL, FR) 28 ILVO‐POLET ILVO‐HP 4 NL VISSERIJ Hoofdwetenschapper 13.12 – 14.12 15.12 – 19.12 1) B. VERSCHUEREN (ILVO) ZEEBRUGGE 31 GEOLOGIE MONITORING MONITORING 16 OD NATURE‐FETTWEIS OD NATURE‐MF 4‐5 BE 1 OD NATURE‐PARMENTIER OD NATURE‐KP 1‐3 BE, NL (Schelde) 9 INBO‐STIENEN INBO‐ES 2‐3 BE 0 BE MONITORING 6 OD NATURE‐HAELTERS Hoofdwetenschapper 1) M. FETTWEIS (OD NATUUR) 20.12 ‐ 21.12 22.12 ‐ 31.12 2) J. DEPESTELE (ILVO) OD NATURE‐JH 2) K. PARMENTIER (OD NATUUR) ZEEBRUGGE VERLOF Continue en automatische programma’s: OD NATURE‐AUMS (programma 33) ESA‐MC (programma 34) 9 2 1 2 4 1 November 2 (KD) (CSS) 2 2 4 9 9 8 9 KR OD Nature 8 Zeebrugge 8 6 5 5 5 3 7 30b 8 9 Zeebrugge 9 KP1 11 EV HP ILVO 10 11 16 12 Stud 12 27 ULg 12 16 15 17 17 DVR RCMG 14 JV DC 14 SMB 14 Zeebrugge 13 16 31 15 17 28 17 17 EV MF KP OD Nature3 16 Zeebrugge 16 VVL MF 15 17 ILVO OD Nature 15 23 16 17 YVP 3 19 19 18 4 22 22 21 21 20 3 20 OD Nature 19 Zeebrugge 19 20 MT 19 22 21 19 19 ES INBO 21 21 21 Zeebrugge 20 ES MF KP1 18 19 20 26a 20 INBO 19 21 JR Zeebrugge 20 OD Nature 18 Zeebrugge 18 18 22 24 24 23 ILVO 24 Zeebrugge 23 VACATION 23 23 23 25 DGMR VACATION 24 25 27 27 27 26 3 26 26 27 27 26 *3 Meeting COMOPSNAV‐OD NATURE *2 Coordination Meeting Ship Call 2015 29 29 MF 30 30 30 29 24b 29 29 29 31 31 n bo Lis 31 MT 31 31 31 31 y sb VACATION 30 Zeebrugge 29 30 KH1,2 30 ILVO 30 30 VACATION im Gr MP 17 VACATION KD 28 29 30 MT AOE MAINTENANCE CSS 28 28 Zeebrugge 27 YVP NMWMSC 26 28 28 28 Zeebrugge 27 KM 29 Zeebrugge 28 28 11 30 30 Zeebrugge 29 29 OD Nature 28 JR SMB 28 MP ILVO 27 Zeebrugge 26 Zeebrugge 25 29 OL ML EM 24 24 KD CSS 25 21a 25 25 27 27 RM VACATION 26 25 MT 26 28 RESERVE 28 DG5 AOE 27 27 Zeebrugge 26 25 25 *1 MOST+DCC for crew RV Belgica 22 Zeebrugge 22 DGM RCMG 22 1,2 *2 24a KH MT 22 ES 24 FD VUB 24 MAINTENANCE 23 23 23 MP 24 26 26 OD Nature 25 3 VVL MF Stud TM 7 AOE 23 25 4 MF KP 24 26 Dunkerque 25 OD Nature 24 24 RCMG SMB INBO 21 10 22 20 20 MF KP1 AN/dv IDM 18 18 18 23 Zeebrugge 22 19 14 23 23 Zeebrugge 22 RESERVE 22 Zeebrugge 21 21 21 21 (KD) (CSS) 20 Stud UB 20 20 20 KH1,2 18 19 ILVO 18 Brussel 17 17 NMWMSC 16 15 DGMR MAINTENANCE 13 25 13 Zeebrugge 14 18 Havendagen VACATION 16 15 6 Zeebrugge VACATION 10 15 15 6b 17 13 12 VACATION 14 17 Zeebrugge 13 16 Zeebrugge 15 19 OL ML EM 14 14 MT 14 14 14 16 19 Dunkerque 18 Zeebrugge MAINTENANCE 15 MAINTENANCE 12 14 VACATION 17 16 JR 11 13 16 13 Zeebrugge 12 o 12 MF 5 16 15 rt Po 13 OD Nature 12 Zeebrugge 13 SMB 11 11 WV ES 10 11 11 PAE INBO 10 OD Nature 9 11 KD 13 CSS 13 KH1,2 11 12 12 YVP ILVO 11 13 15 MAINTENANCE 14 NMWMSC 6 + possible participation of DG5‐RM (back‐up) n der De Hel 6 7 KH1,2 8 8 *3 24c 6 9 22 IDM MF KP ILVO 7 10 10 10 12 OL ML EM Zeebrugge Zeebrugge 9 OD Nature 8 8 KR KP AN IDM/t MT 6 9 9 OD Nature 8 8 ED 10 10 11 DGMR 3 + sampling for OD Nature‐JH 5 DGM RCMG 7 7 Zeebrugge 6 VACATION MAINTENANCE 5 18 7 7 AN KP 10 6a 2 10 13 4 + particpation of OD Nature‐AN, (CSD‐KD) 4 9 Zeebrugge 8 12 Dunkerque 11 5 + participation of SMB‐ED EV HP ILVO 3 4 6 6 Zeebrugge 5 Zeebrugge 4 4 SMB 5 12 KD WV AV 7 7 7 7 VACATION 10 1 + sampling for SCK•CEN‐LS 2 26b 3 3 KM ILVO 3 4 6 9 CSS PAE OD Nature3 SMB 5 9 8 MAINTENANCE 7 2 + sampling for KMDP‐PJ 30a 1 Zeebrugge 1 October 21b 1 Zeebrugge 2 3 3 KD 2 VVL MF 15 CSS on 4 OD Nature3 1 b Lis 2 3 3 6 6 ES INBO 6 6 Zeebrugge 5 EV ILVO AN KP IDM/t 1 2 4 Zeebrugge ES 3 3 5 3 MF KP1 4 5 OD Nature 4 OD Nature3 5 1 3 5 Dunkerque 4 VACATION 1 September 8 *1 INBO 1 December 2 Zeebrugge 1 3 VACATION Zeebrugge 1 August July June May April March February 2 MAINTENANCE A'pen 1 Transit January Transit Vacation 3.2. Chronologisch schema van de campagnes RV BELGICA 2014 Zee‐ Transit Vacation Vacation Vacation brugge 4. WERKZONE EN LIMIETEN VAN DE CONTINENTALE PLATEAUS 11 5. INSTRUCTIES VOOR HOOFDWETENSCHAPPERS De hoofdwetenschapper is verantwoordelijk voor de coördinatie, de planning en de uitvoering van het wetenschappelijke gedeelte van de campagne. Dit zal steeds in nauwe samenwerking gebeuren met OD NATUUR en aan boord met de Commandant RV BELGICA. Hiertoe zal hij/zij tijdig volgende documenten aan de Coördinator RV Belgica ([email protected]) en OD NATUUR‐Meetdienst Oostende ([email protected]) laten geworden: VOORAFGAAND AAN DE CAMPAGNE: 1. Notification of Proposed Research Cruise: Voor campagnes die geheel of gedeeltelijk plaatsvinden in de territoriale wateren of op het continentale plateau van een vreemd land: het document "Notification of Proposed Research Cruise ‐ NOPRC" met alle gegevens noodzakelijk voor het aanvragen van de diplomatieke toestemming "DIPCLEAR", ten laatste 6 maand voor de aanvang van de campagne in vreemde wateren en 8 maand voor de aanvang van de campagnes in Spaanse, Portugese en Marokkaanse wateren. 2. Gedetailleerd uitvoeringsplan: Het gedetailleerde uitvoeringsplan voor de campagne, ten laatste 1 maand voor de aanvang van de campagne. Een vaste lay‐out voor het gedetailleerd uitvoeringsplan wordt voorzien. Om éénvormigheid na te streven en toegankelijkheid te bevorderen worden alle gedetailleerd uitvoeringsplannen opgesteld in het Engels. In het gedetailleerde uitvoeringsplan dienen de coördinaten genoteerd te worden in WGS84 coördinatensysteem volgens formaat: xx° xx, xxx’. Lay‐out: 1) 2) List of participants 3) 4) Research area ‐ Sampling stations Kaarten van de studiegebieden ‐ staalname stations moeten worden voorzien. Richtlijnen voor opstellen van de kaarten: 1. Coördinatensysteem: WGS84 – Projectie UTM31 2. Coördinaten grid/frame met coördinatenformaat (xx°xx,xxx’) 3. Bathymetrische contouren 4. Bij detailkaarten tevens een overzichtskaart voorzien met locatie van de detailkaart 5. Locaties staalnamepunten, trajecten, werkgebieden 6. Toe te voegen aan kaart: schaal, noord‐aanduiding, legende met o.a. symbolen/ projectie/aanmaakdatum/auteur Tevens wordt er gevraagd om de lijst met de coördinaten van de staalnamepunten, trajecten, werkgebieden door te sturen samen met het gedetailleerd uitvoeringsplan in WGS84 coördinatensysteem met formaat xx°xx,xxxxx’ en xx.xxxxx° (Excel) De nodige informatie bvb. bathymetrische data, locaties van windmolens, etc. kan verkregen worden bij de OD NATUUR ([email protected]). General form RV Belgica 2014 De voorziene tijden voor de aanvang van de mobilisatie, van vertrek bij de aanvang van de campagne, van aankomst bij het einde van de campagne en van het einde van de demobilisatie. Noot: Voor een standaard campagneweek van maandag tot en met vrijdag is een richtlijn voor deze tijden respectievelijk: 08u00 en 10u30 op maandag en 14u00 en 16u30 op vrijdag. Scientific objectives 5) Operational course 6) Occupation of laboratories 7) Use of infrastructure and instrumentation 8) 9) Automatic data acquisition: ODASIII continuous measurements (1) 10) Chemicals De lijst van de ingescheepte chemicaliën en/of gevaarlijke producten met de ingescheepte hoeveelheden, plaats van stockage aan boord enz... Sampling ‐ on board analysis (1) ODASIII: Oceanographic Data Acquisition System installed aboard the RV Belgica 12 TIJDENS DE CAMPAGNE De hoofdwetenschapper zal tevens de nodige supervisie uitoefenen ter correcte toepassing van de richtlijnen vermeld in het boordreglement RV BELGICA. In het bijzonder dienen de richtlijnen met betrekking tot de veiligheid strikt te worden opgevolgd. Ook zal de hoofdwetenschapper alle nodige maatregelen voorzien voor het correct identificeren, stockeren, het gebruik aan boord en het in‐ en ontschepen van gevaarlijke producten of wetenschappelijk materieel. In principe vinden RV Belgica campagnes plaats van maandag tot vrijdag, tenzij anders voorzien in het programma RV Belgica 2014. Hiervan wordt enkel afgeweken bij campagnes waarbij een “touch & go”nodig is in functie van wetenschappelijke experimenten, het ontschepen van studentengroepen of PR‐teams of in functie van vaartechnische redenen. RHIB transfers voor het aan boord of van boord brengen van wetenschappers, duikers vanaf de RV Belgica naar een nabije haven zijn enkel mogelijk bij goed weer en bij beperkt verlies aan scheepstijd (maximum 2u (incl. heen en terug transit + RHIB transfer). AANSLUITEND OP DE CAMPAGNE: 1. Cruise Evaluation Form ‘CEF’ and Cruise Summary Report ‘CSR’ Bij het beëindigen van de campagne zal de hoofdwetenschapper instaan voor het opstellen van het ‘campagne evaluatieformulier’ (cruise evaluation form ‘CEF’) en het ‘Cruise Summary Report’ (2). - Het ‘campagne evaluatieformulier’ is beschikbaar aan boord en dient te worden afgeleverd aan de OD NATUUR bij het beëindigen van de campagne. Dit formulier wordt ondertekend door de hoofdwetenschapper en de commandant van de RV Belgica. - Sinds 2010 kan de Cruise Summary Report (“CSR”) op twee manieren opgesteld worden: 1. Aan boord via OURS (Onboard Underway Registration of Samples). De informatie betreffende staalnamen en data types wordt ingegeven door de staalname verantwoordelijken. Tegen het einde van de campagne controleert de hoofdwetenschapper of de informatie van alle deelnemers correct geregistreerd werd en brengt hiervan het Belgian Marine Data Centre ([email protected]) op de hoogte. In dit geval wordt de “CSR” doorgezonden naar de internationale databank door BMDC. 2. In geval het “CSR” niet kan worden afgewerkt aan boord kan het online worden opgesteld via http://www.mumm.ac.be/datacentre/Catalogues/csr.php.Login informatie kan aangevraagd worden bij OD NATUUR ‐ BMDC. - Het gebruik van OURS wordt sterk aangeraden. Het biedt de wetenschappers een digitaal overzicht van de staalnamen en gerelateerde ODASIII gegevens voor o.a. gebruik in het campagnerapport. 2. Cruise report Voor het Cruise report wordt telkens een vaste lay‐out voorzien, waarin ondermeer de behaalde objectieven en de effectief uitgevoerde bemonsteringen en/of verrichtte opnamen beschreven worden. Het Cruise report dient binnen een termijn van 1 maand te worden overgemaakt aan de Coördinator RV Belgica ([email protected]) en de OD NATUUR‐Meetdienst Oostende ([email protected]). Daarenboven dient het Cruise report, en indien gevraagd, ook het “CSR”, door tussenkomst van de hoofdwetenschapper te worden overgemaakt aan de instanties zoals vermeld op de diplomatieke toestemming (3) voor de betreffende onderzoekscampagne RV Belgica. (2) De CSR levert een eerstelijns inventaris van metingen en stalen op zee. De catalogus bevat informatie over campagnes uit 1873 tot vandaag van meer dan 2 000 onderzoeksschepen: een totaal van bijna 40 000 campagnes in wereldwijde zeeën. De catalogus is opvraagbaar via http://www.seadatanet.org/metadata/csr. (3) De diplomatieke toestemming voor de onderzoekscampagne wordt door tussenkomst van de OD NATUUR overgemaakt aan de hoofdwetenschapper. 13 6. OVERZICHT VAN DE PROGRAMMA'S 6.1. Monitoring en evaluatie van de kwaliteit van het mariene milieu van het Belgisch deel van de Noordzee Programma nr. en code Thema 1 Monitoring en evaluatie van de kwaliteit van het mariene milieu op het Belgisch deel van de Noordzee en in het Schelde‐estuarium. OD NATURE ‐ PARMENTIER OD NATURE‐KP 2 ILVO ‐ HOSTENS ILVO‐KH 3 SCK•CEN ‐ SNEYERS SCK•CEN‐LS 4 OD NATURE ‐ NORRO OD NATURE‐AN 5a OD NATURE – DE MESEL OD NATURE‐IDM 5b OD NATURE – DE MESEL/t OD NATURE‐IDM/t 6 OD NATURE ‐ HAELTERS OD NATURE‐JH 7 SMB ‐ COATES SMB‐DC 8 SMB ‐ DEBUSSCHERE Monitoring van de impact van menselijke activiteiten op het benthos en de kwaliteit van het mariene bodemecosysteem in het Belgisch deel van de Noordzee. Radiologisch toezicht en studie van de invloed van kerncentrales op het Belgisch deel van de Noordzee. Onderzoek naar de milieu‐effecten van windmolenparken op het Belgisch deel van de Noordzee: onderwatergeluid. Onderzoek naar de milieu‐effecten van windmolenparken op het Belgisch deel van de Noordzee: harde substraten. Onderzoek naar de milieu‐effecten van windmolenparken op het Belgisch deel van de Noordzee: harde substraten (gerichte onderzoeksaanvraag). Onderzoek naar de milieu‐effecten van windmolenparken op het Belgisch deel van de Noordzee: zeezoogdieren. Monitoring van de effecten van offshore windmolenparken op het endobenthos van zachte substraten. Onderwatergeluid als stressor voor mariene vissen. SMB‐ED 9 INBO ‐ STIENEN INBO‐ES 10 DG5 ‐ MARTENS Onderzoek naar de milieu‐effecten van windmolenparken op het Belgisch deel van de Noordzee: avifauna. Chemische monitoring van de WO I toxische munitie dumping site "Paardenmarkt" voor de Belgische kust. DG5‐RM 6.2. Werking van het ecosysteem ‐ gedrag der polluenten Programma nr. en code Thema 11 SMB ‐ VANAVERBEKE SMB‐JV 12 SMB ‐ REUBENS SMB‐JR 13 SMB ‐ VANREUSEL SMB‐AV 14 PAE – VYVERMAN PAE‐WV Studie van de structurerende rol van biotische interacties tussen verschillende grootteklasses voor het functioneren van mariene zeebodems. Het belang van de artificiële riffen aan windemolens voor ichtyofauna in het Belgisch deel van de Noordzee. Biodiversity and Sensitivity Assessment of deep‐sea Sedimentary Communities along the Western Iberian Margin. ECOPHY: Environmental COntrol of Southern North Sea PHYtoplankton diversity. 14 6.3. Geologische ‐ sedimentologische ‐ biogeochemische studies Programma nr. en code Thema 15 CSS ‐ DEGRENDELE Monitoring en kartering van de impact van zand‐ en grindextractie in het Belgisch deel van de Noordzee. CSS‐KD 16 OD NATURE ‐ FETTWEIS Monitoring en modellering van het cohesieve sedimenttransport en evaluatie van de effecten op het mariene ecosysteem ten gevolge van bagger‐ en stortoperaties in het Belgisch deel van de Noordzee. OD NATURE‐MF 17 OD NATURE ‐ VAN LANCKER OD NATURE‐VVL 18 RCMG ‐ VAN ROOIJ Project MINIMOUND: investigation of the palaeoceanography and evolution of ‘small’ cold‐water coral mounds in the Bay of Biscay. RCMG‐DVR 19 VUB ‐ DEHAIRS Assessment of the biogeochemical processes controlling the Nitrogen cycle in oligotrophic NE Atlantic waters from dual nitrate isotope measurements. VUB‐FD 20 Monitoring van de hydrodynamica en sedimenttransport in het Belgisch deel van de Noordzee. RCMG‐MISSIAEN Archeologisch erfgoed in de Noordzee. RCMG‐TM 21 RCMG ‐ GARCIA MORENO Aanwijzingen voor recente tektonische activiteit in de epicentrale zone van de aardbeving van 1580 in het Kanaal. RCMG‐DGM 22 DGMR‐LOPERA Detectie en classificatie van mijnen met behulp van hoge resolutie SAS (Synthetic Aperture Sonar) beelden. DGMR‐OL 23 DGMR ‐ PAPILI Classificatie van de zeebodem. DGMR‐SP 24 DGMR – MERSCH Studie van de methoden voor detectie en neutralisatie van begraven zeemijnen. DGMR‐EM 25 NMWMSC ‐ VAN PETEGHEM NMWMSC‐EM 6.4. Visserij onderzoek Programma nr. en code 26 Thema ILVO ‐ MOREAU Bestandsopname van de adulte platvisbestanden in de Noordzee in het kader van de ‘North Sea Beam Trawl Survey’. ILVO‐KM 27 ILVO ‐ VANDERPERREN Technische innovaties voor een transitie naar een duurzame zeevisserijsector & Selectief Vissen Doet Leven. ILVO‐EV 28 Milieueffectbeoordeling van de strijd tegen mijnen in de Belgische EEZ ILVO‐POLET Studie van de impact van visserij op bentische ecosystemen. ILVO‐HP 29 KMDA ‐ JOUK Verzamelen van mariene fauna voor het aquarium van de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen. KMDA‐PJ 15 6.5. Diverse onderzoekprogramma's Programma nr. en code 30 31 OD NATUUR‐NORRO/dv Offshore Noordzee training voor Belgische wetenschappelijke duikers. OD NATUUR‐AN/dv OD NATUUR‐RUDDICK High Spatial and Temporal Resolution Ocean Colour (HIGHROC) coastal water products and services. OD NATUUR‐KR 32 AOE‐PIETERS Archaeological Heritage in the North Sea. Development of an efficient assessment methodology and approach towards a sustainable management policy and legal framework in Belgium. AOE‐MP 33 Thema OD NATUUR‐NAUDTS Autonomous Underway Measurement System 'AUMS'. OD NATUUR‐LN 34 ESA ‐ CRISCI GNSS (Global Navigation Satellite System) Maritime Data Collection. ESA‐MC 6.6. Educatie en praktische opleiding Programma nr. en code 35 ULg ‐ STUDENTS Opleiding studenten ingeschreven aan de Master opleiding Oceanografie en Geografie . ULg ‐ Stud 36 OD NATUUR ‐ Students Opleiding studenten in het kader van het Master programma Oceans & Lakes OD NATUUR‐Stud 37 UB ‐ Students Opleiding studenten Chemische Oceanografie (ULB) en 'Field Sampling' (VUB) UB‐Stud Thema 16 7. FICHES VAN DE PROGRAMMA'S 7.1. Monitoring en evaluatie van de kwaliteit van het mariene milieu van het Belgisch deel van de Noordzee ...................................................................................................................................... 19 7.2. Werking van het ecosysteem ‐ gedrag der polluenten ............................................................................... 43 7.3. Geologische ‐ sedimentologische ‐ biogeochemische studies ..................................................................... 53 7.4. Visserij onderzoek .................................................................................................................................... 77 7.5. Diverse onderzoekprogramma’s ............................................................................................................... 85 7.6. Educatie ‐ praktische opleiding ................................................................................................................. 95 17 18 7.1. MONITORING EN EVALUATIE VAN DE KWALITEIT VAN HET MARIENE MILIEU VAN HET BELGISCH DEEL VAN DE NOORDZEE 19 Programma 1 Project: Monitoring en evaluatie van de kwaliteit van het mariene milieu in het Belgisch deel van de Noordzee en in het Schelde‐estuarium Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD NATUUR’ Dr. Koen Parmentier Mevr. Els Monteyne 3de & 23ste Linieregimentsplein 8400 Oostende 059 55 22 41 059 55 22 43 059 70 49 35 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be Programmacode: OD NATURE‐PARMENTIER Nederlands Abstract: Monitoring en evaluatie van de kwaliteit van het mariene milieu in de zone van het Belgisch deel van de Noordzee 'BDNZ' in het kader van de nationale verplichtingen betreffende het ‘Joint Assessment en Monitoring Programme’ (JAMP) van de OSPAR commissie en de kaderrichtlijn water (KRW) (2000/60/EG). Dit programma behelst, wat de waterkolom betreft, de bepaling van nutriëntenconcentraties, zoutgehalte, temperatuur, gesuspendeerde stoffen, opgeloste zuurstof, TOC en POC, chlorofyl a, faeofytine, optische parameters en organische contaminanten. Bovendien voorziet het de bepaling van de biomassa en soortensamenstelling van fytoplankton en benthische organismen. Verder worden sediment en biota verzameld voor de bepaling van zware metalen en organische contaminanten, in samenwerking met het ILVO‐Visserij (ecologische monitoring). Binnen dit project wordt een grote nadruk gelegd op kwaliteitsborging en ‐controle zowel tijdens de staalname als in het laboratorium. English Abstract: The project is part of the continuous surveillance and evaluation of the quality of the marine environment in the region of the Belgian part of the North Sea 'BPNS' in the framework of the national obligations toward the Joint Assessment and Monitoring Programme (JAMP) of the OSPAR commission and the Water Framework Directive of the EC (2000/60/EC). OD NATURE determines nutrients, salinity, suspended matter, dissolved Oxygen, TOC and POC, chlorophyll a, phaeophytine, optical parameters and organic contaminants in the water column. Phytoplankton biomass and species composition as well as benthos species composition and biomass are also determined as part of the monitoring program. The other determinants (e.g. heavy metals and organic contaminants) in sediment and biota are determined in collaboration with ILVO‐Fishery. Quality assurance and quality control during sampling and in the laboratory receive a high priority within the project. Werkgebied: Belgisch en aanpalend Nederlands deel van de Noordzee met inbegrip van het Schelde‐ estuarium. zie kaart programma 1 Staalname: water: CTD, Niskin flessen (5 l en 10 l), Go‐Flo flessen, Winchester sampler, pH meter, YSI oxygen probe sediment: Van Veen grijper en/of boxcorer materie in suspensie: doorstroomcentrifuge aan boord OD NATURE‐KP 20 Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 1: * Campagne 4: * Campagne 8: * Campagne 12: * Campagne 18: * Campagne 20: * Campagne 22: * Campagne 24c: * Campagne 28: * Campagne 31: 03.02 ‐ 07.02 24.02 ‐ 28.02 01.04 ‐ 04.04 05.05 ‐ 09.05 07.07 ‐ 11.07 18.08 ‐ 22.08 08.09 ‐ 12.09 07.10 ‐ 10.10 17.11 ‐ 21.11 15.12 ‐ 19.12 Opmerkingen: Programma in samenwerking met het Instituut voor Landbouw‐ en Visserijonderzoek, Eenheid Dier, Visserij 'ILVO' (progr. 2), alsook met het Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie 'CODA' en het DG Leefmilieu, beide van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. [1‐3] [1‐3] [1‐3] [1‐3] [1‐3] [1‐3] [1‐3] [1‐3] [1‐3] [1‐3] Staalnamestations programma 1 : OD NATURE‐KP 21 Programma 2 Project: Monitoring van de impact van menselijke activiteiten op het benthos en de kwaliteit van het mariene bodemecosysteem van het Belgisch deel van de Noordzee Instelling/Aanvrager: Instituut voor Landbouw‐ en Visserijonderzoek 'ILVO' Kenniseenheid: Dier Aquatisch Milieu & Kwaliteit Dr. Kris Hostens Dr. Gert Van Hoey Ankerstraat 1 8400 Oostende 059 56 98 48 059 56 98 47 059 33 06 29 [email protected] [email protected] www.ilvo.vlaanderen.be Programmacode: ILVO‐HOSTENS Nederlands Abstract: Lange‐termijn monitoring van de impact van menselijke activiteiten (baggerlossingen, zandextracties, windmolens, visserij) op het benthos en de kwaliteit van het mariene bodemecosysteem van het Belgisch deel van de Noordzee ‘BDNZ’ in het kader van (inter)nationale overeenkomsten en diverse lang‐ en kortlopende projecten en doctoraatsstudies. Een aantal biologische populatie‐parameters binnen het macro‐ endobenthos en –epibenthos en de demersale visfauna worden onderzocht in relatie tot enkele omgevingsvariabelen (o.a. sedimentsamenstelling en temperatuur). Bijkomend wordt onderzoek gedaan naar viseieren en ‐larven en naar het gelatineus zoöplankton op het BDNZ (incl. experimenteel onderzoek naar effecten van geluid). Ten tweede worden externe aandoeningen en de algemene gezondheid bij vissen onderzocht. Hiervoor worden ook otolieten van de onderzochte vissen verzameld. Vislevers die geïnfecteerd werden door nematoden worden ook bewaard. Binnen de chemische monitoring worden de gehaltes en trends van zware metalen, PCB’s, PAH’s in het sediment en in enkele biota bepaald, mogelijks aangevuld met emerging contaminants. Voor het onderzoek naar de aanwezigheid van microplastics in de Noordzee worden extra sedimentstalen, planktonstalen en vismagen verzameld. Het opgeviste plastic afval wordt bewaard voor het onderzoek naar vervuilende componenten op het plastic. Levende organismen worden aan land gebracht voor blootstellingproeven in het labo. Daarnaast worden biota bemonsterd ten behoeve van het verplicht radiologisch toezicht op het BDNZ door het SCK, en tevens worden levende mariene organismen voor het KMDA‐Aquarium verzameld. English Abstract: Long‐term monitoring of the impact of anthropogenic activities (dredge dumping, sand extraction, windmills, fisheries) on the benthos and the quality of the marine benthic ecosystem of the Belgian part of the North Sea ‘BPNS’ in the frame of (inter)national commitments and several long‐ and short‐term projects and PhD studies. A number of biological population parameters are investigated for the macro‐endobenthos and – epibenthos and the demersal fish fauna, in relation to some environmental variables (e.g. sediment composition and temperature). Additionally, research on fish eggs and larvae and on the gelatinous zooplankton from the BPNS is performed (including the effects of noise). External fish diseases and the general health status of fish species will be examined. Otoliths of the investigated fish species are collected. Fish livers infected by nematode species will be preserved. For the chemical monitoring, levels and trends in heavy metals, PCBs, PAHs in sediment and certain biota are determined, possibly supplemented by the analysis of emerging contaminants. Additional sediment, plankton and fish stomach samples are collected for the investigation of microplastics in the North Sea. Marine litter is gathered for the analysis of emerging contaminants adsorbed on plastic. Living marine organisms are collected for exposure experiments with microplastics in the lab. Additional, biota are sampled for the radiological supervision of the BPNS by SCK and living marine organisms are collected for the KMDA‐Aquarium. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee ILVO‐KH zie kaart programma 2 22 Staalname: water: Niskin flessen (10 l) macrobenthos/sediment: 0,1 m² gemodifieerde Van Veen‐grijper materie in suspensie: boordcentrifuge, Secchi schijf epibenthos‐demersale vis: 8 m boomkor (ILVO) met garnalennet (22 mm maaswijdte in kuil), bongonet 500 µm, plankton net 200 µm Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 6a: * Campagne 6b: * Campagne 24a: * Campagne 24b: * Campagne 24c: 10.03 ‐ 14.03 17.03 ‐ 21.03 23.09 ‐ 26.09 29.09 ‐ 03.10 07.10 ‐ 10.10 Opmerkingen: Programma in samenwerking met OD NATUUR, CODA, SCK•CEN (progr. 3), de vakgroep Mariene Biologie van de Universiteit Gent (SMB), INBO, de FOD Economie en de FOD Leefmilieu. Tevens in samenwerking met diverse Europese instituten: CEFAS (UK), IFREMER, ULCO‐LOG, CNRS (FR), en Deltares (NL). [8‐10] [8‐10] [8‐10] [8‐10] [8‐10] 23 Staalnamestations programma 2 : ILVO‐KH 24 Programma 3 Project: Radiologisch toezicht en studie van de invloed van kerncentrales op het Belgisch deel van de Noordzee Instelling/Aanvrager: StudieCentrum voor Kernenergie Lage Radioactiviteitsmetingen Mevr. Liesl Sneyers Boeretang 200 2400 Mol 014 33 21 33 014 32 10 56 [email protected] www.sckcen.be Mevr. Katrien Smits 014 33 27 73 [email protected] Programmacode: SCK•CEN‐SNEYERS Nederlands Abstract: Radiologisch toezicht op het Belgisch deel van de Noordzee 'BDNZ' in navolging van nationale en internationale verplichtingen. Controle in de omgeving van de Frans‐Belgische grens; opsporen van de invloed van buitenlandse kerncentrales op het mariene milieu; invloed op de voedselketen. Metingen van radioactiviteit in 25 vissen, 20 waterstalen (5 zones (4x/jr) en 20 sediment stalen (5 zones, 4x/jr). Metingen: alpha spectrometrie (vis), gammaspectrometrie (vis, water en slib), alfa‐ en beta‐activiteit, K‐40 (water). Project in opdracht van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC). English Abstract: Radiological monitoring on the Belgian part of the North Sea 'BPNS' in the frame of national and international obligations. Survey in the vicinity of the Franco‐Belgian border; influence of aquatic releases from foreign nuclear sites on the marine environment; influence on the food chain. Radioactivity measurements on 25 fishes, 20 water samples (5 areas, 4x/y) and 20 sediment samples (5 areas, 4 x/y). Measurements: alpha spectrometry (fish), gamma spectrometry (fish, water and sediment), alpha‐ and beta‐activity, K‐40 (water). Programme in the frame of the Belgian Federal Agency of Nuclear Control. (FANC). Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee SCK•CEN‐LS zie kaarten programma 1 en 2 Staalname: De staalnamen gebeuren door OD NATURE‐Parmentier (progr. 1) en ILVO‐Hostens (progr. 2). Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 1: * Campagne 6a: * Campagne 6b: * Campagne 20: * Campagne 24a: * Campagne 24b: * Campagne 24c: * Campagne 28: Opmerkingen: Programma in samenwerking met het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle ‘FANC’. 03.02 ‐ 07.02 10.03 ‐ 14.03 17.03 ‐ 21.03 18.08 ‐ 22.08 23.09 ‐ 26.09 29.09 ‐ 03.10 07.10 ‐ 10.10 17.11 ‐ 21.11 [0] [0] [0] [0] [0] [0] [0] [0] 25 Programma 4 Project: Onderzoek naar de milieu‐effecten van windmolenparken op het Belgisch deel van de Noordzee (onderwatergeluid) Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD NATUUR’ Dr. Alain Norro Dr. Bob Rumes Gulledelle 100 1200 Brussel 20 02 773 21 41 02 773 21 48 02 770 69 72 02 773 21 12 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be Programmacode: OD NATURE‐NORRO Nederlands Abstract: Onderzoek naar de milieu‐effecten van windmolenparken in het kader van de milieuvergunningen op het Belgisch deel van de Noordzee (C‐Power op de Thorntonbank, Belwind op de Blighbank en Northwind op de Lodewijkbank). Onderdeel: onderwater geluid English Abstract: Environmental research on offshore windfarm projects in the Belgian part of the North Sea (C‐Power on the Thorntonbank, Belwind on the Blighbank and Northwind on the Lodewijkbank). Part: underwater noise Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee OD NATURE‐AN zie kaart programma 4 Staalname: Verankering van een autonoom instrument voor geluidsmeting Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 8: * Campagne 12: * Campagne 18: * Campagne 19: 01.04 ‐ 04.04 05.05 ‐ 09.05 07.07 ‐ 11.07 14.07 ‐ 18.07 Opmerkingen: Wordt uitgevoerd vanaf de RHIB RV Belgica (op drift). [2] [2] [2] [2] 26 Werkgebied programma 4 : OD NATURE‐AN 27 Programma 5a Project: Onderzoek naar de milieu‐effecten van windmolenparken op het Belgisch deel van de Noordzee (harde substraten) Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen ‘KBIN’ Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD NATUUR’ Dr. Ilse De Mesel Dhr. Francis Kerckhof 3de & 23ste Linieregimentsplein 8400 Oostende 059 24 20 51 059 24 20 56 059 70 49 35 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be Programmacode: OD NATURE‐DE MESEL Nederlands Abstract: Onderzoek naar de milieu‐effecten van windmolenparken in het kader van de milieuvergunningen op het Belgisch deel van de Noordzee (C‐Power, Belwind en Northwind) – Onderdeel: Harde Substraten English Abstract: Environmental research on offshore windfarm projects in the Belgian part of the North Sea (C‐Power, Belwind en Northwind) – Part: Hard Substrates Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee OD NATURE‐IDM zie kaart programma 5a Staalname: Staalname door wetenschappelijke duikers OD NATUUR Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 20: * Campagne 22: Opmerkingen: Voor de duikcampagnes is daglicht vereist en moet er rekening gehouden worden met het getij. Er wordt gedoken 2 uur voor hoogwater en 4 uur na hoogwater. De RV Belgica RHIB is noodzakelijk voor het uitvoeren van de duikwerkzaamheden. 18.08 ‐ 22.08 08.09 ‐ 12.09 [5‐8] [5‐8] 28 Werkgebied programma 5a : OD NATURE‐IDM 29 Programma 5b Project: Onderzoek naar de milieu‐effecten van windmolenparken op het Belgisch deel van de Noordzee (harde substraten – gerichte onderzoeksaanvraag) Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen ‘KBIN’ Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD NATUUR’ Dr. Ilse De Mesel Dhr. Francis Kerckhof 3de en 23ste Linieregimentsplein 8400 Oostende 059 24 20 51 059 24 20 56 059 70 49 35 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be Programmacode: OD NATURE‐DE MESEL/t Nederlands Abstract: In het kader van het WinMon project wordt gericht experimenteel onderzoek uitgevoerd naar de impact van het type hard substraat op de kolonisatie van de turbines. Daarvoor zullen platen uit verschillende substraattypes (onder andere beton en staal) in drievoud aan een tripode worden bevestigd en zal de tripode in het windmolenpark worden geplaatst gedurende drie maand. English Abstract: In the framework of the WinMon project, the impact of the type of substrata of the foundations on the development of the fouling community will be studied with an experimental approach. Therefore, different substrata (a.o. concrete and steel), will be attached in triplicate to the tripod. The tripod will be deployed in the windfarm where it will stay on the seabed for three months. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee (Blighbank) OD NATURE‐IDM/t zie kaart programma 5a Staalname: verankerd meetstation (tripode) Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 8: * Campagne 18: Opmerkingen: Geen 07.07 ‐ 11.07 [1‐2] [1‐2] 30 Programma 6 Project: Onderzoek naar de milieu‐effecten van windmolenparken op het Belgisch deel van de Noordzee (zeezoogdieren) Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD NATUUR’ Dhr. Jan Haelters Dr. Steven Degraer 3de en 23ste Linieregimentsplein 8400 Oostende 059 24 20 55 059 24 20 56 059 70 49 35 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be Programmacode: OD NATURE‐HAELTERS Nederlands Abstract: In het kader van de inschatting van de effecten van de constructie en exploitatie van offshore windparken op kleine walvisachtigen zet het KBIN passieve akoestische toestellen in: Porpoise Detectors (C‐PoDs). Een C‐PoD bestaat uit een hydrofoon, een processor, batterijen en een digitaal timing en logging systeem, en heeft een autonomie tot vier maanden (www.chelonia.co.uk). De verkregen data verschaffen informatie over de (relative) aantallen bruinvissen in de buurt van de C‐PoD, tot op een afstand van 300 m. Data verkregen van verschillende C‐PoDs kunnen vergeleken worden, zo kan de aanwezigheid van bruinvissen in windparken vergeleken worden met de aanwezigheid in referentiegebieden. English Abstract: In the framework of the assessment of the effects of the construction and operation of offshore wind farms on small cetaceans, the RBINS uses Passive Acoustic Monitoring Devices: porpoise detectors (C‐PoDs). A C‐PoD consists of a hydrophone, a processor, batteries and a digital timing and logging system, and has an autonomy of up to four months (www.chelonia.co.uk). Data obtained provide an indication of the (relative) abundance of harbor porpoises in the vicinity of the device, up to a distance of approximately 300m. Data obtained from one PoD can give an indication of presence/absence of porpoises, and can be compared to data obtained from PoDs moored at other locations, as such, the presence of porpoise in wind farm areas can be compared to the presence of porpoises in reference areas. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee OD NATURE‐JH zie kaart programma 6 Staalname: metingen met behulp van C‐PODs (Cetacean Porpoise Detectors) Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 1: * Campagne 4: * Campagne 8: * Campagne 12: * Campagne 17: * Campagne 20: * Campagne 24a: * Campagne 26b: * Campagne 31: 03.02 ‐ 07.02 24.02 ‐ 28.02 01.04 ‐ 04.04 05.05 ‐ 09.05 30.06 ‐ 04.07 18.08 ‐ 22.08 23.09 ‐ 26.09 03.11 ‐ 07.11 15.12 ‐ 19.12 Opmerkingen: De verankering van de PODs zal gebeuren door de bemanning van de RV Belgica. [0] [0] [0] [0] [0] [0] [0] [0] [0] 31 Werkgebieden programma 6 : OD NATURE‐JH 32 Programma 7 Project: Monitoring van de effecten van offshore windmolenparken op het endobenthos van zachte substraten. Instelling/Aanvrager: Universiteit Gent 'UGent' Vakgroep Biologie Onderzoeksgroep Mariene Biologie Mevr. Delphine Coates Krijgslaan 281, S8 9000 Gent 09 264 85 17 09 264 85 30 09 264 85 98 [email protected] www.marinebiology.ugent.be Dr. Jan Vanaverbeke [email protected] Programmacode: SMB‐COATES Nederlands Abstract: In het kader van de offshore windmolenpark vergunningen wordt de grootschalige monitoring van het zachte‐substraat macrobenthos uitgevoerd op de Bligh Bank, Thorntonbank en de Lodewijkbank. De baseline studies werden uitgevoerd tijdens 2005 (C‐ Power), 2008 (Belwind) en 2010 (Northwind). English Abstract: In the framework of the offshore wind farm permit, the large scale monitoring of the soft substrate macrobenthos will be carried out on the Bligh Bank, Thorntonbank and the Lodewijkbank. The baseline studies were carried out during 2005 (for C‐Power), 2008 (for Belwind) and 2010 (for Northwind). Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee SMB‐DC zie kaart programma 7 Staalname: Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: Opmerkingen: sediment/macrobenthos: Van Veen grijper * Campagne 25: 13.10 ‐ 17.10 [6] Dit programma wordt uitgevoerd in samenwerking met de OD NATUUR, het Instituut voor Landbouw en Visserij onderzoek (ILVO) en het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO). 33 Staalnamestations programma 7 : SMB‐DC 34 Programma 8 Project: Onderwatergeluid als stressor voor mariene vissen. Instelling/Aanvrager: Universiteit Gent Vakgroep Biologie Onderzoeksgroep Mariene Biologie Mevr. Elisabeth Debusschere Krijgslaan 281 9000 Gent 0472 36 79 57 [email protected] www.marinebiology.ugent.be Mevr. Sofie Vandendriessche 059 56 98 78 059 33 06 29 [email protected] Programmacode: SMB‐DEBUSSCHERE Nederlands Abstract: Offshore windenergie draagt bij om 13% van de Belgische primaire energiebehoeften te produceren uit hernieuwbare energievormen tegen 2020. Intense impulsgeluiden worden gegenereerd tijdens het heien van monopaal funderingen en minder intens, continu geluid wordt gegenereerd tijdens de exploitatiefase. Onderwatergeluid kan het natuurlijke gedrag verstoren en fysische letsels veroorzaken bij zeezoogdieren en vissen. Recente studies veronderstellen tevens verminderde groei en levensvatbaarheid van viseieren en vislarven, tot zelfs directe sterfte in de nabijheid van de constructie zones. De 11de kwaliteitsdescriptor om goede milieuomstandigheden te onderhouden, gedefinieerd door de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (MSFD), stelt dat de toevoer van energie, waaronder onderwatergeluid, is op een niveau dat het mariene milieu geen schade berokkent. De opportuniteit om de impact van deze twee soorten onderwatergeluid op de verschillende levensstadia van mariene, commercieel belangrijke vissoorten (zeebaars Dicentrarchus labrax, tong Solea solea, kabeljauw Gadus morhua) te onderzoeken, biedt zich aan tijdens de constructie en exploitatie van de windmolenparken aan de Belgische kust. Het onderzoek richt zich op de acute en chronische effecten die beide geluidsfasen uitoefenen op viseieren, ‐larven en juvenielen. De veldexperimenten zijn beperkt tot kooi‐ experimenten met juvenielen tijdens het heien. Gedurende verschillende tijdsperioden en op meerdere afstanden van het heiplatform worden de juvenielen blootgesteld aan het brongeluid (heien). De labo‐experimenten bestaan uit het afspelen van opgenomen onderwatergeluid van beide geluidsfasen, hieraan worden de verschillende embryonale en larvale stadia en de juvenielen blootgesteld. De effecten worden ingedeeld in (1) verstoring van de ontwikkeling van viseieren, (2) verminderde groei en levensvatbaarheid van vislarven, (3) verstoring van het gedrag, (4) gehoorbeschadiging, (5) weefselbeschadiging en/of overlijden. De effecten bij de vissoorten worden onderling vergeleken en het belang van de geluidsparameters wordt onderzocht. Deze studie zal informatie geven over de impact van onderwatergeluid. Advies zal kunnen verleend worden aan de economische activiteiten die onderwatergeluid produceren om hun impact op het mariene ecosysteem te verminderen. Tevens zullen we helpen bij de realisatie van goede onderwatergeluidsgrenzen. SMB‐ED 35 English Abstract: Offshore wind energy contributes to achieve that 13% of Belgian primary energy use is produced by renewable energy sources by 2020. Intense impulse sound is generated during pile‐driving of monopiles and less intense, continuous sound is generated during the operational phase. Underwater noise can disturb the natural behaviour and cause physical injuries in sea mammals and fish. Recent research hypothesizes reduced growth rates and viability for fish eggs and larvae, or even direct mortality in the vicinity of the construction zones. The 11th descriptor to maintain a good environmental status (GES), defined by the Marine Strategy Framework Directive (MSFD), states that underwater noise is at levels that do not adversely affect the marine environment. The opportunity to research the effects of underwater noise on the different life stages of marine, commercially important fish species (European seabass Dicentrarchus labrax, sole Solea solea, cod Gadus morhua), presents itself during the construction and operation of the offshore wind farms at the Belgian coast. The research focuses on the acute and chronic effects that both noise phases exercise on fish eggs, larvae and juveniles. The field experiments are limited to the cage experiments with juveniles during pile‐driving. During several time periods and at different distances from the construction zone, juveniles are exposed to the sound source (pile‐driving). The lab experiments consist of the playback of the recorded noise of both phases, while the different embryonic and larval developmental stages will be exposed to the recordings. The effects can be divided into (1) disturbance of development of fish eggs, (2) reduced growth rates and viability of fish larvae, (3) disturbance of natural behaviour, (4) inner ear damage, (5) tissue damage and/or mortality. The effects of the fish species will be compared and the importance of the sound parameters will be determined. This PhD will provide information about the impact of underwater noise. Advice will be provided to the economic activities which produce underwater noise, in order to reduce their impact on the marine ecosystem. Furthermore, the results of this research will assist in the process of establishing GES noise boundaries. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee zie kaart programma 8 Staalname: kooiexperimenten met juvenielen van zeebaars geluidsmetingen Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 12: * Campagne 13: Opmerkingen: Programma wordt uitgevoerd in samenwerking met het Instituut voor Landbouw‐ en Visserij onderzoek 'ILVO'; INTEC (Ugent) en OD NATUUR. 05.05 ‐ 09.05 12.05 ‐ 13.05 [2] [2] Inzetten van de RHIB RV Belgica is vereist. 36 Werkgebied programma 8 : SMB‐ED 37 Programma 9 Project: Onderzoek naar de milieu‐effecten van windmolenparken op het Belgisch deel van de Noordzee (avifauna) Instelling/Aanvrager: Instituut voor Natuur‐ en Bosonderzoek ‘INBO’ Afdeling Biodiversiteit Onderzoeksgroep Ecosysteemdiversiteit Dr. Eric Stienen Kliniekstraat 25 1000 Brussel 02 525 03 04 02 525 03 00 [email protected] www.inbo.be Dhr. Nicolas Vanermen 02 525 03 48 [email protected] Programmacode: INBO‐STIENEN Nederlands Abstract: Aan de hand van gestandaardiseerde zeevogeltellingen vanaf een onderzoeksschip onderzoekt het INBO de effecten van offshore windturbines op de aanwezigheid van zeevogels. Hiervoor worden elke maand vaste monitoringsroutes gevaren doorheen de impact‐ en controlegebieden. English Abstract: Based on the results of standardised and ship‐based seabird counts, the Research Institute for Nature and Forest (INBO) investigates the effects of offshore wind turbines on the presence of seabirds. Therefore, the INBO performs monthly surveys along fixed monitoring routes through the impact and control areas. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee INBO‐ES zie kaart programma 9 Staalname: niet van toepassing Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 1: * Campagne 8: * Campagne 20: * Campagne 22: * Campagne 28: * Campagne 31: 03.02 ‐ 07.02 01.04 ‐ 04.04 18.08 ‐ 22.08 08.09 ‐ 12.09 17.11 ‐ 21.11 15.12 ‐ 19.12 Opmerkingen: De campagnes dienen bij daglicht te worden uitgevoerd. [2‐3] [2‐3] [2‐3] [2‐3] [2‐3] [2‐3] 38 Werkgebied programma 9 : INBO‐ES 39 Programma 10 Project: Chemische monitoring van de WO I toxische munitie dumping site "Paardenmarkt" voor de Belgische kust. Instelling/Aanvrager: FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Directoraat Generaal Leefmilieu 'DG5' Inspectie Dhr. Robert Martens Mevr. Jeannine Pensaert Victor Hortaplein 40 Bus 10 1060 Brussel 6 02 524 95 59 02 524 95 61 02 524 96 36 [email protected] [email protected] Programmacode: DG5‐MARTENS Nederlands Abstract: Monitoring van de mogelijke aanwezigheid in het marien milieu van toxische stoffen voortkomend uit de, na de eerste Wereldoorlog, in zee gedumpte chemische munitie in de ondiepe zandvlakte “Paardenmarkt” voor de Belgische kust. Dit chemisch monitoring programma, uitgevoerd door het Laboratorium van Defensie, betreft het nagaan van de eventuele aanwezigheid van toxische stoffen afkomstig van de gedumpte munitie in het sediment. In totaal kunnen 30 à 40 stalen genomen worden ter hoogte van de Paardenmarkt site, dit op locaties waar het merendeel van de munitie werd gedumpt. De monitoring gebeurt in opdracht van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, Directoraat Generaal Leefmilieu. De analyses worden uitgevoerd door de Laboratoria van Defensie 'DLD'. English Abstract: Monitoring of the possible presence in the marine environment of toxic substances originating from the, after the First World War, sea dumped chemical ammunition on the sand flat “Paardenmarkt” in front of the Belgian coast. This chemical monitoring program is executed by the Defence Laboratory. The project aims at the detection of the possible presence of toxic elements originating from the dumped ammunition, in the sediments. In total, 30 to 40 samples will be taken at the Paardenmarkt site, there where most of the ammunition has been dumped. The monitoring is an assignment of the Belgian federal ministry of Public Health, Safety of the food chain and Environment, Directorate General for the Environment. The analyses are carried out by the Belgian Defence Laboratories 'DLD'. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee DG5‐RM zie kaart programma 10 Staalname: bodem‐ en waterstalen genomen met behulp van buizen uit roestvrij staal of kunststof Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 4: * Campagne 22: Opmerkingen: Inzetten van duikers van de Marinecomponent en gebruik van de RHIB Tuimelaar (OD NATUUR) voor de bebakening van de bemonsteringstations. 24.02 ‐ 28.02 08.09 ‐ 12.09 [10] [10] 40 Staalnamestations programma 10 : DG5‐RM 41 42 7.2. WERKING VAN HET ECOSYSTEEM ‐ GEDRAG DER POLLUENTEN 43 Programma 11 Project: Studie van de structurerende rol van biotische interacties tussen verschillende grootteklasses voor het functioneren van mariene zeebodems. Instelling/Aanvrager: Universiteit Gent 'UGent' Vakgroep Biologie Onderzoeksgroep Mariene Biologie Dr. Jan Vanaverbeke Krijgslaan 281 S8 9000 Gent 09 264 85 30 09 264 85 98 [email protected] [email protected] Mevr. Delphine Coates 09 264 85 17 [email protected] Programmacode: SMB‐VANAVERBEKE Nederlands Abstract: Dit project gaat na hoe de activiteit van macrobenthische ecosysteem‐ingenieurs microniches creëert, waardoor de samenstelling en diversiteit van de de microbiële gemeenschappen wordt beïnvloed. De nadruk wordt hierbij gelegd op nitrificerende en denitrificerende bacteria en archaea. Belangrijke ecosysteemfuncties worden tegelijkertijd gemeten, waardoor een inzicht zal verworven worden in de directe relatie macrofauna ‐ microbële gemeenschap ‐ ecoysteemfuncties. Dit project wordt ondersteund door het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek ‐ Vlaanderen 'FWO'. English Abstract: We will investigate how the activities of macrobenthic ecosystem engineers cascade in the creation of microhabitiats, thereby structuring diversity and community composition of microbial communities. Focus will be on nitrifying and denitrifying bacteria and Archaea. At the same time, important ecosystem functions will be measured in order to provide insights in the direct relations between macrobenthos ‐ microbial communities ‐ ecosystem functioning. This project is supported by the Research Foundation Flanders 'FWO'. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee SMB‐JV zie kaart programma 11 Staalname: Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: Opmerkingen: water: CTD met OBS sensor sediment: Van Veen grijper, Reineck corer benthos: hyperbentische slede, boomkor 3 m * Campagne 25: 13.10 ‐ 17.10 [8] Dit programma wordt uitgevoerd in samenwerking met het Centre for Environment, Fisheries & Aquaculture Science 'CEFAS' (UK). 44 Staalnamestations programma 11 : SMB‐JV 45 Programma 12 Project: Het belang van de aritificiële riffen aan windmolens voor ichtyofauna in het Belgisch deel van de Noordzee Instelling/Aanvrager: Universiteit Gent 'UGent' Vakgroep Biologie Onderzoeksgroep Mariene Biologie Dhr. Jan Reubens Krijgslaan 281/S8 9000 Gent 09 264 85 17 09 264 85 98 [email protected] www.marinebiology.ugent.be Mevr. Delphine Coates [email protected] Programmacode: SMB‐REUBENS Nederlands Abstract: De funderingen van windmolens kunnen gezien worden als secundaire artificiële riffen, die mogelijks heel wat vissoorten aantrekken. Het is echter niet geweten of de aanwezige vissen enkel aangetrokken zijn tot deze structuren of dat er een netto verhoogde productiviteit is. In deze studie wordt de attractie/productie van de ichtyofauna aan de windmolens van C‐ Power onderzocht. Verschillende onderzoekstechnieken worden geïntegreerd om de functionele relaties tussen de ichtyofauna en het rif te begrijpen, te kwantificeren en te visualiseren. Kwantificatie gebeurt door middel van visual census (duikers) en lijnvissen. Migratiepatronen worden nagegaan aan de hand van akoestische telemetrie waarbij ontvangers in de buurt van de windmolens worden geplaatst. English Abstract: The foundations of windmills act as secondary artificial reefs, attracting different kind of fish species. Initially, high densities of fishes present at artificial reefs where related to an increased productivity. In 1983 an alternative hypothesis, stating that artificial reefs attract fishes due to behavioral preferences but do not increase productivity, emerged (Bohnsack 1989). This research aims to determine attraction and/or net productions of the ichthyofauna on the artificial hard substrates of the wind turbines placed at the Thorntonbank. A nearby artificial hard substrate (LCT 457 ship wreck) and sand bank without windmills will act as reference sites. Different techniques will be integrated to understand, quantify and visualize the functional relationships between the ichthyofauna and the artificial reef. Quantification is done using visual (visual census, camera observations) and invasive techniques (gill nets, line fishing). Cod (Gadus morhua) and pouting (Trispoterus luscus) are selected for detailed investigation on habitat‐ and food preferences, condition index and migration patterns using different techniques (e.g. stomach content analysis, fatty acid analysis, telemetry). Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee SMB‐JR zie kaart programma 12 Staalname: nemen van duikstalen: visuele observaties lijnvisserij telemetrisch onderzoek Secchi schijf Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 7: * Campagne 20: * Campagne 22: Opmerkingen: Voor de duikcampagnes dient de RV Belgica RHIB uitgezet te worden. Na de duiken, of ipv duiken (indien het weer te slecht is) wordt er lijnvisserij uitgevoerd. 18.08 ‐ 22.08 08.09 ‐ 12.09 [3‐4] [3‐4] [3‐4] 46 Staalnamestations programma 12 : SMB‐JR 47 Programma 13 BioWIM II Project: Biodiversity and Sensitivity Assessment of deep‐sea Sedimentary Communities along the Western Iberian Margin. Instelling/Aanvrager: Universiteit Gent 'UGent' Vakgroep Biologie Onderzoeksgroep Mariene Biologie Prof. Dr. Ann Vanreusel Krijgslaan 281 S8 9000 Gent 09 264 85 21 09 264 85 98 [email protected] www.marinebiology.ugent.be Mevr. Lidia Lins Pereira 09 264 85 21 [email protected] Programmacode: SMB‐VANREUSEL Nederlands Abstract: Het westen van de Iberisch Continentale helling (WIM), het doelgebied voor deze campagne, is gelegen op de helling van de zuidwestkust van Portugal (diepte 200 tot 800 meter), waar boomkorvisserij plaats vindt op een continue basis, en gericht is op de Noorse kreeft (Nephrops norvegicus ). Het gebied omvat visgronden met verschillende niveaus van impact (van geen impact tot intensieve boomkorvisserij en gebruik van vaste netten). We identificeerden drie doelen voor deze bemonsteringscampagne: 1) gebieden met een hoge intensiteit van de visvangst identificeren door middel van side scan sonar en ROV exploratie 2) bemonstering voor benthos van zones met verschillende intensiteit van visvangst 3) bemonsteren van aangrenzende vrijwel ongestoord gebieden voor vergelijking en voor verdere analyse van de biodiversiteit patronen langs een bathymetrische gradiënt met focus op twee diepte‐zones (500 en 1000m) English Abstract: The Western Iberian Margin (WIM), the area of interest for this cruise, is located at the slope of the Southwest coast of Portugal (depths from 200 to 800 meters), where otter trawling has occurred on a continuous base, targeting Norway lobster (Nephrops norvegicus). The area includes fishing grounds with different levels of impact (from no fishing to intense trawling and fixed nets). We identified three main aims for this sampling: 1) Identify areas of high fishing intensity by means of side scan sonar and ROV exploration 2) sample areas for benthos with different degrees of fishing intensity 3) sample an adjacent virtually undisturbed area for comparison of the benthos and to identify biodiversity patterns along the slopes by targeting two depth zones (500 and 1000m) Werkgebied: Continentaal Plat van Portugal SMB‐AV zie kaart programma 13 Staalname: ROV exploratie sediment/benthos: multicorer VLIZ; NIOZ box corer water: in situ metingen (CTD profielen, NISKIN flessen) Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 15: Opmerkingen: Dit project wordt uitgevoerd met Universidade de Aveiro (PT). 02.06 ‐ 10.06 [10‐12] 48 Werkgebied programma 13 : SMB‐AV 49 Programma 14 ECOPHY Project: Environmental COntrol of Southern North Sea PHYtoplankton diversity Instelling/Aanvrager: Universiteit Gent Vakgroep Biologie Protistologie en Aquatische Ecologie Prof. Dr. Wim Vyverman Krijgslaan 281 S8 9000 Gent 09 264 85 01 09 264 85 88 [email protected] www.pae.ugent.be Prof. Dr. Koen Sabbe 09 264 85 11 [email protected] Programmacode: PAE‐VYVERMAN Nederlands Abstract: ECOPHY heeft tot doel om (i) een beter inzicht te verkrijgen in de genetische en functionele biodiversiteit van eukaryoot eencellig plankton en hun aanpassingen aan geëutrofieerde kustwateren van de Noordzee, (ii) het belang van lokale adaptatie en fysiologische flexibiliteit die aan de basis ligt van mixotrofe groei na te gaan en, (iii) op basis van deze nieuwe inzichten een adaptief ecologisch/biogeochemisch model te ontwikkelen dat de inter‐ en intraspecifieke respons van plankton op gradiënten in milieucondities (nutriënten, temperatuur, onderwaterlichtklimaat), veroorzaakt door het klimaat en menselijke drukken (nutriëntenbelasting), te beschrijven. Het studiegebied omvat het Kanaal en de continentale plat wateren van de Noordzee waar lichtgradiënten uitgesproken groot zijn en waar stikstof (N) en fosfor (P) belasting dramatisch veranderd zijn gedurende de voorbije decaden, terwijl opgelost silicium in natuurlijke concentraties beschikbaar bleef. English Abstract: ECOPHY aims to (i) improve description and understanding of the genetic and functional biodiversity of eukaryote unicellular plankton and their adaptations to eutrophied coastal waters of the North Sea; (ii) study the role of local adaptation and physiological flexibility underpinning mixotrophic behavior; and (iii) use these new insights to develop an adaptive ecological/biogeochemical model that describes the inter‐ and intra‐specific response of plankton to gradients of environmental conditions (nutrients, temperature, underwater light) driven by climate and anthropogenic pressure (nutrient loads). The study area will be the English Channel and the continental shelf waters of the North Sea where light gradients are extreme and where nitrogen (N) and phosphorus (P) loads have drastically changed over the last decades, while silicic acid was maintained at its natural level. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee PAE‐WV zie kaart programma 14 Staalname: continue metingen door middel van FlowCam, Cytosense en fluorimeter water: CTD met OBS en PAR sensor, Niskin flessen (10l) Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 12: * Campagne 18: Opmerkingen: Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met ULB‐ESA, OD Natuur en Umons. 05.05 ‐ 09.05 07.07 ‐ 11.07 [3] [3] 50 Staalnamestations programma 14 : PAE‐WV 51 52 7.3. GEOLOGISCHE ‐ SEDIMENTOLOGISCHE ‐ BIOGEOCHEMISCHE STUDIES 53 Programma 15 Project: Monitoring en kartering van de impact van zand‐ en grindextractie in het Belgisch deel van de Noordzee Instelling/Aanvrager: Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie Kwaliteit en Veiligheid Afdeling Kwaliteit en Innovatie Dienst Continentaal Plat ‘DCP’ Dhr. Koen Degrendele Dr. Lies De Mol NGII, Koning Albert II laan 16 1000 Brussel 02 277 84 11 02 277 95 78 02 277 54 42 [email protected] [email protected] www.economie.fgov.be Programmacode: CSS‐DEGRENDELE Nederlands Abstract: Dit monitoring project heeft tot doel een continu onderzoek te verrichten naar de invloed van de exploitatie van niet‐levende rijkdommen van de territoriale zee en het continentaal plat op de sedimentafzettingen en het mariene milieu (Wet van 13 juni 1969 inzake de exploratie en exploitatie van niet‐levende rijkdommen van de territoriale zee en het continentaal plat). Belgisch nationaal onderzoeksprogramma. English Abstract: This monitoring project aims to execute a continuous research on the effects of the exploitation of non‐living resources of the territorial sea and the continental shelf on the sedimentary movements and the marine environment (Law of 13 June 1969 on the exploration and exploitation of non‐living resources of the territorial sea and the continental shelf). Belgian national research program. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee CSS‐KD zie kaart programma 15 Staalname: sediment: Van Veen grijper, onderwatercamera geofysische opnamen: multibeam echosounder water: in situ metingen (CTD), SVP Sound Velocity Probe Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 6a: * Campagne 6b: * Campagne 12: * Campagne 17: * Campagne 19: * Campagne 24a: * Campagne 24b: * Campagne 29: 10.03 ‐ 14.03 17.03 ‐ 21.03 (back‐up) 05.05 ‐ 09.05 30.06 ‐ 04.07 14.07 ‐ 18.07 (back‐up) 23.09 ‐ 26.09 29.09 ‐ 03.10 24.11 ‐ 28.11 Opmerkingen: De multibeamopnames kunnen bij dag of bij nacht worden uitgevoerd. [2‐4] [2‐4] [2‐4] [2‐4] [2‐4] [2‐4] [2‐4] [2‐4] Er zijn 2 'back‐up' campagnes voorzien om, indien een voorgaande meetcampagne niet doorgaat, de wettelijk verplichte monitoring te verzekeren. 54 Werkgebieden programma 15 : CSS‐KD 55 Programma 16 MOMO Project: Monitoring en modellering van het cohesieve sedimenttransport en evaluatie van de effecten op het mariene ecosysteem ten gevolge van bagger‐ en stortoperaties in het Belgisch deel van de Noordzee Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD NATUUR’ Dr. Michael Fettweis Dhr. Joan Backers Gulledelle 100 1200 Brussel 02 773 21 32 059 24 20 53 02 770 69 72 059 70 49 35 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be Programmacode: OD NATURE‐FETTWEIS Nederlands Abstract: Het project “MOMO” is een onderdeel van de algemene en permanente verplichtingen van monitoring en evaluatie van de effecten van alle menselijke activiteiten op het mariene ecosysteem waaraan België gebonden is in overeenstemming met het OSPAR‐Verdrag (1992). Het doel van het project is het bestuderen van de cohesieve sedimenten in het Belgisch deel van de Noordzee 'BDNZ’ en dit met behulp van zowel numerieke modellen als het uitvoeren van metingen. Hierdoor zullen gegevens aangeleverd kunnen worden over de transportprocessen ervan, wat fundamenteel is bij het beantwoorden van vragen over de samenstelling, de oorsprong en het verblijf ervan op het BCP, de veranderingen in de karakteristieken van dit sediment ten gevolge van de bagger‐ en stortoperaties, de effecten van de natuurlijke variabiliteit, de impact op het mariene ecosysteem, de schatting van de netto‐input van gevaarlijke stoffen en de mogelijkheden om deze laatste twee te beperken. English Abstract: The project "MOMO” is part of the general and permanent duties of monitoring and evaluation of the effects of all human activities on the marine ecosystem to which Belgium is committed following the OSPAR‐convention (1992). The goal of the project is to study the cohesive sediments in the Belgian part of the North Sea 'BDNZ' using numerical models as well as by carrying out of measurements. Through this, data will be provided on the transport processes which are essential in order to answer questions on the composition, origin and residence of these sediments on the BCS, the alterations of sediment characteristics due to dredging and dumping operations, the effects of the natural variability, the impact on the marine ecosystem, the estimation of the net input of hazardous substances and the possibilities to decrease this impact as well as this in‐put Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee OD NATURE‐MF zie kaart programma 16 Staalname: water: in situ metingen: CTD, carrousel, PAR en OBS sensor voor CTD, Niskin flessen (5 l) sediment: Van Veen grijper verankerde autonome meetstations: "ADCP" en tripode met verschillende sensoren materie in suspensie: LISST100X stroom: hull mounted ADCP 56 Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 1: * Campagne 4: * Campagne 7: * Campagne 11: * Campagne 13: * Campagne 17: * Campagne 20: * Campagne 22: * Campagne 25: * Campagne 28: * Campagne 31: 03.02 ‐ 07.02 24.02 ‐ 28.02 24.03 ‐ 28.03 28.04 ‐ 30.04 12.05 ‐ 13.05 30.06 ‐ 04.07 18.08 ‐ 22.08 08.09 ‐ 12.09 13.10 ‐ 17.10 17.11 ‐ 21.11 15.12 ‐ 19.12 Opmerkingen: In het MOMO programma van 2014 zal de continue meetreeks met behulp van een tripode ter hoogte van MOW1 verdergezet worden. Een bijkomende tripode zal (tot vermoedelijk eind april) verankerd worden ter hoogte van de WZ‐boei. Deze verankering is "bijna" continue omdat er slechts 1 tripode beschikbaar is voor deze locatie. Na het uitlezen, onderhoud, etc... moet deze tripode zo snel mogelijk terug verankerd worden. Voor het ophalen en verankeren worden 2x4 uur voorzien, afhankelijk van het getij moeten deze operaties over 1 of 2 dagen gespreid worden. Dit programma wordt uitgevoerd in samenwerking met het Waterbouwkundig Laboratorium Borgerhout. [4‐5] [2‐3] [2‐3] [4‐5] [2‐3] [2‐3] [4‐5] [4‐5] [2‐3] [4‐5] [4‐5] 57 Werkgebieden en staalnamestations programma 16 : OD NATURE‐MF 58 Programma 17 Project: Monitoring van de hydrodynamica en sedimenttransport in het Belgisch deel van de Noordzee Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen ‘KBIN’ Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD NATUUR’ Dr. Vera Van Lancker Dr. Dries Van den Eynde Gulledelle 100 1200 Brussel 02 773 21 29 02 773 21 30 02 770 69 72 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be Programmacode: OD NATURE‐VAN LANCKER Nederlands Abstract: Monitoring van de hydrodynamica en sedimenttransport ter ondersteuning van het lopende onderzoek naar de invloed van de exploitatie van niet‐levende rijkdommen van de territoriale zee en het continentaal plat. Belgisch nationaal onderzoeksprogramma. English Abstract: Monitoring of hydrodynamics and sediment transport to evaluate the effects of the exploitation of non‐living resources of the territorial sea and the continental shelf. Belgian national research program. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee OD NATURE‐VVL zie kaart programma 17 Staalname: water: CTD, carrousel, PAR en OBS sensor voor CTD, Niskin flessen (5 l en 10 l) sediment: Van Veen grijper, Hamon grijper, Reineck corer, NIOZ boxcorer geofysysiche opnamen: multibeam, stroommetingen met ADCP materie in suspensie: LISST100X verankerde autonome meetstations: tripode met verschillende sensoren & ADCP 3m boomkor, bongonet, YSI oxygen probe Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 7: * Campagne 17: * Campagne 25: 24.03 ‐ 28.03 30.06 ‐ 04.07 13.10 ‐ 17.10 Opmerkingen: Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de Dienst Continentaal Plat van de FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie, alsook met het Instituut voor Landbouw en Visserij ‐ Eenheid Dier ‐ Visserij 'ILVO'. Tevens is een samenwerking voorzien met de Université de Rouen, Sédimentologie Marine (FR). Mogelijks worden instrumentaria van buitenlandse instellingen ingezet tijdens de campagne. [3‐5] [3‐5] [3‐5] 59 Werkgebieden programma 17 : OD NATURE‐VVL 60 Programma 18 MINIMOUND Project: Project MINIMOUND: investigation of the palaeoceanography and evolution of ‘small’ cold‐ water coral mounds in the Bay of Biscay Instelling/Aanvrager: Universiteit Gent 'Ugent' Vakgroep Geologie en Bodemkunde Renard Centre of Marine Geology ‘RCMG’ Prof. Dr. David Van Rooij Krijgslaan 281, S8 9000 Gent 09 264 45 83 09 264 49 97 [email protected] www.rcmg.ugent.be Dhr. Tim Collart 09 264 45 89 [email protected] Programmacode: RCMG‐VAN ROOIJ Nederlands Abstract: Het FWO “MINIMOUND” project onderzoekt de paleoceanografie en ontstaansgeschiedenis van “kleine” koudwaterkoraalmounds in de Golf van Biskaje. Deze campagne heeft als doelstelling om zowel “on‐mound” als “off‐mound” te bemonsteren door middel van een 3 m vibrocorer (BGS), in maximale waterdieptes van 400 m, in de UK sector van de Explorer & Dangaerd Canyons (Armorikaanse rand) en bij de Ferrol Canyon (Asturias rand). Per gebied worden er minimaal 3 dagen activiteiten gepland. In geval van slecht weer op 1 gebied, zal het programma worden herzien naar het andere gebied. Gezien de kleine grootte van deze mounds, zal de positie van de vibrocorer worden gestuurd door middel van een USBL GAPS systeem. Daarnaast zal de zeebodem visueel beter worden gekarakteriseerd door het inzetten van een klein en licht camera dropframe (University of Plymouth). Tijdens de nachten zullen ondiepe ADCP en multibeam transects worden gevaren, samen met hoge‐ resolutie reflectieseismiek. English Abstract: The FWO research project “MINIMOUND” will investigate the palaeoceanography and evolution of “small” cold‐water coral mounds in the Bay of Biscay. This campaign aims to sample both “on‐mound” as “off‐mound” sites by means of a 3 m vibrocorer (BGS), in maximal water depths of 400 m, in the UK sector of the Explorer & Dangaerd Canyons (Armorican margin) and the Ferrol Canyon (Asturias margin). In each sector, a minimum of 3 days of activities will be scheduled. In case of bad weather on 1 sector, the programme will be revised towards the other sector. With respect to the size of these mounds, the coring location of the vibrocorer will be steered by means of a USBL GAPS system. Additionally, the seafloor will be visually characterized using a small and light‐weight camera dropframe (University of Plymouth). During the nighttime, shallow ADCP and multibeam transects will be sailed, in combination with high‐resolution reflection seismics. Werkgebied: Continentaal Plat van Spanje en het Verenigd Koninkrijk RCMG‐DVR zie kaart programma 18 Staalname: Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: Opmerkingen: geofysische opnamen: hoge‐resolutie éénkanaals seismische profilering, multibeam, ADCP sediment: vibrocorer of gravity corer * Campagne 16: 13.06 ‐ 23.06 [10] Project in samenwerking met diverse buitenlandse instellingen: British Geological Survey, University of Plymouth and National Oceanography Centre (UK), Laboratoire des Sciences du Climat et de l'Environnement, IFREMER en IDS‐Unviersité Paris Sud 11 (FR); en tevens Instituto Géologia y Minero en Instituto Oceanografico Espanol (ES). 61 Werkgebieden programma 18 : RCMG‐DVR 62 Programma 19 N2FIX Project: Assessment of the biogeochemical processes controlling the Nitrogen cycle in oligotrophic NE Atlantic waters from dual nitrate isotope measurements Instelling/Aanvrager: Vrije Universiteit Brussel Vakgroep Chemie Onderzoeksgroep Analytische en Milieuchemie 'ANCH' Prof. Dr. Frank Dehairs Prof. Dr. Lei Chou Pleinlaan 2 1050 Brussel 02 629 12 65 02 650 52 37 02 629 18 11 02 646 34 12 [email protected] [email protected] www.vub.ac.be/ANCH www.ulb.ac.be/sciences/dste/ocean Programmacode: VUB‐DEHAIRS Nederlands Abstract: Dit project beoogt een betere inschatting van de verschillende biogeochemische processen die inspelen op de stikstofcyclus in de N.O. Atlantische Oceaan. Onze aanpak berust in het gebruik van de natuurlijke isotopensamenstelling (N, O) van verschillende reservoirs alsook van aanrijkingsexperimenten en incubaties. We zullen in het bijzonder aandacht besteden aan het voorkomen van stikstoffixatie (diazotrofie), waarbij atmosferisch N2 ingevoerd wordt in het oceanische gefixeerd‐stikstof reservoir. Deze input ban ‘nieuw’ stikstof zou in principe in evenwicht moeten staan met het verlies van stikstof uit de oceaan door denitrificatie. Er zijn aanduidingen dat oceanische N2 fixatie tot nog onderschat werd. Onze eerdere resultaten geven aan dat diazotrofie voorkomt in de regio van de Azores Current (DIAPICNA, EUROFLEETS cruise; juli 2011) alsook langsheen een meridionaal transect doorheen de Atlantische Oceaan (EUROPA cruise; European Universities & Research On board RV Polarstern in the Atlantic, nov. 2012). Tijdens de EUROPA cruise werden maximale N2 fixatiefluxen gemeten rond 20°N, ten zuiden van de Canarische Eilanden, maar diazotrofie kwam voor vanaf 38°N, de meeste noordelijke breedtegraad bemonsterd tijdens de EUROPA cruise. Het is belangrijk het voorkomen en de spatiale distributie van diazotrofie ter hoogte van 38°N en noordwaarts hiervan beter in te schatten. Voorliggend project zal de verschillende biogeochemische processen (met inbegrip van N2‐fixatie) die inspelen op de mariene N‐cyclus, bestuderen langsheen een N‐Z transect doorheen de Golf van Biskaje tot Kaap Finistère en vervolgens in open oceaan langsheen het Iberisch schiereiland tot een 36°30’ N. Het primaire productieproces, de opname van N‐nutrienten en de stikstofixatie zullen bepaald worden in de eufotische zone door middel van incubatieëxperimenten. Verder zullen nutriënten en de isotopische samenstelling van verschillende N‐componenten bestudeerd worden in de eerste 1000 m van de waterkolom. De voorgestelde studie is gekoppeld aan een recent opgestart PhD project gefinancierd door het FNRS (Aspirant mandaat; in ‘co‐tutelle’ tussen ULB en VUB) met betrekking op de impact van het micronutriënt ijzer op de fytoplanktongemeenschap en de stikstoffixeerders. Tijdens het werk op zee zullen specifieke incubatieëxperimenten uitgevoerd worden met oligotroof oppervlaktewater, artificieel aangerijkt met opgelost ijzer en ijzerhoudend woestijnstof, ten einde het effect van ijzer op de fytoplanktongroei en de diazotrofe activiteit in te schatten. VUB‐FD 63 English Abstract: Our project aims at assessing the different biogeochemical processes controlling the nitrogen cycle in oligotrophic N.E. Atlantic waters. Our approach is based on the use of dual nitrate isotope measurements (natural abundance and enrichment experiments) to disentangle these various N processes in the marine environment, and in particular the process of diazotrophy by which atmospheric N2 is introduced into the oceanic fixed nitrogen reservoir. This input of ‘new’ nitrogen should stand in balance with the denitrification process by which N is lost from the oceanic system. There are indications that the intensity as well as the geographical distribution of diazotrophic activity has been underestimated till date. Our observations, made the past few years, indicate that diazotrophic activity is present in the Azores Current region (DIAPICNA, EUROFLEET cruise; July 2011) and along a meridional section through the Atlantic Ocean (EUROPA cruise; European Universities & Research On board RV Polarstern in the Atlantic, Nov. 2012). During the EUROPA cruise maximal fixation rates were observed around 20°N, south of the Canary Islands, but diazotrophic activity was detected at all latitudes, even at 38°N , the northernmost station sampled during the EUROPA cruise. It is of interest to better document diazotrophic activity at latitudes of 38°N and northward. We propose to study the different biogeochemical processes acting on the marine N‐cycle, including N2 fixation, along a N‐S section through the Gulf of Biscay to Cape Finistere and further south in open ocean waters along the Iberian peninsula till about 36°30’N. On board we will measure primary production, N‐nutrient uptake and N2 fixation in the euphotic layer, using 13C, 15N enriched incubation experiments. We also will sample the upper 1000m of water column for nutrient concentration and N‐nutrient natural isotopic composition analyses. This investigation will be coupled with a newly started PhD project, financed by FNRS (Aspirant mandate) and in co‐tutelle between ULB and VUB, aiming at studying the impact of the marine iron biogeochemistry on the phytoplankton and the diazotroph communities. During the campaign, we shall perform incubation experiments using in‐situ oligotrophic surface waters to examine the influence of the addition of dissolved iron and that of natural desert dusts on the phytoplanktonic production and diazotrophic activity. Werkgebied: Continentaal Plat van Spanje en Portugal zie kaart programma 19 Staalname: Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: Opmerkingen: water: CTD, carrousel, PAR en OBS sensor voor CTD, Niskin flessen (10 l), GO‐FLO fles (10l) * Campagne 14: 21.05 ‐ 30.05 [7] Project wordt uitgevoerd in samenwerking met het Mediterranean Institute of Oceanography 'MIO', Marseille (FR) en de University of the Azores (PT). 64 Werkgebied programma 19 : VUB‐FD 65 Programma 20 SEARCH Project: Archeologisch erfgoed in de Noordzee Instelling/Aanvrager: Universiteit Gent Vakgroep Geologie en Bodemkunde Renard Centre of Marine Geology 'RCMG' Dr. Tine Missiaen Krijgslaan 281, S8 9000 Gent 09 264 45 71 09 264 49 67 [email protected] www.rcmg.ugent.be Dhr. Koen De Rycker 09 264 45 93 [email protected] Programmacode: RCMG‐MISSIAEN Nederlands Abstract: Het onderwater erfgoed in het Belgisch deel van de Noordzee is grotendeels onbekend, maar wordt in grote mate bedreigd door de stijgende commerciële activiteiten op zee. Het SEARCH project heeft als doel om een efficiënte en optimale prospectiemethodiek te ontwikkelen die moet toelaten om het aanwezige erfgoed in en onder de zeebodem accuraat in te schatten. Dit moet uiteindelijk een duurzaam beheer toelaten van het onderwater erfgoed in de Noordzee. Nieuwe en verbeterde mariene geofysische (akoestische) en remote sensing technieken liggen aan de basis van een betrouwbare surveymethodologie. Het is daarom de bedoeling om een groot aantal verschillende bronnen en ontvangers (single‐ en multichannel) uit te testen, waar mogelijk simultaan, om hun potentieel voor archeologisch onderzoek correct in te schatten. English Abstract: The underwater heritage in the Belgian part of the North Sea is up to now largely unknown; however it is seriously threatened by the increasing commercial activities at sea. The goal of the SEARCH project is to develop an efficient and optimal prospection methodology for accurate assessment of the submerged heritage. This should at length allow a sustainable management of the underwater heritage in the North Sea. New and improved marine geophysical (acoustic) and remote sensing techniques lie at the basis of a reliable survey methodology. We therefore aim to test a wide range of different sources and receivers (single‐ and multichannel), where possibly simultaneous, to assess their potential for archaeological research. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee RCMG‐TM zie kaart programma 20 Staalname: Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: Opmerkingen: akoestische bronnen en ontvangers * Campagne 10: 22.04 ‐ 25.04 [8] Project wordt uitgevoerd in samenwerking met het Agentschap Onroerend Erfgoed, de Universiteit Gent‐Vakgroep Geografie, het VLIZ en tevens met DELTARES (NL). 66 Werkgebied programma 20 : RCMG‐TM 67 Programma 21 SHARE‐4 Project: Aanwijzingen voor recente tektonische activiteit in de epicentrale zone van de aardbeving van 1580 in het Kanaal Instelling/Aanvrager: Universiteit Gent Vakgroep Geologie en Bodemkunde Renard Centre of Marine Geology 'RCMG' Dhr. David Garcia Moreno Krijgslaan 281, S8 9000 Gent 02 373 38 85 02 374 98 22 [email protected] [email protected] www.rcmg.ugent.be Prof. Dr. Marc De Batist 09 264 45 87 09 264 49 67 [email protected] Programmacode: RCMG‐GARCIA MORENO Nederlands Abstract: Historische bronnen geven aan dat er in het verleden vrij zware aardbevingen (magnitude ~ 6.0) zijn gebeurd in de zuidelijke Noordzee (AD 1382) en in het Kanaal (AD 1580). Deze aardbevingen veroorzaakten ook schade aan land. Aardbevingen van deze magnitude worden veroorzaakt door abrupte tektonische bewegingen langs breuklijnen met een lengte van minstens enkele kilometer. Tot op heden is echter niets gekend over mogelijk actieve breuken in het Kanaal. Aan land wordt er momenteel onderzoek gevoerd naar de Noord‐ Artois‐schuifzone, een oude breukzone die mogelijk opnieuw actief geworden is, en die ook het Kanaal doorsnijdt. Het doel van dit project is om na te gaan of er aanwijzingen zijn voor recente activiteit van deze breuken, zoals verplaatsingen van jonge sedimenten of tektonisch reliëf in de zeebodem. Dit project wordt uitgevoerd in het kader van het 7e Kaderprogramma SHARE 226967 (Active Faults in Western Europe‐: 2009‐2012 en de NIRAS Conventie CCHO: 2007‐4177/00/00 (Seismotectonic Zonation: 2007‐2010). English Abstract: Historical sources indicate the occurrence in the past of relatively large earthquakes (magnitude ~ 6.0) in the southern North Sea (AD 1382) and in the English Channel (AD 1580). These earthquakes also caused damage onshore. Earthquakes of this magnitude are caused by abrupt tectonic movements on faults with a length of at least a few kilometers. However, so far nothing is known about possibly active faults in the English Channel. Onshore, investigations are being conducted on the North‐Artois Shear Zone, an old fault zone which may have become active again, and which continues through the English Channel. The purpose of this project is to look for evidence of recent activity of these faults, such as displacement of young sediments or tectonic seafloor relief. This project is carried out in the EC 7th Framework Programme SHARE 226967 (Active Faults in Western Europe‐: 2009‐2012 and the NIRAS Convention CCHO: 2007‐4177/00/00 (Seismotectonic Zonation: 2007‐2010). Werkgebied: Continentale plateaus van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk RCMG‐DGM zie kaart programma 21 Staalname: geofysische opnames: multibeam echosounder, hoge resolutie seismiek, meerkanaals seismiek, side‐scan sonar en video‐surveying Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 26a: * Campagne 26b: Opmerkingen: Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de Koninklijke Sterrenwacht van België en tevens met diverse Europese instituten: Université des Sciences et Technologies de Lille (FR), het ‘Institut de Radioprotection et de Sûreté Nucléaire ‐ IRSN' (FR) en Imperial College of London (UK). 20.10 ‐ 24.10 03.11 ‐ 07.11 [6‐8] [6‐8] 68 Werkgebied programma 21 : RCMG‐DGM 69 Programma 22 Project: Detectie en classificatie van mijnen met behulp van hoge resolutie SAS (Synthetic Aperture Sonar) beelden Instelling/Aanvrager: Ministerie van Defensie DGMR ‐ Mine Counter Measure Signal and Image Centre ‐ CISS Department Koninklijke Militaire Academie Dr. Ir. Olga Lopera Renaissancelaan 30 1000 Brussel 1 02 742 66 66 02 742 64 72 [email protected] www.web.rma.org/rmaacbe/nl/index.html 1MC Yves Van Peteghem 050 55 83 68 050 55 82 58 [email protected] Programmacode: DGMR‐LOPERA Nederlands Abstract: Het doel van het project MRN09 is de bepaling van de limieten voor de detectie en classificatie van voorwerpen die zich op de zeebodem bevinden en in het bijzonder zeemijnen. In het kader van de Long Term Critical Requirement 21 (snelle detectie en neutralisatie van mijnenvelden) en gezien de ontwikkeling van autonome onderwater voertuigen (AUV’s) is het onontbeerlijk geworden om een classificatieketen op punt te stellen. Dit project zal zich toespitsen op de studie van SAS (Synthetic Aperture Sonar) beelden om de SAS beeldverwerkingsmethoden, die zullen ontwikkeld worden, te valideren. De data (hoogresolutie SAS beelden) zullen opgenomen worden met behulp van beschikbaar materieel (moderne mijnenjagers en sensoren van het Mine Warfare Data Center) tijdens meetcampagnes op zee georganiseerd in samenwerking met de MRN015 studie (programma 23) en met de BURMIN studie (programma 24). English Abstract: The project MRN09 aims to determine the limits for the detection and classification of seabed objects, in particular mines. In the frame of the Long Term Critical Requirement 21 (Fast detection and neutralization of a minefield) and following the development of autonomous underwater vehicles (AUV), it is necessary to develop classification procedures. This work will focus on the study of synthetic aperture sonar (SAS) images to validate SAS image processing algorithms, which will be developed. Data (high‐resolution SAS images) will be collected using the available equipment (modern mine hunters and sensors from the Mine Warfare Data Center) during the measurement campaigns that will be planned in collaboration with the MRN15 study (program 23) and the BURMIN study (program 24). Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee DGMR‐OL zie kaart programma 22 Staalname: MWDC‐apparatuur evt. verankering van zeebodem monitoring instrumenten of uitzetten van AUVs SVP Sound Velocity Probe Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 2: * Campagne 19: * Campagne 29: 10.02 ‐ 14.02 14.07 ‐ 18.07 24.11 ‐ 28.11 Opmerkingen: Deze campagnes worden uitgevoerd in samenwerking met de programma's DGMR‐Mine Countermeasure (progr. 23), Signal and Image Centre, KMS (progr. 24) en het Nato Minewarfare Mission Support Center (progr. 25). [3‐6] [3‐6] [3‐6] 70 Werkgebieden programma 22 : DGMR‐OL 71 Programma 23 Project: Classificatie van de zeebodem Instelling/Aanvrager: Ministerie van Defensie DGMR ‐ Mine Counter Measure AFDOPSZEB / MWU ‐ REA Mevr. Sonia Papili Marinebasis Zeebrugge Graaf Jansdijk 1 8380 Zeebrugge 050 55 83 68 050 55 82 58 [email protected] 1MC Yves Van Peteghem 050 55 83 68 [email protected] Programmacode: DGMR‐PAPILI Nederlands Abstract: De huidige doctrine over bodemtype classificatie is een erfenis van de 1950s mijnenbestrijdings‐ en onderzeeboot oorlogsvoering). Op dat moment waren de sonarprestaties vergelijkbaar want ze beschikten over min of meer dezelfde vermogens en specificaties. Tegenwoordig is er een brede variëteit van sonarsystemen types, displays etc. (side‐scan, laagfrequentie breedband, hoogfrequentie breedband, Synthetic Aperture Sonar (SAS), alsook meer verfijnde forward looking sonarsystemen). De prestaties van deze sonar tegen dezelfde doelwitten vertonen een grote variatie in dezelfde water‐ en bodemcondities. Het doel van het huidige project is de classificatie van de zeebodem door gebruik te maken van een breed spectrum aan parameters. De verschillende parameters worden samen gecombineerd in functie van hun invloed op achtergrondruis en de weerkaatsingen in functie van verschillende instrumenten. Op die manier zullen de verschillende instrumenten degelijk en correct afgesteld worden aan de zeebodem. Als laatste resultaat, zullen de sensoren op een meer betrouwbare manier het bodemtype kunnen definiëren, zelfs in onbekende regio’s. Naast de verkregen gegevens over het bodemtype beïnvloedt de door weerkaatsing binnen de waterkolom veroorzaakt ruis ook het sonarbeeld (Lurton , 2002). Om deze component in te schatten, worden eigenschappen van de waterkolom ook geanalyseerd. English Abstract: The actual bottom‐types doctrinal is legacies from the 1950s mine warfare (NMW) and anti‐ submarine warfare (ASW). At that time sonar systems performed similarly, having more or less the same capabilities and specifications. Nowadays, there is a wide variety of sonar systems’ types, displays etc. (side‐scan, low‐frequency wide band (LFWB), high‐frequency wide‐band (HFWB), Synthetic Aperture Sonar (SAS), as well as much refined forward looking sonar systems). These different sonar types can and do perform very differently against the same target in het same water and bottom conditions. The main purpose of the current work is to classify the sea bottom considering a wide spectrum of parameters. The different parameters will be combined in relation to their influence on backscatter and reverberation response on different instruments. In this way, the available instruments will be properly tuned to the sea‐ floor. As last result, the sensors will be more reliable on defining the bottom type, even in unknown region. Beside the contribution of the sea bottom, the volume reverberation caused by the backscattering from the water column impacts as well the sonar image (Lurton, 2002). To estimate this component, also water column properties will be analyzed. Werkgebied: Belgisch deel van de Noorzee DGMR‐SP zie kaart programma 22 Staalname: MWDC‐apparatuur evt. verankering van zeebodem monitoring instrumenten of uitzetten van AUVs multibeam Van Veen grijper, Reineck corer, Shipec grijper, multicorer B&C, NIOZ box corer SVP Sound Velocity Probe, pH meter, Secchi schijf, LISST 100X Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 2: * Campagne 19: * Campagne 29: 10.02 ‐ 14.02 14.07 ‐ 18.07 24.11 ‐ 28.11 [3‐6] [3‐6] [3‐6] Opmerkingen: Deze campagnes worden uitgevoerd in samenwerking met de programma's Signal and Image Centre, KMS (progr. 22, 24) en het Nato Minewarfare Mission Support Center (progr. 25). 72 Programma 24 Project: Studie van de methoden voor detectie en neutralisatie van begraven zeemijnen Instelling/Aanvrager: Ministerie van Defensie DGMR ‐ Mine Counter Measure Signal and Image Centre ‐ CISS Department Koninklijke Militaire Academie Dr. Eric Mersch Renaissancelaan 30 1000 Brussel 1 02 742 64 74 02 742 64 72 [email protected] 1MC Yves Van Peteghem 050 55 83 68 050 55 82 58 [email protected] Programmacode: DGMR‐MERSCH Nederlands Abstract: De doelstelling van het UMS project BURMIN is om de technologische kloof te elimineren op het gebied van de detectie en neutralisatie van bodem/begraven mijnen en het stellen van gemeenschappelijke normen voor de toekomstige European Unmanned Maritime Systems. Het project zal toegepast en experimenteel onderzoek doen naar: ‐ sensortechnologie om begraven mijnen op te sporen; ‐ methoden ontwikkelen om sensor‐output te combineren in een samenhangend beeld van de situatie; ‐ ontwikkeling van toepassingen om tegenmaatregelen te nemen en effectoren te gebruiken. De uitvoering van het project zal worden geëvalueerd in reële omgevingen tijdens proefvaarten. English Abstract: The objective of UMS project BURMIN is to eliminate technological gaps in the field of bottom/buried mine detection and neutralization, and establish common standards for the future European Unmanned Maritime Systems. The project will conduct applied and experimental research on: ‐ sensor technology for buried mines detection; ‐ methods for combining sensor outputs into a fused coherent picture of the situation; ‐ development of product application to countermeasures and effectors. The performance of the project will be evaluated in real environments during sea trials. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee DGMR‐EM zie kaart programma 22 Staalname: MWDC apparatuur evt. verankering van zeebodem monitoring instrumenten of uitzetten van AUVs Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 2: * Campagne 19: * Campagne 29: 10.02 ‐ 14.02 14.07 ‐ 18.07 24.11 ‐ 28.11 Opmerkingen: Deze campagnes worden uitgevoerd in samenwerking met de programma's Signal and Image Centre, KMS (progr. 22), DGMR‐Mine Countermeasure (progr. 23) en het Nato Minewarfare Mission Support Center (progr. 25). [3‐6] [3‐6] [3‐6] 73 Programma 25 Project: Milieueffectbeoordeling van de strijd tegen mijnen in de Belgische EEZ Instelling/Aanvrager: Ministerie van Defensie COMOPSNAV AFDOPSZEB ‐ MWU/REA NMWMSC 1MC Yves Van Peteghem Marinebasis Zeebrugge Graaf Jansdijk 1 8380 Zeebrugge (Brugge) 050 55 83 68 050 55 82 58 [email protected] 1MC Gino Deceuninck 059 56 33 91 [email protected] Programmacode: NMWMSC‐VAN PETEGHEM Nederlands Abstract: Verzamelen van gegevens in Belgische EEZ met behulp van de systemen waarvan sprake in MRN09 en multibeam (MB) survey in gebieden met PRIO 1 voor het NMWMSC. Tevens fine tuning van software gebruik en opstellen van richtlijnen voor het gebruik van betreffende systemen toegeschreven aan de upgrade van het Mine Warfare Data Center (MWDC). De meeste van onze klanten, de Belgische en Nederlandse mijnenjagers alsook de onze NATO partners komen oefenen in die gebieden. Om een zodanig groot mogelijk beeld te krijgen van wat ze kunnen verwachten moeten wij over zoveel mogelijk gegevens kunnen beschikken. De gegevens worden ook gebruikt om het aanmaken van onze AML’s (CLB en ESB), één van onze opgelegde taken. English Abstract: Collection of bathymetric seabed information of Belgian EEZ with the use of the systems the systems of project MRN09 and multi beam (MB) survey in areas with priority 1 for the NMWMSC. Meanwhile fine tuning of software and procurement of procedures for use of the systems for upgrade of the Mine Warfare Data Center (MWDC). Most of our clients, Belgian and Dutch minehunters as our NATO partners come to exercise into these areas. Therefore our intention is to procure them a picture of all the possible items that they can encounter within these waters. With this project we are going to try to have as much as possible information about these areas. The information is also used to produce AML’s, our main task. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee NMWMSC‐YVP zie kaart programma 25 Staalname: MWDC apparatuur evt. verankering van zeebodem monitoring instrumenten of uitzetten van AUVs SVP Sound Velocity Probe Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 2: * Campagne 19: * Campagne 29: 10.02 ‐ 14.02 14.07 ‐ 18.07 24.11 ‐ 28.11 Opmerkingen: Deze campagnes worden uitgevoerd in samenwerking met de programma's Signal and Image Centre, KMS (progr. 22, 24 ) en DGMR‐Mine Countermeasure (progr. 23). [3‐6] [3‐6] [3‐6] 74 Werkgebieden programma 25 : NMWMSC‐YVP 75 76 7.4. VISSERIJONDERZOEK 77 Programma 26 Project: Bestandsopname van adulte platvissen in de zuidelijke Noordzee in het kader van de North Sea Beam Trawl Survey Instelling/Aanvrager: Instituut voor Lanbouw‐ en Visserijonderzoek 'ILVO' Kenniseenheid: Dier Dienst Visserijbiologie Dhr. Kelle Moreau Mevr. Els Torreele Ankerstraat 1 8400 Oostende 059 56 98 30 059 56 98 33 059 33 06 29 [email protected] [email protected] www.ilvo.vlaanderen.be Programmacode: ILVO‐MOREAU Nederlands Abstract: ILVO‐onderzoeksgroep Visserijbiologie voert sinds 1985 bestandsopnamen uit van adulte platvissen (vnl. schol en tong) in de zuidelijke Noordzee. Daarbij worden telkens 62 staalnamepunten bemonsterd. Op ieder station worden alle invertebraten en vissen gesorteerd op soort, en vervolgens geteld. Alle commerciële soorten worden tevens gemeten en gewogen. Daarnaast worden otolieten van tong, schol, tarbot, griet en kabeljauw verzameld voor leeftijdsbepalingen (per soort telkens 3 otolieten per cm‐klasse in 14 afzonderlijke geografische eenheden). De data worden jaarlijks uitgewisseld op de Working Group on Beam Trawl Surveys (WGBEAM), gecoördineerd door de Internationale Raad voor het Onderzoek van de Zee (ICES), en worden vanaf 2012 opgeladen in de ICES‐ databank DATRAS (http://datras.ices.dk). De uitvoering van de survey is een verplicht onderdeel van het Belgisch National Data Gathering Program, in uitvoering van EC Verordening no. 199/2008. English Abstract: Since 1985, the ILVO‐Fisheries Research Group on Fisheries Biology performs fishery‐ independent surveys of the adult flatfish stocks (primarily plaice and sole) in the southern North Sea. Each year, 62 stations are sampled. All invertebrates and fish are sorted by species, and then counted. The commercial species are also measured for length. For plaice, sole, turbot, brill and cod, otoliths are taken for age determination (for each species 3 otoliths per cm size class in 14 separate geographical units). On an annual basis, the data are exchanged at the Working Group on Beam Trawl Surveys (WGBEAM), a group which is co ordinated by the International Council for the Exploration of the Sea (ICES), and they are uploaded in the ICES‐database DATRAS (http://datras.ices.dk) from 2012 onwards. The survey is a compulsory part of the Belgian National Data Gathering Program, in fulfilment of the requirements of EC Regulation no. 199/2008. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee en tevens het continentaal plateau van Frankrijk en van het Verenigd Koninkrijk zie kaart programma 26 Staalname: ILVO‐KM visserij/biota: 4 m boomkor water: CTD Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 21a: * Campagne 21b: Opmerkingen: Project wordt gecoördineerd door de International Council for the Exploration of the Sea 'ICES', en wordt uitgevoerd in overleg met het Centre for Environment, Fisheries and Aquaculture Science 'CEFAS' (UK), het Institute for Marine Resources and Ecosystem Studies 'IMARES' (NL), het Thünen‐Institut 'TI' (DE) en het Institut français de recherche pour l’exploration de la mer 'IFREMER' (FR). 25.08 ‐ 29.08 01.09 ‐ 05.09 [10] [10] 78 Staalnamestations programma 26 : ILVO‐KM 79 Programma 27 Project: Technische innovaties voor een transitie naar een duurzame zeevisserijsector & Selectief Vissen Doet Leven Instelling/Aanvrager: Instituut voor Landbouw‐ en Visserijonderzoek Kenniseenheid: Dier Visserij en Aquatische Productie Mevr. Els Vanderperren Ankerstraat 1 8400 Oostende 059 56 98 44 059 33 06 29 [email protected] www.ilvo.vlaanderen.be Dhr. Bart Verschueren 059 56 98 44 [email protected] Programmacode: ILVO‐VANDERPERREN Nederlands Abstract: Op 14 juli 2011 publiceerde de Europese Commissie (COM) haar voorstel voor een nieuw GVB ter vervanging van de huidige basisverordening (EG) nr. 2371/2002. Eén van de belangrijkste wijzigingen die de COM voorziet in haar voorstel is het invoeren van een discard ban (teruggooiverbod), dit onder de vorm van een geleidelijke invoering van een aanlandingsverplichting per soort vanaf 2014. Tegen 2016 zou dit moeten leiden tot een aanlandingsverplichting voor bijna alle soorten. Onderzoek naar het verbeteren van de selectiviteit van gesleept vistuig zowel naar lengte als naar soortensamenstelling is daarom zeer actueel. De volgende paar jaar zal de beschikbare tijd van de onderzoeksgroep op onderzoekingsvaartuigen hoofdzakelijk daartoe ingezet worden (vnl. via TECHVIS een project gefinancierd door IWT, SDVO en de visserijsector). Andere topics die aan bod zullen komen zijn: ‐ de relatie tussen teruggooi en zeevogelpopulaties; ‐ het verzamelen van biologische data voor commerciële vissoorten in het kader van NDGP (EU Data Collection Regulation). English Abstract: On July 14, 2011 the European Commission (COM) published the proposal for a new CFP to replace the current Regulation (EC) No 2371/2002. One of the main changes is to introduce a discard ban in the form of a gradual introduction of an obligation to land starting in 2014. By 2016, this should lead to an obligation to land for almost all species. Research on improving the selectivity of towed gears to both length and species composition is therefore necessary. The next few years, the time available on the research vessels will be used mainly for that purpose (mainly through TECHVIS, a project funded by IWT, SDVO and the fisheries sector). Other topics that will be addressed are: ‐ the relationship between discards and seabird populations; ‐ the collection of biological data for commercial species in the context of NDGP (EU Data Collection Regulation). Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee en continentale plateaus van het Verenigd Koninkrijk (en eventueel Frans of Nederlands Continentaal plat) zie kaart programma 27 Staalname: ILVO‐EV sleepnetvisserij: 8 m boomkor Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 5: * Campagne 23: * Campagne 30a: * Campagne 30b: 03.03 ‐ 07.03 15.09 ‐ 19.09 01.12 ‐ 05.12 08.12 ‐ 12.12 Opmerkingen: Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de Stichting voor Duurzame Visserijontwikkeling 'SDVO', de Rederscentrale en de Belgische visserijsector en tevens in nauw overleg met de Nederlandse visserijsector. [10] [10] [10] [10] 80 Werkgebied programma 27 : ILVO‐EV 81 Programma 28 Project: Studie van de impact van visserij op bentische ecosystemen Instelling/Aanvrager: Instituut voor Landbouw‐ en Visserijonderzoek 'ILVO' Kenniseenheid: Dier Visserij en Aquatische Productie Dr. Ir. Hans Polet Dhr. Jochen Depestele Ankerstraat 1 8400 Oostende 059 56 98 37 059 56 98 38 059 33 06 29 [email protected] [email protected] www.ilvo.vlaanderen.be Programmacode: ILVO‐POLET Nederlands Abstract: De BENTHIS studie zal de kennis aanreiken voor de verdere ontwikkeling van de ecosysteembenadering van het visserijbeheer, zoals vereist in het gemeenschappelijk visserijbeleid en de Kaderrichtlijn Mariene Strategie. Dit project zal de diversiteit van de benthische ecosysteem in de Europese wateren en de rol van benthische soorten in het functioneren van ecosystemen bestuderen. De effecten van visserij op benthische organismen en op de geo‐chemie zullen onderzocht worden. English Abstract: The BENTHIS study will provide the knowledge to further develop the ecosystem approach to fisheries management as required in the Common Fisheries Policy and the Marine Strategy Framework Directive. It will study the diversity of benthic ecosystem in European waters and the role of benthic species in the ecosystem functioning. Fisheries impacts will be studied on benthic organisms and on the geo‐chemistry (http://www.benthis.eu/en/benthis.htm) Werkgebied: Belgisch en Nederlands deel van de Noordzee ILVO‐HP zie kaart programma 28 Staalname: visserij: dredge ('bodemschaaf', onder voorbehoud), platvisboomkor met wekkers (of garnalenboomkor) Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 30a: * Campagne 30b: Opmerkingen: Dit project wordt uitgevoerd in nauw overleg met de Rederscentrale en de Belgische visserijsector en tevens met 33 partners uit 12 Europese landen (http://www.benthis.eu/en/benthis.htm). 01.12 ‐ 05.12 08.12 ‐ 12.12 [4] [4] 82 Werkgebied programma 28 : ILVO‐HP 83 Programma 29 Project: Verzamelen van mariene fauna voor het aquarium van de Zoo van Antwerpen Instelling/Aanvrager: Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen ‘KMDA’ Aquarium Dr. Philippe Jouk Dhr. Peter Van den Eijnde Koningin Astridplein 26 2018 Antwerpen 03 202 45 53 03 203 56 08 03 202 45 47 [email protected] [email protected] www.zooantwerpen.be Programmacode: KMDA‐JOUK Nederlands Abstract: Verzamelen van levende vissen en invertebraten ter aanvulling van de bestaande aquariumpopulatie. English Abstract: Collection of living fishes and invertebrates to complete the existing aquarium population. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee KMDA‐PJ zie kaart programma 2 (ILVO‐HOSTENS) Staalname: idem als programma 2 (ILVO‐HOSTENS) Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 6a: * Campagne 6b: * Campagne 24a: * Campagne 24b: * Campagne 24c: 10.03 ‐ 14.03 17.03 ‐ 21.03 23.09 ‐ 26.09 29.09 ‐ 03.10 07.10 ‐ 10.10 Opmerkingen: Dit project is volledig geïntegreerd in programma 2 (ILVO‐HOSTENS). [0] [0] [0] [0] [0] 84 7.5. DIVERSE ONDERZOEKPROGRAMMA’S 85 Programma 30 Project: Offshore Noordzee training voor Belgische wetenschappelijke duikers Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu 'OD NATUUR’ Dr. Alain Norro Dr. Bob Rumes Gulledelle 100 1200 Brussel 20 02 773 21 41 02 773 21 48 02 770 69 72 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be Programmacode: OD NATURE‐NORRO/dv Nederlands Abstract: Het wettelijk kader dat toepasbaar kan zijn op het wetenschappelijk duiken in Belgïe eist dat er geïnformeerd wordt betreffende de risicoanalyse betreffende de voorgestelde duiken, alsook het geven van specifieke trainingen. Dit project heeft als doel beide aspecten aan te leren aan reeds (minimum) niveau 3 & BSD gecertifieerde duikers die deelnemen aan onze wetenschappelijke duikcruises. English Abstract: Legal framework that may be applicable to scientific diving in Belgium ask for informing on the risk analysis related to the proposed dives as well as providing specific training. This project aims to deliver both aspects to the already certified level 3 (minimum) & BSD divers participating in our scientific diving cruises. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee OD NATURE‐AN/dv zie kaart programma 30 Staalname: Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: Opmerkingen: wetenschappelijk duiken * Campagne 20: 18.08 ‐ 22.08 [4‐6] Duiken dienen uitgevoerd te worden tijdens doodtij. De campagne kadert binnen de Belspo Working Group on Scientific Diving (BWGSD). 86 Werkgebieden programma 30 : OD NATURE‐AN/dv 87 Programma HIGHROC 31 Project: High Spatial and Temporal Resolution Ocean Colour (HIGHROC) coastal water products and services Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD NATUUR’ Remote Sensing and Ecosystem Modelling Team (REMSEM) Dr. Kevin Ruddick Dhr. Dimitry Van der Zande Gulledelle 100 1200 Brussel 20 02 773 21 31 02 773 21 21 02 770 69 72 [email protected] [email protected] www2.mumm.ac.be/remsem/ Programmacode: OD NATURE‐RUDDICK Nederlands Abstract: The HIGHROC project zal het nodige wetenschappelijke onderzoek uitvoeren voor de volgende generatie van producten en diensten voor kustwateren, die gebruik maken van “ocean colour” satellietgegevens. Deze diensten hebben toepassingen voor ogen zoals de monitoring van chlorofyl a en turbiditeit in het kader van de Marine Strategy Framework Directive of de monitoring van gesuspendeerd materiaal, gerelateerd aan offshore activiteiten (baggerwerken, installatie van windmolenparken, etc.). HIGHROC zal kwaliteitsparameters ontwikkelen voor het gebruik van de satellieten in kustwateren. Satellietbeelden van a) Sentinel‐2 (S2) met een spatiale resolutie van 10‐20 m en b) SEVIRI met een tijdsresolutie van 15 minuten zullen gebruikt worden. In situ metingen zullen worden uitgevoerd in geselecteerde testsites. Deze zullen gebruikt worden voor de validatie van deze nieuwe S2 en SEVIRI producten. English Abstract: The HIGHROC project will carry out the R&D necessary for the next generation coastal water products and services from ocean colour satellite data. These services are aimed at applications such as monitoring of chlorophyll a and turbidity for the Marine Strategy Framework Directive and monitoring of suspended sediments associated with offshore activities (dredging, wind farms, etc.). HIGHROC will derive coastal water quality parameters from satellites including a) Sentinel‐2 (S2) imagery at 10‐20m resolution and b) SEVIRI imagery at 15 min resolution. In situ measurements will be carried out on dedicated test sites and used to validate the new S2 and SEVIRI products. Werkgebied: Belgisch en Nederlands deel van de Noordzee alsook het Continentaal Plat van het Verenigd Koninkrijk zie kaart programma 31 Staalname: OD NATURE‐KR water: CTD met OBS en PAR sensor, Niskin flessen (5l, 10l), Secchi disk, LISST 100X Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 9: * Campagne 18: Opmerkingen: Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek 'VITO' en tevens met het Laboratoire Océanographie de Villefranche 'LOV' (FR), Norks institutt for Vannforskning (NO), Brockmann Consulting 'BC' (DE) en het Centre for Environment, Fisheries & Aquaculture Science 'CEFAS' (UK). 07.04 ‐ 11.04 07.07 ‐ 11.07 [7] [7] 88 Staalnamestations programma 31 : OD NATURE‐KR 89 Programma 32 Project: Archaeological Heritage in the North Sea. Development of an efficient assessment methodology and approach towards a sustainable management policy and legal framework in Belgium Instelling/Aanvrager: Agentschap Onroerend Erfgoed ‘AOE’ Maritieme Archeologie Dr. Marnix Pieters Koning Albert II laan 19 bus 5 1210 Brussel 21 02 553 16 72 02 553 16 55 [email protected] www.maritieme‐archeologie.be Mevr. Ine Demerre 02 553 16 50 [email protected] Programmacode: AOE‐PIETERS Nederlands Abstract: Dit onderzoeksproject heeft drie wetenschappelijk hoofddoelen. 1. Een betrouwbare prospectiemethodologie opstellen gebaseerd op geofysische en remote sensing technieken, die toelaat om een precieze en kosteneffectieve evaluatie te maken van het archeologisch potentieel van mariene gebieden die ontwikkeld worden. 2. Een omvattend voorstel uitwerken voor een transparant en duurzaam beleid en voor de verdere ontwikkeling en implementatie van het wettelijk kader gekoppeld aan cultureel erfgoed onder water in België. 3. Aangepaste begeleiding ontwikkelen voor de mariene industrie, de overheidsinstellingen, de visserij, de havenautoriteiten om het draagvlak te versterken in relatie tot cultureel erfgoed onder water English Abstract: This research project has three main scientific objectives. 1. To develop a reliable survey methodology based on geophysical and remote sensing techniques that allow accurate and cost‐effective evaluation of the archaeological potential of marine areas under development. 2. To work out comprehensive proposals for a transparent and sustainable management policy and for further development and implementation of a legal framework related to underwater cultural heritage in Belgium. 3. To develop proper guidance for the marine industry, government agencies, fisheries, harbor authorities to increase the general awareness with regard to underwater cultural heritage Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee AOE‐MP zie kaart programma 32 Staalname: Gilson dredge uitzetten van verankerde of drijvende autonome meetstations Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 4: * Campagne 10: * Campagne 11: 24.02 ‐ 28.02 22.04 ‐ 25.04 28.04 ‐ 30.04 Opmerkingen: Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de Sectie Mariene Biologie (UGent) en het VLIZ en tevens met DELTARES (NL). [3] [3] [3] 90 Werkgebied programma 32 : AOE‐MP 91 Programma 33 AUMS Project: Autonomous Underway Measurement System 'AUMS' Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD NATUUR’ Dr. Lieven Naudts 3de en 23ste Linieregimentsplein 8400 Oostende 059 24 20 58 059 70 49 35 [email protected] www.mumm.ac.be Programmacode: OD NATURE‐NAUDTS Nederlands Abstract: Het AUMS project is geïnspireerd door het succes van soortgelijke systemen gebruikt op diverse schepen in het kader van het EU project Ferrybox. De instrumentatie zal de continue metingen aanzienlijk verbeteren door gebruik te maken van de belangrijke technologische verbeteringen sinds het ontwerp van de bestaande systemen (zoutgehalte, temperatuur, fluorescentie). In het bijzonder kunnen nu veel nieuwe parameters continu gemeten worden, waaronder belangrijke ecosysteem parameters zoals nitraat, ammoniak, silicaat, opgeloste zuurstof en CO2, turbiditeit, alkaliniteit en fytoplankton pigmenten. Daarnaast maakt de nieuwe apparatuur automatische acquisitie en bewaring van waterstalen mogelijk, waardoor de RV Belgica operaties aanzienlijk efficiënter worden door het verminderen van het wetenschappelijk personeel aan boord. De gegevens zullen beschikbaar zijn in near real‐ time via de publieke website van de OD NATUUR en na de kwaliteitscontrole, door de Belgian Marine Data Centre. English Abstract: The AUMS project is inspired by the success of similar systems deployed on various ships of opportunity in the framework of the European Union FerryBox project (www.ferrybox.org). The instrumentation will greatly enhance the continuous oceanographic measurements made by RV Belgica by taking advantage of the significant technological improvements since the design of the existing (salinity, temperature, fluorescence) systems. In particular, many new parameters can now be measured continuously including important ecosystem parameters such as nitrate, ammonia, silicate, dissolved oxygen and CO2, turbidity, alkalinity and phytoplankton pigments. In addition, the new equipment allows automatic acquisition and preservation of water samples, rendering RV Belgica operations significantly more efficient by reducing onboard human resources. Data will be available in near real‐time via the public website of OD NATURE and following quality control, from the Belgian Marine Data Centre. Werkgebied: Werkgebied RV Belgica Staalname: Continue staalnames Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: autonoom en continu progamma Opmerkingen: Geen OD NATURE‐LN 92 Programma 34 Project: GNSS (Global Navigation Satellite System) Maritime Data Collection Instelling/Aanvrager: European Space Agency TEC‐ETN ESA ESTEC Dr. Massimo Crisci Keplerlaan 1 2201 AZ Noordwijk Nederland +31(0)71 5653012 +31(0)7156 54 96 [email protected] www.esa.int Dr. Marc Porretta +31(0)71 5655589 [email protected] Programmacode: ESA‐CRISCI Nederlands Abstract: Het verzamelen van GNSS data in de maritieme omgeving voor evaluatie van de prestaties onder verschillende omstandigheden. English Abstract: Collection of GNSS data in the maritime environment for performance evaluation under different conditions. Werkgebied: Werkgebied RV Belgica. Staalname: Niet van toepassing Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: autonoom en continu programma Opmerkingen: Geen ESA‐MC 93 94 7.6. EDUCATIE ‐ PRAKTISCHE OPLEIDING 95 Programma 35 Project: Opleiding studenten ingeschreven aan de Master opleiding Oceanografie. Instelling/Aanvrager: Université de Liège Département de Géologie Argile, Géochimie et Environnements sédimentaires (AGEs) Dr. Nathalie Fagel Dr. Sylvie Gobert B18, Allée du 6 Août, Sart‐Tilman 4000 Liège 04 366 22 09 04 366 33 29 04 366 20 29 [email protected] [email protected] www.ages.ulg.ac.be Programmacode: ULG‐STUDENTS Nederlands Abstract: Initiatie in een oceanografische campagne aan boord van de RV Belgica voor studenten ingeschreven in de Master Oceanografie aan de Universiteit van Luik. English Abstract: Initiation for an oceanographical cruise on board of the RV Belgica for Master students in Oceanography at the University of Liège. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee ULG‐STUD zie kaart programma 35 Staalname: water: CTD, carrousel, Niskin flessen (5 l) sediment: Van Veen grijper, Reineck corer, multicorer B&C geofysische opname: multibeam plankton: planktonnet Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 27: Opmerkingen: Geen 12.11 ‐ 12.11 [17‐25] 96 Staalnamestations programma 35 : ULG‐STUD 97 Programma 36 Project: Opleiding studenten in het kader van het Master programma Oceans & Lakes Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD Natuur’ Dr. Vera Van Lancker Dr. Jan Vanaverbeke Gulledelle 100 1200 Brussel 02 773 21 29 09 264 85 30 02 770 69 72 09 264 85 98 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be Programmacode: OD NATURE‐STUDENTS Nederlands Abstract: Opleiding studenten in het kader van het Master programma ‘Master of Marine and Lacrustine Science and Management ‐ Oceans & Lakes’ (cursus ‘In‐situ and remote sensing tools in Aquatic Sciences’, Van Lancker & Ruddick) aan de Universiteiten Gent, Brussel en Antwerpen. English Abstract: Training of students in the framework of the Master programme ‘Master of Marine and Lacrustine Science and Management ‐ Oceans & Lakes’ (course ‘In‐situ and remote sensing tools in Aquatic Sciences’, Van Lancker & Ruddick) at the universities of Ghent, Brussels and Antwerp. Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee OD NATURE‐STUD zie kaart programma 36 Staalname: water: CTD, carrousel, PAR en OBS sensor voor CTD, Niskin flessen (5 l en 10 l) sediment: Van Veen grijper, Hamon grijper, Reineck corer, NIOZ boxcorer geofysysiche opnamen: multibeam, stroommetingen met ADCP materie in suspensie: LISST100X verankerde autonome meetstations: tripode met verschillende sensoren 3m boomkor, bongonet, YSI oxygen probe, pH meter Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 7: Opmerkingen: Geen 24.03 ‐ 28.03 [28‐37] 98 Werkgebieden programma 36 : OD NATURE‐STUD 99 Programma 37 Project: Opleiding studenten Chemische Oceanografie (ULB) en 'Field Sampling' (VUB) Instelling/Aanvrager: Université Libre de Bruxelles ‘ULB’ Service de Biogéochimie et Modélisation du Système Terre Océanographie Chimique et Géochimie des Eaux ‘OCGE’ Prof. Lei Chou Prof. Ing. Nathalie Roevros Campus de la Plaine, CP 208 Boulevard du Triomphe 1050 Brussel 02 650 52 37 02 650 52 28 [email protected] www.biogeomod.net www.ulb.ac.be/sciences/dste/ocean Programmacode: UB‐STUDENTS Nederlands Abstract: Het doel van deze aanvraag is een 1 tot 3 dagen praktische training te organiseren in het kader van de cursus « GEOL‐F‐418 Chemische Oceanografie » (Titularis : L. Chou, ULB, Master in de Geologie, Master in Milieuwetenschap en beheer) en de cursus ‘Field Sampling’ (Titularis : F. Dehairs, Master in de Chemie). English Abstract: The purpose of this application is to organise a one to 3‐day session of practical training for the course « GEOL‐F‐418 Océanographie chimique » (Titular: L. Chou, ULB, Master in geological sciences, Master in environmental sciences and management) and for the course « Field Sampling » (Titular: F. Dehairs, VUB, Master in chemistry). Werkgebied: Belgisch en aanpalend Nederlands deel van de Noordzee met inbegrip van het Schelde‐ estuarium zie kaart programma 37 Staalname: water: CTD, PAR en OBS sensor voor CTD, Niskin flessen (10 l), Secchi schijf, Ph‐meter, YSI oxygen probe sediment: Van Veen grijper, Reineck corer, NIOZ boxcorer materie in suspensie: boordcentrifuge plankton: planktonnet Campagneperiode en [#] aantal deelnemers: * Campagne 3: Opmerkingen: Geen 19.02 ‐ 21.02 Vrije Universiteit Brussel ‘VUB’ Vakgroep Chemie Onderzoeksgroep Analytische en Milieuchemie ‘ANCH’ Prof. Dr. Frank Dehairs Dr. Martine Leermakers Pleinlaan 2 1050 Brussel 02 629 12 65 02 629 32 74 [email protected] www.vub.ac.be/ANCH UB‐STUD [20‐30] 100 Werkgebied programma 37 : UB‐STUD 101
