`Dat managen we wel weg`

www.automatiseringgids.nl
[email protected]
2 december 2011
HDD - RAID - Server Crash?
Open data
Case
Gratis extra’s
Nederland opent Data wil
bedrijven de ogen openen
voor de mogelijk­
heden van open data.
Het Twents Carmel College
bespaarde met een centraal
beheerde, redundante
IT-omgeving.
Ondanks goede bedoelingen
geeft prijs, en niet kwaliteit,
vaak de doorslag bij
aanbestedingen.
8
9
nummer 48
12
‘Dat managen we wel weg’
“Gegarandeerd de snelste manier
om uw data terug te krijgen”
Riskante overheidsprojecten zijn voor sommige IT-bedrijven onweerstaanbaar
Pentium herleeft
▪ Winstbejag en opportunisme niet het hele verhaal
www.stellar.nl
actueel
▪ Er is altijd wel één bedrijf
Langer mobiel werken
dat het erop waagt
De smartphone zou langer op een
acculading werken als in het netwerk
proxyservers gebruikt werden.
E
r komt een parlementair onderzoek
naar de vele IT-fiasco’s van de overheid. Aanleiding is terechte zorg
over een ogenschijnlijk niet aflatende
reeks van mislukkende IT-projecten,
waarop de politiek nu (niet voor het eerst
overigens) probeert zijn verantwoordelijkheid tracht te nemen. De vraag rijst
echter of niet ook de IT-sector zijn verantwoordelijkheid moet nemen. Automatisering Gids benaderde enkele insiders met
de vraag waarom IT-bedrijven zichzelf
toch elke keer weer de blamage van mislukkende IT-projecten aandoen. En of en
hoe dat eventueel anders zou kunnen. Uit
de reacties komt naar voren dat winstbejag en opportunisme niet het hele verhaal
zijn.
“ICT-bedrijven zijn in de eerste plaats
dienstverleners en dus klantgericht. Als
er een vraag is van een klant, dan is de
natuurlijke reactie: ‘Wij helpen de klant’”,
reageert directeur Sylvia Roelofs van
brancheorganisatie ICT~Office op de
vraag waarom ICT-bedrijven niet wat terughouder reageren. Directeur Henk
Broeders van Capgemini ziet dat niet anders: “We zouden graag van tevoren weten welke projecten gaan mislukken. Dan
kunnen we daar bij onze inschrijvingen
rekening mee houden. De realiteit is echter dat risicoanalyse geen zekerheid verschaft.”
Ondanks dat komt het regelmatig
voor dat IT-bedrijven afzien van inschrijving op bepaalde overheidsopdrachten,
omdat ze het betreffende project te risicovol achten. “In het geval van P-Direkt waren er indertijd twee inschrijvers waarvan
één zich terugtrok en ook IBM [in een
combinatie met Logica] hield op een gegeven moment de eer aan zichzelf”, memoreert Roelofs.
Een recenter voorbeeld is Centric, dat
in 2009 afzag van inschrijving op het
project modernisering GBA, waarover afgelopen week de vaste Kamercommissie
Binnenlandse Zaken het hoofd brak omdat het twee jaar na dato nog steeds niet
werkt en twee- à driemaal duurder dreigt
uit te pakken dan de aanvankelijk begrote
34,5 miljoen euro. Centric ontwikkelt al
meer dan twintig jaar GBA-oplossingen
voor gemeenten en was qua trackrecord
en expertise uitstekend gepositioneerd
advertentie
Betekent IT:
Incompetente
Technologie?
Neomax deed een onderzoek
onder de IT managers van Nederland.
Lees het onderzoek online op:
QR
MKLM neomax.nl/i-t
3
Intel heeft zuinige processors ontwikkeld
met de aloude Pentium. Gekoppeld met
het moderne Sandy Bridge, dat wel.
4
marktmonitor
Aarzeling
6
Bij SAP-gebruikers leeft de nodige
weerstand tegen cloudoplossingen.
Servermarkt krimpt iets
7
Het derde kwartaal was niet slecht, maar
het tweede verkochten servers beter.
technologie
Luilekkerland
10
SCADA-systemen zijn echt ‘fun’ voor
hackers: de leveranciers ervan doen
namelijk te weinig aan beveiliging.
Oppassen met integratie 10
Integratie van beheerhulpmiddelen kan
je duur te staan komen, waarschuwt
Will Cappelli van Gartner.
om de modernisering op te pakken. Maar
directeur Karim Henkens praatte zijn collega’s een inschrijving op de aanbesteding uit hun hoofd: “De doelstelling van
het project was vaag, de omschrijving van
wat geleverd moest worden was volstrekt
onduidelijk. Het was voor ons toen al duidelijk dat dit op een drama moest uitlopen.” Ook Logica zag te veel risico en liet,
ondanks lange betrokkenheid bij het
GBA, het project aan zich voorbijgaan.
Broeders schat dat Capgemini om risicogerelateerde redenen afziet van 10 à
20 procent van de projecten die op de
‘sales radar’ verschijnen. Jan Willem Boissevain, partner Public Sector Logica,
spreekt van omstreeks een op de vijf.
Maar van de partijen die bij hachelijke
aanbestedingen wijselijk afhaken, hoor je
achteraf weinig. Het beeld wordt bepaald
door de ‘winnaar’ van de aanbesteding.
Aanvankelijk vanwege het succes in aanbesteding en een paar jaar later opnieuw,
maar dan vanwege het falen.
Zijn die partijen die het er – ten koste
van de gemeenschapskas – toch op wagen
nu per se onverantwoordelijk bezig?
Broeders denkt van niet. Volgens hem
zijn er genoeg manieren waarop een ITbedrijf ongewild in een rampproject kan
belanden. Zo is er het zwaar gejuridiseerde proces van verplichte openbare aanbesteding: overheidsdiensten moeten om
zo veel mogelijk aanbieders te trekken
hun vraag zo algemeen mogelijk formuleren. Maar dat heeft wel als gevolg dat de
vraag de geïnteresseerde IT-leverancier
↑ Lees verder op pagina 3
Risicofactoren it in bedrijf
Acceptatieproblemen
14
De acceptatie bepaalt het succes van een
informatiesysteem. Het helpt om daar
vanaf het begin aandacht aan te geven.
peopleware
Minder aantrekkelijk
16
Nederland is in trek bij onderzoekers uit
het buitenland. Dat vult de tekorten aan.
De overheid gooit nu roet in het eten.
Overheid zit in een lastige positie
De Tweede Kamer wil onderzoeken waarom
de overheid zo weinig greep op haar IT heeft.
Dat vraagstuk is echter al meer dan eens
onderzocht, door wetenschappers en door de
Algemene Rekenkamer (2008). Ruwweg
komen uit deze exercities de volgende
factoren naar voren:
▪ Bij de overheid gaat het rechtmatigheidsbeginsel boven het doelmatigheidsbeginsel. Dat betekent dat elk bij de overheid te
automatiseren proces letterlijk alle cases
aan moet kunnen, terwijl het bedrijfsleven
bereid is uitzonderingen en lastige
gevallen handmatig af te wikkelen.
▪ Waar het bedrijfsleven grote projecten
opdeelt in behapbare projectfasen,
dwingen politiek gedecreteerde invoeringsdata overheidsdiensten als regel tot ‘big
bang’-invoeringen. Dat impliceert grotere
en dus riskantere projecten (de complexiteit van projecten neemt ruwweg facultair
toe met de omvang).
▪ Door de gelaagde bestuurlijke structuur bij
de overheid ontbreekt het aanbestedende
diensten veelal aan ‘doorzettingsmacht’.
Het lukt onvoldoende om op uitvoerings­
niveau de inspanning (leveren van informatie, cases, specs, feedback etc.) af te
dwingen waarop de IT-leverancier op grond
van de afspraken meent te mogen
rekenen.
▪ Function creep: als gevolg van het politieke
proces (dat op moment van gunning niet
afgerond is) veranderen de specificaties
gaande het realisatieproces.
▪ De zwaar gejuridiseerde verplichte
openbare aanbestedingen compliceren en
beperken de communicatie over het
project. Dat vermindert de trefzekerheid
van de beoogde optimale match tussen
opdrachtgever en de IT-leverancier.
▪ De verplichting tot openbare aanbesteding
impliceert dat voortschrijdend inzicht,
tijdens de uitvoering, slechts in zeer
beperkte mate kan worden vertaald in
bijstelling van het project, dat immers wel
moet blijven voldoen aan de omschrijving
uit de oorspronkelijke aanbesteding.
Diverse deskundigen (onder andere Bergman,
Boonstra en Boissevain ) benadrukken dat –
ondanks alle overheidseigen complicaties –
de overheid niet de enige klantcategorie is
die moeite heeft om succes in IT af te
dwingen. Volgens Boissevain raakt omstreeks
een op de drie IT-projecten in de problemen
en verschilt die verhouding bij overheid en
bedrijfsleven niet of nauwelijks.
Ook professor Albert Boonstra van de
Universiteit Groningen weerspreekt dat ITprojecten bij de overheid vaker mislukken
dan in het bedrijfsleven: “Mij is geen
onderzoek bekend waaruit dit onomstotelijk
blijkt. Wel komen mislukte IT-projecten bij de
overheid veel meer in de schijnwerpers,
omdat het om geld van belastingbetalers
gaat waarover openbare verantwoording
moet worden afgelegd.” Anderen, zoals Broeders en Rijsenbrij, gaan er wel van uit dat de
overheid bij IT een hogere faalratio heeft.
www.automatiseringgids.nl/vernieuwt
ACTUEEL marktmonitor
TechNologieIT IN BEDRIJF
Processors Intel grijpt voor zuinige chips terug op Pentium
peopleware
commentaar
Ook servers moeten zuiniger
Imagoschade
ICT is een boeiende materie. De
wereld heeft de afgelopen vijftig
▪ Energiegebruik wordt ook
buiten mobieltjes slagveld
V
oor stationaire apparatuur maakt
het niet zoveel uit hoeveel energie
ze gebruiken, je stopt gewoon de
stekker in het stopcontact en alles draait,
toch? Toch niet!
Ook in de niet-draagbare wereld gaat
energieverbruik een steeds belangrijkere
rol spelen en dat is voor aanbieders van
processorchips soms even hard slikken.
De makers van servers stellen steeds hogere eisen aan zuinigheid en het is aan
de processorbouwers om daarop in te
spelen. Wat dit betreft maakt het Britse
ARM goede sier met zeer zuinige chips.
HP was de eerste die deze nieuwe chips
heeft verwerkt in een proefmodel van een
zuinige server.
HP heeft een proefsysteem gebouwd
samen met de firma Calxeda, die een licentie heeft op de chiptechnologie van
ARM. Calxeda heeft een processor ge-
bouwd die toekan met zeer weinig energie, waardoor het mogelijk wordt om een
aantal chips dicht opeen te pakken in een
serverrack. De hoeveelheid warmte die
dergelijke chips produceren kan makkelijk afgevoerd worden, ook als de afstand
tussen de chips niet al te groot is.
Intel heeft nu ook een zeer zuinige
chip gemaakt, op basis van de aloude Pentium. Om toch voldoende rekenkracht te
krijgen, worden Pentium-kernen met
elkaar gecombineerd, door gebruik te
maken van de Sandy Bridge-architectuur.
Deze techniek van Intel is ontwikkeld om
processorkernen met elkaar te combineren, op zo’n manier dat ze onderling zo
snel mogelijk data kunnen uitwisselen.
De Pentium 350, zoals de chip inmiddels is gedoopt, heeft een thermal design
power (TDP) van 15 watt. Dat wil zeggen
dat de koeling van de chip tijdens normaal gebruik niet meer warmte hoeft af
te voeren dan opgewekt wordt door een
verbruik van 15 watt. Naar schatting heeft
de ARM-module van Calxeda een TDP
ARM versus Intel
Cores
TDP
Cache
Klok
Calxeda
4
20 W
4 MB
1,4 GHz
Intel
2
15 W
3 MB
1,2 GHz
van 20 watt. De nieuwe chip van Intel
heeft twee Pentium-cores aan boord, de
Calxeda-chip bevat 4 ARM Cortex-rekenkernen.
Aloude Pentium van stal
Intel slaat een nieuwe weg in, door de
oude Pentium weer van stal te halen. Eerder al probeerde de firma om de Atomprocessor – die oorspronkelijk is ontwikkeld voor mobiel gebruik – een plaatsje te
geven in servers. Die chips zouden dan
zijn bedoeld voor kleine servers. Of de
nieuwe Pentium geheel in de plaats komt
van die Atom is nog niet duidelijk. Beide
processorlijnen kunnen naast elkaar blijven bestaan. Volgend jaar komt de massa-
productie van de Atom-chips pas op volle
gang.
De Pentium-350 heeft Hyper-Threading aan boord, wat wil zeggen dat afzonderlijke stukjes programma (threads) tegelijk kunnen worden verwerkt. Er is een
ingebouwde graphical processing unit
(GPU). Dit wijst erop dat de Pentium-350
gebruikt zal worden in servers die basale
taken uitvoeren, maar dan wel op zeer
grote hoeveelheden gegevens. Te denken
valt aan transactie- of webservers. Voor
echt wetenschappelijk rekenwerk zal toch
gebruik moeten worden gemaakt van andere processors.
“Er zijn bepaalde taken die op het lijf
van multicoreprocessors zijn geschreven”, zei Intel-CTO Justin Rattner onlangs op het Intel Developers Forum in
San Francisco. “Multicorechips leveren
een grotere verwerkingskracht die vooral
van pas komt bij clouddiensten, het verbeteren van de beveiliging van pc’s en het
versnellen van webapplicaties.”
Richard Keijzer/[email protected]
jaar een totaal ander, overwegend
beter aanzien gekregen door de
snelle ontwikkelingen in onze
sector. En het lijkt er niet op dat dat
ontwikkelingstempo afneemt. Een
ontzettend interessante sector om
in te werken, ontzettend interessant
om over te schrijven.
Uit een ander
vaatje gaan
tappen
Dat beeld laat zich moeilijk
verenigen met een parlementaire
enquête, waarin de volksvertegenwoordigers proberen vast te stellen
waar en waarom het precies fout is
gegaan. Ziet u het al voor u: Logica’s
Andy Green en Henk Broeders van
Capgemini die enigszins bedrem-
↑ Vervolg van pagina 1
Maar dat wordt door de klant ‘lang niet
altijd als positief ervaren’, voegt Boissevain daaraan toe. Maar voordat een IT-bedrijf ertoe besluit de klant – of erger nog:
een beoogde klant – te confronteren, hebben het salesteam of de accountmanagers
zelf al een hoogst onnatuurlijk proces
doorgemaakt. Boissevain: “Als ik eerlijk
ben, speelt opportunisme natuurlijk ook
een rol: de sales regeert. We willen de opdracht binnenhalen. Je wilt de concurrent
verslaan. Natuurlijk zien we de risico’s,
IT-fiasco’s
weinig houvast biedt. Als zo’n leverancier
dan toch iets meer zou willen weten, is de
aanbestedende overheidsdienst, uit vrees
het ‘level playing field’ te verstoren, uitermate zuinig met aanvullende informatie.
Maar onzekerheid is voor ondernemers op zichzelf beschouwd nooit reden
om geen zaken te doen. Broeders: “Het
gaat vaak om interessante uitdagende en
maatschappelijk zinvolle IT-projecten. En
vergeet niet dat de overgrote meerderheid
van de IT-projecten die IT-bedrijven voor
overheden uitvoeren wel slaagt.”
Ook Theo Mulder – gelouterd als ITconflictmediator en bestuurslid van de
inmiddels ‘weggeorganiseerde’ geschillencommissie Organisatie en Automatisering – voelt er weinig voor om het – tegen beter kunnen weten in – oppakken
van riskante IT-projecten in een ethisch
perspectief te plaatsen: “Voor de IT-bedrijven is het een kwestie van overleven.
Ze kunnen zich niet veroorloven een
groot en dus riskant project te negeren.
Daar komt nog bij dat de contracten als
regel wel zo in elkaar worden gestoken
dat de risico’s vrijwel volledig bij de opdrachtgever komen te liggen. De directies
van de IT-bedrijven vrezen – als regel terecht – dat als zij de opdracht niet pakken
de concurrent ermee wegloopt; en met de
te verwachten vervolgopdrachten.”
Minder automatisch
in de ‘yes we can’modus schieten
len van miljoenenorders vele tonnen bonus: “Bij zo’n beloningstructuur doet het
er voor individuele verkopers uiteraard
weinig toe of de te winnen opdracht uiteindelijk succesvol wordt afgerond en bij
gaat dragen aan een duurzame klantrelatie en een fraaie trackrecord voor de werkgever.” Volgens Rijsenbrij werkt de bonuscultuur
in
de
hand
dat
accountmanagers schaamteloos misbruik
maken van een ongelijk speelveld: “Die
opdrachtgevers bij de overheid zijn keurige heren, die zorgvuldig de regels naleven, maar niet al te veel ervaring hebben.
Tegenover hen zitten gehaaide specialisten die dergelijke tenders al diverse keren
hebben meegemaakt en precies weten
wat ze moeten doen om de klant het vertrouwen te geven dat het een succes gaat
worden.”
Signalen genegeerd
het bid meenemen, wat uiteindelijk
meestal op hetzelfde neerkomt omdat je
dan te duur bent”. In de praktijk ziet Logica naar schatting van Boissevain in een
op de vijf gevallen, na ‘precompetitief dialoog’ met de klant, van inschrijving af.
maar zeggen tegen elkaar: ‘dat managen
we wel weg’.” Om dit ‘winning mood’proces te mitigeren, zou Logica inmiddels aanvullende ‘checks and balances’
hebben doorgevoerd.
Waar die check and balances op neerkomen, maakt Boissevain niet en detail
duidelijk, maar een van de zaken waar ITbedrijven zeker iets aan zouden moeten
doen, om in de toekomst minder automatisch in de ‘yes we can’-modus te schieten, is sleutelen aan hun interne beloningsstructuur.
Volgens Rijsenbrij krijgen verkoopteams bij IT-bedrijven voor het binnenha-
Tegen de tijd dat betrokkenen beginnen
te vermoeden dat dat succes helemaal
niet zo vanzelfsprekend is, is doorgaans
het psychologisch en organisatiedynamisch ‘point of no return’ al gepasseerd.
Ernst-Jan Bergman van Accenture heeft
zich er meer dan eens over verbaasd hoe
duidelijke signalen worden genegeerd,
ook bij de aanbesteden partij: “Als gaande
de aanbesteding een van de IT-dientverleners afhaakt, dan zou je je als opdrachtgever toch achter de oren moeten krabben,
maar wat wij zien is dat de aanbesteding
meestal gewoon doorgaat en dat de partij
die niet schakelde de deal gegund krijgt.”
Rolf Zaal/[email protected]
Weerstand
Met andere woorden: de markt zit zo in
elkaar dat er altijd wel één IT-bedrijf is dat
de handschoen oppakt. Maar hoe werkt
dat intern dan bij zo’n bedrijf? Hoe verloopt die besluitvorming?
Bij Logica was Jan Willem Boissevain
zes jaar lang commercieel verantwoordelijk voor de dienstverlening aan de overheid. In die tijd heeft hij gezien dat de
organisatorische weerstand tegen het
brengen van slecht nieuws alsmede contractuele en juridische druk IT-bedrijven
er nogal eens van weerhoudt een beoogde
klant niet of pas veel te laat te wijzen op
manco’s en risicofactoren in aan te besteden projecten: “Natuurlijk beoordelen we
projecten heel grondig voor we daadwerkelijk inschrijven. Is de governance goed
geregeld? Heeft de projecteigenaar doorzettingsmacht? Als een project te riskant
is, dat zijn er eigenlijk twee mogelijkheden: ‘passen’ of een fikse risico-opslag in
meld in het getuigenbankje moeten
uitleggen waarom hun bedrijf en de
concullega’s in de branche toch echt
recht hadden op de betaling van
honderden miljoenen euro’s voor
meerwerk, of zelfs voor nooit in
gebruik genomen software, nadat
René Veldwijk van Ockham
Consulting Partners nog eens heeft
voorgerekend dat de overheid
jaarlijks een paar miljard belastinggeld over de balk gooit aan ICTprojecten waarvan alle betrokkenen
weten, maar niet durven toegeven,
dat ze niet gaan werken? Toch is dat
precies wat onze branche nu te
wachten staat.
Ik kijk er eerlijk gezegd niet naar
uit om verslag te doen van de
parlementaire enquête waar de
Tweede Kamer toe besloten heeft.
Vooral niet na kennis te hebben
genomen van de eerste reactie van
onze brancheorganisatie. ‘Zonde van
de moeite en het geld; die zouden
beter in het verbeteren van de nu
lopende ICT-projecten gestopt
kunnen worden’, liet een woordvoerder via ANP weten. Ja, ja, nog
meer geld stoppen in een branche
die niet levert wat ze belooft, hoor
ik de Kamerleden al denken.
‘Nieuwe inzichten zijn niet te
verwachten; die zijn in 2007 al
Maatregelen uitputtend door de Algemene
Branche moet verantwoordelijkheid nemen
Behalve kritiek uitten de door Automatisering Gids geraadpleegde deskundigen ook
de nodige suggesties om de IT-sector te
helpen om minder vanzelfsprekend in te
stappen op te riskante IT-projecten.
Roelofs wijst op de ICT~Haalbaarheidstoets
die ICT~Office in samenwerking met het
ministerie van Binnenlandse Zaken
ontwikkelde om de aanbestedingsvraag aan
te scherpen: “Alleen via dit instrument is
het mogelijk om een precompetitieve
dialoog te voeren. Zouden bedrijven dat
rechtstreeks met de aanbestedende dienst
doen, dan zetten zij zich vanwege de
aanbestedingsregels buiten spel. Daarnaast
is er sinds kort ook de ICT~Marktspiegel. Die
is niet gericht op een aanbesteding maar
kan gaan over een casus of vraagstelling.”
De toets heeft volgens Roelofs al enkele
malen geleid tot het niet doorzetten van
een voorgenomen aanbesteding.
Boissevain oppert het gezamenlijk
definiëren van best practices in aanbesteding als mogelijkheid. Als mogelijke
kandidaten voor zo’n lijstje met ‘verstandige
handelwijzen’ noemt hij (naast de door
Roelofs al geopperde haalbaarheidstoets):
▪ precompetitieve dialoog tussen
aanbieders en opdrachtgevers;
▪ opdrachtgever en IT-dienstverleners
moeten elkaar (vertrouwelijk) inzicht
geven in elkaars projectdashboards;
▪ In de organisatorisch gelaagde context
van de overheid moeten dienstverleners
zorgen regelmatig contact te hebben met
‘de klant van de klant’. “In het geval de
overheid, is ICTU natuurlijk alleen juridisch
de klant, en dan is het vreemd als je
daarmee toch het meeste praat en de
eigenlijke belanghebbenden bij het
project nauwelijks spreekt. Toch is dat wel
hoe het nu vaak gaat.”
Rijsenbrij pleit voor twee rigoureuzere
maatregelen:
▪ Zorg dat de verkoopteams van ITbedrijven hun bonussen pas ontvangen
als het betreffende project met succes is
afgerond.
▪ Laat ICT~Office leden die regelmatig een
scheve schaats rijden schorsen. Dan wordt
ICT~Office een kwaliteitslabel.
Rekenkamer geïnventariseerd’, zei
de woordvoerder ook. Alsof de
directe aanleiding voor de
parlementaire enquête niet lag bij
het mislukken van een systeem
waarvan de ontwikkeling vier jaar
geleden begon.
Het is te hopen dat de vertegenwoordigers van de branche die de
enquêtecommissie als getuige
oproept uit een ander vaatje
tappen. De imagoschade is al groot
genoeg.
Jelle Wijkstra/[email protected]
adjunct-hoofdredacteur
↑ reageren? Ga naar automatiseringgids.nl
2 december 2011