Regie in eigen hand door persoonsgebonden en persoonsvolgende

13-0010/mh/rs/ph
Alternatief voor Regeerakkoord
Regie in eigen hand door persoonsgebonden en
persoonsvolgende bekostiging
Gevraagde actie:
Deelt u de filosofie van Regie in eigen hand?
Bent u bereid de financiële gevolgen van Regie in eigen hand door te
rekenen?
Bent u bereid samen met de veldorganisaties de Regie in eigen hand op het
niveau van mensen, organisaties en overheid nader uit te werken en te
implementeren?
Inleiding
De langdurige zorg in Nederland is nog steeds sterk versnipperd, leidt tot hoge
administratieve lasten en is aanbodgestuurd. Zorgverzekeraars en gemeenten maken
afspraken met aanbieders. In het beste geval hebben mensen inspraak. Veelal op het
niveau van cliëntenorganisaties/belangenbehartigers die wensen en ideeën inbrengen.
Maar het is aan de verzekeraar/zorgkantoor of de gemeente om daar iets mee te doen.
Van echte invloed – het daadwerkelijk zelf bepalen – is nog nauwelijks sprake, zeker niet
voor individuele mensen.
Mensen zijn meer dan hun zorgvraag. Mensen willen meedoen en wanneer – tijdelijk of
langdurig – ondersteuning nodig is moet die gericht zijn op (het terugkrijgen van)
zelfredzaamheid en – zo mogelijk - blijvende participatie. Dat sluit aan op de definitie
van de Wereldgezondheidsorganisatie waarin gezondheid meer is dan de afwezigheid van
ziekte of andere lichamelijke gebreken en die appelleert aan volledig lichamelijk,
geestelijk en maatschappelijk welzijn. Meedoen betekent daadwerkelijk meedoen aan het
maatschappelijk leven door te werken (al dan niet betaald), sociale rollen te vervullen en
door onderwijs te krijgen. Maar het meedoen is meer dan dat. Meedoen voor mensen die
vaak levenslang leven met een beperking, houdt ook in, gelijkwaardige relaties kunnen
opbouwen en onderhouden met partners, kinderen en persoonlijk netwerk op basis van
vrijheid en wederkerigheid. Daarvoor is het nodig dat de (langdurige) zorg deel uitmaakt
van een integrale visie, waarin wonen, werken, onderwijs, maatschappelijke
ondersteuning, mobiliteit en zorg hand in hand gaan.
We zien ontwikkelingen naar meer vraaggericht werken. Maar hoe komen we tot echte
vraagsturing? Op welke manier kunnen en willen mensen de regie in eigen hand nemen?
De ultieme vorm van vraagsturing is dat er op basis van de persoonlijke situatie afspraken
worden gemaakt over de benodigde zorg en ondersteuning en de financiële middelen die
hierbij horen. Het budget dat past bij de indicatie gaat direct naar het individu. Die bepaalt
en betaalt. Mensen willen graag zelf beslissen hoe ze zorg en ondersteuning regelen, die
past in hun leven. Mensen die levenslang en levensbreed zorg en ondersteuning nodig
1
hebben, kunnen dat veelal zelf. Maar er is ook een groep die meer moeite zal hebben om
zaken zelf te regelen. Voor al deze mensen moet er de mogelijkheid zijn om de regie in
eigen hand te houden. Die kan variëren van totale eigen verantwoordelijkheid voor het
geld én het regelwerk tot het uitbesteden van het beheer over geld en organisatie.
Uitgangspunt is altijd de individuele, integrale hulpvraag.
Vaststellen van noodzakelijke zorg en ondersteuning
Allereerst wordt de hulpvraag in kaart gebracht. Vertrekpunt vormt de persoonlijke situatie
van het individu en de beperking die hij of zij ervaart. Vervolgens wordt geïnventariseerd
wat hij zelf kan en wat er in zijn omgeving geregeld kan worden. Op basis van de
persoonlijke wensen ten aanzien van zijn leven wordt vastgesteld welke aanvullende zorg
en/of ondersteuning noodzakelijk is. Daarbij hoort een budget, dat eventueel uit eigen
middelen kan worden aangevuld. Dat budget wordt ingezet om de aanvullende zorg en
ondersteuning te regelen. Bij het in kaart brengen van de integrale hulpvraag en het
vaststellen van de noodzakelijke zorg en ondersteuning, spelen de volgende elementen
een rol:
•
De problemen en mogelijke oplossingen moeten onafhankelijk en toetsbaar in
beeld worden gebracht op basis van de ICF-systematiek. Indicatie leidt tot het
vaststellen van de noodzakelijke ondersteuning om de eigen regie en autonomie in
stand te houden. Dit is een samenspel tussen het individu en de professional
waarbij er mogelijkheid tot beroep is. Mensen moeten een beroep kunnen doen op
onafhankelijk cliënt ondersteuning die los staat van belangen van aanbieders.
•
Vervolgens wordt gekeken wat iemand zelf kan, wat er in de eigen omgeving
geregeld kan worden en welke zorg/ondersteuning er nodig is voor participatie.
Aan deze zorg/ondersteuning wordt een budget gekoppeld. Dit budget hoort bij het
individu en is bedoeld om zorg in te kopen of te regelen.
•
Het in kaart brengen van de hulpvraag vindt plaats in een face-to-face gesprek
met het individu conform een toetsbare methodiek gebaseerd op de ICF. Dit
gebeurt onafhankelijk (bijv. door onafhankelijke organisatie of wijkteam) en
integraal (wonen, zorg, welzijn, onderwijs, vervoer enz.). We pleiten ervoor om
hiermee snel te starten zodat gemeenten zicht krijgen op de vragen die er zijn en
kunnen nadenken over hoe oplossingen geboden kunnen worden binnen het
beschikbare budget. Start met de mensen die een indicatie hebben voor AWBZen/of Wmo voorzieningen.
•
Noodzakelijke zorg hoort een wettelijke aanspraak te zijn. Voor ondersteuning
geldt dat er eerst gekeken wordt wat mensen nodig hebben en vervolgens wat
iemand aan eigen verantwoordelijkheid kan dragen. Hieruit volgt wat er vanuit een
collectieve voorziening geboden wordt. Eigen verantwoordelijkheid speelt een veel
kleinere rol voor mensen die levenslang en levensbreed te maken hebben met
beperkingen.
•
Voor alle groepen geldt dat de hulpvraag wordt vastgesteld op basis van een
integrale analyse van ervaren beperkingen en wensen ten aanzien van kwaliteit
van leven. Bij de organisatie van de noodzakelijke zorg en ondersteuning wordt
aangesloten bij de wensen en de mogelijkheden om de regie in eigen hand te
nemen.
2
Mogelijkheden om de regie in eigen hand te nemen
Na vaststelling van de integrale hulpvraag kan – binnen het vastgestelde budget en indien
gewenst aangevuld met eigen middelen- de noodzakelijke zorg en ondersteuning geregeld
worden. Dat zou op drie manieren moeten kunnen:
1. Via een persoonsgebonden budget. Mensen regelen hun zorg en ondersteuning zelf
en beheren hun budget. Het beheer kan ook in trekkingsrecht, waarbij een derde
partij opdrachten tot betalingen controleert en verwerkt.
2. Via persoonsvolgende bekostiging waarbij het budget beheerd wordt door een andere
partij. Dat kan de verzekeraar zijn, de gemeente, de patiëntenorganisatie of een
coöperatie. Mensen regelen zelf hun zorg en ondersteuning binnen het beschikbare
budget.
Hierbij zijn twee varianten denkbaar:
a. de variant waarbij mensen zelf hun zorg en ondersteuning regelen. Administratie
en betalingen verlopen via de partij die het geld beheert.
b. de variant waarbij mensen wel zelf kiezen maar het niet zelf regelen. Naast de
administratie en de betalingen, wordt ook het regelwerk gedaan door de andere
partij.
3. Via persoonsvolgende bekostiging waarbij het budget beheerd wordt door een andere
partij. Deze regelt de zorg en ondersteuning voor de cliënt en doet de betalingen.
In de varianten waarbij personen zelf hun zorg en ondersteuning kiezen en of regelen,
vindt de terugkoppeling over geleverde diensten altijd plaats bij de persoon zelf of zijn
vertegenwoordiger. Bij de laatste variant is dit de organisatie die voor de persoon de zorg
gaat regelen.
Uitgangspunten voor nieuw systeem
Om de regie in eigen hand benadering in de praktijk werkend te krijgen, zijn de volgende
uitgangspunten noodzakelijk:
Versnelde opbouw van een inclusieve samenleving. Door aan de voorkant te investeren
in toegang, sociale netwerken en inclusie, worden besparingen gerealiseerd in dure
maatwerk oplossingen aan de achterkant en kunnen onnodige eigen bijdragen worden
voorkomen;
Transparante integrale indicatiestelling op basis van ICF;
Maatwerk en ondersteuning op basis van compensatiebeginsel;
Persoonsvolgende financiering als wettelijk recht en volwaardig alternatief van zorg in
natura;
Onafhankelijke positie van burger mogelijk maken en de cliëntparticipatie en inspraak
uniform regelen. Binnen de verschillende wetten, met oog voor samenleving en eigen
regie;
borg inkomenspositie (eigen bijdragen mogen er niet toe leiden dat kwetsbare mensen
geen toegang meer hebben tot noodzakelijke voorzieningen);
Het individu en zijn/haar omgeving zijn in staat om zelf zijn leven te organiseren en in
te richten dan wel krijgen hierbij onafhankelijke ondersteuning. Financiering en inkoop
is uitvoeringstraject als behandeling/plan door alle partijen
onderschreven/ondertekend is en getoetst is door “toezichthouder”;
eigen regie betekent ook eigen verantwoordelijkheid. Dus afspraken zijn bindend voor
alle betrokkenen.
3
Financiële paragraaf
Uit eerder onderzoek is gebleken dat met een persoonsvolgende financiering een besparing
van 20% op het huidige budget bereikt kan worden. Bij de doorrekening van effecten is
het van belang dat een keuze gemaakt wordt voor een andere visie op en organisatie van
zorg. Op basis van de uitgangspunten van deze visie kan een doorrekening gemaakt
worden die aansluit op de regie in eigen hand.
De kosten voor zorg en ondersteuning kunnen dalen als er echt goed op maat geïndiceerd
wordt en dit ook integraal gebeurt, gevolgd door een mogelijkheid om ondersteuning
integraal te regelen. Er wordt nu veel overbodige zorg geleverd of ondoelmatig zorg
geleverd. Een kostenreductie zal ook aan de orde zijn vanwege het wegwerken van
bureaucratie: onnodige loketten, onnodig papierwerk, onnodige procedures, verdwijnen
van belastende administratieve handelingen enz.
Kortom: ons pakket aan maatregelen kent drie pijlers:
1. Eigen regie door persoonsgebonden- of persoonsvolgend budget
2. Het sterk vereenvoudigen van de organisatie van de zorg
3. Het afslanken van de uitvoeringsstructuur
Alles bij elkaar kan met bovenstaande aanpak goedkoper gewerkt worden ten opzichte van
de huidige kosten voor reguliere zorg en ondersteuning. We accepteren het financiële
kader van het Regeerakkoord als op de inhoud en uitvoering van de maatregelen
bovenstaande alternatieve invulling wordt geboden.
4
Bijlage
Schema: van vraag naar uitvoering
Mens komt met vraag (t.a.v. ervaren
beperking) in het lijf of in zijn
omstandigheden of beide
Fase 1
a.
Bepalen van
beperking
Diagnostiek
b.
Bepalen van
(blijvende) impact
beperking op leven
van mens
Resultaat: integrale zorg- en ondersteuningsvraag
Fase 2
Bepaal samen met het individu wat er nodig is om te kunnen participeren in de
samenleving
a. Inventariseren wat het individu zelf/in de omgeving kan regelen.
b. Bepalen welke aanvullende zorg en ondersteuning nodig is.
c. Vaststellen van budget voor aanvullende zorg en ondersteuning.
d. Individu beslist of hij zelf het budget gaat beheren of dat hij dat uitbesteedt.
e. Individu kiest wie de zorg/ondersteuning gaat leveren (of hij geeft dat uit
handen aan een derde partij).
f. Contract opstellen met degene(n) die zorg en ondersteuning gaan leveren.
Fase 3
Uitvoering en evaluatie: op basis van de planning wordt bepaald wat
verantwoordingscyclus is t.a.v. de uitvoering van ieders taak binnen het gestelde
plan. Dit geldt voor alle partijen. Terugkoppeling over de geleverde diensten
vindt plaats bij de persoon zelf of zijn vertegenwoordiger, tenzij het individu
ervoor heeft gekozen om dit via een derde partij te laten verlopen.
Plan bijstellen op basis van resultaat en ontwikkeling situatie (persoon en
omgeving).
5