Document

Belastbaarheid na kanker
‘Functioneren op het werk na de diagnose kanker’
Heleen Dorland
Sociale Geneeskunde en Gezondheidspsychologie
Afdeling Gezondheidswetenschappen
Universitair Medisch Centrum Groningen
Promotor
Co-promotor
Assistent
Ute Bültmann
Adelita Ranchor
Corné Roelen
Femke Abma
Ans Smink
NVAB – 16 april 2015
Disclosure belangen
(potentiële) belangenverstrengeling
Geen
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met
bedrijven
N.v.t.




Sponsoring of onderzoeksgeld
•
Honorarium of andere (financiële) vergoeding
Aandeelhouder
Andere relatie, namelijk …

Medewerking




Onderzoeksgeld
KWF / Alpe d’HuZes
ArboNed
Human Capital Care
Arbo Vitale
Maetis Ardyn
Overzicht
1.
2.
3.
4.
5.
Achtergrond
Focusgroep studie
Cognitief functioneren en werk
Cohort studie
Vragen
Achtergrond
In 2014 kregen 103.911 mensen de
diagnose kanker (IKN, 2015)
Een toenemend aantal mensen overleeft kanker:
- Alle kankertypen: 62% 5 jaar na diagnose nog in leven
- Borst-, prostaat- of huidkanker: 88% 5 jaar na diagnose nog in leven (IKN, 2015)
50% van alle kankerpatiënten is werkzaam op het moment van de diagnose
(Verdonck-de Leeuw et al., 2010)
4
Achtergrond
64% van de mensen die gediagnosticeerd worden met kanker, keren terug op
het werk (Spelten et al., 2002, 2003; Roelen et al., 2009)
Weinig bekend over de fase na de werkhervatting in termen van het
functioneren in werk en ziekteverzuim
• Wat gaat goed?
• Waar hebben mensen moeite mee?
5
Achtergrond
Cross-sectioneel onderzoek uit de VS:
• Na hersentumor meer beperkingen in werk (Feuerstein et al., 2007)
–
•
Door depressieve symptomen, vermoeidheid, cognitieve beperkingen en slaap problemen.
Na borstkanker lagere werkproductiviteit (Lavigne et al., 2008; Hansen et al., 2008)
–
Door vermoeidheid en opvliegers.
Werkende kankerpatiënten hebben 5 jaar na de diagnose moeite met hun vermogen
om te werken (Torp et al., 2012)
Nederlandse situatie onbekend
• Wat gaat goed?
• Waar hebben mensen moeite mee?
•
Hoe kunnen mensen na de diagnose kanker duurzaam inzetbaar blijven?
6
Opzet onderzoek
Focusgroepstudie
•
Focus groep studie met kankerpatiënten en gezondheidszorgprofessionals
Cohortstudie
•
Longitudinale cohort studie naar gezondheidsgerelateerd functioneren op het werk
bij kankerpatiënten die zijn teruggekeerd naar betaald werk
7
“Ik neem u mee naar…”
• Resultaten focusgroepen
• Een nieuwe vragenlijst ‘Cognitief functioneren op het werk’
8
Focusgroep studie
‘Welke factoren spelen een belemmerende of
bevorderende rol bij het functioneren op het werk?’
• Werving via bedrijfsartsen en patiëntenorganisaties
• Professionele moderator
• 3 focusgroepen met werknemers die na kanker zijn
teruggekeerd op het werk (n=6, n=8, n=8)
• 1 focusgroep met gezondheidszorgprofessionals (n=7)
9
Kenmerken deelnemers
Kankerpatiënten (n=22)
Leeftijd in jaren, gemiddelde (sd)
47.2 (7.4)
Vrouwen, n (%)
15 (68.2)
Opleiding, n (%)
- Hoog
15 (68.2)
- Midden
7 (31.8)
Diagnose (n)
Borstkanker (10)
Gynaecologische kanker (3)
Gezondheidszorg professionals (n=7)
Leeftijd in jaren, gemiddelde (sd)
51.5 (9.5)
Vrouwen, n (%)
4 (57.1)
Type baan (n)
Verpleegkundig specialist (1)
Bedrijfsarts (1)
Arbeidsdeskundige (2)
Verzekeringsarts (2)
Bedrijfsmaatschappelijk werker (1)
Urogenitale kanker (2)
Leukemie (1)
Darmkanker (2)
Slokdarmkanker (1)
Non-Hodgkin (1)
Schildklierkanker (1)
Galwegkanker (1)
Jaren sinds diagnose, gemiddelde (range)
1.75 (0.4 - 4.8)
Maanden aan het werk, gemiddelde (range)
15.0 (1.4 - 43.1)
Werkuren per week, gemiddelde (range)
25.3 (12 - 40)
10
Resultaten
‘Welke factoren spelen een belemmerende of bevorderende rol
bij het functioneren in werk?’
Gezondheid en welzijn
•
•
•
Langdurigheid
• Vermoeidheid
• Verwerking / aanpassing
Veranderde maatschappelijke visie
Zichtbaarheid van de ziekte/behandeling
‘Collega’s zijn heel
aardig, maar op een
gegeven moment heb
ik toch van een aantal
gehoord, nou, je bent
er toch nog? Je ziet er
goed uit, er is toch niks
meer met je?’ CS 22
‘Toen ik aan het werk ging
begon ik eigenlijk pas te
beseffen; er is heel veel
gebeurd... [emotioneel]’ CS 21
‘Voor mij werkte het
heel goed om in het
normale proces te
blijven. Dan voelde ik
mij niet zo ziek.’ CS13
‘Ik zou graag zien dat
mensen op een goede dag
naar het werk komen, ook
al hebben ze radiotherapie
of chemotherapie. Vaak
hoor ik werkgevers zeggen:
zolang hij behandeld wordt
laten we hem met rust. Met
alle goede bedoelingen,
maar of dat de juiste
aanpak is betwijfel ik.’ Prof 6
11
Resultaten
‘Welke factoren spelen een belemmerende of bevorderende rol
bij het functioneren in werk?’
Symptomen
- Vermoeidheid:
• Eerder fouten maken
• Reden om minder uren te gaan werken
- Cognitieve problemen:
• Problemen met onthouden, concentreren, multitaksing
‘Ik heb geen moeite met
concentreren. Dat komt
denk ik doordat ik zelf
kan aangeven welke
werkzaamheden ik op het
werk kan uitvoeren ’ CS 4
12
Resultaten
‘Welke factoren spelen een belemmerende of bevorderende rol
bij het functioneren in werk?’
Communicatie
-
Verwachtingen
• Verwachtingen onderling uitspreken
• Werkaanpassingen: taken, hoeveelheid werk
‘Mijn werk is aangepast,
maar niet op mijn verzoek.
Ik heb het gevoel dat mijn
collega’s mij als
minderwaardig zien. Ik krijg
minder zware werktaken en
heb meer regeltjes waar ik
aan moet voldoen. Dit
veroorzaakt stress en
vermoeidheid, en zorgt dat
ik me slecht kan
concentreren.’ CS 6
13
Resultaten
‘Mijn collega's bedoelen het
goed, maar ik heb er weinig
steun aan. Maar als je altijd
bent blijven werken, heeft
niemand in de gaten, dat je ziek
bent. Dus dat kun je ze ook weer
niet kwalijk nemen.’ CS13
‘Welke factoren spelen een belemmerende of
bevorderende rol bij het functioneren in werk?’
Werkomgeving
•
•
•
•
Sociale steun
Relatie met collega’s
Veranderingen in de organisatie
Rol van de bedrijfsarts
‘Ik heb een
bedrijfsarts die
tussen mij en mijn
werkgever gaat
staan. Zij bepaalt
wat goed voor mij
is en niet mijn
werkgever.’ CS11
‘Ik merk dat ik niet meer klik met
collega’s. Gewoon omdat ze zich
over allerlei zaken druk maken.
Dan denk ik, waar maak je je
druk om?’ CS 2
‘De organisatie is veranderd in het
afgelopen jaar. We werken veel met
flexibele werkplekken dus daardoor kom
je niet meer op je vertrouwde plekje te
zitten, maar moet je ’s ochtends maar
afwachten waar je terecht komt. Ik
ervaar het niet als heel prettig.’ CS 5
14
Resultaten
‘Welke factoren spelen een belemmerende of
bevorderende rol bij het functioneren in werk?’
Individuele kenmerken
•
•
•
Schuldig voelen - hoge eisen stellen – overwerken
Houding ten opzichte van werk
Prive-situatie: bezorgdheid vs. stimuleren
‘Wat ik lastig vind is dat ik de drive weer
had, maar dat mijn omgeving aan alle
kanten op de rem trapte. Die
bezorgdheid was er niet voordat ik ziek
werd. Daar wordt ik af en toe hartstikke
kriegel van.’ CS4
‘Vooral mensen
die niet heel veel
affiniteit met
hun werk hebben
geven aan dat zij
werk niet meer zo
nodig vinden.’
Prof2
‘Je merkt dat mensen zich
schuldig voelen. Tuurlijk is er
begrip op het moment dat een
collega uitvalt door kanker. Maar
als er geen vervanging komt
moeten andere collega's dat werk
er bij doen. Daar is wel begrip
voor, maar aan de andere kant
hebben collega’s het wel
ontzettend druk. Dat geeft ook
een bepaalde spanning.’ Prof 7
‘Het is wisselend mensen met hun
ziektebeeld omgaan. Er zijn mensen
die zo hard willen bewijzen dat ze
gezond zijn dat ze uiteindelijk
zichzelf tegenkomen, weer
terugvallen en dan is het begrip er
opeens niet meer…’ Prof3
15
Implicaties
Werkgever en gezondheidszorg professionals:
• Bewust zijn van de lange termijn effecten van kanker en dat
verwerking/aanpassing samen kan gaan met werkhervatting
• Openheid, eerlijke dialoog voeren over werkaanpassingen
• Begeleiding op maat
• Activeren om te werken; tijdens of na de behandeling
Werkgever, gezondheidszorg professionals en collega’s:
• Bewust zijn van het belang van sociale steun en van een veilige en
vertrouwde omgeving
Onderzoek is nodig om het belang van deze factoren op de lange termijn te
onderzoeken.
16
Cognitief functioneren en werk
Veel kankerpatiënten hebben cognitieve problemen: door tumor of door
behandeling (Denlinger, 2014)
64% keert terug op het werk (Spelten et al., 2002, 2003; Roelen et al., 2009)
Cognitieve problemen kunnen werkprestaties, productiviteit en duurzaamheid
op het werk negatief beïnvloeden (Boykoff, 2009; Wefel, 2004; Von Ah, 2013; Munir, 2010; Calvio, 2010)
Meten van cognitief functioneren
• Vragenlijst effectief als het effect van cognitief functioneren op het dagelijks
leven wordt gemeten (Calvio, 2010)
17
Cognitive Symptom Checklist – Work,
Dutch Version
De onderstaande uitspraken beschrijven problemen die u eventueel op uw werk kunt
ervaren.
Ik heb moeite om:
• ...me mijn gedachtegang te herinneren terwijl ik praat.
• ...me de inhoud van gesprekken te herinneren.
• ...op een woord te komen dat ik wil zeggen.
• ...erachter te komen hoe een besluit is genomen.
• ...alle aspecten van wat ik hoor of zie te overwegen, in plaats van me op
één onderdeel te richten.
• …alle stappen van een taak of activiteit af te maken.
Antwoordopties: altijd, vaak, soms, zelden, nooit, n.v.t.
18
Eerste resultaten
Hypothese:
1. Kankerpatiënten met een laag niveau van functioneren op het werk ervaren meer
cognitieve symptomen dan kankerpatiënten met een hoog niveau van functioneren
op het werk.
2. Kankerpatiënten met depressieve symptomen ervaren meer cognitieve symptomen
dan kankerpatiënten zonder depressieve symptomen.
(Hoe meer cogn. symptomen,
hoe hoger de CSC-W DV score)
n=299
Functioneren in werk (WRFQ 2.0)
Working well (n=85, 30%)
Working hurt (n=91, 32%)
Working injured (n=106, 38%)
P-waarde
Depression (PHQ-9)
Geen depressieve symptomen (n=262, 88%)
Depressieve symptomen (n=37, 12%)
P-waarde
CSC-W DV (sd)
13.97 (10.52)
25.20 (12.12)
35.17 (15.44)
<0.001
23.23 (14.54)
40.18 (16.12)
<0.001
19
Eerste resultaten
Hypothese:
3. Kankerpatiënten die hun gezondheid als ‘slecht’ ervaren, ervaren meer cognitieve
symptomen dan kankerpatiënten die hun gezondheid als ‘goed’ ervaren.
4. Kankerpatiënten die veel last van vermoeidheid hebben, ervaren meer cognitieve
symptomen dan kankerpatiënten die weinig last van vermoeidheid hebben.
Geen significante verschillen
(Hoe meer cogn. symptomen,
hoe hoger de CSC-W DV score)
n=299
Ervaren gezondheid (SF-1)
Uitstekend - goed (n=226, 77%)
Redelijk – slecht (n=69, 23%)
P-waarde
Vermoeidheid (CIS)
Laag
Midden
Hoog
P-waarde
CSC-W DV (sd)
24.72 (14.65)
28.09 (18.62)
0.15
20.84 (13.75)
26.43 (16.32)
28.99 (16.12)
0.35
20
Cohort studie
• Maart 2013 gestart
– Rekrutering door bedrijfsartsen
Inclusiecriteria
– Iedere werknemer van 18-65 jaar die begint met werken tijdens of na de
behandeling voor kanker kan worden aangemeld.
– Minstens 12 uur per week werken
– In het begin van het re-integratietraject (max. 3 maanden werkzaam)
– Behandeld met curatieve intentie
• Dataverzameling t/m juni 2015
• Data december 2016 compleet
21
Instroom deelnemers
400
350
300
250
200
150
N=341
100
50
0
2013
mrt
Mrt 2013
2014
apr
mei juni
juli
aug
sep
okt nov dec
jan feb
2015
mrt
apr mei juni
juli aug
sep
okt nov dec
jan feb
mrt
Apr 2015
22
Cohort studie
• Kent u iemand die geschikt is om deel te nemen:
• [email protected]
• Twijfel? Neem contact met ons op
Wordt vervolgt: resultaten longitudinale studie…
23
Bedankt voor uw aandacht!
Vragen?
Heleen Dorland
[email protected]
Sociale Geneeskunde en Gezondheidspsychologie
Afdeling Gezondheidswetenschappen
Universitair Medisch Centrum Groningen
24
Cognitief functioneren en werk
Kenmerken deelnemers (n=299)
Leeftijd in jaren, gemiddelde (SD)
Geslacht man, N (%)
Opleiding, N (%)
-Laag
-Midden
-Hoog
Type baan, N (%)
-Lichamelijk belastend
-Psychisch/geestelijk belastend
-Lichamelijk en psychisch /
geestelijk belastend
Werk aanpassingen, N (%)
-Ja
50.70 (8.3)
117 (39)
73 (24)
104 (35)
115 (39)
31 (10)
178 (60)
87 (29)
193 (65)
Type kanker, N (%)
- Alvleesklierkanker
- Baarmoeder(hals)kanker
- Borstkanker
- Darmkanker
- Eierstokkanker
- Huidkanker, excl. basaalcelcarcinoom
- Kanker in het hoofd-halsgebied
- Kanker van de blaas en urinewegen
- Longkanker
- Lymfklierkanker
- Prostaatkanker
- Slokdarm- en cardiakanker
- Zaadbalkanker
Behandeling, N (%)
- Operatie
- Chemotherapie
- Radiotherapie
- Hormonale therapie
- Immunotherapie
- Stamceltransplantatie
- Beenmergtransplantatie
2 (1)
5 (2)
134 (45)
40 (13)
1 (0)
14 (5)
8 (3)
1 (0)
11 (4)
25 (8)
20 (7)
4 (1)
6 (2)
255 (85)
188 (63)
159 (53)
76 (25)
29 (10)
7 (2)
4 (1)
25