Goed op de hoogte zijn, om u beter te kunnen verzorgen

HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 1
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Goed op de hoogte zijn,
om u beter te kunnen verzorgen
Wilt u zelf uw bloeddruk meten?
Begrijpen wat verhoogde bloeddruk
precies inhoudt? Uw zelfbloeddrukmeter
oordeelkundig kunnen grebuiken?
Deze brochure werd opgesteld door specialisten in verhoogde
bloeddruk en wil u hierbij helpen. U krijgt duidelijke en nuttige
informatie om, samen met uw arts, beter over uw gezondheid te
waken.
Verhoogde bloeddruk, of hypertensie in het vakjargon, komt
veel voor. In België schat het Wetenschappelijk Instituut voor
Volksgezondheid dat ongeveer 2 miljoen mensen (20 % van de
bevolking) een te hoge bloeddruk hebben(≥ 140/90 mmHg
gemeten in de dokterspraktijk). Onder wie misschien ook u. Een
zelfbloeddrukmeter kan u helpen uw toestand beter te begrijpen. Door zelf uw bloeddruk te meten, weet u of die al dan niet
normaal is. Indien u geneesmiddelen gebruikt, kunt u hun effect
op uw bloeddruk in het oog houden.
1
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 2
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Verhoogde bloeddruk,
een risico dat u moet kennen
Verhoogde bloeddruk, of hypertensie, is een abnormale stijging van de bloeddruk (spanning van het bloed in de slagaders). Er bestaan verschillende graden van verhoogde bloeddruk naargelang de stijging van de waarden. Lichte tot matige
hypertensie komt het meest voor. Ze kan jarenlang evolueren,
zonder enig teken van vermoeidheid, zichtbare stoornis of
ziekte. Afhankelijk van uw bloeddrukwaarden, die verschillende keren in goede omstandigheden worden gemeten, zal
uw arts u meedelen of u al dan niet een verhoogde bloeddruk
hebt. Aangezien de bloeddruk met de leeftijd verhoogt, komt
verhoogde bloeddruk vaker voor boven 65 jaar.
Een aanhoudend en langdurig verhoogde bloeddruk werkt
hart- en vaatziekten in de hand. De slagaders worden hard,
het hart en de nieren “worden moe”, de hersenen kunnen
beschadigd zijn.
Verhoogde bloeddruk werkt verschillende ziekten in de
hand, met name hartinfarct, beroerte (CVA of cerebrovasculair accident), hartfalen (het minder functioneren van uw
hart), nierinsufficiëntie (tekortschieten van de nierfunctie).
Door uw verhoogde bloeddruk te behandelen, kunt u voorkomen dat deze ziekten verschijnen.
Verhoogde bloeddruk wordt opgespoord door de bloeddruk
te meten. Door uw bloeddruk te controleren, weet u of de
behandeling al dan niet doeltreffend is. Het waren over de
bloeddruk is nog belangrijker indien daarnaast andere
omstandigheden uw hart en bloedvaten kunnen aantasten:
2
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 3
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Hersenen
Risico van beroerte
(CVA)
Hart
Risico van hartinfarct en hartfalen
Nieren
Onderste
ledematen
Risico van nierinsufficiëntie
Risico van arteritis
(ontsteking van
slagaderwand), met
name in associatie
met roken
suikerziekte of diabetes, nierziekte, roken, overmatig alcoholverbruik. Ook bij zwangere vrouwen moet de bloeddruk
tijdens de volledige zwangerschapsduur nauwlettend
gevolgd worden. Uw bloeddruk in het oog houden staat
gelijk met preventie.
3
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 4
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Wat is
“bloeddruk” ?
Het bloed stroomt onder een bepaalde druk in de slagaders.
De bloeddruk is de spanning die tijdens de doorstroming van
het bloed op de wand van de slagaders wordt uitgeoefend.
Hij wordt volgens twee waarden gemeten: systolische bloeddruk en diastolische bloeddruk.
➲ Wanneer het hart samentrekt,
zich ledigt en het bloed in de
slagaders perst, wordt er hoge,
maximale druk op de slagaderwand uitgeoefend. Deze samentrekking van het hart heet systole. We hebben het over systolische bloeddruk (SBD).
Ontspanning
4
Samentrekking
➲ Na de samentrekking van het
hart, tijdens de systole, ontspant
het hart zich. Het vult zich en
drijft geen bloed meer in de
bloedsomloop. Tijdens deze
ontspanningsfase, de diastole, is
de bloeddruk minder hoog.
Deze laagste druk heet diastolische bloeddruk (DBD).
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 5
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Zelfbloeddrukmeters meten de systolische en de diastolische
bloeddruk. Op de toestellen staat SYS en DIA vermeld. Deze
letters zijn afkortingen: SYS voor systolische bloeddruk en
DIA voor diastolische bloeddruk.
SYS (systolische bloeddruk)
DIA (diastolische bloeddruk)
PULSE (polsslag)
De bloeddruk wordt uitgedrukt in millimeter kwik (mmHg).
In de omgangstaal gebruiken we ook een andere eenheid,
centimeter kwik (cmHg). Voorbeeld: indien uw arts een
bloeddruk van 140-80 mmHg meet, zal hij zeggen: “U hebt
14-8 (cmHg).”
5
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 6
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
De bloeddruk
varieert
Normaal varieert de bloeddruk bij iedereen. Hij stijgt tijdelijk
bij een inspanning of bij lichamelijke activiteit. Hij daalt wanneer u rust of slaapt. De bloeddruk kan ook stijgen als gevolg
van emotie. De bloeddruk is vaak hoger in de voormiddag
dan in het midden van de namiddag. Alcohol kan de bloeddruk verhogen. Een tijdelijke stijging van de bloeddruk wijst
niet noodzakelijk op verhoogde bloeddruk. We spreken
slechts van verhoogde bloeddruk bij een aanhoudende
verhoging.
Hoe weten of u al dan niet
een verhoogde bloeddruk hebt?
Aangezien de bloeddruk verandert, moet u rekening houden
met verschillende metingen om de waarde correct te beoordelen. Om het bestaan van een verhoogde bloeddruk te
bevestigen, moeten de metingen op verschillende dagen
herhaald worden. De diagnose van verhoogde bloeddruk
wordt gesteld door de arts die op grond van een reeks metingen (en nooit één enkele meting) oordeelt. Hiervoor bestaan
drie meetmethoden:
6
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 7
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
De meting in de dokterspraktijk is het meest gebruikelijk.
De ambulante meting van de bloeddruk
door registratie over 12 of 24 uur
(Holter-registratie).
De zelfmeting van de bloeddruk thuis.
In elk geval beslist de arts of u al dan niet een verhoogde
bloeddruk hebt.
7
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 8
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Wanneer hebt u een verhoogde
bloeddruk?
De normale bloeddruk is lager dan 140-90 mmHg of 14-9 cmHg
bij meting in de dokterspraktijk en lager dan 135-85 mmHg
bij meting thuis met een zelfmeettoestel. Boven deze waarden is er sprake van verhoogde bloeddruk of hypertensie.
Beide waarden (SBD en DBD) zijn belangrijk. De verhoogde
bloeddruk kan het gevolg zijn van een stijging van louter
de systolische bloeddruk (systolische hypertensie), louter de
diastolische bloeddruk (diastolische hypertensie) of van beide
(systolisch-diastolische hypertensie). Het risico van hart- en
vaatverwikkelingen, zoals infarct of beroerte, is in de drie
gevallen hetzelfde.
Er bestaan drie varianten van verhoogde bloeddruk (systolische
hypertensie, diastolische hypertensie, systolisch-diastolische
hypertensie): het risico van verwikkeling is in de drie gevallen
hetzelfde.
8
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 9
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
In de dokterspraktijk
De drie graden van verhoogde bloeddruk volgens de
Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) – meting in de dokterspraktijk.
De Wereldgezondheidsorganisatie heeft de in de dokterspraktijk gemeten bloeddrukwaarden volgens drie graden
ingedeeld (*). Hoe hoger de bloeddruk, hoe groter het risico
van een hart- en vaataccident. Deze waarden stemmen overeen met metingen in de dokterspraktijk. Het gaat niet om
de waarden bij zelfmeting.
Lichte
hypertensie
SBD 140-159
of
DBD 90-99
Matige
hypertensie
SBD 160-179
of
DBD 100-109
Ernstige
hypertensie
SBD ≥ 180
of
DBD ≥ 110
Zelfmeting thuis
Bij zelfmeting thuis is de bloeddruk normaal bij een systolische bloeddruk lager dan 135 en een diastolische bloeddruk
lager dan 85 (**). Er is sprake van verhoogde bloeddruk bij een
systolische bloeddruk hoger dan 135 en een diastolische
bloeddruk hoger dan 85.
In bijzondere gevallen, zoals het bestaan van diabetes of nierinsufficiëntie, moet u zich tot uw arts richten.
(*) WHO, World Health Organisation – International Society of Hypertension Guidelines for
the management of hypertension. Journal of hypertension 1999; 17: 151-83.
(**) Asmar R. Zanchetti A. Guidelines for the use of self-blood pressure monitoring: a
summary report of the first international consensus conference. J Hypertens 2000; 18 (5):
493-508 (tekst van de internationale consensusconferentie over zelfmeting).
9
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 10
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Zelf uw bloeddruk meten:
een nuttig gebaar
Zelf uw bloeddruk meten is in twee opzichten
nuttig: enerzijds om de diagnose van
verhoogde bloeddruk te helpen stellen en
anderzijds om het effect van de behandeling
precies te beoordelen.
Nuttig om de diagnose van verhoogde bloeddruk
te stellen
1. Aangezien de bloeddruk sterk schommelt, kunnen de
bloeddrukwaarden gemeten in de dokterspraktijk verschillend zijn, niet alleen van consult tot consult, maar ook van de
ene minuut tot de andere. Een groot aantal zelfmetingen van
de bloeddruk maakt een betere bepaling van de gemiddelde
bloeddrukwaarde mogelijk (basale bloeddruk).
2. Diagnose van “wittejashypertensie”
of “wittejaseffect”
Bij metingen tijdens het consult bij de arts hebben sommige
mensen een hogere bloeddruk in aanwezigheid van de arts
terwijl de thuis gemeten bloeddruk normaal kan zijn. We
noemen dit “wittejashypertensie”. Dit verschijnsel is niet uitzonderlijk: het zou naar schatting bij 20 tot 30% van de mensen voorkomen. Door de zelfmeting thuis kan de arts dit
“wittejaseffect” herkennen. Indien u zich zenuwachtig of
angstig voelt, moet u dit aan uw arts vertellen.
10
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 11
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Nuttig om de doeltreffendheid van de behandeling te
beoordelen
Elke patiënt met een verhoogde bloeddruk is enig en de arts
schrijft aan ieder de voor zijn geval meest geschikte behandeling voor. Het doel van deze persoonlijke, individuele behandeling bestaat erin een doeltreffende behandeling te vinden
(de bloeddruk zoveel mogelijk verlagen) met zo weinig mogelijk geneesmiddelen en zonder ongewenste bijwerkingen (met
goed verdragen geneesmiddelen). Voor de keuze en de aanpassing van de behandeling is het noodzakelijk de bloeddruk
over verschillende periodes van enkele dagen te meten teneinde achtereenvolgens de doeltreffendheid van één of verschillende behandelingen bij dezelfde persoon te meten.
Zelf uw bloeddruk meten is een goede methode
voor deze individuele behandeling. Bovendien
maakt ze het mogelijk, door de bloeddrukwaarden van 's morgens en 's avonds te beschouwen,
om de doeltreffendheid van de geneesmiddelen over 24 uur te meten en, zo nodig, de
geneesmiddelen te spreiden. Deze aanpassingen aan de behandeling gebeuren steeds
door de arts.
11
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 12
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Aanbevelingen om uw bloeddruk
goed te meten
Zelf uw bloeddruk meten is eenvoudig,
maar moet op de juiste manier gebeuren.
Lees eerst aandachtig de gebruiksaanwijzing van uw toestel.
Vraag zo nodig aan een familielid, vriend, verpleegkundige,
uw arts of apotheker om u te tonen hoe het toestel werkt.
Vervolgens.
1. Rust ongeveer vijf minuten.
2. Plaats het toestel op een tafel.
3. Ga gemakkelijk zitten.
Ontbloot uw arm.
4. Leg uw arm op de tafel. Uw arm
bevindt zich ter hoogte van het hart
(meer bepaald ter hoogte van uw
borst). Hij moet gebogen zijn, zoals op
de afbeelding.
5. Indien u een bovenarmbloeddrukmeter
hebt, brengt u de manchet rond de bovenarm aan. Plaats
hem op de juiste hoogte in de aangeduide richting (zie
tekening voor het aanbrengen van de
manchet). Opgelet, een verkeerd
aangebrachte manchet kan onjuiste
waarden geven.
12
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 13
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Indien u een polsbloeddrukmeter hebt, moet
u die goed ter hoogte van het hart houden
(zie tekening voor de plaats van de pols).
6. Start de meting zodra u goed geïnstalleerd bent. Tijdens
het opblazen en aflaten mag u niet bewegen en moet u
ontspannen blijven (geen vuist maken). Een arm- of
polsbeweging tijdens de meting kan de goede werking
van de bloeddrukmeter verstoren.
7. Herhaal de meting twee- tot driemaal na elkaar. Het is
immers beter over een reeks opeenvolgende metingen
te beschikken. Elke meting gebeurt met één minuut
tussentijd.
8. Noteer zorgvuldig alle gemeten waarden om ze aan uw arts mee te delen.
Om vertrouwd te geraken met uw toestel, mag u zeker niet
aarzelen om verschillende tests uit te voeren zonder rekening
te houden met de eerste resultaten. Als uw hart onregelmatig slaat, zijn elektronische zelfmeettoestellen niet aangepast.
Ook bij een te brede of te gespierde arm moet uw arts de
betrouwbaarheid van de waarden controleren.
13
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 14
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Een bovenarmof polsbloeddrukmeter?
Deskundigen raden veeleer een bloeddrukmeter voor de
bovenarm aan. Polsbloeddrukmeters moeten immers precies
op de juiste plaats gehouden worden. Indien de pols zich niet
juist ter hoogte van het hart bevindt, zullen de waarden
verkeerd zijn.
14
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 15
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Wanneer
uw bloeddruk meten?
's Morgens vóór het ontbijt (voordat u uw geneesmiddelen inneemt).
's Avonds vóór het slapengaan.
Herhaal de meting 's morgens en 's avonds twee- tot driemaal met één minuut tussentijd. Het is zinloos uw bloeddruk
op andere momenten van de dag te meten. Deze aanvullende metingen zouden de beoordeling door de arts enkel
bemoeilijken.
De metingen worden minstens gedurende drie achtereenvolgende dagen uitgevoerd. In sommige gevallen langer.
Uw arts is de meest aangewezen persoon om de frequentie
van de controles te bepalen, naargelang uw persoonlijke
situatie. Wanneer uw bloeddruk en uw behandeling
goed gestabiliseerd zijn, kan een controle om de drie tot
zes maanden volstaan. De controleperiode moet telkens
minstens drie opeenvolgende dagen duren.
15
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 16
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Uw resultaten begrijpen
en correct aan uw arts
meedelen
U meet uw bloeddruk, maar uw arts legt uw behandeling
vast. Het is dus noodzakelijk om hem de resultaten van al
uw metingen exact en precies mee te delen.
Indien u gedurende drie dagen elke morgen en elke avond
drie metingen uitvoert, beschikt u over achttien metingen.
Uw arts zal al deze waarden in detail bestuderen. Opgelet,
sluit bepaalde metingen niet uit onder het voorwendsel dat
ze u te hoog of verkeerd lijken. Uw arts zal dit beoordelen.
Bij uw arts wordt de met een klassieke bloeddrukmeter
gemeten bloeddruk als normaal beschouwd wanneer het
gemiddelde lager is dan 140-90 mmHg. Thuis met een elektronische bloeddrukmeter is de bloeddruk iets lager: het
gemiddelde van uw metingen moet lager zijn dan 135-85
mmHg om als normaal beschouwd te worden. Deze normen
werden door deskundigen opgesteld. Aan het eind van deze
brochure vindt u hierover meer uitleg.
Opgelet, indien u aan diabetes of nierinsufficiëntie
lijdt, kunnen de bloeddrukstreefwaarden lager zijn.
Vraag aan uw arts of dit ook voor u het geval is.
16
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 17
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
DUPOND
Yves
10 janvier 1935
Om uw meetresultaten op te tekenen, kunt u speciaal hiervoor ontworpen voorgedrukte formulieren gebruiken, zoals
de bloeddrukpas die u in elk model van Tensoval™ vindt.
Toestellen met een geheugenfunctie of die het gemiddelde
van de waarden kunnen berekenen zijn interessant.
17
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 18
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Enkele gevallen waarin zelfmeting
niet geschikt is
Bij een gestoord hartritme (onregelmatige hartslagen als
gevolg van ziekte, hartritmestoornis of aritmie) moet u uw
arts vragen of u een zelfbloeddrukmeter kunt gebruiken.
Bij problemen van zeer harde of rigide slagaders (bij aderverkalking of arteriosclerose) zijn polsbloeddrukmeters soms niet
betrouwbaar.
Bij een grote armomvang (meer dan 32 cm) moet u raad aan
uw arts vragen.
Voor een goede levenshygiëne
Als u een verhoogde bloeddruk hebt, moet u bijzonder over
uw gezondheid waken om het risico van hart- of slagaderziekte te beperken. Naast uw bloeddruk moet u letten op:
18
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 19
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Uw gewicht
Vermijd overgewicht. Zwaarlijvigheid werkt
verhoogde bloeddruk in de hand.
Uw voeding
Gebruik niet te veel zout.
Drink niet meer dan twee glazen
alcohol per dag.
Probeer dierlijke vetten te vermijden (boter, vleeswaren, vlees met saus, bijvoorbeeld).
Uw cholesterolspiegel
Te veel cholesterol "verstopt" de slagaders door
aderverkalking (atherosclerose) te veroorzaken
(neerslag van vet op de slagaderwand). Een dieet
is dan noodzakelijk en soms zelfs geneesmiddelen.
Roken
U moet absoluut stoppen met roken aangezien
tabak de slagaders in ernstige mate verstopt.
Lichaamsbeweging
Het is aanbevolen regelmatig te bewegen, te wandelen en aan sport te doen. Aan personen met een
verhoogde bloeddruk wordt aanbevolen om minstens driemaal per week telkens ten minste twintig
minuten een fysieke activiteit te verrichten.
19
HartNL2007-Belgique:HartNL
24/04/07
11:10
Page 20
Zelfmeting : om goed over uw gezondheid te waken
Deze brochure werd opgesteld door specialisten in verhoogde
bloeddruk, op grond van volgende teksten en referenties :
• Asmar R, Zanchetti A. Guidelines for the use of self-blood pressure
monitoring : a summary report of the First International Consensus
Conference. J Hypertens 2000 ; 18 (5) : 493-508.
(Texte de la Conférence internationale de consensus sur l’automesure.
Une traduction française de ce texte est disponible sur le site Internet
http://www.automesure.com).
• Bobrie G, Denolle Th, Postel-Vinay N. Automesure tensionnelle : guide
pratique. Éditions Imothep/Maloine, Paris 2000. ISBN 2-911443-13-6.
• WHO, World Health Organisation – International Society of Hypertension
Guidelines for the management of hypertension. J Hypertens 1999 ; 17 :
151-83.
• Postel-Vinay N, Bobrie G. Surveiller et soigner l’hypertension. Éditions
Odile Jacob médecine, Paris 2003. ISBN 2-7381-1314-1.
• Haute autorité de santé (HAS). Prise en charge des patients adultes atteints
d’hypertension artérielle essentielle; texte court. HTA-INFO 2005; 18 :
1-27.
• European Society of Hypertension – European Society of Cardiology
guidelines for the management of arterial hypertension. J Hypertens
2003; 21: 1011-53.
20