Wat is agressief gedrag

Wat is agressief gedrag
Definities agressief gedrag.
Definitie 1:
Agressie wordt doorgaans opgevat als het schade toebrengen aan een ander,
de ander aanvallen of bedreigen met psychisch en fysiek geweld.
Definitie 2:
Onder agressief gedrag verstaat men het gedrag dat men vertoond, wanneer
men geneigd tot aanvallen is.
De bovenstaande definitie (2) geeft geen duidelijk beeld van wat agressief
gedrag nu eigenlijk is. Om dit wel te krijgen moet men het begrip
uitsplitsen in goedaardig -en kwaadaardig agressief gedrag.
Kwaadaardige agressie
Kwaadaardige agressie wordt ook wel wreedheid of destructiviteit genoemd.
Deze vorm is specifiek voor de menselijke soorten. Het behoort niet tot de
menselijke natuur. Het kent ook geen doel, maar de bevrediging van deze
vorm
van agressie geeft lustgevoelens.
Destructive agressie speelt een belangrijke rol in het geestelijk
functioneren van de mens. Het is een begeerte die bij bepaalde individuen
en culturen overheerst, bij andere niet.
Personen met kwaadaardige agressie kunnen gedreven worden door impulsen om
te doden en te martelen, waaraan zij lust beleven.
Goedaardige, defensieve agressie
Deze agressiesoort deelt de mens met het dier. Het is namelijk de impuls om
aan
te vallen, of juist te vluchten, als de levensbelangen worden bedreigd. Het
dient als voortbestaan van het individu, soort enz. Deze vorm van agressie
houdt op als de bedreiging voorbij is. Het is een onderdeel van de
menselijke natuur, maar geen aangeboren instinct. Defensieve agressie is
min of meer aangeleerd.
Waarom gedraagt een mens zich agressief?
We zullen het hier vooral over defensief agressief gedrag hebben, omdat
deze vorm het meeste in de maatschappij en op scholen voorkomt.
Bij goedaardige agressie kun je een onderscheid maken in pseudo-agressie en
aspecten van defensief agressief gedrag.
Onder pseudo-agressief gedrag worden agressieve handelingen verstaan die
misschien wel schade aanrichten, maar het is meestal niet de bedoeling om
schade aan te richten. Schermen, judo, het spelen met een revolvers zijn
hiervan voorbeelden. Als iemand hier mee bezig is heeft deze niet het idee
om iemand opzettelijk pijn te doen. De eerste twee zijn sporten, waaraan
men plezier wil beleven. Het is een vorm van zelfbevestigende agressie.
Zelfbevestigende agressie wil zeggen, dat iemand een doel nastreeft met
beslistheid, en niet meteen terugschrikt voor moeilijkheden.
Defensief gedrag is echter meer dan dit alleen. Zoals al hierboven werd
gezegd houdt defensief gedrag ook het aanvallen of vluchten van een
“levensbedreigende” situatie in.
Mensen kunnen vaak dit soort van situaties voorzien. Een voorbeeld hiervan;
ik heb mijn buurman schade berokkend, en daarom zal hij een keer wraak
nemen. Door het vermogen om bepaalde situaties te voorzien, zullen mensen
vaker agressief reageren dan nodig is.
Mensen kunnen ook door leiders op bedriegelijke wijze worden gemanipuleerd,
zodat zij gevaren gaan zien die er in werkelijkheid niet zijn.
Een bestaansvoorwaarde voor mensen is het in stand houden van een fysiek-en
psychisch evenwicht. Dit hebben wij nodig om te functioneren. Wij hebben
allemaal hiervoor een oriëntatiekader nodig en iets waaraan wij ons kunnen
toewijden. Wordt het fysieke- of psychische evenwicht aangevallen, dan
voelt men zich bedreigd en zal men over gaan tot agressief gedrag.
Met andere woorden: Wanneer iemand de kans heeft nog iets van zijn
“gezicht” te redden dan zal deze vluchten. Wordt hij echter in een hoek
gedreven en heeft hij geen kans om te ontsnappen dan zal hij reageren met
agressief gedrag. Het grote probleem bij deze agressie is dat mensen per
ongeluk gewond of gedood kunnen worden.
Defensief agressief gedrag is de meest voorkomende vorm van agressief
gedrag op school.
Het agressieve gedrag dat men bij leerlingen op scholen kan tegen komen,
deelt men vaak in in twee categorieën. Dit zijn; structureel en incidenteel
agressief gedrag.
Met andere woorden, gedraagt een leerling zich altijd agressief, of is het
maar een incident.
Waarom een jeugdige zich structureel agressief gedraagt kan verschillende
redenen hebben. Een reden hiervan kan zijn dat de thuissituatie van de
jeugdige veranderd is, bv. de ouders liggen in een scheiding, of zijn net
gescheiden. Een andere reden kan zijn dat de jeugdige niet beter weet, dat
het bv. is in navolging van een opvoeder.
Incidentele agressie komt ongeveer bij iedere jeugdige wel eens voor. Het
is een eenmalige uitbarsting van een jeugdige. De jeugdige heeft meestal
dan zoveel opgekropt, dat de bom op een bepaald moment barst.
Gevolgen van agressie voor het onderwijs
Preventie van agressie moet een prioriteit voor de school worden. Gezien de
centrale plaats van de school in het dagelijkse leven van veel jongeren,
kan de school zeker (maar niet alleen) hierbij een belangrijke functie
vervullen.
Wanneer de school het probleem negeert en dus geen opvoedings-en
toezichtsfunctie vervult, zullen de agressieproblemen toenemen. Dit houdt
in dat de situatie op school onveiliger voor leraren en leerlingen wordt en
dat de stress op school toeneemt.
De aggressoren zelf zullen hiermee ook niet geholpen worden. Verder zal de
school bekend komen te staan om de veel te tolerante houding en dus zal de
naam van de school worden aangetast. Door een chaotische situatie op de
school zullen de docenten ook niet adequaat kunnen lesgeven.
Wanneer de scholen dus een ‘low profile’ aanhouden, bestendigt dit zelfs de
criminele loopbanen van jongeren. Wanneer strafbaar gedrag niet of
nauwelijks en adequaat aangepakt wordt, wordt dit soort van crimineel
gedrag zelfs aantrekkelijker.
Wat de school kan doen
In de eerste plaats dient agressief gedrag van leerlingen als een probleem
van de school beschouwt te worden. De school moet uitstralen dat bepaalde
gedragingen onacceptabel zijn en dat de school staat voor het in stand
houden van een aantal minimale normen en waarden.
De school dient verder vroegtijdig agressief gedrag van leerlingen te
signaleren. Juist de school is hiervoor de aangewezen persoon, aangezien
dit de plaats is waar volwassenen min of meer automatisch met veel jongeren
in contact komen. Verder kent de school de problemen van de leerlingen.
Meestal voldoet een ‘moeilijk’ gesprek met de leerling(en). Zo niet, dan is
er speciale hulp nodig.
De school kan verder een eenduidig handelingsprotocol opstellen, waarin
exact staat wat te doen in geval van agressie/geweld (criminaliteit). Er
kunnen diverse sanctiestructuren in worden vastgelegd, en er kan een
standaardprocedure in worden opgenomen om anderen te informeren bijvoorbeeld ouders en politie.
Agressief gedrag moet ook bespreekbaar kunnen worden gemaakt op scholen.
Hierbij valt te denken aan voorlichting d.m.v. themalessen. Eventueel
kunnen derden hieraan meewerken; bv. Politie.
Verder kan worden gedacht aan initiatieven rond leerlingbegeleiding en
samenwerking tussen school en jeugdhulpverlening. Een individuele, vaak
intensieve aanpak is meestal nodig. Persoonlijk contact en vertrouwen
tussen jongere en (eventueel) ingeschakelde hulpverlening is van groot
belang. In het begin zal de aandacht zeker liggen bij praktische hulp.
Een voorbeeld van jeugdhulpverlening in de regio Den Haag is het
Consultatieteam Jeugdhulpverlening.
Hulpverlening aan agressieve jeugdigen
In veruit de meeste gevallen zullen de problemen binnen het gezin of de
school worden opgelost. Maar een deel van deze jeugdigen komt bij de
professionele hulpverlening terecht. Zo’n 30.000 agressieve jeugdigen
worden jaarlijks in jeugdhulpverlenings-instellingen opgevangen.
De storende gedragingen dienen het directe doel te zijn waarop de
individuele gedragsbehandeling zicht behoort te richten. Daartoe zijn
verscheidende gedragstherapeutische technieken redelijk succesvol gebleken.
Voorbeelden:
 Cognitieve probleem-oplossende vaardigheidstrainingen: Analyse van wat
er in een conflictueuze situatie plaats vindt en hoe men op een sociaal
aanvaardbare manier een oplossing kan vinden. Dit moet echter wel
gepaard gaan met doe-activiteiten in reeële situaties.
 Behandelingsvorm waar het gezin meer centraal staat: De bedoeling van
deze behandeling is ouders in hun omgang met hun kind te brengen tot
gedrag dat agressie niet aanmoedigt of beloont. In het verlengde hiervan
kan de behandeling zich ook breder richten op de verbetering van de
gezinsinteracties.
 Community-based benadering: De inschakeling van de natuurlijke omgeving
van agressieve jeugdigen. Een behandelingsexperiment werkte via het
verbeteren van schoolprestaties waardoor de sociale status van de
jeugdigen toenam en de agressie verminderde.
Preventie van agressief gedrag bij jeugdigen
Primaire preventie
Stimuleren dat ouders zich als niet-agressieve opvoeders opstellen (evt.
aanbieden van opvoedingsondersteuning aan ouders) en dat in het gezin en op
school sociaal acceptabel gedrag meer wordt bevestigd en agressief gedrag
niet onmiddellijk wordt gestraft, kan een belangrijk preventief effect
hebben. Op die wijze kan er toe worden bijgedragen dat agressie niet
ontstaat en afwijzing van de jeugdige wordt voorkomen.
Secundaire preventie
In dit geval is er al agressie gesignaleerd, maar poogt men te voorkomen
dat de agressie erger wordt c.q. poogt men agressie te verhelpen. Het
voordeel van deze vorm van preventie is dat men veel doelgerichter te werk
kan gaan. Een voorbeeld van een dergelijke benadering vormen de HALTprojecten en jeugdhulpverlening.
Oorzaken
Er zijn de afgelopen jaren een heel aantal theorieën ontwikkeld over het
ontstaan van agressief gedrag. Vaak bestaan deze theorieën uit
uiteenlopende opvattingen. In het ondergaande willen wij drie theorieën
uitleggen. Dit zijn de psycho-dynamische benadering, de frustratie-agressie
hypothese en de sociale leertheorie.
De psycho-dynamische benadering
Deze theorie is ontwikkeld door Freud. Hij zegt dat agressie in principe
een aangeboren constitutionele drift is. Agressie behoort dan tot de
destructieve drift. Het hoort als het ware bij de mens. Men kan dit via
opvoeding en socialisatie onder controle houden. Men zal hierbij agressie
moeten veranderen tot sociaal acceptabele handelingen. Als de agressie in
een persoon een bepaald niveau heeft bereikt, dan zal die persoon zich
moeten ontladen. Om je agressie kwijt te raken moet je je agressie
veranderen in sociaal toegestane middelen of handelingen of een acceptabele
vorm van agressie aannemen.
De frustratie-agressie hypothese
Frustratie leidt tot agressie en agressie is altijd een gevolg van
frustratie.
Een doelgericht actie kan vanuit een bepaalde bron worden gefrustreerd.
Deze belemmering roept agressie op die zich richt tegen de veroorzaker van
de frustratie. Wanneer de frustratie sterker is of deze vaker optreedt of
wanneer het individu zich dichter bij zijn doel bevindt, neemt de kans op
agressief gedrag toe.
De sociale leertheorie
Deze theorie gaat ervan uit dat agressie aangeleerd gedrag is. Onder
bepaalde omstandigheden komt men er eerder toe agressief gedrag te leren.
Dit zijn dan vaak plekken waar agressief gedrag beloond of gestimuleerd
wordt. Een persoon maakt zich dit gedrag dan snel eigen. In dit model
spelen de ouders een grote rol voor het gedrag van de kinderen. Er zijn
namelijk ouders die hun kinderen leren om agressie af te schuiven en af te
reageren naar een weinig bedreigende zondebok. Een zondebok wordt dan vaak
gekozen op basis van vooroordelen.
Belangrijke adressen van hulpverlenende instanties
Schoolbegeleidingsdienst
Bisshopbekkerslaan 261
5046 JZ Tilburg
tel. 013 - 5359455
RIAGG (via arts doorverwezen!)
Frans Siemerpad 10
5042 EA Tilburg
tel. 013 - 4678155
Kompaan; Organisatie voor jeugdhulpverlening, jeugdwelzijn en
jeugdgezondheidzorg
Postbus 10139,
5000 JC Tilburg
tel. 031 - 4636755
AOB; Adviesbureau Opleiding en Beroep
St. Josephstraat 104
5017 GK Tilburg
tel. 013 - 5425678
Halt Bureau
Korvelseweg 47
5025 JB Tilburg
tel. 013 - 5446053
Literatuuropgave
Boeken
 Agressie; determinanten, signalering en interventie.
 Prof. Dr. P.B. Defares en Prof. Dr. J.D. van der Ploeg
 Anatoma van de menselijke destructiviteit.
 Fromm
 Agressief gedrag; oorzaken en functies.
 P.R. Wiephema en J.A.R.A.M. van Hooff
 Een leerplan Verzorging
 Wolters-Noordhoff
 Binken en bangeriken; Methodische beïnvloeding van agressief gedrag bij
jeugdigen.
 J.B. Hertroys en W. Kersten
Artikelen
 Scholen sturen vaak leerlingen weg uit angst voor slechte naam
 Crimineel gedrag van scholieren wordt nauwelijks bestraft
 Criminaliteit bestrijden met een antispijbel- of antivandalisme project
is naiëf
 Didaktief april 1994
 Wat scholen tegen geweld en wapenbezit kunnen doen
Didaktief november 1994