Memorie van toelichting

34***
VoorstelvanwetvandeledenBergkamp,YücelenVan
TongerentotwijzigingvandeAlgemenewetgelijkebehandeling
ternadereinvullingvanhetverbodomongeoorloofd
onderscheidtemakenopgrondvangeslacht.
Nr.3
MEMORIEVANTOELICHTING
I.
Algemeendeel
1.
Inleiding
Hetvoorliggendeinitiatiefwetsvoorstelbeoogtdewettelijkebeschermingtegenhetongeoorloofd
onderscheidmakenopgrondvangeslacht,dievoortvloeituitdeAlgemenewetgelijkebehandeling
(Awgb),naderuittewerkenenteexpliciteren.Daarmeewordenmogelijkeinterpretatieverschillen
overdetoepasselijkheidvandeAwgbweggenomen.HetwetsvoorstelwilbenadrukkendatdeAwgb
vantoepassingisophetvolledigespectrumaanvariatiesvandediscriminatiegrondgeslacht,enzo
duidelijkmakendatdeAwgbeveneensbeschermingbiedttegenhetongeoorloofdonderscheid
makenopgrondvaneeniedersgeslachtskenmerken,genderidentiteitengenderexpressie.
Hoewelerstriktjuridischbeschouwdgeennoodzaakbestaatomdegrondengeslachtskenmerken,
genderidentiteitengenderexpressietoetevoegenaandeAwgb,iserweleenmaatschappelijk
belangomdediscriminatievantransgenderpersoneneninterseksepersonenbuitenenigetwijfelte
stellenenmeerzichtbaaruittedragen.Devoorgenomenexpliciteringenvermeldingindewet
vergrootderechtszekerheid.Tevenswordt–ookvoornormadressaten–dekenbaarheidvande
reikwijdtevandeAwgbvergroot.
2.
Aanleidingenprobleembeschrijving
Zichtbaarjezelfkunnenzijn.Datishetmaatschappelijkeideaaldatdeinitiatiefnemersnastreven.
Voorveelpersonendienietvoldoenaanhetbinaireman/vrouw-beeld,zoalsinterseksepersonenen
transgenderpersonen,isdithelaasnogsteedsgeendagelijkserealiteit.
Wetgevingbeoogthetzorgvuldigbeschrijvenenregulerenvanmaatschappelijkefenomenen.Het
indelenenonderscheidenvangroepenkanhiervaneenonderdeelzijn.Hetisdeovertuigingvande
initiatiefnemersdatophetmomentdatdeoverheidiemandspsychologischeoffysiekezijnniet
erkentenondersteunt,mensenzichgedwongenkunnenvoelenomzichteconformerenaande
bestaandekadersindienzijmaatschappelijkwillenfunctioneren.Datgeldtookvoordeindelingvan
personenindecategorieënmanofvrouw.Eenuitgesprokenorganisatievandesamenlevingrondom
1
eensysteemvantweeelkaaruitsluitendeoptiesvergrootdekansdatbestaandeindelingenniet
meeraansluitenbijveranderendemaatschappelijkeconventiesenmensenzichnietmeerper
definitieidentificerenmetbestaandebinairecategorieëndievoorvelejarengegevenwaren.De
groepdiezichnietwilconformerenwordtnietofficieelerkendenbeschermd,heeftminderkansom
zichzelfzichtbaartemakenofteemanciperen.Datkaneendirecteinbreukvormenopde
persoonlijkeenlichamelijkeintegriteitvanmensenenonzichtbaarheid,discriminatieen
marginaliseringindehandwerken.
2.1
Geslachtskenmerken
Determgeslachtverwijstnaardefysischeanatomievaneenpersoon.Hetbiologischegeslacht
wordt–indienmogelijk–vastgesteldbijdegeboorte.Wetenschappelijkonderzoektoontevenwel
aandathetbiologischgeslachtmeervariatieskentdanonsbinairesysteemvanman/vrouw.1Het
biologischgeslachtwordtimmersbepaalddoormeerderefactorenzoalshormonen,anatomieen
chromosomen,dieinverschillendecombinatiesvoorkomen.Aanpersonendiezijngeborenmeteen
lichaamdatbiologischgeziennietvoldoetaandenormatievedefinitievanvrouwofmanrefereren
wemetdeterminterseksepersonen.
Defysiekegeslachtskenmerkenvaninterseksepersonenzijnhetmeestdirectebewijsdateendeel
vandemensennietvoldoetaandebinairecategorieënmanofvrouw.Uitonderzoekblijktdat
ongeveer1opde200menseneenintersekseconditieheeft,hetgeenneerkomtopongeveer85.000
Nederlanders.Debejegeningvaninterseksepersonendooranderenkenmerktzichvooraldoor
ongewenstereactiesdievoortkomenuitonwetendheid,ongemakenonbegrip.2
DeNederlandseregeringonderschrijftdeJogjakartaBeginselen,waarinondermeerisvastgelegd
hoemensenrechtendienentewordentoegepastinhetkadervangenderidentiteit.Principle18
onderbroeptdeondertekenaarsopom“Takeallnecessarylegislative,administrativeandother
measurestoensurethatnochild’sbodyisirreversiblyalteredbymedicalproceduresinanattemptto
imposeagenderidentitywithoutthefull,freeandinformedconsentofthechildinaccordancewith
theageandmaturityofthechildandguidedbytheprinciplethatinallactionsconcerningchildren,
thebestinterestsofthechildshallbeaprimaryconsideration.”3
DeMensenrechtencommissarisvandeRaadvanEuropasteltdat–mededoorachterhaaldeen
stereotiepebeeldenindezorgenhetgeldendemedischeprotocolvoorinterseksepersonen–
fundamentelerechtenalslichamelijkeintegriteit,reproductieenzelfbeschikkingvanintersekse
personensystematischwordengeschonden.RecentonderzoekvanhetEU-Bureauvoorde
grondrechten(FRA)4bevestigtditbeeldenkomtmeteenvergelijkbareconclusie.
UitAmerikaansonderzoekblijktdathetintersekselichaamvaakwordtbeschouwdalseenmedische
aandoening.5Uitdatbeeldvloeitvoortdatkinderenmeteenintersekselichaamopjongeleeftijd
geopereerdwordenomhetkindfysiekzoveelmogelijktelatenlijkenopwatmeninhetalgemeen
1
Ziebijvoorbeeld:J.Butler,UndoingGender,Routledge,NewYork:2004.
J.vanLisdonk,Levenmetintersekse/DSD.Eenverkennendonderzoeknaardeleefsituatievanpersonenmet
intersekse/DSD,SCP:juni2014.
3
www.yogyakartaprinciples.org/principles_en.pdf
4
EuropeanUnionAgencyforFundamentalRights,Thefundamentalrightssituationofintersexpeople,2015.
5
A.Fausto-Sterling,“OfGenderandGenitals”in:A.FaustoSterling,SexingtheBody,GenderPoliticsandthe
ConstructionofSexuality,NewYork:2000,pp45-77.
2
2
beschouwtalsmanofvrouw.Dezeoperatieszijnvoornamelijkniet-functioneelenloutergerichtop
het‘passend’makenvankinderen–daarmeedebinairecategorieënvrouwenmaninstand
houdend.OokinNederlandgavenmedicienpedagogenoudersveelalhetadvieshetkindmeteen
intersekselichaamseksestereotypischoptevoeden.Daarbijwerdenhetkindendiensomgeving
doordeartsennietaltijdvollediggeïnformeerdoverdeintersekseconditievanhetkind.6
InNederlandisderichtlijnondermedischeprofessionalsdieinterseksepersonenbehandelensinds
2006hetverstrekkenvanvolledigeinformatie7:Kinderenenjongerenwordeninmedisch
gespecialiseerdecentragefaseerdgeïnformeerd,zodatdeinformatieaansluitbijdeontwikkeling
vanhetkindofdejongere.Tochgeefteenaantalinterseksepersonenaannogsteedsgeengoede
informatieoverhunconditieendebehandelingentekrijgen.Dehoeveelheidinformatiedieartsen
gevenlijktsterkteverschillentussendeverscheidenemedischecentra.Ditkantemakenhebben
metdematewaarincentragespecialiseerdzijnindebetreffendeconditie,maaraanwijzingenwaar
mendanwelvoormeerinformatieterechtkan,blijftsomseveneensachterwege.8Volgenshet
NederlandsNetwerkIntersekse/DSD(NNID)vindenerinNederlandnogaltijdniet-noodzakelijke
operatiesplaats.9OokhetVNComitéinzakedeuitbanningvandiscriminatievanvrouwen(CEDAW)
heeftzijnzorguitgesprokendatinNederlandmedischonomkeerbaregeslachtsoperatiesenandere
behandelingenwordenuitgevoerdopkinderenmeteenintersekselichaam.10Interseksepersonen
bijwiepasoplatereleeftijdeenintersekseconditiewordtvastgesteld,ervarenvaakdezelfde
indringendebehandeling–zonderdatzijhiervoortoestemminghebbengegevenopbasisvan
feitelijkbeschikbareinformatie.11CEDAWgeeftNederlanddeaanbevelingeengezondheidsprotocol
voorinterseksekinderenteontwikkelenenintevoeren.Fundamentelerechtenzoudendaarbijhet
uitgangspuntmoetenzijn.Eendergelijkprotocolzoumoetengaranderendatinterseksekinderenen
hunoudersjuistwordengeïnformeerdoverallemogelijkeinterventies.Interseksekinderenzouden,
zoveelalsmogelijk,betrokkenmoetenwordenbijdebesluitenovermedischeinterventies;dedoor
kinderengemaaktekeuzeszoudendaarbijleidendmoetenzijn.12
HetissuepaperHumanRightsandIntersexPeoplevandeMensenrechtencommissarisvandeRaad
vanEuropauit201513schetsteenindringendbeeldvandegevolgenvanhetbovenstaande:In
essentieleidendeoperatiesofanderegeslachtsveranderendemedischeinterventiestotschending
vanhetrechtopfysiekeintegriteitvaninterseksepersonen.Ookwordthendemogelijkheid
ontnomenomeeneigengenderidentiteitteontwikkelen.Diekeuzewordtimmersapriorireeds
6
M.A.vanHeesch,Zewistennietofikeenjongenofeenmeisjewas:kennisenkeuzeengeslachtsvariaties–
OverhetlevenmetenkennenvanintersekseconditiesinNederland(proefschrift),UniversiteitvanAmsterdam:
2015.
7
J.VanHoofenM.vanderHave,10keervraagenantwoordoverintersekse,MOVISIE:oktober2016.
8
J.vanLisdonk,Levenmetintersekse/DSD.Eenverkennendonderzoeknaardeleefsituatievanpersonenmet
intersekse/DSD,SCP:juni2014.
9
J.VanHoofenM.vanderHave,10keervraagenantwoordoverintersekse,MOVISIE:oktober2016.
10
CommitteeontheEliminationofDiscriminationagainstWomen,Concludingobservationsonthesixth
periodicreportofTheNetherlands,adoptedbytheCommitteeatitssixty-fifthsession(24October-18
November2016).
11
MensenrechtencommissarisvandeRaadvanEuropa,Humanrightsandintersexpeople,april2015.
12
CommitteeontheEliminationofDiscriminationagainstWomen,Concludingobservationsonthesixth
periodicreportofTheNetherlands,adoptedbytheCommitteeatitssixty-fifthsession(24October-18
November2016).
13
MensenrechtencommissarisvandeRaadvanEuropa,Humanrightsandintersexpeople,april2015.
3
voorhengemaakt.Deinterventiesverstorenvaakhunfysiekeenpsychologischewelbevindenen
leidentotlevenslangeconsequentiesalsonvruchtbaarheid,ernstigevormingvanlittekenweefsel,
infecties,verminderingofverliesvanseksueelgenot,eenaanpassingvandenatuurlijke
hormoonhuishouding,afhankelijkheidvanmedicijneneneendiepgevoelvanaantastingvanhun
persoonlijkheid.DeMensenrechtencommissarisroeptlidstatenopinterseksepersonente
beschermenindenationalegelijkebehandelingswetgeving.Dewetzoudanzomoetenworden
aangepastdatdezeookwettelijkebeschermingbiedttegenhetongeoorloofdonderscheidmaken
opgrondvangeslachtskenmerken.14DeoproepvandeMensenrechtencommissarisstaatnietop
zichzelfenvloeitvoortuitstellingnamesvanondermeerdeRaadvandeEuropeseUnie15,het
EuropeesParlement16,deRaadvanEuropa17,deVNHogeCommissarisvoordeMensenrechten18en
deSpecialRapporteurontortureandothercruel,inhumanordegradingtreatmentorpunishment
vandeVerenigdeNaties19datinterseksepersonen–vooralgedurendehunjeugd–stelselmatigte
makenkrijgenmetdiscriminatieenanderemensenrechtenschendingen.
Doorhetverbodophetongeoorloofdonderscheidmakenopgrondvangeslachtskenmerkente
expliciterenindeAwgbgevendeinitiatiefnemersmetditwetsvoorsteluitvoeringaandeoproepvan
deMensenrechtencommissaris.
Deonzichtbaarheidvaninterseksepersonenindesamenlevingiseenanderserieusprobleem.Hun
levenspeeltzichvaakgrotendeelsafinverborgenheidenschaamte;vaakhebbenzijgeenweetvan
hunintersekseconditieenvandemedischeingrependiezijalskleinkindhebbenmoeten
ondergaan.Eendiepervarenangstvoorstigmatiseringensocialeuitsluitingdwingtdemeeste
interseksepersonen‘indekast’teblijvenwanneerzijzichbewustwordenvanhunintersekse
lichaam.Bovendienblijftdemaatschappijoverwegendonwetendoverhetbestaanvanintersekse
personenvanwegedezeerbeperkteinformatieoverhetfenomeendiebeschikbaarisvoorhetgrote
publiek.Alseengevolgdaarvanzijnmensenrechtenschendingenvaninterseksepersonenlangetijd
onderbelichtofzelfsonbesprokengebleven.20
14
MensenrechtencommissarisvandeRaadvanEuropa,Humanrightsandintersexpeople,april2015,p.9,
aanbeveling5.
15
RaadvandeEuropeseUnie,Guidelinestopromoteandprotecttheenjoymentofallhumanrightsbylesbian,
gay,bisexual,transgenderandintersex(LGBT)persons,Luxemburg,24juni2013.
16
EuropeesParlement,ReportontheEURoadmapagainsthomophobiaanddiscriminationongroundsof
sexualorientationandgenderidentity(e2013/2183(INI)),Plenairezittingnr.A7-0009/2014,7januari2014,
Straatsburg
17
ParlementaireAssembleevandeRaadvanEuropa,Resolutie1952(Children’srightstophysicalintegrity),
Straatsburg2013.Zieookhetcommentaar“Aboyoragirloraperson–intersexpeoplelackrecognitionin
Europe”vandeMensenrechtencommissarisvandeRaadvanEuropa,9mei2014.
18
VNHogeCommissarisvoordeMensenrechten,Discriminatorylawsandpracticesandactsofviolence
e
againstindividualsbasedontheirsexualorientationandgenderidentity,19 Vergaderingvande
Mensenrechtenraad,Rapportnr.A/HRC/19/41,17november2011
19
ReportoftheSpecialRapporteurontortureandothercruel,inhumanordegradingtreatmentor
e
punishment,JuanE.Méndez,23 vergaderingvandeMensenrechtenraad,Rapportnr.A/HRC/22/53,1
februari2013.Zieookparagraaf34en35vandeConcludingobservationsontheseventhperiodicreportof
FrancevandeConventionagainstTorture,juni2016.
20
MensenrechtencommissarisvandeRaadvanEuropa,Humanrightsandintersexpeople,april2015
4
UitonderzoeknaardeleefsituatievaninterseksepersoneninNederland21blijktdatookhiertelande
schendingvanrechtenvaninterseksepersonenleidttotongelijkheidindedomeinendieonderhet
toepassingsbereikvandeAwgbvallen.Hetonderzoeklaatondermeerziendatinterseksepersonen
veelonbegripennegatievereactieservaren.Insommigegevallenleidtdittoteenverminderd
psychosociaalwelbevinden,hetgeendeparticipatievaninterseksepersoneninopleiding,werken
vrijetijdongunstigkanbeïnvloeden:Erzijninterseksepersonendieaangevendathunconditieheeft
geleidtoteennegatieveschoolbeleving,pestenenhetvoortijdigafbrekenvaneenopleiding.Inhet
werkzijninterseksepersonenaangelopentegenonnodigeenonvrijwilligearbeidsongeschiktheidsverklaringen,aanpassingvandewerkomgevingofuitsluitingvanbepaaldeprofessies.Intersekse
personenhebbeninhunvrijetijddiscriminatieenuitsluitingervarenbij(professioneleen
competitieve)sportbeoefeningenactiviteitenwaarbijzijhunlichaamzoudenmoetentonen,zoals
hetzwembad,hetstrandofdesauna.22
HetCollegevoordeRechtenvandeMensheeftgeoordeelddatsprakeisvanonderscheidopgrond
vangeslachtalseeninterseksepersoonvanwegediensintersekseconditieongelijkwordt
behandeld.23TegelijkertijdbetwijfelthetCollegeofinterseksepersoneninallegevallendoor
vigerendewetgevingwordenbeschermd,zoblijktuithetverzoekvanhetCollegeaandeVNomde
Nederlandseregeringopteroepenhierovermeerduidelijkheidtegeven.24Hethuidigewetsvoorstel
neemtdeonduidelijkheidweg,doorexpliciettemakendatonderonderscheidopgrondvangeslacht
medewordtverstaanonderscheidopgrondvangeslachtskenmerken,hetgeenderechtszekerheid
endekenbaarheidvergroot.HetbelangvankenbaarheidiseerderbenadruktdoorhetCollege.25
Metditwetsvoorstelzettendeinitiatiefnemerseenconcretestapomderechtenvanintersekse
personenteeerbiedigen.
2.2
Genderidentiteitengenderexpressie26
21
J.vanLisdonk,Levenmetintersekse/DSD.Eenverkennendonderzoeknaardeleefsituatievanpersonenmet
intersekse/DSD,SCP:juni2014.
22
Deinitiatiefnemersgevenhierenkelevoorbeeldenvangevolgenvoorparticipatiediedoorde
geïnterviewdenvoorhetonderzoekvanVanLisdonkzijngenoemd.Opgrondvandebeschikbareinformatie
uiteerderonderzoekendeinterviewsishetnietmogelijkgebleken,omgoedinbeeldtekrijgeninhoeverre
interseksepersonenfrequentbelemmeringeninparticipatiebinnenopleiding,werkenindevrijetijd
ondervinden.Eengedegenbeeldvanalleconditiesontbreektenvoorzovererwelgevolgenvoorparticipatie
bekendzijn,zijndeverschillengroot.Somszijndegevolgenvoorparticipatiebeperkttotdeperiodewaarin
interseksepersonenhetnieuwsoverhunconditiemoetenverwerken,waardoorhetpsychosociaal
welbevindentijdelijkverminderdis.Ditkanbijvoorbeeldhetfunctionerenopschoolenophetwerk
beïnvloeden.Somszijndegevolgenvoorparticipatielangdurigerenverstrekkendervanaard.
23
ZiebijvoorbeeldOordeelnummer2014-78
24
TheNetherlandsInstituteforHumanRightsSubmissiontotheUNCommitteeagainstTortureontheListof
issuesPriortoReportingforTheNetherlands,juli2015
25
BriefoverHoofdlijnenbriefEmancipatiebeleid2013-2016,CollegevoordeRechtenvandeMens,7juni2013
26
Inhetwetsvoorstelverwijst“genderidentiteit”naardediepeinnerlijkeovertuigingenindividuelebeleving
vaneeniedervandeeigenkunne,metinbegripvandeeigenlichaamsbeleving,diealdannietovereenkomt
methetgeslachtdatbijgeboortewerdtoegewezen.“Genderexpressie”verwijstnaardemanierwaarop
iemand(ondermeerdoorkleding,spraakenmaniervangedragen)vormgeeftaandezegenderidentiteit,ende
manierwaaropdezegepercipieerdwordtdooranderen.Genderexpressieomvateveneensoccasionele,of
tijdelijkevormenvanuitdrukkinggevenaangender.
5
VolgensdeJogjakartaBeginselendienenlandentransgenderpersonenwettelijkebeschermingte
biedentegendiscriminatie.27DeParlementaireAssembléevandeRaadvanEuropaheeftineen
resolutieoverderechtenvantransgenderpersonenaanbevolenomhetverbodvandiscriminatiete
expliciteren.28DeMensenrechtencommissarisvandeRaadvanEuroparoeptlidstatenop
discriminatievantransgenderpersonenexplicietteverbiedeninhunnationalenon-discriminatie
wetgeving29enheeftdeaanbevelinggedaangenderidentiteitoptenemenindelijstvan
discriminatiegronden.30HetEuropeseparlementheeftdezelfdeaanbevelinggedaan.31Hetrapport
“TranszijnindeEuropeseUnie”vanhetEU-BureauvoordeGrondrechten(FRA)bevateen
aanbevelingaandeEuropesewetgeverervoortezorgendatdewetgevingdiscriminatieopgrond
vangenderidentiteitomvat.HetBureauadviseertLidstatenomgenderidentiteitengenderexpressie
alsbeschermdegrondenmeetenemenbijbeleidsmaatregelen,actieplannenen
bewustmakingscampagnesophetgebiedvanmensenrechtenennon-discriminatie.32Metdit
wetsvoorstelkomendeinitiatiefnemerstegemoetaanditpleidooi.
IndeHoofdlijnenbriefemancipatiebeleid2013-2016van10mei201333istoegezegddatdeminister
vanBinnenlandseZakenenKoninkrijksrelatieseenverkenningzalopstellenmetdevraagof,enzoja
hoe,hetverbodvandiscriminatieopgrondvangenderidentiteitengenderexpressieindeAwgbkan
wordengeëxpliciteerd.Indemid-termreviewvanditbeleidvan19december201434isdeze
toezeggingherhaaldenisdezetevensaangescherptindiervoegedatdeverkenningzalzienopde
wijzewaaropdezegrondenkunnenwordengeëxpliciteerd.Voortsisdaarintoegezegddatbijde
verkenningzalwordengekekennaaronderzoek,dewettelijkebeschermingvantransgender
personeninanderelandeneninternationaleaanbevelingen.IneenbriefvandeMinistervan
BinnenlandseZakenenKoninkrijksrelatiesvan23juni201635zijndecontourenvaneenbeperkte
wijzigingvandeAwgbaangekondigd.
HetCollegevoordeRechtenvandeMensadviseerdederegeringendeTweedeKameralin2013
eenverbodopdiscriminatiewegensgenderidentiteiten–expressietoetevoegenaandeAwgb.Het
Collegebenadruktdathetbelangrijkisdatdesamenlevingentransgenderpersonenwetendatdeze
vormvandiscriminatieverbodenis.36HetSociaalCultureelPlanbureau(SCP)geeftaandatveel
transgenderpersonengraagzoudenziendatdeoverheideenexplicietverbodopdiscriminatievan
transgenderpersonenverankertindewet.37
27
www.yogyakartaprinciples.org/principles_en.pdf
ParliamentaryAssemblyoftheCouncilofEurope,Resolution2028(2015).
29
CouncilofEuropeCommissionerforHumanRights,Humanrightsandgenderidentity,2009,p.44
30
CommissionerforHumanRights,Discriminationongroundsofsexualorientationandgenderidentityin
Europe,september2011.
31
EuropeanParliamentresolutionof4February2014ontheEURoadmapagainsthomophobiaand
discriminationongroundsofsexualorientationandgenderidentity(2013/2183(INI)).
32
FundamentalRightsAgency,TranszijnindeEuropeseUnie–vergelijkendeanalysevangegevensuitde
EuropeseLHBTenquête,samenvatting,mei2015.Zieookhttp://fra.europa.eu/sites/default/files/fra-2015being-trans-eu-comparative-summary_nl.pdf
33
KamerstukkenII2012/13,30420,nr.180
34
KamerstukkenII2014/15,30420,nr.211
35
KamerstukkenII2015/16,30420,nr.247
36
BriefoverHoofdlijnenbriefEmancipatiebeleid2013-2016,CollegevoordeRechtenvandeMens,7juni2013
37
S.Keuzenkamp,Wordenwiejebent.HetlevenvantransgendersinNederland,SCP:2012,p.87.
28
6
Transgenderpersonenzijnpersonendieeendiscrepantieervarentussenhunbelevingofexpressie
vangenderenhetgeslachtdathenbijdegeboortewerdtoegekend.Hoeveeltransgenderpersonen
erinNederlandzijn,isnietbekendenhangtbovendienafvandegehanteerdedefinitie.Uit
wetenschappelijkonderzoekblijktdatinNederland4,6%vandepersonendiealsmanworden
geborenen3,2%vandepersonendiealsvrouwwordengeboreneenambivalentegenderidentiteit
hebben.38ErzijninNederlandnaarschattingruim48.000personenvan15tot70jaardieeen
ambivalenteofincongruentegenderidentiteitrapporterenincombinatiemetonvredemetheteigen
lichaameneenwenstot(gedeeltelijke)aanpassingvanhetgeboortegeslachtdoormiddelvan
hormonenen/ofoperaties.Opdebevolkingvan15tot70jaargaathetom0,6%vandemannenen
0,2%vandevrouwen.39
Uitonderzoekblijktdatnietalletransgenderpersonenconformhungenderidentiteit(kunnen)
leven,metnameuitangstvoornegatieveconsequenties,onzekerheidenschaamte.40Eenaantal
transgenderpersonenhechterzeeraanomerkendtewordeninhetgeslachtdatovereenkomtmet
hungenderidentiteit.Anderenmeteenincongruenteofambiguegenderidentiteitlopentegenhet
binaireseksemodelaan.Insociaalenmoreelopzichtisvoordeacceptatievaneenfluïde
geslachtsbegripnogeenlangewegtegaan,ingebakkenalshetzitinonzesamenlevingenonzetaal
omintweestatischecategorieën–vrouwenman–tedenkenenbelangtehechtenaan
duidelijkheiddaaromtrent.Eenincongruenteofambiguegenderidentiteitkangedoeofverlegenheid
opleveren,maarhetkanookleidentotdiscriminatie.41Transgenderpersonenhebbendaarnaastte
makenmetpestgedragenuitsluiting:zijlopentegendeheersendeopvattingenaanoverhoe
mannenenvrouweneruitzienofhorentezien.
HetSCPheeftonderzochtdat42%vandegeïnterviewdetransgenderpersoneninhetjaar
voorafgaandaanhetonderzoekweleenseennegatievereactiekreegophettransgenderzijn.42Deze
negatievereactiesdedenzichvoorindeopenbareruimte,maarookophetwerkenopschool.De
overgrotemeerderheidvandegenendieeenofmeernegatievereactieshebbengekregeninhetjaar
voorafgaandaanhetonderzoek,heeftdaarovergeenklachtingediendofaangiftegedaan.
Dearbeidsmarktpositievantransgenderpersoneniszorgelijk.Transgenderwerknemerservaren
(in)directediscriminatiedoorhunwerkgever,metnameinrelatietothuntransitie.Bijvoorbeeld
wanneerzijverordonneerdwordenvakantiedagenoptenemen,voormedischnietstrikt
noodzakelijkgeachteingrependievoortvloeienuithuntransitieproces.Anderenwordtgeweigerd
debedrijfskledingtedragendiezijhetmeestpassendvindeninrelatietothungenderidentiteitof
genderexpressie.Dearbeidsparticipatievantransgenderpersonenisbeperkt.Waarzijwelde
toegangtotdearbeidsmarktvinden,werkenzijvaakonderhunopleidingsniveaueneenbeperkt
aantalurenperweek.Dearbeidsuitvalishoog.Transgenderpersonenzijnrelatiefvaak
arbeidsongeschiktenhebbenrelatiefvaakeenuitkering.43Transgenderpersonenintransitiebreken
38
L.KuyperenC.Wijsen,GenderIdentitiesandGenderDysphoriaintheNetherlands,SpringerMedia:2013
S.Keuzenkamp,Wordenwiejebent.HetlevenvantransgendersinNederland,SCP:2012,p.87.
40
S.Keuzenkamp,Wordenwiejebent.HetlevenvantransgendersinNederland.DenHaag:SCP,2012.
41
Ibid.
42
Ibid.
43
M.Geerdinck,L.Muller,C.VerkleijenC.vanWeert,TransseksueleninNederland.Isersprakevan
ongelijkheid?DenHaag:CBS,2011.
39
7
vakerdangemiddeld(noodgedwongen)hunopleidingaf.44
UitdeoordelendiehetCollegevoordeRechtenvandeMensheeftgegevennaaraanleidingvan
klachtenvantransgenderpersonenvolgttenslottedattransgenderpersonensomstemakenkrijgen
met(in)directediscriminatie,omdatinwet-enregelgevingbewustofonbewustgeenrekeningis
gehoudenmettransgenderpersonen.45Transgendervrouwenintransitiehebbenbijvoorbeeldgeen
rechtopvergoedingenindezorgwaaranderevrouwenwelrechtophebben.
DeinitiatiefnemersstellenvooromindeAwgbteexpliciterendatonderonderscheidopgrondvan
geslachtmedeverstaandienttewordenhetmakenvanonderscheidopgrondvangenderidentiteit
ofgenderexpressie.
MededoorhetfeitdatNederlandgeenwettelijkebepalingenkentdieinterseksepersonenen
transgenderpersonenexpliciettegendiscriminatiebeschermen,isonslandgezaktopdeLHBTIrechtenranglijstvandeEuropesebelangenorganisatieILGAEurope.EengroeiendaantalEUlidstatenheefthunwetgevingophetgebiedvangeslachtskenmerken,genderidentiteiten
genderexpressieinmiddelsbeteropordedanNederland.DaarmeedreigtNederlandzijnpositieals
gidslandteverliezen.ILGAEuropeheefttijdenshetIDAHO-forum2016inKopenhagenlatenweten
datmeeraandachtvoorderechtenvantransgenderpersoneneninterseksepersonennoodzakelijk
isomdebestpresterendelandenbijtehouden.Metditwetsvoorstelvoorkomendeinitiatiefnemers
datdeachterstandvanNederlandtenaanzienvaninternationaleontwikkelingenverderoploopt.46
3.
Probleemaanpak
Hetbeginselvangelijkebehandelingennon-discriminatieiseenvandefundamentelewaardenvan
onzedemocratischerechtsstaat.Allemensenwordenvrijengelijkinwaardigheidenrechten
geboren–indewoordenvanartikel1vandeUniverseleverklaringvanderechtenvandemens.47
Eeniederheeftdanookaanspraakomopgelijkevoetmetanderenzijnwaardigheidtedragenenzijn
rechtenuitteoefenen.Discriminatieindezinvanongeoorloofdonderscheidisnietaanvaardbaar
omdatenzodrahetiemandinzijnmaatschappelijkfunctionerenbelemmert.Ditrechtsbeginsel
heeftzijnwortelsininternationaleverdragenenisuitgedruktinartikel1vandeGrondwet.DeAwgb
beoogtbeschermingtebiedentegendiscriminatieenaldusdedeelnemingopgelijkevoetaanhet
maatschappelijkleventebevorderen.Dewetwerkthetgrondwettelijkediscriminatieverbodnader
uitvoorhethandelentussenburgersonderlingopdeindewetgenoemdeterreinen:arbeid,wonen,
maatschappelijkedienstverlening,gezondheidszorg,ouderenzorg,onderwijsen(overig)openbaar
44
S.Keuzenkamp,Wordenwiejebent.HetlevenvantransgendersinNederland.DenHaag:SCP,2012.
Ziebijvoorbeeld:CollegevoordeRechtenvandeMens1juli2014,oordeel2014–6overeenzorgverzekeraar
dieindecorrespondentiemethunklantengeenalternatiefboodvoorhetaanschrijvenmet“Geachteheer”of
“Geachtemevrouw”danhetautomatischetemplateindesoftwarevandeverzekeraardatzichlouter
baseerdeopdeinformatieoverhetgeslachtzoalsdatvermeldstaatindeGemeentelijkeBasisAdministratie
(GBA).HetCollegemeendedatgeenrekeningwasgehoudenhoudenmethetdaadwerkelijkegeslachtvan
transgenderpersonen,waardoordezeniethungeslachtsveranderinginhunzakelijkeenpersoonlijkeleven
kunnenlatendoorwerken.
46
Voordemeestactuelestandvanzaken:ziehttp://www.ilga-europe.org/resources/rainbow-europe/2016
47
Trb,1969,99
45
8
aanbodvangoederenendiensten.DeAwgbverbiedtdaarmeediscriminatieopterreinenwaarop
hetmaatschappelijkfunctionerenvanmenseninernstigematekanwordenbelemmerd.
Inartikel1vandeGrondwetenindeAwgbishetverbodvanonderscheidopgrondvangeslacht
neergelegd.UitjurisprudentievanhetHofvanJustitievandeEuropeseGemeenschappenenuit
oordelenvanhetCollegevoordeRechtenvandeMensvloeitvoortdatditverbodzichtevens
uitstrektophetmakenvanonderscheidopgrondvangeslachtkenmerken,genderidentiteiten
genderexpressie.48HetCollegevoordeRechtenvandeMensheeftineenoordeeluit2014aldus
verwoordwieereenberoepkunnendoenophetverbodvandiscriminatieopgrondvangeslacht:
“Omdebeschermingvandegelijkebehandelingswetgevingtekunnengenietenishetniet
noodzakelijkdatiemandwordtgediscrimineerdomdathij/zijmanofvrouwis.Ookwanneeriemands
genderidentiteitinhetgedingisdiebuitendebinariteitvanmanenvrouwvalt,kaneenberoepopde
gelijkebehandelingswetgevingwordengedaan.”49
Datdiscriminatieopgrondvangeslachtskenmerken,genderidentiteitofgenderexpressienietis
toegestaan,staatdanooknietterdiscussie.Welbevelendiverse(internationale)organisatiesaan
hetverbodomongeoorloofdonderscheidtemakenopgrondvangeslachtskenmerken,
genderidentiteit,genderexpressieteexpliciterenindegelijkebehandelingswetgeving,omzodoende
derechtszekerheidendekenbaarheidvanditverbodtevergroten.
InveelandereEuropeselandenisditookalgebeurd.MaltaenGriekenlandhebbendiscriminatieop
grondvangeslachtskenmerken,genderidentiteitengenderexpressieexplicietopgenomeninde
gelijkebehandelingswetgeving.België(Vlaanderen),Noorwegen,Zweden,FinlandenKroatiëkennen
eenvergelijkbaarverbodvoordegrondengenderidentiteitengenderexpressie.50Eenaantalandere
Europeselandenkiesteenandereterminologieomindegelijkebehandelingswetgevingaante
duidendathetverbodenisommensentediscriminerenopbasisvanhungenderidentiteit,zoals
seksueleidentiteit(Duitsland,SpanjeenHongarije)ofgenderidentificatie(Slowakije).51
DitwetsvoorstelheeftalsdoeldetoepasselijkheidvandeAwgbopdegrondgeslachtnaderuitte
werkenenteexpliciteren.Daarmeewordenmogelijkeonduidelijkhedeneninterpretatieverschillen
weggenomen,hetgeenderechtszekerheidenkenbaarheidvandereikwijdtevandewetvergroot.
Hetisdeverwachtingvandeinitiatiefnemersdatdoorhetaanpassenvandewetenhethanteren
vandegangbaretermengeslachtskenmerken,genderidentiteitengenderexpressiemeermensen
zichervanbewustzullenzijndatdeAwgbhenbeschermt.Tegelijkertijdwordenooknormadressaten
directaangesprokenopdeuitdewetvoortvloeiendeverplichtingtotgelijkebehandelingenhet
verbodophetmakenvandirectofindirectonderscheidzondereenexplicietewettelijke
48
ZieookhetrapportvandeEuropeanNetworkofLegalExpertsinthenon-discriminationfield,Transand
intersexpeople–Discriminationonthegroundsofsex,genderidentityandgenderexpression,European
Commission,juni2011,dateenoverzichtgeeftvandejurisprudentievanhetHofvanJustitievandeEU.
49
CollegevoordeRechtenvandeMens1juli2014,oordeel2014–78.Ditoordeelbetrofoverigenseenklacht
vaneenpersoonmeteenintersekse-conditie.Dezelfdelijnisechterdaarnaherhaaldineenoordeelovereen
klachtvaneentransgenderpersoon,oordeel2015–58.
50
EenactueeloverzichtistevindenopdewebsitevanILGAEurope,http://www.ilga-europe.org/.
51
ZiehetrapportvandeEuropeanNetworkofLegalExpertsinthenon-discriminationfield,Transandintersex
people–Discriminationonthegroundsofsex,genderidentityandgenderexpression,EuropeanCommission,
June2011.
9
uitzonderingsmogelijkheid.Daardoorzalnaarverwachtingookmakkelijkereenberoepopdewet
wordengedaan.DeinitiatiefnemerswordenindieverwachtingondersteunddoorhetCollegevande
RechtenvandeMens.52
Deinitiatiefnemerswillendegenoemdedoelenbereikendoorindetekstvandewetteexpliciteren
datgeslachtskenmerken,genderidentiteitengenderexpressieonderdegrondgeslacht.
4.
Verhoudingtotanderewetgeving
Ditwetsvoorstelexpliciteertvoordediscriminatiegrondgeslachtwieeenberoepkandoenopde
Awgb.Hetvoorstelbeoogtgeenhernieuwdebeoordelingvandevigerendeonderlingeverhouding
vandegrondrechtenopnon-discriminatie,vrijheidvangodsdienstenlevensovertuiging,devrijheid
vanvereniging,hetrechtopeerbiedigingvandepersoonlijkelevenssfeerendevrijheidvan
godsdienst(resp.artikelen1,6,8,10en23vandeGrondwet),voorzovervanbelangvoorde
terreinendieditwetsvoorstelbestrijkt.Inhetwetsvoorstelstaathetverbodvandirectofindirect
onderscheidopgrondvangeslachtvoorop.Directonderscheidopdezegrondisverboden;indirect
onderscheidisalleentoegestaanindiendaarvooreenobjectieverechtvaardigingbestaat.
5.
Gevolgen
Omdatgeenmateriëlewijzigingvandewetgevingisbeoogdmaaruitsluitendeenverduidelijking,
bestaaterinbeginselgeennoodzaakomnaastdeAwgbanderewet-enregelgevingaantepassen.
Desalnietteminpastinhetverduidelijkenvandenormstellingdatookwordtnagedachtover
mogelijkegevolgenvoorwet-enregelgevingwaarinexplicietonderscheidwordtgemaakttussen
vrouwenenmanneneneeneventueeldaaruitvoortvloeiendenoodzaakomookdiewet-en
regelgevingtewijzigen.DaarbijgaathetomondermeerdeWetgelijkebehandelingvanmannenen
vrouwen,hetBesluitgelijkebehandeling,hetBesluitberoepsvereistenwaarvoorhetgeslacht
bepalendisendebepalingenwaarineenonderscheidwordtbeoogdtussenvrouwenenmannendie
wordengenoemdindebijlagebijhetrapport“M/Venverder”.53Delopendeinitiatievenophet
gebiedvansekseregistratie,aangekondigdindebriefvan28september2015vandeMinistervan
VeiligheidenJustitieaandeTweedeKamer54,vallenbuitendereikwijdtevanditwetsvoorstel.
Opgemerktisnog(onderanderedoorTransgenderNetwerkNederland)dat,inplaatsvandeterm
«moederschap»hetwoord«ouderschap»zoumoetenwordengehanteerd.Deinitiatiefnemers
stellenvoordezediscussienietinhetkadervandezewetswijzigingteagenderenendehuidige
juridischesituatiewaarbijuittitel1.11BWvoortvloeitdatkinderenjuridischaltijdeenmoeder
hebbenen(inderegel)eenvaderofeenmeemoeder.«Ouder»isjuridischbeschouwdnietmeerof
52
BriefoverHoofdlijnenbriefEmancipatiebeleid2013-2016,CollegevoordeRechtenvandeMens,7juni2013
M.vandenBrink,J.Tigchelaar,M/Venverder,sekseregistratiedoordeoverheidendejuridischepositievan
transgenders.UtrechtCentreforEuropeanResearchintoFamilyLaw(UCERF)/WODC,Utrecht/Den
Haag:2014.
54
KamerstukkenII,2015/16,27859nr.82
53
10
minderdanhetgenusvanbeidebegrippen.Inhetdagelijksspraakgebruikzaluiteraardwelsprake
kunnenzijnenblijvenvan«ouderschap».
Geletopdebestaandegebondenheidvandeoverheidaandegelijkebehandelings-ennondiscriminatienormvalteensignificanteverzwaringvandebestuurlijkelastendoorditinitiatiefniet
teverwachten.Weliswaarzullenmeerderepersonenzichdoordeexpliciteringgesteundvoelenom
eenoordeelvanhetCollegevoordeRechtenvandeMensofdecivielerechtertevragen,
tegelijkertijdzullengevallenvan(vermeende)discriminatieooktussenbenadeeldenen
normadressatenonderlingwordenopgelost,omdatdewetgevingderuimtevoorinterpretatie
vermindert.Voorzoveradditionelelastenvoorbedrijfsleven,non-profit-instellingenenparticulieren
zijnteverwachtenvloeiendezevoortuithetnadrukkelijkoogmerkvandewetgeverom
discriminatieopgrondvangeslachtinbredezinteverbieden.
6.
Consultatie
DeinitiatiefnemershebbenzichbijhetopstellenvanhetVoorstelvoorWetendeMemorievan
ToelichtinggebaseerdopdebriefvandeMinistervanBinnenlandseZakenenKoninkrijksrelatiesvan
23juni201655waarindecontourenvandewijzigingvandeAwgbzijnaangekondigd.Ookdebrief
vanhetCollegevoordeRechtenvandeMensaandevoorzittervandeVasteKamercommissievoor
BinnenlandseZakenvan20september2016heefteenbelangrijkerolgespeeldbijdegemaakte
afwegingen.Bijdeverdereuitwerkinghebbendeinitiatiefnemerszichgebaseerdoprapporten,
beschouwingenenaanbevelingenvaninternationalegouvernementeleorganisatiesalsdeVN,de
RaadvanEuropaendeEuropeseUnie.Ookzijn–opinformelebasis–demeestbetrokken
belangenorganisaties(TransgenderNetwerkNederland,NederlandsNetwerkIntersekse/DSD,COC
Nederland,ILGAEuropeenTransgenderEurope)geconsulteerd.Hunadviezenliggenmedeten
grondslagaandedoordeinitiatiefnemersgemaaktejuridischeenbeleidskeuzes.
II.
Artikelsgewijzetoelichting
ArtikelI
OnderdeelA(expliciteringdatondergeslachtmedewordtverstaangeslachtskenmerken,
genderidentiteitengenderexpressie)
Erzijnmeerderemogelijkhedenomvormtegevenaanhetverbodvandiscriminatievanpersonen
diezijngeborenmeteenlichaamdatbiologischgeziennietvoldoetaandenormatievedefinitievan
vrouwofman(interseksepersonen)enpersonendieeendiscrepantieervarentussenhunbeleving
ofexpressievangenderenhetgeslachtdathenbijdegeboortewerdtoegekend(transgender
personen).Bijdegemaaktekeuzeshebbendeinitiatiefnemersgekekennaardeduidelijkheidvande
normstelling,dewetssystematiekendepraktischehanteerbaarheidvandenormvoordiegenendie
hemmoetentoepassen.
55
KamerstukkenII2015/16,30420,nr.247
11
Deinitiatiefnemershebbengemeenddatderechtszekerheidendaarmeedekenbaarheidvande
normstellingendepraktischehanteerbaarheidhetbestwordtgedienddoorhettoevoegenvaneen
nieuwlidaanartikel1.Daardoorwordtduidelijkgemaaktdat–inlijnmetdehuidigejurisprudentie
–deinterpretatievanhetbegripgeslachtzichnietbeperkttoteenbinaireindelinginvrouwenen
mannen,maaralseencontinuümdienttewordenbeschouwd.Metdiekeuzewordtookhetrisico
opafbakeningsproblemengeminimaliseerd.
Hetwaremogelijkgeweestomgeslachtskenmerken,genderidentiteitengenderexpressieinartikel
1,lid1onderbencalsseparategrondentebenoemen.Voordezeoptieisnietgekozen,omdatzij
derechterenhetCollegevoorlastigeinterpretatieproblemenkanstellenenaanleidingkangeven
toteenongewenstrestrictieveuitlegvandegrondgeslachtalseenbinaireindelingvanmensenin
vrouwenenmannenopgrondvandominantebiologischekenmerken.Immers,veelpersonen
verzettenzichnujuisttegendezeindeling.Ditwetsvoorstelbeoogtteexpliciterendatvrouwenen
mannen,eneeniederdieophetman/vrouw-continuümeenplaatsinneemtdiezichnietofmoeilijk
laatvertaleninhetzijnvan‘vrouw’of‘man’indeklassiekeopvattingvandietermen,onderde
beschermingvandeAwgbvallen.
Ooktoevoegingaanhetbestaandetweedelidvanartikel1ligtnietvoordehand.Hetonderscheid
opgrondvangeslachtskenmerkenkanimmerszoweldirectalsindirectzijn(andersdanbij
zwangerschap,bevallingenmoederschap,waarbijaltijdsprakeisvandirectonderscheid).Dezelijn
vanredeneringwordtookgehanteerddoorhetCollegevoordeRechtenvandeMens.56
Deinitiatiefnemershebbenervoorgekozenzoweldetermgenderidentiteitalsdeterm
genderexpressieoptenemen,inlijnmetinternationaleaanbevelingenendekeuzevaneenaantal
andereEuropeselanden.Daarbijzijndeinitiatiefnemerszichervanbewustdatvoorgeenvande
overigediscriminatiegrondenhetuitenervanofde“zijnskenmerken”explicietbeschermdzijn:die
wordenbegrepenonderdediscriminatiegronden.Deinitiatiefnemersoverwegenechter,dat–in
tegenstellingtotdeoverigediscriminatiegronden–degenderexpressievaneenpersoonnietaltijd
congruenthoefttezijnmetdiensgenderidentiteit.Ditbetreftnietenkeltransgenderpersonenwier
uiterlijkeverschijningsvorm(nog)nietovereenkomtmethungenderidentiteit,maarook
bijvoorbeeldandrogynepersonen,agenderpersonen,genderqueerpersonen,genderfluidpersonen,
polygenderpersonen,transgenderistenencrossdressers.Voorhetopnemenvanzoweldeterm
genderidentiteitalsdetermgenderexpressiepleitookdathetinconcretezakensomslastigvaltte
ontwarrenofiemandnuwordtgediscrimineerdvanwegegenderidentiteitofgenderexpressie.Door
hetopnemenvanzowelgenderidentiteitalsgenderexpressiewillendeinitiatiefnemersduidelijk
makendatdeweteveneenseeniederdienietvoldoetaandestereotiepeideeënoverhoemannen
envrouweneruitzien,sprekenofzichgedragenexplicietbeschermttegenhetmakenvan
onderscheidvoortkomenduitdevooroordelen,deuitsluitingendevormenvandiscriminatie
waarmeezijwordengeconfronteerd.Daarbijkangedachtwordenaanpersonendiezichzowelman
alsvrouwvoelen;ertusseninofwisselenvangevoel;aanpersonendiezichnietmeteen
genderidentiteitidentificeren;ofpersonendiezichnietgebondenvoelenaandebinairegeslachten
engeslachtsrollen.
56
BriefaandevoorzittervandeVasteCommissievoorBinnenlandseZakenvan20september2016,kenmerk
2016/0125/AvD/KB/RG.
12
Lid2zalwordenhernummerdtotlid3,omdatzwangerschap,bevallingenmoederschapalleen
onderdirectediscriminatieopgrondvangeslachtvallen,terwijldatvoorgeslachtskenmerken,
genderidentiteitengenderexpressiegeldtbijzoweldirectealsindirectediscriminatieopgrondvan
geslacht.Dezelaatstebepalingkandusalsmeervergaandwordenbeschouwddanhetgeeninlid2
(oud)staatvermeld.
OnderdelenBenC(binaireindelingvangeslacht)
DeinitiatiefnemersvolgenhetfluïdegeslachtbegripdatwordtgehanteerddoorhetCollegevoorde
RechtenvandeMens.Ookwanneeriemandsgenderidentiteitinhetgedingisdiebuitende
binariteitvanvrouwenmanvalt,kaneenberoepopdegelijkebehandelingswetgevingworden
gedaan.57Hetwetsvoorstelexpliciteertdatgeslachtbrederdienttewordengeïnterpreteerddande
binaireindelingvanmenseninvrouwenenmannenenbevatenkeleaanpassingendiedeAwgbin
lijnbrengenmetdatuitgangspunt.
Ineersteinstantiebetrefthetartikel2,tweedelidonderdeelb(oud),waarinzwangerschapen
moederschapwordengekoppeldaanhetzijnvanvrouw.NumetdeWijzigingvanBoek1vanhet
BurgerlijkWetboekendeWetgemeentelijkebasisadministratiepersoonsgegevensinverbandmet
hetwijzigenvandevoorwaardenvoorendebevoegdheidterzakevanwijzigingvandevermelding
vanhetgeslachtindeaktevangeboorte58deabsoluteeisvanonvruchtbaarheidinartikel1:28cBW
(oud)isgeschrapt,zalhetmogelijkzijndateenpersoondiebijdegeboortealsvrouwis
geregistreerd,dochinmiddelsalsmanwordterkend,eenkindbaart.IndeMemorievanToelichting
bijditwetsvoorstelisbeargumenteerddateenalsmangeregistreerdpersoondieeenkindbaartals
moedervanhetkindalsbedoeldinartikel1:198BWwordtaangemerkt.Eenpersoondiejuridisch
manisenbevallenisvaneenkindzaldusalsdemoedervanhetkindgelden.Hetligtdaaromvoor
dehandookindeAwgbeenonderscheidaantebrengentussendebeschermingvandevrouwende
bescherminginverbandmetzwangerschapenmoederschap.Daaraanwordtinhetonderliggende
wetsvoorstelinvullinggegeven.
Inartikel7,tweedelid(oud)wordtgesprokenover“leerlingenvanbeidegeslachten”.Ookdeze
typeringisnietconsistentmethetuitgangspuntvaneenfluïdegeslachtbegrip.Voorgesteldwordt
dezepassagetewijzigenin“alleleerlingen,ongeachthungeslacht,”.Ditgeeftookruimteaan
leerlingendiezichzelfnietbeschouwenals(louter)vrouwofman.
ArtikelII
DezewettreedtinwerkingopeenbijKoninklijkBesluittebepalentijdstip.Daarmeevoldoetde
inwerkingtredingsbepalinginallegevallenaandeWetraadgevendreferendum.
57
CollegevoordeRechtenvandeMens1juli2014,oordeel2014–78.Ditoordeelbetrofoverigenseenklacht
vaneenpersoonmeteenintersekse-conditie.Dezelfdelijnisechterdaarnaherhaaldineenoordeelovereen
klachtvaneentransgenderpersoon,oordeel2015–58.
58
Stb.2014,1.
13
ArtikelIII
Hoewelditeenwijzigingswetbetreftisertochvoorgekozendezeweteenciteertiteltegeven.In
verbandmetdeverschillendeafzonderlijkewijzigingendiedeAwgbindeafgelopenjarenheeft
ondergaanennogzalondergaan,verdienthetaanbevelingelkewijzigingsweteeneenvoudige
citeertiteltegevenzodatindeparlementairestukkengeenonduidelijkheidkanbestaanoverde
verwijzingnaareenvandewijzigingswetten.
Bergkamp
Yücel
VanTongeren
14