Samenvatting informatiebijeenkomst Schmallenbergvirus. Op 6

Samenvatting informatiebijeenkomst Schmallenbergvirus.
Op 6 december werd er bekend gemaakt dat er op een bedrijf nabij Zwolle diverse misvormde / levenloze lammeren
werden geboren. Al gauw werd bekend gemaakt dat dit bedrijf was getroffen door een nieuw virus: het
Schmallenbergvirus. Na deze bekendmaking bleek dit bedrijf niet de enige te zijn met deze typische verschijnselen. Vele
schapenhouders hadden met dezelfde problemen te maken als de eerder genoemde veehouder. In de daaropvolgende
week nam het aantal meldingen dan ook explosief toe. Gezien de onbekendheid, en de verspreiding van dit virus heeft de
VWA sinds 20 december 2011 meldplicht ingesteld om beter inzicht te krijgen in het verloop van de ziekte. Naar nu blijkt
slaat het virus ook toe onder geitenlammeren en kalveren. Kortom, en zorgelijke situatie voor de herkauwer-sectoren.
Nu 7 weken later organiseerde LTO Nederland in samenwerking met de GD een viertal informatiebijeenkomsten voor
ongeruste veehouders, die momenteel leven tussen ‘hoop en vrees’. De aftrap van de bijeenkomsten werd gegeven in het
Abe Lenstra Stadion in Heerenveen. Veehouders uit Friesland en omstreken kwamen massaal naar Heerenveen om zich te
laten informeren over de stand van zaken, maar met name ook om vragen te stellen en ervaringen met elkaar te delen.
Algemene situatieschets
Allereerst de situatieschets van het Schmallenbergvirus in het algemeen. Er zijn op dit moment zo’n 260 meldingen binnen
gekomen bij de VWA. Er zijn 114 meldingen van rundveebedrijven, 129 bij schapenbedrijven en 11 meldingen van
geitenbedrijven. In Engeland is het virus inmiddels ook aangetoond op 4 (rundvee)bedrijven meldt van dhr. Van de Wering
namens de GD.
Virus
Het Schmallenbergvirus is een nieuw virus, dat inmiddels in diverse Europese landen is aangetoond. Echter wordt nog in het
duister getast hoe het virus zich heeft kunnen ontwikkelen. Er wordt gedacht aan een recombinatie van verschillende
virussen, echter is er op dit moment nog veel onduidelijkheid erover. Het virus heeft veel overeenkomsten met het
Acabana-virus dat in landen als Afrika, Australië, Japan en Israël voorkomt en dezelfde symptomen geeft bij herkauwers.
Aan dit virus wordt veel informatie ontleent, gezien overdraagbaarheid en symptomen tussen deze virussen sterke
gelijkenissen vertonen.
Het virus kan aangetoond worden door middels bloedonderzoek (PCR-testen) in de acute periode van de besmetting. Na
drie weken is virus uit het lichaam verdwenen. Het virus is dus alleen in acute fase aantoonbaar. Gezien het feit dat het
virus maar kortdurend aanwezig is en er vrijwel niets aan de dieren is te merken is het lastig om te bepalen wanneer het
virus op z’n actiefst is.
Men verondersteld dat het virus wordt overgedragen door knutten en insecten. Desalniettemin is het virus op dit moment
nog niet aangetoond buiten de dieren en insecten. Kortom, het is een aanname, die op dit moment nog niet bevestigd is
stelt Wim van der Poel namens het CVI.
Belangrijk is om te weten dat er tot nu toe geen verband is tussen dit virus met andere ziekten als Q-koorts en blauwtong.
Een mutatie tussen deze virussen is niet aangetoond en dus onwaarschijnlijk.
Schmallenbergvirus bij Runderen
Op het moment van schrijven zijn er in Nederland, te noemen in de provincies Drenthe en Flevoland twee kalfjes
aangetoond met het Schmallenbergvirus. Ook in de omringende landen zijn kalfjes aangetoond met het
Schmallenbergvirus. In zowel België is het virus aangetoond bij een kalfje. Eveneens is ook het virus ook ontdekt bij één
kalfje in Duitsland. Het Schmallenbergvirus geeft bij kalfjes een aantal duidelijk zichtbare symptomen verteld dhr. Van
Wering namens de GD. De meest voorkomende symptomen van het virus bij runderen zijn:



Slecht ontwikkelde kaak
Verkromde voorbenen
Verkromde kop
Doordat gedurende de ontwikkeling een infectie optreedt in de hersenen, ontstaat er vochtophoping op de plek van de
‘grote hersenen’. Daardoor wordt ontwikkeling van hersenen ernstig verstoord. In veel gevallen worden lammeren
waargenomen die geen hersenen hebben. Op de plek waar hersenen horen te zitten is enkel een holte zichtbaar die gevuld
is met vocht. Ook de kleine hersenen ontbreken in veel gevallen of zijn slecht ontwikkeld. Doordat de hersenen
onvoldoende ontwikkeld, hetzij helemaal niet eens aanwezig zijn worden spieren in het lichaam niet geprikkeld. Spieren
sterven af en er ontstaat verbindweefseling wat tot verkromming en misvormingen leidt.
Het virus heeft naar alle waarschijnlijkheid toegeslagen tussen de 90e -180e dag van de dracht. In dit stadium worden de
meeste misvormingen aangetroffen. Indien een besmetting na 180 dagen plaats heeft gevonden worden niet zozeer zware
misvormingen gezien, maar wel hersenafwijkingen, doordat er een hersenontsteking is opgetreden. Kalfjes vertonen dan
nerveuze verschijnselen.
Schmallenbergvirus bij kleine herkauwers
Het Schmallenbergvirus slaat met name toe bij de schapen en geeft afwisselende schade per bedrijf. Verondersteld wordt
dat moederdieren met het virus besmet zijn tussen de 25 en 50e dag van de dracht, omdat er tussen deze periode de
meeste misvormingen worden aangetroffen, concludeert kleine herkauwerexpert dhr. Vellema namens de GD.
De meeste meldingen van het Schmallenbergvirus komen binnen van afwijkende lammeren, van lichte hersenafwijkingen
tot zwaar misvormde levenloze lammeren. Sommige lammeren komen ogenschijnlijk gezond en levend ter wereld, maar
blijken toch hersenafwijkingen te vertonen (vocht in hersenen), doordat lammeren niet weten hoe ze moeten drinken of
gaan gestrekt liggen (onnatuurlijke houding) Wanneer een lammetje met misvormde poten ter wereld komt zijn deze in
veel gevallen niet helder (omdat misvormingen vanuit hersenen zijn ontstaan) Zwaar misvormde lammeren die nog levend
zijn na de geboorte zijn in feite niet levensvatbaar en kunnen het beste geëuthanaseerd worden.
Overige klinische symptomen bij lammeren zijn:




Typische verkrommingen aan nek, poten, kaak en kop
In gestrekte houding gaan liggen
Naar voren gericht borstbeen
Onvoldoende bespiering rondom borstkas
Klinische symptomen worden bij het moederdier vrijwel niet gezien, op een grote buikomvang na. Vaak houden dieren met
afwijkende lammeren teveel vocht vast wat leidt tot een grotere buikomvang (t.o.v. aantal lammeren) Opvallend is ook dat
lammeren geheel voldragen worden en geen verwerping plaats vind.
Bijkomend probleem is wel dat niet goed zichtbaar is of schaap moet lammeren. Geboorteproces wordt door misvormingen
vertraagd. Volgens een getroffen veehouder is aan het schaap niet te zien of het moet lammeren: niet aan het uier, niet aan
vruchtwater, niet aan een onrustige houding. Schaap maakt geen aanstalten, omdat (levenloze & misvormde) lammeren
niet meewerken. Dit geeft risico’s voor het moederdier en veel schapenhouders zijn volgens deze veehouder dan ook niet
bekend met dit probleem. Het is dan ook goed om schapen goed te observeren. Indien de situatie niet vertrouwd wordt is
het raadzaam een dierenarts in te schakelen.
Ook is het opmerkelijk dat een drager van een drieling, twee gezonde lammeren en één misvormd lam ter wereld kan
brengen. Op dit moment is op deze vraag nog geen antwoord gevonden. Het kan zijn dat gezonde lammeren in de
baarmoeder anders van bloed worden voorzien of een andere ligging hebben in de baarmoeder. Nogmaals dit zou een
mogelijkheid kunnen zijn, maar wordt niet bevestigd. Nader onderzoek zal hier uitsluitsel over kunnen geven. Tevens kan er
niet direct van uitgegaan worden dat er immuniteit is van de gezonde lammeren die geboren zijn uit een moeder met ook
een misvormd lam, dit hangt er sterk vanaf in welke mate de lammeren zijn blootgesteld aan een besmetting en de
vatbaarheid daarvoor.
Onzekerheid virus
Op veel bedrijven moet de lammerij of het afkalven nog beginnen, het is dan ook afwachten hoe het verloop van de schade
van het virus zal zijn voor de maanden die nog moeten komen. In het gunstige geval dooft het aantal gevallen eind januari
uit, ervan uitgaande dat dat er na augustus/september geen verspreiding van het virus meer is geweest. In het slechtste
geval loopt de periode van aantal gevallen nog veel langer door. Voorzitter Nico Verduin, namens LTO benoemde vatte nog
even kort de huidige situatie samen. Verduin: “De grip en onbekendheid op het virus is er nu allerminst, dus het is gewoon
een kwestie van fingers crossed en hopen op een goede afloop.”
Zoals het nu blijkt zijn moederdieren die de besmetting hebben doorgemaakt voor langere tijd immuun tegen het virus.
Onbekendheid is er nog over de lengte van de immuniteit. Ook is onbekend hoe de verspreiding in 2012 zal zijn. Het
ontwikkelen van een vaccin kan nog zeker 1 ½– 2 jaar duren. Dus bestrijding via deze weg is voor het nieuwe dek-seizoen
niet mogelijk.
Met de kennis van nu is de beste bestrijding:




Weren van insecten in (maart-november) middels bestrijdingsmiddelen of ophokken
Behandeling van virus op geen enkele andere manier mogelijk.
Uitstellen van de dekperiode (vanaf oktober)
Ophokken van schapen in zomer (is effectieve maatregel om verspreiding te beperken)
Wat te doen bij verdenking Schmallenbergvirus?
Ten eerste is het goed om te melden dat er momenteel geen behandeling beschikbaar is voor dit virus. Bij verdenking, aan
de hand van symptomen is melden verplicht. De melding kunt u indienen via de VWA. Eén melding is voldoende. In dat
geval zullen er vijf levenloze misvormde lammeren worden getest op het virus (indien die er zijn) De veehouder ontvangt
bij een bedrijfsbezoek meer informatie over de gang van zaken rondom het testen en melden van dieren.
Gezien het Schmallenbergvirus een bedrijfsgebonden ziekte is valt de schade onder bedrijfsrisico. Tot op heden worden de
onderzoeken betaald door het ministerie van EL&I, echter doodgeboorten, keizersneden en dierenartskosten zijn
vooralsnog voor rekening van de veehouder.