Hoofdstuk 3 Van grote Alliantie naar Koude Oorlog

Hoofdstuk 3 Van grote Alliantie naar Koude Oorlog.
§ 1 De Tweede Wereldoorlog
Begin Tweede Wereldoorlog: 1 september 1939. De Duitse troepen trokken Polen binnen. Engeland
en Frankrijk verklaarden Duitsland op 3 september de oorlog, ze gingen echter niet tot actie over.
Rusland viel op 16 september Polen vanuit het oosten binnen.
In het voorjaar van 1940 ging Hitler verder met zijn strijd. Hij viel Denemarken, Noorwegen, België en
Nederland binnen. Om deze landen snel tot overgave te dwingen, voerde Duitsland veel
bombardementen uit. Rotterdam werd zo op 14 mei 1940 zwaar getroffen. Ongeveer 800 mensen
stierven.
In de tweede helft van mei 1940 viel Duitsland met zwaar geschut Frankrijk binnen. In juni 1940 gaf
Frankrijk zich over.
Nu stond Engeland er alleen voor, maar Winston Churchill, de Engelse premier was niet van plan op
te geven. Engeland hield het ondanks zware luchtaanvallen een jaar lang in z’n eentje vol.
In 1941 kreeg Engeland er twee bondgenoten bij: Rusland en Amerika. Rusland werd in juni 1941
aangevallen door Duitsland. En Japan, Duitse bondgenoot, voerde op 7 december 1941 een aanval
uit op de Amerikaanse vlootbasis Pearl Harbor, zo werden de Amerikanen ook bij de oorlog betrokken.
Amerika + Engeland + Rusland = Grote Alliantie
Vanaf eind 1942 begon de Grote Alliantie gebied te winnen.
- In Noord - Afrika werden de Duitsers en Italianen verslagen bij El Alamein
- In de Sovjetunie liep de strijd om Stalingrad uit op een Duitse nederlaag
- In juli 1943 voerde de geallieerde een succesvolle invasie op Sicilië uit.
Redenen voor uiteindelijke overwinning op Duitsland:
- De Amerikaanse economische kracht
- De technische uitvindingen van de geallieerden op het gebied van decodering en communicatie
- De onophoudelijk toestroom van nieuwe Russische soldaten
Op 7 mei 1945 gaf Duitsland zich over.
Japan bleef echter doorvechten. Eind 1942 beheerst Japan veel gebieden in Azië. In de jaren daarna
werd Japan door het Amerikaanse leger steeds verder teruggedrongen. In augustus 1945 kwam
Amerika met de atoombom, deze verwoestte de Japanse steden Nagasaki en Hiroshima, Japan gaf
zich over.
In de Tweede Wereldoorlog zijn ongeveer 6 miljoen Joden in concentratie kampen omgebracht.
Toen de Duitsers Nederland binnendrongen was er weinig verzet, iedereen dacht hoe netter zich
zouden gedragen des te sneller ze het normale leven terug zouden krijgen. De Duitsers gedroegen
zich op het begin ook netjes, maar na verloop van tijd werden ze steeds gemener.
- De persvrijheid werd afgeschaft
- Politieke partijen werden verboden
- Artsen en kunstenaars moesten zich aansluiten bij nazi-organisaties
- Steeds meer mensen werden gedwongen om in Duitsland te gaan werken
Vooral dit laatste punt leidde tot groei van de georganiseerde verzetsbeweging. De Duitsers brachten
duizenden verzetslieden om het leven. De verzetsbeweging bleef in verhouding klein, het deel dat de
Duitsers steunden was veel groter. In september 1944 werd de toevoer van voedsel bijna helemaal
stilgelegd, als antwoord op een spoorwegstaking. 20 000 Nederlanders kwamen in deze winter om.
§ 2 De gewapende vrede
Tijdens WO2 waren de Amerikanen en Russen soort van vriendjes met elkaar, maar na de oorlog
kwamen de ideologische verschillen weer naar boven. De Russen waren nog steeds fel tegen het
kapitalisme, en ze waren bang dat het Westen uitwas op de vernietiging van de communistische staat.
Tijdens WO2 wilde Stalin een tweede front tegen Duitsland, om zo de strijd van de Russen aan het
oostfront te verlichten. Stalin dacht dat de geallieerden expres niet deden wat hij wou, omdat zij
zouden hopen dat de communisten en de fascisten elkaar zouden afmaken aan het oostfront.
De geallieerden op hun beurt beschouwden het communisme als een gevaarlijke totalitaire ideologie.
De Westerse landen waren bang dat Rusland op hun beurt van de oorlog gebruik wilde maken om zijn
invloed op Oost-Europa te versterken.
Na de oorlog werden Duitsland en de stad Berlijn in vieren gedeeld en bezet door Engeland, Amerika,
Frankrijk en de Sovjetunie. De Russen wilden in hun deel het communisme invoeren, maar de
Westerse landen wilden Duitsland op een kapitalistische wijze opbouwen. Het Westelijke en Oostelijke
deel van Duitsland ontwikkelde zich apart: de Bondsrepubliek Duitsland en de Duitse Democratische
Republiek. In 1961 bouwde de Sovjetunie om zijn deel van Berlijn een muur. Hierdoor waren oost en
west Berlijn helemaal gescheiden.
De Sovjetunie had de grip op Oost-Europa verstevigd. Overal waren communistische regeringen aan
de macht. West-Europa, Amerika en Canada gingen daarom nauwer samenwerken. Ze sloten in 1949
een militaire alliantie: de NATO. Als reactie daarop sloot de Sovjetunie met de Oost-Europese landen
het militaire verdrag: het Warschaupact. De vijandige verhouding tussen de twee supermachten werd
al gauw de Koude Oorlog genoemd. Langzamerhand werd heel de wereld erbij betrokken. Beide
blokken gingen zich allebei steeds zwaarder bewapenen. In 1949 hadden de Russen ook een
atoombom. Iedereen dacht aan een kernoorlog die nu kon ontstaan, daarom werden openlijke militaire
confrontaties vermeden.
Toch waren er wel militaire conflicten waarbij de spanning hoog opliep:
- In 1950 in Zuidoost-Azië toen Noord-Korea (bij de russen) Zuid-Korea binnenviel. Amerika
stuurden troepen om de Noord-Koreanen terug te dringen. Daarop kreeg Noord-Korea steun van
de Sovjetunie en het communistische China. Pas in 1953 werd een wapenstilstand gesloten.
- Het gevaarlijkste moment in de Koude Oorlog vond plaats in 1962, toen bleek dat de Russen
bezig waren om op Cuba kernraketten te installeren. President Kennedy beval dat er onmiddellijk
een blokkade rondom Cuba moest worden aangelegd, zodat Russische schepen het eiland niet
meer zouden kunnen bereiken. De Russische president Chroesjtsjov gaf toe en de crisis werd
bezworen.
Dit was nog niet het einde van de Koude Oorlog.
Door de Koude oorlog konden de Verenigde Naties niet meer zo goed functioneren. Deze hadden als
doel de vrede te bevorderen. Bijna alle landen werden hier lid van in 1945. Om in geval van conflict
snel te kunnen reageren werd de veiligheidsraad ingesteld, met als vaste leden de VS, Sovjetunie,
Engeland, Frankrijk en China. Zij hadden ook vetorecht. Hierdoor werden vaak besluiten geblokkeerd
omdat de VS en de Sovjetunie steeds tegen elkaar waren.
§ 3 Het communistische blok
Door WO2 was in Amerika een sterke stimulans aan de oorlogsindustrie teweeggebracht, waardoor
de economie tot bloei was gekomen. In de Sovjetunie was het een puinzooitje na WO2, veel mensen
arm en dakloos, en de boeren rouwden om het verlies van hun paarden en varkens. De Sovjetunie
eiste van de Oost-Europese landen herstelbetalingen, dit kwam neer op regelrechte plunderingen, van
de toch al zeer arme landen. Alle industrieën in die landen werden overgebracht naar Rusland.
Nadat rond 1948 het communisme in de Oost-Europese landen was geïnstalleerd, kwam het politieke
en culturele leven onder streng toezicht van Moskou te staan. De vrijheid werd enorm ingeperkt.
Mensen met een andere mening werden naar strafkampen of psychiatrische inrichtingen gestuurd.
Om een modern militair apparaat op te bouwen kreeg de zware industrie alle aandacht. De bevolking
leefde uiterst sober. Toch was Stalin onder grote delen van de bevolking heel populair. Door het
regime werd hij verheerlijkt en voorgesteld als vader van het volk, als held en vriend van iedereen.
In 1953 stierf Stalin. In 1956 vond daardoor een opzienbarende gebeurtenis plaatst, Chroesjtsjov, de
nieuwe leider, leverde kritiek op Stalin. In de periode van ‘destalinisatie’ die volgde werd de knellende
greep van de staat losser. In 1986 wilde Hongarije zich echter losmaken uit het Oostblok, maar de
opstandelingen werden hardhandig neergeslagen.
Niet alle communistische landen stonden onder controle van Moskou. Joegoslavië bijvoorbeeld, was
onafhankelijk en gaf onder Tito een eigen invulling aan het communisme. Ook China weigerde zich te
onderwerpen aan Rusland. China was in 1949 communistische geworden. De Chinese Volksrepubliek
werd bestuurd door de Chinese Communistische partij onder leiding van Mao Zedong. Net als Stalin
werd Mavo vereerd als een god. Net als Stalin was hij ook meedogenloos. Tijdens zijn bewind werden
miljoenen Chinezen de dood ingedreven. Mao’s Grote Sprong Voorwaarts, een economisch
ontwikkelingsprogramma dat in 1958 werd afgekondigd liep uit op een mislukking. Misoogsten en
hongersnoden waren het gevolg. Ondanks de gemeenschappelijke ideologie verliep de relatie tussen
China en Rusland vaak stroef. In 1960 kwam het zelf tot een breuk tussen beide landen.
§ 4 De wederopbouw onder Amerikaanse invloed.
Dit verhaal kennen we hoop ik wel. West-Europa was verwoest door WO2. Alles was helemaal kapot,
we konden niet meer op eigen kracht de economie herstellen. Amerika bood hulp in 1947: het
Marshall plan. Tussen 1948 en 1951 werd er bijna 12 miljard dollar naar West-Europa gestuurd. Het
Marshallplan was niet alleen bedoeld om West-Europa weer op te bouwen, maar ook om te
voorkomen dat de communisten in West-Europa de macht zouden grijpen. De Sovjetunie verbood
Oost-Europa Marshallhulp aan te nemen.
In ruil voor de Marshallhulp moest Europa economisch wel samen gaan werken. Daardoor zou de
wederopbouw sneller gaan en de kans op communisme kleiner worden. Ook veel politici vonden dat
Europa meer samen moest gaan werken. Zij waren namelijk dan mening dat nationalisme een van de
belangrijkste oorzaken was voor het ontstaan van de afgelopen oorlog. In 1951 werd daarom de
Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGSK) opgericht. Dit was omdat kolen en staal de
basis voor de oorlogsindustrie vormden, en daardoor kregen ze er meer zeggenschap over. Uit de
EKSG ontstond in 1957 de Europese Economische Gemeenschap van de 6 landen: de
Bondsrepubliek Duitsland, Frankrijk, Italië, Nederland België en Luxemburg. De economische
samenwerking was zeer succesvol, maar de pogingen tot politieke samenwerking leverden weinig op.
Na WO1 werd Duitsland niet economische geholpen. Na WO2 was dit echter wel het geval. Amerika
begreep dat herstel van Europa alleen mogelijk was als Duitsland ook herstelde. Een groot deel van
de Marshallhulp was dan ook bestemd voor het Duitse industriegebied.
Ook Japan kreeg economische steun en werd na z’n wederopbouw bezet door de Amerikanen. Japan
beleefde een periode van grote bloei en werd een welvarend land. Japan was voor Amerika ook
belangrijk als basis om van uit daar het communisme in Azië te bestrijden.
§ 5 De Westerse samenleving.
Coca Cola werd wereldwijd het symbool van de ‘American way of life’. Kenmerkend aan de
Amerikaanse stijl was de overvloed aan consumptiemiddelen. Na de oorlog kregen de VS een
ongekende grote welvarendheid. Iedereen kon zoveel kopen wat hij of zij wou. Het enige wat er nog
aan ontbrak was gelijkheid tussen blanken en zwarten. De zwarten in de bevolking werden namelijk
achtergesteld op de rest. In 1954 werd bepaald dat zwarten en blanken naar dezelfde scholen
mochten. In 1957 moest het leger er echter nog aan te pas komen om dit daadwerkelijk te laten
gebeuren.
Begin jaren 50 deed zich het verschijnsel: de jacht op communisme voor. Onder leiding van senator
McCarthy gingen de mensen fel de strijd tegen het communisme aan. Talloze mensen die niets met
het communisme te maken hadden werden slachtoffer van McCarthy’s vervolgingen.
In Europa nam het anticommunisme nooit zulke extreme vormen aan. In het begin bestond er zelfs
nog sympathie tegenover het communisme, dit omdat de Sovjetunie aan de goede kant had gestaan
in de oorlog. Vlak na 1945 konden de communistische partijen daardoor flink groeien.
Europa werd ook steeds welvarender -> de verzorgingsstaat werd opgebouwd. In Nederland werden
verschillende wetten ingesteld:
- Werkeloosheidswet (WW)
- Algemene Ouderdomswet (AOW)
- Algemene Weduwen- en Wezenverzekering (AWW)
De sociale voorzieningen waren niet overal hetzelfde maar hadden wel hetzelfde doel -> beschermen
van de sociaal zwakken in de maatschappij
§ 6 De ondergang van de koloniale rijken.
Na WO2 werden alle koloniale rijken weggedaan.
De oorzaken van de snelle aftocht van de koloniale rijken:
- Het sterke nationalisme dat in de koloniën heerste
- De VS en de Sovjetunie keurden het kolonialisme af
- De verdeeldheid binnen de Europese landen leidde ook tot dekolonisatie. Steeds meer mensen
waren tegen het overheersen van een ander volk
Het dekolonisatieproces kwam in twee golven. Na WO2 kregen de koloniën rond Azië hun vrijheid. In
de jaren 60 rolde de golf over Afrika. Sommige koloniën moesten vechten voor hun vrijheid, andere
werden gewoon losgelaten. Well that’s about it, lees alleen nog even het stukje over het MiddenOosten door op blz. 29, en bekijk het plaatje in de rechterbovenhoek. Succes allemaal! : ))