SOCIALE TOERUSTING IN VERGELIJKEND PERSPECTIEF

SOCIALE TOERUSTING IN
VERGELIJKEND PERSPECTIEF
ANTON HEMERIJCK, VRIJE UNIVERSITEIT
AMSTERDAM/LONDON SCHOOL OF
ECONOMICS (LSE)
NEDERLANDSE ARBEIDSMARKTDAG 2015
DEN HAAG, 8 OKTOBER
OUTLINE 1. Nieuwe verhoudingen voorbij de crisis?
2. Sociaal investeren: stocks, flows and buffers over de levensloop
3. Vergelijkende analyse in vogelvlucht
1. De naschokken van de Eurocrisis
2. Een toerustingspact
2
Faculteit der Sociale Wetenschappen
1. ECONOMISCHE CRISES EN REGIMEVERANDERING
Grote Depressie (financiële crisis)
Stabiliteit Gezocht – “ingebed liberalisme” 50/60
Sociale bescherming als stabilisator (bij geboortegolf)
Grote Stagflatie (reële crisis)
Flexibiliteit Gezocht – “institutionele liberalisering”
80/90 door versobering/deregulering/privatisering/
verzelfstandiging (laatste babyboomers arbeidsmarkt)
Grote Recessie (financiële crisis)
Weerbaarheid Gezocht – t.b.v. duurzaam hoge
arbeidsparticipatie vanwege vergrijzing
3
Faculteit der Sociale Wetenschappen
GOED NIEUWS EN KANTTEKENINGEN
We leven langer
We zijn rijker
We gaan langer naar school
We werken met z’n allen meer
We geven meer uit aan sociaal beleid en zorg
De verzorgingsstaat bleef overeind en kan zich aanpassen
Divergentie tussen werkarme en werkrijke gezinnen
Dualisering arbeidsmarkt
Systeem niet duurzaam (autonome kostensdruk, geen
aandacht meer voor sociaal beleid als “productieve factor”)
Fatsoenlijke arbeid veel te smal beleidspoor
4
Faculteit der Sociale Wetenschappen
WHY WE NEED A NEW WELFARE STATE (ESPING-ANDERSEN,
GALLIE, HEMERIJCK & MYLES, 2002)
Aantal burgers ondersteund
Consumptie per door verzorgingsstaat
client verzorgingsstaat
‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐ X ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐
Aantal werknemers
Gemiddelde productiviteit
(uren)
werknemer
Dominante focus op ‘teller’ kant van vergelijking (verdeling).
Lange‐termijn weerbaarheid hangt in belangrijke mate af van de bijdrage van sociaal beleid aan de (dynamische) ‘noemer’ kant
van de verzorgingsstaat kosten‐baten analyse over de levensloop.
5
Faculteit der Sociale Wetenschappen
THE USES OF SOCIAL INVESTMENT (2016) BELEIDSANALYSE VAN TOERUSTING
Sociale risico’s over levensloop en arbeidsmarkt minder voorspelbaar en minder verzekerbaar in strict actuariele zin
1. Verhogen kwaliteit/kwantiteit human capital ‘stock’ van jong
naar oud (opbrengst cumulatief)
2. Vergemakkelijken van de ‘flow’ van arbeidsmarkttransities ivm
nieuwe levenslopen en werk‐gezin balans
3. Versterken minimum‐inkomensbescherming als sociale
(inkomens‐)bescherming en economische stabilisatie ‘buffers’ gedurende risicovolle transities (micro en macro)
4. ‘Devil in detail’ van dynamische “institutionele
complementariteiten”
6
Faculteit der Sociale Wetenschappen
OVERLAP IN FUNCTIES
• ECEC (early childhood education and care) stock
bevordert arbeidsmarkt flow van ouders (moeders)
• Werkloosheidsverzekerings-buffer beschermt (eerdere)
investeringen in human capital stock en bevordert
optimale flow
• Een flexibele arbeidsmarkt flow (met goede regulering
van deeltijdwerk, verlof en minimuminkomen) bevordert
hoge arbeidsparticipatie, gelijke beloning en
tweeverdiener inkomens-buffers
• Adequaat sociaal minimum buffer basis-voorwaarde
school stock prestaties kinderen
7
Faculteit der Sociale Wetenschappen
21ST CENTURY SOCIAL INVESTMENT
LIFE COURSE MULTIPLIER
Early childhood
education and care
Poverty protection and
prevention
Educational attainment
Exit age
Employment
Dual earnership,
worklife balance and
fertility
8
Faculteit der Sociale Wetenschappen
3. CHANGING WELFARE STATES (2013): VERGELIJKENDE
ANALYSE
ECEC
100
80
60
People at risk of poverty
Educational attainment
40
20
0
‐20
Exit age
Employment rate
Gender gap
target
9
DK (GDP p.c.: 43318.5)
SL (GDP p.c.: 28492)
IT (GDP p.c: 35494.4)
Faculteit der Sociale Wetenschappen
NEDERLAND IN DE TIJD
Some figures:
 PISA score 519 ‐ higher than the OECD average of 497
 Higher life expectancy 81 yrs (80 OECD average)
Education
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Poverty
Exit age
Employment
Gender gap
LLL
target
NL 2012 GDP pc: 46061,99
NL 1996 GDP pc: 23988
Source: Eurostat
10
Faculteit der Sociale Wetenschappen
WERKGELEGENHEID EN UITGAVEN TOERUSTING 2011
80
NL
75
DE
AT
UK
70
Employment rate
SE
CZ EE
LUSL
PT
65
DK
FI
FR
BE
SK PL
60
IT
HU
GR
ES
IE
55
50
0
5
10
15
20
Capacitating social spending
11
Faculteit der Sociale Wetenschappen
WERKGELENHEID EN ACTIEF ARBEIDSMARKTBELEID
(UITGAVEN IN BBP 2011)
80
75
NL
Employment rate
DE
AT
70
SE
UK
CZ
65
EE
SL
DK
FI
LU
PT
FR
BE
SK
60
GR
55
PL
IE
IT
HU
ES
0,5
1
50
0
1,5
2
2,5
ALMP
12
Faculteit der Sociale Wetenschappen
PARTICIPATIE LEVENLANG LEREN EN UITTREDINGSLEEFTIJD ‐ 2009
35
DK
30
Lifelong Learning % 25
SE
FI
UK
20
NL
15
DE
10
IT
5
SK
MT
ES
CZ
FR
HU
CR
EE
CY
GR
0
58
59
60
61
62
63
64
65
Exit age
13
Faculteit der Sociale Wetenschappen
ARBEIDSPARTICIPATIE OUDEREN
Older workers' employment rate
80
Spain
70
Sweden
Italy
60
France
Germany
50
Netherlands
United Kingdom
40
Poland
Czech Republic
30
20
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
14
Faculteit der Sociale Wetenschappen
ARBEIDSPARTICIPATIE VROUWEN
Women employment rate 80
75
70
65
60
55
50
45
40
35
1999
15
Netherlands
Denmark
2000
2001
2002
2003
Germany
United
2004 Kingdom
2005
2006
Spain
Republic
2007Czech
2008
2009
2010
Italy
Poland 2012
2011
2013
Sweden
Austria
Faculteit der Sociale Wetenschappen
ARBEIDSPARTICIPATIE VROUWEN EN VRUCHTBAARHEID
2,4
2,2
IE
FR
Fertility rate 2011
2
UK
SE
FI
BE
DK
1,8
NL
EE
1,6
SI
LU
SK
GR
ES
1,4
AT
CZ
IT
DE
PT
PL
HU
1,2
1
40
45
50
55
60
65
70
75
Women employment rate (av 2011‐2013)
16
Faculteit der Sociale Wetenschappen
ARMOEDEN EN TOERUSTING ‐ 2011
0,16
GR
ES
0,14
IT PT
EE
0,12
0,1
Poverty rate
SL
PL
DE
SK
UK
IE
AT
LU
SE
FR
FI
0,08
DK
CZ
0,06
0,04
0,02
0
0,05
2,05
4,05
6,05
8,05
10,05
12,05
14,05
16,05
18,05
20,05
Capacitating social spending
17
Faculteit der Sociale Wetenschappen
SOCIAAL INVESTEREN TEN TIJDE VAN DE CRISIS
20
DK
18
SE
16
FI
14
12
2011
NL
IE UK FR BE
SL ES
DE
PT
EE LU
CZ PL
IT
HU
10
8
AT
SK
6
4
GR
2
0
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
2007
18
Faculteit der Sociale Wetenschappen
IN DYNAMISCH PERSPECTIEF
9
DK
8
2000
2011
capacitating social spending
7
DK
SE
6
SE
5
FI
4
FI
NL
3
UK
FR
NL
2
UK
IE
EE
1
EE
SK
SK
ES LU
PT
CZ
ES
BE
IE
LU
HU
AT
BE
DE
AT
DE
HU
IT SL
IT
PL
SL
GR CZ
FR
PT
GR
PL
0
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
compensating social spending
19
Faculteit der Sociale Wetenschappen
GOED NIEUWS EN WEDEROM EEN KANTTEKENING
• ’Contingente convergentie’ naar sociaal investeringsprofiel
• Drie clusters: (1) Kopgroep: Scandinavië met AT, DE, SL,
terugvalt NL (2) Inhalers: UK, IRE, SP, HU, PO; (3)
Achterblijvers: GR, IT, BU, Baltics
• Referentiële steun (OECD) op basis van argument (ook
IMF) dat ongelijkheid slecht is voor economie door in kiem
smoren van ontwikkeling talent, menselijk kapitaal en
sociale mobiliteit
20
Faculteit der Sociale Wetenschappen
KNELPUNTEN NEDERLAND
Algemeen beleid: meer ‘versobering in verkokering’ dan
‘toerusting in synergie’. Maakt arbeidsverhoudingen
defensief: niet gericht op weerbaarheid (resilience) –
goedkoop is duurkoop.
Buffer: adequate en toegankelijke inkomensbescherming;
goede aansluiting sociale verzekeringen, bijstand en
activering.
Stock: dure kinderopvang; vroege selectie; ontmoedigen
stapeling; harde ‘knip’ tussen initieel en post-initieel (privaat
alleen toegankelijk voor hoogopgeleiden).
Flow: patstelling over normalisering flexibele arbeid/zzp
21
Faculteit der Sociale Wetenschappen
4. NASCHOKKEN EURO CRISIS – VAN NATIESTATEN NAAR
SEMI-SOEVEREINE (EMU) LIDSTATEN
… Asymmetrische concurrentie, sociale
divergentie, dramatische jeugdwerkloosheid
ondermijnen houdbaarheid EMU – macro les
… Actieve, gezinsvriendelijke en niet-gesegmenteerde
verzorgingsstaten doen het beter – positieve les
… Problematisch beleidserfenis Zuiden blootgelegd
(pensioenbias/dualisering/familialisme) – negatieve les
… Ongedifferentieerde fiscale soberheid ondermijnt
budgettaire consolidatie in probleemlanden – crisis
management les
… Bezuiningswoede broedplaats voor xenophobie –
politieke les
… Toerusting niet langer economisch, sociaal en
politiek terzijde te schuiven als “mooi weer beleid”
22
Faculteit der Sociale Wetenschappen
TWO
COMPETING
OF POST-CRISIS
Twee paradigma's
SocialeTHEORIES
versobering
Sociale toerusting WELFARE
Axiomatisch-deductief
Empirisch-inductief
REFORM
23
Beleidsprobleem
Kosten beheersing
Inkomsten/revenuen verhoging
Centrale
beleidsimperatief
Bewerkstelligen van risico
verschuiving collectief naar privaat
Maximeren werkgelegenheid in open
economie over levensloop
Beleidstheorie
Trade-off ‘equity en efficiency’
(sociale bescherming “crowds out”
ondernemerschap)
Competitieve “crowding in” sociale
investeringen (‘devil in institutioneel
detail’) privaat dividend door publiek
investeren
Beleidsinstrumenten
Gericht minimum armoede
bestrijding ex post (ongelijkheid
onvermijdelijk en zelfs wenselijk in
nieuwe economie)
Mitigeren van levensloopcontingenties
ex ante door optimaliseren ‘stock’ en
‘flow’ over de levensloop, ondersteund
door breed vangnet (‘buffers’)
Macro-economisch
Beleid
Fiscale (procyclische) consolidatie
SGP, inflatiebestrijding EMU en
liberalisering Eenheidsmarkt
Macro-economische stabilisatie meer
dan inflatiebestrijding (anticyclisch
zeilen tegen de wind met oog voor
hysterese effecten) en stevige
internationale financiële regulering
Institutionele
capaciteiten
Minimaliseer markt barrières door
NPM (contracting out) en
disciplineren van rupsje nooit
genoeg ‘uitvreters’ (vakbonden)
Instituties als beperkingen en bronnen
(high-trust publiek georiënteerde
partners) en kwaliteit publieke
dienstverlening (nieuwe verhoudingen)
Politiek discours
TINA (“European social model is
dead” – Mario Draghi 2012)
Capaciterende en zorgzame solidariteit
(herijking Europees Sociaal Model)
Faculteit der Sociale Wetenschappen
ZWALUWSTAARTEN “STOCK”, “FLOW” EN “BUFFER” OP
TWEE NIVEAUS (EU/NL SOCIAL INVESTMENT PACT)
Politiek dilemma: Pro-actieve sociale toerusting staat
haaks op twee dominante conservatieve reflexen: de
Eurocrisis versoberingsreflex!! (Merkel, Draghi en
Dijsselbloem) en anti-EU nationaal
welvaartsstaatschauvinisme (Le Pen en Wilders/SP).
ONTLEREN MOEILIJKST IN ELKE VORM VAN SOCIAAL
LEREN!
24
Faculteit der Sociale Wetenschappen
DANK U