Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW

Uitgave:
Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)
Maatschappij- en
Gedragswetenschappen
Maatschappij- en Gedragswetenschappen
Bezoekadres:
Laan van Nieuw Oost Indië 300
Den Haag
Postadres:
Postbus 93461
2509 AL Den Haag
T: +31 (0)70 349 44 57
[email protected]
www.nwo.nl/magw
maart 2013
Onderzoek Publicatieculturen
NWO-MaGW
Resultaten
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Onderzoek Publicatieculturen
NWO-MaGW
Resultaten
Een onderzoek naar de verschillen in publicatieculturen van
(sub)disciplines van de maatschappij- en gedragswetenschappen,
en de implicaties die dit heeft voor de beoordelingspraktijk
Den Haag, maart 2013
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Omslag: shutterstock.com (Jens Goepfert)
Inhoudsopgave
Woord vooraf
5
§1
Probleemstelling en doel
9
§2
Aanpak en methode
11
§3
Resultaten 13
§4Conclusies
18
§5Implementatie
20
Bijlage: Beschrijvingen publicatieculturen (sub)disciplines MaGW
21
Woord vooraf
Over appels en peren
De boom der kennis draagt vele vruchten. Dat geldt voor de wetenschap
in het algemeen en dat geldt ook voor de maatschappij- en de gedragswetenschappen.
In sommige disciplines, zoals de psychologie en de economie, worden
de vruchten van onderzoek vrijwel uitsluitend in de vorm van artikelen
geproduceerd, terwijl in andere disciplines, zoals bijvoorbeeld de
antropologie, de sociologie en de politicologie, boeken ook een
zeer belangrijk product zijn. In weer andere disciplines, zoals de
rechtsgeleerdheid, zijn daarnaast ook annotaties en commentaren zeer
gezaghebbend.
Niet alleen de relevante kennisproducten verschillen sterk tussen
disciplines, maar ook de productiepraktijken. In de meeste maatschappijwetenschappen worden artikelen en boeken geschreven door één enkele
auteur of door enkele coauteurs die dan elk een substantiële inhoudelijke
bijdrage hebben geleverd. In sommige gedragswetenschappen is men de
laatste jaren de biomedische praktijk over gaan nemen om een ieder die
op enige wijze het onderzoek heeft gefaciliteerd, als promotor, begeleider,
onderzoeks- of instituutsdirecteur, of leverancier van data, als coauteur op
te voeren. Dat leidt tot langere lijsten, met soms wel tientallen auteurs per
artikel. Om te achterhalen wie het ‘echte’ werk heeft gedaan is vaak enige
exegese nodig – in de ene discipline is het de eerste auteur, maar elders de
laatste, en soms valt het alleen uit de noten op te maken.
Die pluriformiteit aan academische producten en productiepraktijken is een
groot goed. Producten en praktijken kunnen zo worden toegesneden op
de aard van de discipline en van het afnemende veld. Sommige disciplines
werken in teams, andere niet; sommige disciplines richten zich rechtstreeks
tot practitioners, andere vooral tot de academische peers. Artikelen zijn
niet per definitie beter dan monografieën; en single authored is niet per se
beter dan multi-authored. Kwaliteit is immers niet inherent verbonden aan
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 5
de vorm van een product, maar aan beoordelingsprocedures, zoals double
blind peer review.
Deze legitieme pluriformiteit is echter wel een probleem wanneer
wetenschappers uit verschillende disciplines in onderlinge competitie
beoordeeld moeten worden. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de NWOpersoonsgebonden subsidies, zoals de Talent, VENI, VIDI, VICI en Spinoza
subsidies. Het speelt ook bij de toekenning van academische prijzen en de
selectie van leden van De Jonge Akademie en de KNAW. Dan moeten
opeens appels en peren worden vergeleken.
Dergelijke selecties zijn niet vrijblijvend. Ze gaan over grote bedragen en ze
kunnen een academische carrière maken of in de knop breken. Er is echter
geen objectieve meetlat voor zowel appels als peren. Appelrond is niet per
definitie beter dan peervormig. Meten is dan niet weten, maar meten is
dan vooral macht. Meetlatten definiëren immers de maat en maten kunnen
leiden tot machtsverschillen.
Neem bijvoorbeeld de verschillende H-indexen. Deze lijken objectief,
maar zijn zeer ongeschikt om kandidaten van uiteenlopende disciplines
onderling de maat te nemen. Ga maar na: de H-index is meestal een
functie van het absolute aantal artikelen en het absolute aantal citaties
per artikel. Hoe hoger het aantal artikelen en hoe hoger het aantal citaties
per artikel, hoe hoger de H-index. Deze meetlat is zeer in het voordeel van
disciplines met veel beoefenaren en met een praktijk van veel coauteurs.
Wie vaak zijn naam als coauteur boven artikelen van promovendi, collega’s
en medewerkers zet, zal veel meer artikelen in de database hebben dan
iemand uit een discipline waarin vooral op basis van single auteurschappen
wordt gewerkt. En wie werkt in een grote discipline, zal per definitie
een veel hogere H-index hebben dan wie werkt in een kleine discipline.
Wie in een discipline opereert met wereldwijd 10.000 beoefenaren en
gemiddeld per artikel door 1% van de peers wordt geciteerd, heeft een
maximale H-index van 100. Wie in een discipline opereert met wereldwijd
100 beoefenaren en door gemiddeld 10% van hen wordt geciteerd,
komt niet verder dan een maximale H-index van 10. Toch is de eerste een
middenmoter binnen de eigen discipline en de tweede een topper.
H-indexen zijn daarom alleen geschikt binnen (sub)disciplines, maar
onbetrouwbaar en dus onrechtvaardig tussen (sub)disciplines, vanwege hun
6 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
sterke bias in de richting van grote disciplines en praktijken van meervoudige auteurschappen.
Vanwege het steeds grotere belang van persoonsgebonden subsidies voor
het financieren van onderzoek en voor het verloop van individuele carrières
heeft het MaGW-bestuur daarom de onderzoekers van AO Consult
gevraagd om de diversiteit aan producten en praktijken over de volle
breedte van de maatschappij- en gedragswetenschappen in kaart te
brengen. Zij hebben dit gedaan door een zeer uitgebalanceerde en
uitgebreide multi-methode aanpak. Ze hebben visitatierapporten
doorgeploegd, bijna 200 VI-beoordelingen geanalyseerd, een zeer
uitgebreide survey gehouden met 650 respondenten en vervolgens die
uitkomsten verder ingekleurd op basis van 25 telefonische interviews en 8
focusgroepen. Daar bovenop zijn de teksten nog eens ter validatie
voorgelegd aan 2 vak experts per subdiscipline.
Het onderzoek laat zien dat er grote verschillen tussen, maar soms ook
binnen, disciplines zijn langs de volgende dimensies:
––
artikelen versus monografieën
––
enkelvoudig versus meervoudig auteurschap
––
een kleine groep van toptijdschriften versus een brede groep
––
internationaal versus nationaal
De belangrijkste resultaten vindt u terug in deze brochure, gerangschikt
per discipline. Hij biedt een momentopname van wat in elke discipline door
de vakgenoten als relevante producten en praktijken wordt gezien. Het is
een moment-opname, want disciplines zijn in beweging en over een aantal
jaren kan het beeld anders zijn. Het is een opname, omdat het MaGW
bestuur niet één maat voor kwaliteit wil opleggen – dat is aan de disciplines
om zelf te bepalen.
Het MaGW bestuur hoopt dat deze brochure bijdraagt aan een meer
genuanceerde en daarmee ook meer faire vergelijking wanneer de cv’s
van individuele kandidaten onderling worden beoordeeld. Om de Engelse
schrijfster Janet Winterson aan te halen: ‘Oranges are not the only fruit’.
Prof. Mark Bovens, lid Gebiedsbestuur Maatschappij- en
Gedragswetenschappen en voorzitter begeleidingscommissie
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 7
Over deze publicatie
Het NWO-gebied Maatschappij- en Gedragswetenschappen heeft het
onderzoeksbureau AO Consult gevraagd de verschillen in publicatieculturen
in de (sub)disciplines van de maatschappij- en gedragswetenschappen in
beeld te brengen. Eén van de belangrijkste conclusies van het onderzoek
is dat er veel variatie in publicatieculturen is tussen de onderzochte
(sub)disciplines (§4). Het onderzoek is uitgevoerd vanuit de wens om
de beoordeling van publicatielijsten die horen bij een andere discipline
dan die van de beoordelaar, eenvoudiger te maken (§1). Door middel
van kwantitatief en kwalitatief onderzoek (§2) is het bureau gekomen
tot een duidelijke indeling (§3) en heldere omschrijvingen van de
publicatieculturen van de belangrijkste MaGW-(sub)disciplines (bijlage).
Naar aanleiding hiervan wordt tussen januari en juli 2013 een pilot
uitgevoerd om de toepasbaarheid van deze omschrijvingen te testen in
een beoordelingsronde (§5). Het streven is om de omschrijvingen van
publicatieculturen een hulpmiddel te laten zijn voor commissieleden die
een publicatielijst uit een discipline moeten beoordelen waarvan ze de
publicatiecultuur niet door en door kennen.
Deze uitgave is een beknopte versie van het rapport ‘Onderzoek
publicatieculturen NWO-MaGW’ (oktober 2012). Voor meer informatie
over het rapport kunt u contact opnemen met Carlien Hillebrink,
beleidsmedewerker NWO-MaGW, e-mail: [email protected] of
tel: 070 349 43 11.
De onderzoeksresultaten uit het rapport sluiten aan op het in maart 2013
verschenen KNAW-advies ‘Kwaliteitsindicatoren sociale wetenschappen’.
Zie www.knaw.nl/Pages/DEF/32/512.bGFuZz1OTA.html voor meer
informatie of contacteer Ans Vollering, senior beleidsmedewerker KNAW,
e-mail: [email protected] of tel: 020 551 07 12.
8 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
§1 Probleemstelling en doel
Het NWO-gebied Maatschappij- en Gedragswetenschappen (MaGW)
heeft als taak publieke onderzoeksgelden te verdelen op het terrein
van de maatschappij- en gedragswetenschappen. Het beoordelen van
onderzoeksvoorstellen van onderzoekers vormt een cruciaal onderdeel van
deze taak. NWO-MaGW streeft er te allen tijde naar om de kwaliteit van
het beoordelingsproces te waarborgen. Hiertoe laat het bureau van NWOMaGW regelmatig onderzoek doen.
Eén van de aspecten die het beoordelen van onderzoeksaanvragen binnen
het NWO-gebied maatschappij- en gedragswetenschappen complex
maakt, is het grote aantal en de diversiteit aan wetenschapsdisciplines
verenigd in het gebied. MaGW bestaat uit vier hoofdgroepen van
disciplines (Economie en bedrijfskunde, Gedrag en onderwijs, Recht en
bestuur en Sociale wetenschappen), die vele (sub)disciplines omvatten. Er
bestaan daarbij onderlinge verschillen in de wijze van publiceren en in de
voorkeur voor een publicatiewijze (hierna ‘publicatiecultuur’ genoemd),
die de vergelijkbaarheid van aanvragen compliceren. Met name bij
financieringsinstrumenten waarbij de publicatielijst van de aanvrager een
expliciet beoordelingscriterium vormt, is het van groot belang dat een
beoordelaar de publicatielijst goed op waarde schat.
Om een beoordeling mogelijk te maken die sensitief is voor verschillen
tussen disciplines, laat NWO-MaGW onderzoeksaanvragen beoordelen
door (internationale) referenten afkomstig uit hetzelfde vakgebied als de
aanvrager. In grote beoordelingsrondes worden aanvragen bij voorkeur
beoordeeld in disciplinegroepen met onderling verwante disciplines.
Ook spant NWO-MaGW zich maximaal in om onderzoekers vanuit zoveel
mogelijk (sub)disciplines in een beoordelingscommissie te laten plaatsnemen. Zo’n multidisciplinaire beoordelingscommissie betekent echter wel
dat niet alle commissieleden diepgaand op de hoogte zullen zijn van de
publicatiecultuur van de (sub)discipline van de aanvrager. Commissieleden
die als expert gelden op het terrein van de ene (sub)discipline, beoordelen
zodoende ook aanvragen uit vakterreinen waarvan ze de publicatiecultuur
niet door en door kennen. Publicatielijsten die binnen het eigen vakgebied
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 9
hoog (of juist laag) gewaardeerd worden, kunnen op beoordelaars die
niet bekend zijn met de publicatiecultuur in die discipline een heel andere
indruk maken. Het kan een commissielid veel tijd en moeite kosten om
informatie in te winnen over de specifieke publicatiecultuur van andere
disciplines. In dit licht is de veronderstelling dat onvoldoende kennis over
verschillen in publicatiecultuur een onbedoeld effect kan hebben op de
beoordeling van publicatielijsten. Ter ondersteuning en vereenvoudiging
van het beoordelingsproces heeft NWO-MaGW het onderzoeksbureau AO
Consult gevraagd de verschillen in publicatieculturen in de (sub)disciplines
van de maatschappij- en gedragswetenschappen in kaart te brengen.
Het was zodoende nadrukkelijk niet de insteek van het onderzoek om
een universele meetlat te ontwerpen waarmee publicatielijsten uit alle
disciplines beoordeeld kunnen worden.
Het doel van het onderzoek was om:
––
in kaart te brengen welk belang er in de verschillende (sub)disciplines
aan bepaalde vormen van publicaties (refereed internationale toptijdschriften, nationale tijdschriften, boeken, e.d.) wordt gehecht;
––
hierbij de verschillen tussen en binnen (sub)disciplines in kaart te
brengen;
––
te komen tot uitkomsten die nuttig zijn in de beoordelingspraktijk,
en wel op zo’n manier dat dit resulteert in bruikbare informatie over
de publicatieculturen. Dergelijke informatie kan commissieleden
helpen om hun oordeel over de publicatielijst van aanvragers van
verschillende disciplines te verifiëren en te verfijnen. Enerzijds gaat
het er hierbij om de beoordelaars van publicatielijsten uit een voor
hen onbekende (sub)discipline te voorzien van informatie over de
publicatiecultuur. Anderzijds biedt de informatie voor commissieleden
die wel bekend zijn met de desbetreffende publicatiecultuur, een
middel om het standpunt over een publicatielijst aan zijn of haar
mede-commissieleden toe te lichten. Hierdoor kan de discussie tussen
commissieleden over de publicatielijst gerichter worden gevoerd.
De intentie van het onderzoek is niet om een voorkeur uit te spreken voor
een bepaalde publicatiecultuur.
10 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
§2 Aanpak en methode
Eind 2011 is AO Consult begonnen aan het onderzoek, onder begeleiding
van een klankbordgroep bestaande uit leden van het MaGWGebiedsbestuur: prof. dr. M.A.P. Bovens, prof. dr. A.J. Dijksterhuis,
prof. dr. P.M. Valkenburg en prof. dr. B.G.M. Völker.
Het onderzoek is in de volgende fasen uitgevoerd:
1. Deskresearch naar de beoordeling van publicatielijsten door peers;
2. kwantitatief en kwalitatief onderzoek onder wetenschappelijk
onderzoekers.
Om een indicatie te krijgen van de bestaande verschillen, is in fase
1 van het onderzoek deskresearch uitgevoerd naar de normen die
gehanteerd worden in de beoordeling door peers. Hiertoe is een aantal
beoordelingsprocessen in de diverse wetenschappelijke disciplines
in het gebied van de maatschappij- en gedragswetenschappen
onderzocht. Concreet zijn beoordelingen van onderzoeksinstituten en
onderzoeksprogramma’s en de beoordelingen van publicatielijsten van
individuele onderzoekers in het kader van de Vernieuwingsimpuls (Veni en
Vidi) bestudeerd.
In fase 2 is een onderzoek uitgevoerd onder wetenschappelijk onderzoekers
uit de belangrijkste (sub)disciplines binnen de maatschappij- en
gedragswetenschappen. Om een zo volledig en accuraat mogelijk
beeld te krijgen van de heersende publicatieculturen binnen de (sub)
disciplines MaGW, is ervoor gekozen om verschillende kwalitatieve en
kwantitatieve onderzoeksmethoden te combineren. Voor de kwantitatieve
gegevensverzameling is een online vragenlijst ontwikkeld, die is uitgezet
onder actief publicerende onderzoekers uit de (sub)disciplines binnen
de maatschappij- en gedragswetenschappen in Nederland. Voor de
kwalitatieve verdieping zijn telefonische interviews over de heersende
publicatiecultuur afgenomen met experts uit de(sub)disciplines. Vervolgens
zijn interdisciplinaire focusgroepen georganiseerd waarin de resultaten uit
het kwantitatieve onderzoek en de telefonische interviews zijn getoetst.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 11
Tot slot zijn de onderzoeksresultaten van het kwantitatieve en kwalitatieve
onderzoek gevalideerd door experts per (sub)discipline. Door de combinatie
van methodes is een beeld ontstaan dat genuanceerd is en herkenbaar voor
onderzoekers uit de betreffende (sub)disciplines.
12 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
§3 Resultaten
Op basis van de uitkomsten van zowel het kwalitatieve als kwantitatieve
onderzoeksdeel is voor de (sub)disciplines binnen de maatschappij- en
gedragswetenschappen een beschrijving gemaakt van de publicatiecultuur
aan de hand van drie dimensies: 1) Typen publicaties, 2) Auteurschap,
3) Discussies.
Binnen de dimensie Typen publicaties is onder meer gekeken in hoeverre
publicaties binnen de (sub)discipline nationaal of internationaal
georiënteerd zijn. Verder is nagegaan of er een sterke focus is op artikelen
in refereed tijdschriften of juist een brede waardering getoond wordt
voor verschillende publicatiecategorieën. Tot slot is binnen deze dimensie
gekeken of onderzoekers zich richten op een kleine groep toptijdschriften,
of dat er in plaats daarvan een brede groep (top)tijdschriften is waar
onderzoekers zich op concentreren. Wat betreft de dimensie Auteurschap
is onder meer onderzocht of en zo ja, met hoeveel coauteurs een artikel
publiceren binnen de specifieke (sub)discipline gebruikelijk is. In navolging
hierop is nagegaan welke waarde er aan de verschillende vormen van
auteurschap wordt verbonden. Ook is bestudeerd welke volgorde van
auteurs wordt aangehouden bij multi-author publicaties. Daarnaast
is nagegaan wat het belang is van de laatste auteur bij multi-author
publicaties. Dit laatste geldt alleen voor (sub)disciplines waarbij de auteurs
meestal op volgorde van bijdrage zijn vermeld. Binnen de dimensie
Discussie is gekeken naar de mate van eenheid in publicatiecultuur
binnen de (sub)discipline en eventuele andere lopende discussies over de
publicatiecultuur.
In de onderstaande tabellen worden de bevindingen voor alle (sub)disciplines ten aanzien van de drie genoemde dimensies samengevat.
Dimensie: Typen publicaties
De (sub)disciplines zijn voor de dimensie Typen publicaties geordend aan de
hand van de volgende indicatoren:
––
Nationaal georiënteerd – internationaal georiënteerd;
––
Focus op artikelen in refereed tijdschriften – brede waardering voor
verschillende publicatiecategorieën;
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 13
––
Focus op kleine groep toptijdschriften − focus op bredere groep (top)
tijdschriften.
In onderstaande tabellen worden de (sub)disciplines per indicator
gegroepeerd.
Tabel 1 | Nationaal georiënteerd – internationaal georiënteerd
Nationaal
georiënteerd
Strafrecht
←→
–– Privaatrecht –– Onderwijskunde
–– Staats- en
–– Criminologie
bestuursrecht –– Internationaal en
Europees recht
–– Bestuurskunde
–– Sociologie
Internationaal
georiënteerd
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
Micro- en macroeconomie
Econometrie
Bedrijfskunde
Klinische psychologie
Biologische psychologie
Medische psychologie
Ontwikkelings-psychologie
Psychonomie en cognitieve psychologie
(incl. psychometrie)
Sociale en organisatie-psychologie
Pedagogiek
Politicologie
Culturele antropologie
Communicatie-wetenschap
Ruimtelijke wetenschappen
Tabel 2 | Focus op artikelen in refereed tijdschriften − brede waardering voor
verschillende publicatiecategorieën
Focus op artikelen in refereed
tijdschriften
––
––
––
––
––
––
––
––
Micro- en macroeconomie
Econometrie
Bedrijfskunde
Klinische psychologie
Biologische psychologie
Medische psychologie
Ontwikkelingspsychologie
Psychonomie en cognitieve
psychologie (incl.
psychometrie)
–– Sociale en organisatiepsychologie
–– Pedagogiek
–– Communicatiewetenschap
←→
––
––
––
––
––
––
––
Onderwijskunde
Criminologie
Bestuurskunde
Politicologie
Sociologie
Culturele antropologie
Ruimtelijke wetenschappen
14 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
Brede waardering voor
verschillende publicatiecategorieën
–– Privaatrecht
–– Staats- en bestuursrecht
–– Internationaal en Europees
recht
–– Strafrecht
Tabel 3 | Focus op kleine groep toptijdschriften – focus op bredere groep (top)
tijdschriften
Focus op kleine groep
toptijdschriften
Focus op bredere groep
(top)tijdschriften
–– Micro- en macroeconomie
–– Econometrie
–– Strafrecht
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
Bedrijfskunde
Klinische psychologie
Biologische en medische psychologie
Ontwikkelingspsychologie
Psychonomie en cognitieve psychologie (incl. psychometrie)
Sociale en organisatiepsychologie
Onderwijskunde
Pedagogiek
Privaatrecht
Staats- en bestuursrecht
Internationaal en Europees recht
Criminologie
Bestuurskunde
Politicologie
Sociologie
Culturele antropologie
Communicatiewetenschap
Ruimtelijke wetenschappen
Dimensie: Auteurschap
De (sub)disciplines zijn op de dimensie Auteurschap in kaart gebracht aan
de hand van de volgende indicatoren:
––
Single-author publicaties – multi-author publicaties;
––
Volgorde van auteurs bij multi-author publicaties;
––
Belang laatste auteur bij multi-author publicaties (alleen voor
(sub)disciplines waarbij volgorde van auteurs meestal op volgorde van
bijdrage is).
In onderstaande tabellen worden de (sub)disciplines per indicator
gegroepeerd.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 15
Tabel 4 | Single-author publicaties − multi-author publicaties
Single-author publicaties
←→
Multi-author publicaties
––
––
––
––
––
–– Micro- en
macroeconomie
–– Econometrie
–– Bestuurskunde
–– Politicologie
–– Sociologie
––
––
––
––
––
––
Privaatrecht
Staats- en bestuursrecht
Internationaal en Europees recht
Strafrecht
Culturele antropologie
––
––
––
––
––
––
Bedrijfskunde
Klinische psychologie
Biologische psychologie
Medische psychologie
Ontwikkelingspsychologie
Psychonomie en cognitieve
psychologie (incl. psychometrie)
Sociale en organisatie-psychologie
Onderwijskunde
Pedagogiek
Criminologie
Communicatiewetenschap
Ruimtelijke wetenschappen
Tabel 5 | Volgorde van auteurs bij multi-author publicaties1
Alfabetische volgorde
Volgorde van bijdrage (NB belang laatste auteurschap verschilt tussen (sub)disciplines)
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
Micro- en macroeconomie
Econometrie
Privaatrecht
Staats- en bestuursrecht
Internationaal en Europees recht
Strafrecht
Bestuurskunde
Politicologie
Bedrijfskunde
Klinische psychologie
Biologische psychologie
Medische psychologie
Ontwikkelingspsychologie
Psychonomie en cognitieve psychologie (incl. psychometrie)
Sociale en organisatie-psychologie
Onderwijskunde
Pedagogiek
Criminologie
Sociologie
Communicatiewetenschap
Ruimtelijke wetenschappen
1
Exclusief culturele antropologie, omdat voor deze (sub)discipline niet bekend is of de volgorde van
auteurs bij multi-author publicaties meestal alfabetisch of op volgorde van bijdrage is.
16 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
Tabel 6 | Belang laatste auteur bij multi-author publicaties2
Betekenis laatste auteur:
kleinste bijdrage
––
––
––
––
––
Sociologie
Bedrijfskunde
Onderwijskunde
Criminologie
Ruimtelijke wetenschappen
←→
–– Klinische psychologie
–– Ontwikkelingspsychologie
–– Sociale en organisatiepsychologie
–– Pedagogiek
–– Communicatiewetenschap
Betekenis laatste auteur:
onderzoeksleider / promotor
–– Biologische psychologie
–– Medische psychologie
–– Psychonomie en
cognitieve psychologie
(incl. psychometrie)
Dimensie: Discussies
Voor de dimensie Discussies zijn de (sub)disciplines geordend aan de hand
van één indicator, namelijk de mate van eenheid in publicatiecultuur. In
onderstaande tabel zijn de (sub)disciplines op deze indicator gegroepeerd.
Tabel 7 | Mate van eenheid in publicatiecultuur
Eenheid in publicatiecultuur
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
––
Micro- en macroeconomie
Econometrie
Bedrijfskunde
Klinische psychologie
Biologische psychologie
Medische psychologie
Ontwikkelingspsychologie
Psychonomie en cognitieve
psychologie (incl. psychometrie)
Sociale en organisatie-psychologie
Onderwijskunde
Privaatrecht
Staats- en bestuursrecht
Internationaal en Europees recht
Strafrecht
Culturele antropologie
Communicatiewetenschap
←→
–– Pedagogiek
–– Politicologie
Variatie in publicatiecultuur /
meerdere stromingen
––
––
––
––
Criminologie
Bestuurskunde
Sociologie
Ruimtelijke wetenschappen
In de bijlage bij deze publicatie vindt u de beschrijving van de publicatiecultuur per discipline.
2
Alleen voor (sub)disciplines waarbij volgorde van auteurs meestal op volgorde van bijdrage is.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 17
§4 Conclusies
Het onderzoek naar publicatieculturen heeft de volgende algemene
inzichten opgeleverd:
1. Er is zeer veel variatie tussen de vele (sub)disciplines binnen MaGW.
Die verschillen hebben zowel betrekking op de aard van de producten
als op de manier waarop die producten tot stand komen en worden
gewaardeerd.
2. Wat betreft de producten valt op dat in de meeste disciplines het
publiceren van artikelen in Engelstalige, gerefereerde tijdschriften
hoog wordt gewaardeerd, met uitzondering van een aantal
subdisciplines binnen het recht. In sommige (sub)disciplines is dit vrijwel
het enige product dat wordt geproduceerd en dus meetelt, maar in veel
andere (sub)disciplines worden ook andere producten geproduceerd
en zeer gewaardeerd. Dat betreft in de eerste plaats boeken, zowel
monografieën en handboeken, maar bijvoorbeeld ook conference
proceedings, gerefereerde artikelen in niet-Engelstalige tijdschriften,
boekbijdragen, annotaties en commentaren of vakpublicaties.
3. Wat betreft ‘productieculturen’ valt op dat in sommige (sub)disciplines
de praktijk is gegroeid om met grotere aantallen coauteurs te werken,
die soms zelf geen of slechts een beperkte inhoudelijke bijdrage
leveren. In andere disciplines worden artikelen of boeken geschreven
door één enkele of hoogstens twee of drie auteurs die dan ieder een
substantiële inhoudelijke bijdrage hebben moeten leveren om als
auteur vermeld te mogen worden. Dit zorgt voor grote verschillen
in de betekenis van het (co)auteurschap en voor forse verschillen in
aantallen publicaties. Het vraagt derhalve om grote voorzichtigheid bij
een kwantitatieve vergelijking tussen publicatielijsten van individuele
aanvragers uit verschillende disciplines.
4. Wat betreft waarderingen valt op dat er grote verschillen kunnen zijn
tussen, maar ook binnen, disciplines in de manier waarop bepaald
wordt of een tijdschrift een toptijdschrift is, wat de waarde en de
hoogte van de impact factor is, of er een brede of smalle range van
goede tijdschriften is, en wat de waarde is die bijvoorbeeld aan eerste
dan wel laatste auteurschap wordt gehecht.
18 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
5. Door de grote verschillen tussen (sub)disciplines zijn generieke
indicatoren voor waardering, zoals impact factor, H-index en ISI
notering, alleen geschikt voor vergelijkingen binnen (sub)disciplines,
maar ongeschikt voor vergelijkingen tussen (sub)disciplines. Zelfs
binnen (sub)disciplines dient overigens met de nodige voorzichtigheid
naar dergelijke indices te worden gekeken, vanwege de variatie tussen
vakgebieden en de gevoeligheid van dergelijke indices.
6. In relatief veel (sub)disciplines worden vakpublicaties in
wetenschappelijk opzicht niet of nauwelijks gewaardeerd. In de
focusgroepen is door experts benadrukt dat door de sterke focus
op publiceren in wetenschappelijke tijdschriften en de relatief lage
waardering voor (nationale) vakpublicaties de wetenschap steeds
verder af dreigt te komen te staan van de samenleving.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 19
§5 Implementatie
Om de toepasbaarheid van de resultaten van het onderzoek te
testen, wordt tussen januari en juli 2013 een pilot uitgevoerd in
een brede beoordelingsronde (Veni). Kenmerk van deze specifieke
beoordelingsronde is dat de publicatielijst van de aanvrager een
belangrijk beoordelingscriterium vormt. Op basis van het rapport is aan
commissieleden informatie verstrekt over de publicatieculturen in de
disciplinegroep waarbinnen ze aanvragen beoordelen. Gedurende het
hele beoordelingsproces kunnen zij gebruik maken van deze informatie.
Aan de commissieleden is verzocht in de beoordeling expliciet rekening te
houden met de drie dimensies zoals deze per publicatiecultuur omschreven
zijn, en hier in hun argumentatie naar te verwijzen. Een deel van de
commissieleden heeft eerder in een beoordelingscommissie zitting gehad,
en kan daardoor een vergelijking maken met de situatie waarin nog niet
gebruik werd gemaakt van de informatie over publicatieculturen. In de
pilot wordt er op toegezien dat commissieleden deze informatie zowel
bij aanvragen uit de eigen als uit andere (sub)disciplines gebruiken.
Na afloop van de pilot – medio juli 2013 – vindt een evaluatie plaats.
Hierbij zal worden nagegaan in hoeverre de geleverde informatie over
publicatieculturen werd gebruikt, en of het materiaal aanpassing behoeft.
Indien de evaluatie van de pilot positief is, zal besloten worden naar welke
subsidies deze praktijk zinvol uitgebreid kan worden. Bij een negatieve
evaluatie, zal gekeken worden op welke punten verdere actie ondernomen
kan worden.
De beschrijving van publicatieculturen geeft een handvat voor
disciplinesensitief beoordelen van een publicatielijst. Er zijn, naast de
publicatielijst, meer vormen van output die een rol spelen in de beoordeling
van een kandidaat. Daarnaast zijn er nog andere beoordelingscriteria op
basis waarvan een onderzoeksvoorstel wordt beoordeeld. Referenten en
commissieleden afkomstig uit dezelfde discipline blijven nodig om een
inschatting te kunnen maken van het voorstel en de publicatielijst. Een
overzicht van publicatieculturen zal op zichzelf niet leidend zijn, maar biedt
zodoende wel een ondersteuning voor de beoordeling.
20 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
Bijlage: Beschrijvingen publicatieculturen (sub)disciplines MaGW
1/2
Micro- en macroeconomie
Typen publicaties
De publicatiecultuur van micro- en macroeconomie is zeer sterk
internationaal georiënteerd, met een focus op het publiceren van artikelen
in internationale toptijdschriften. Economen richten zich op toppublicaties:
liever één artikel in een toptijdschrift dan veel artikelen in overige
tijdschriften. Economen beschikken over het algemeen over relatief weinig
publicaties. Publiceren in een toptijdschrift kost veel tijd, circa 2 tot 3 jaar.
Het is daarom niet wenselijk om junior onderzoekers af te rekenen als zij
nog geen publicaties hebben in de toptijdschriften. Een publicatie in een
toptijdschrift getuigt van grote kwaliteit van een jonge onderzoeker. Bij
meer ervaren onderzoekers worden meer publicaties in toptijdschriften
verwacht.
Er is een duidelijke top van circa 5 toptijdschriften binnen de economie,
op enige afstand gevolgd door een top van circa 20 goede tijdschriften.
De ranking van een tijdschrift in deze top binnen de economie is
belangrijker dan de impact factor. De echte toptijdschriften zijn algemene,
vakgebiedoverstijgende economische tijdschriften, gevolgd door de
excellente ‘field journals’ voor specifieke vakgebieden, die eveneens een
ranking kennen. Het is voor alle economen zeer lastig om te publiceren in
de top 5 tijdschriften, ongeacht het vakgebied.
Andere typen publicaties, zoals nationale tijdschriftpublicaties of
boekpublicaties, tellen niet mee voor de wetenschappelijke waardering van
publicatielijsten binnen economie.
Auteurschap
Publicaties binnen economie tellen meestal 2 of 3 auteurs. De volgorde
van auteurs is vrijwel altijd alfabetisch, waarbij de bijdrage van de auteurs
vergelijkbaar is. Als de volgorde niet alfabetisch is, heeft de 1e auteur de
grootste bijdrage geleverd. Het is van belang dat onderzoekers ook over
publicaties als enig auteur beschikken.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 21
Discussies
Op basis van de onderzoeksresultaten lijken er geen discussies te zijn over
de publicatiecultuur binnen economie.
3
Econometrie
Typen publicaties
De publicatiecultuur van econometrie lijkt sterk op de publicatiecultuur van
micro- en macroeconomie en is zeer sterk internationaal georiënteerd, met
een focus op het publiceren van artikelen in internationale toptijdschriften.
Econometristen richten zich op toppublicaties: liever één artikel in een
toptijdschrift dan veel artikelen in overige tijdschriften. Econometristen
beschikken over het algemeen over relatief weinig publicaties. Publiceren
in een toptijdschrift kost veel tijd, circa 2 tot 3 jaar. Het is daarom niet
wenselijk om junior onderzoekers af te rekenen als zij nog geen publicaties
hebben in de toptijdschriften. Een publicatie in een toptijdschrift
getuigt van grote kwaliteit van een jonge onderzoeker. Bij meer ervaren
onderzoekers worden meer publicaties in toptijdschriften verwacht.
Er is een klein aantal echte toptijdschriften en een wat groter aantal goede
tijdschriften.
Econometristen publiceren zowel in algemene economische als in
statistische tijdschriften. De impact factor van tijdschriften waarin
econometristen publiceren is over het algemeen wat lager dan de
impact factor van tijdschriften waarin economen publiceren, omdat de
econometrie een kleiner vakgebied is.
Naast artikelen komen binnen econometrie ook andere typen publicaties
voor, zoals boeken, edited volumes, conference proceedings en artikelen
in bijvoorbeeld Economische Statistische Berichten, maar hier staat relatief
weinig waardering tegenover. Vakpublicaties voor een breder publiek
komen nauwelijks voor.
De subdiscipline econometrie bestaat uit 2 vakgebieden: econometrie en
operations research. Operations research is een relatief klein en specifiek
vakgebied binnen de subdiscipline econometrie, maar komt ook daarbuiten
voor (als onderdeel van wiskunde faculteiten). Onderzoekers binnen
operations research publiceren in andere tijdschriften dan onderzoekers
binnen econometrie. Binnen operations research worden bijdragen aan
22 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
prestigieuze conference proceedings hoog gewaardeerd en als volwaardige
publicatie gezien, terwijl de waardering hiervoor binnen econometrie (veel)
lager is. Wanneer een paper binnen operations research is verschenen in
conference proceedings, komt het niet meer in aanmerking voor publicatie
in een tijdschrift, terwijl dit binnen econometrie wel het geval is.
Auteurschap
Publicaties binnen econometrie tellen meestal 2 auteurs. De volgorde van
auteurs is vrijwel altijd alfabetisch. Het is van belang dat onderzoekers ook
over publicaties als enig auteur beschikken.
Discussies
Er is veel consensus over de publicatiecultuur en de toptijdschriften. Gezien
de verschillen tussen publicatiecultuur in de econometrie en operations
research is er een discussie over de waardering van bijdragen aan
prestigieuze conference proceedings.
4
Bedrijfskunde
Typen publicaties
De publicatiecultuur van bedrijfskunde kenmerkt zich over het algemeen
door een sterke focus op publicaties in internationale peer reviewed
(top)tijdschriften. De subdiscipline Bedrijfskunde bestaat uit een
aantalvakgebieden (o.a. Finance, Marketing, Strategie, Operations
Management, Organisational Behaviour/HRM etc.) die verschillen wat
betreft publicatiecultuur. Binnen Finance hebben onderzoekers bij
voorbeeld meestal weinig publicaties omdat publiceren in toptijdschriften
veel tijd kost (circa 2 tot 3 jaar). In het vakgebied Organisational
Behaviour zijn meer publicaties gebruikelijk. Gezien de heterogeniteit
binnen bedrijfskunde is er een brede range van toptijdschriften: ieder
vakgebied kent zijn eigen toptijdschriften (meestal ca. 1-5 toptijdschriften
binnen een vakgebied). Er is binnen de vakgebieden overeenstemming
over de belangrijkste toptijdschriften. Er is een beperkt aantal
overkoepelende tijdschriften waarin vanuit alle vakgebieden van
bedrijfskunde wordt gepubliceerd.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 23
Boeken en bijdragen aan boeken worden binnen de bedrijfskunde
over het algemeen nauwelijks gewaardeerd, zowel nationaal als
internationaal. Voor senior onderzoekers is het wel belangrijk dat
een publicatielijst, naast artikelen in internationale tijdschriften,
ook boekpublicaties bij gerenommeerde uitgeverijen bevat. Ook
maatschappelijk relevante publicaties, zoals bijvoorbeeld rapporten in
opdracht van overheid en banken, worden over het algemeen niet of
nauwelijks gewaardeerd bij de beoordeling van de wetenschappelijke
kwaliteit van publicatielijsten. Dergelijke vakpublicaties worden, met
name voor senior onderzoekers, wel van belang geacht met het oog op
valorisatie. Ook artikelen in nationale tijdschriften tellen nauwelijks mee.
Auteurschap
Tussen de vakgebieden bestaan eveneens verschillen wat betreft het
gangbaar aantal auteurs. Wat betreft auteurs is het over het algemeen
gebruikelijk dat een publicatie 2 tot 4 auteurs telt, die voornamelijk op
volgorde van bijdrage worden genoemd. Single-authored publicaties
komen ook voor. Deze worden hoog gewaardeerd, met name in het
vakgebied Finance.
Discussies
Binnen de bedrijfskunde spelen diverse discussies:
––
Discussie over de waarde van de impact factor van tijdschriften.
Verschillende bedrijfskundigen die aan het onderzoek hebben
meegewerkt, geven aan dat de impact factor van belang is om te
bepalen of een tijdschrift een toptijdschrift is, anderen geven aan dat
het juist gaat om inhoud en het vernieuwende karakter van publicaties
en dat zaken als impact factor van een tijdschrift er niet toe doen of
horen te doen.
––
Discussie over de publicatiedruk en de sterke focus op aantallen
artikelen in internationale toptijdschriften. In het onderzoek hebben
diverse bedrijfskundigen aangegeven dat door de hoge publicatiedruk
naar hun mening momenteel te sterk wordt gefocust op aantallen
artikelen in internationale toptijdschriften, terwijl het volgens hen
vooral van belang is te kijken naar de inhoud en het vernieuwende
karakter van publicaties.
24 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
––
Discussie over de waardering van boekpublicaties, nationale publicaties
en vakpublicaties. Deze typen publicaties worden momenteel niet of
nauwelijks gewaardeerd. Dit wordt door een aantal bedrijfskundigen
die aan het onderzoek hebben meegewerkt betreurd.
5
Klinische psychologie
Typen publicaties
De publicatiecultuur van klinische psychologie is sterk georiënteerd op
artikelen in internationale peer reviewed tijdschriften, bij voorkeur met
een relatief hoge impact factor binnen de klinische psychologie. Er zijn
zowel algemene als specialistische tijdschriften met een relatief hoge
impact factor. Er wordt ook wel gepubliceerd in psychiatrische tijdschriften
met een relatief hoge impact factor in verhouding tot psychologische
tijdschriften. De klinische psychologie telt verschillende tijdschriften die
veel toponderzoek publiceren. Er lijkt binnen de klinische psychologie een
globale consensus te bestaan over de toptijdschriften.
Andere typen publicaties, zoals (bijdragen aan) boeken (Nederlands- of
Engelstalig) en publicaties in nationale tijdschriften, komen voor maar
tellen wetenschappelijk niet echt mee. Vakpublicaties zijn van belang
voor de disseminatie van onderzoeksresultaten, maar hiervoor bestaat
nauwelijks wetenschappelijke waardering binnen de klinische psychologie.
Auteurschap
Multi-authored publicaties zijn het meest gangbaar binnen de klinische
psychologie, met name publicaties met 3 of meer auteurs. Over het
algemeen staan auteurs op volgorde van bijdrage. Er wordt dan ook met
name belang gehecht aan multi-authored publicaties als 1e auteur en, in
mindere mate, aan publicaties als 2e auteur. Daarnaast komt het steeds
vaker voor dat de onderzoeksleider/promotor als laatste auteur wordt
genoemd, maar het komt ook voor dat de onderzoeksleider/promotor op
volgorde van bijdrage staat. Er bestaat daarom nog variatie in de waarde
die aan laatste auteurschap kan worden gehecht.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 25
Discussies
Er speelt een aantal discussies binnen de klinische psychologie:
––
Discussie over de betekenis van laatste auteurschap. Momenteel wordt
de onderzoeksleider als laatste auteur of op volgorde van bijdrage
genoemd.
––
Discussie over kwaliteit versus kwantiteit.
––
Discussie over de waardering voor vakpublicaties.
––
Discussie over het belang van innovatief en grensverleggend
onderzoek, waarbij meer aandacht bestaat voor het betoog en het
theoretisch kader.
6
Biologische psychologie
Typen publicaties
De publicatiecultuur van de biologische psychologie is vooral gericht op
artikelen in de internationale refereed toptijdschriften. Daarnaast is er
waardering voor artikelen in overige refereed internationale tijdschriften.
Drie factoren zijn van belang bij de vraag of een tijdschrift een toptijdschrift
is: de kwaliteit van de publicaties, de impact factor en de rejection rate.
Boeken, monografieën en bijdragen aan boeken worden in de biologische
psychologie relatief laag gewaardeerd. Verder kent de biologische
psychologie geen nationale tijdschriften.
Bij de beoordeling van de kwaliteit van publicatielijsten is zowel kwaliteit
(in welke tijdschriften is gepubliceerd) als kwantiteit (aantallen publicaties)
van belang.
Auteurschap
Publicaties in de biologische psychologie tellen vaak relatief veel auteurs.
Publicaties met 3 of meer auteurs zijn gangbaar. Vooral het eerste en
laatste auteurschap is van belang: de eerste auteur is meestal de postdoc of
promovendus, de laatste auteur is meestal de onderzoeksleider.
Publicaties met 1 of 2 auteurs komen overigens ook voor binnen de
biologische psychologie; dit betreft vaak reviews of beschouwingen. Ook
dit type publicatie wordt binnen de biologische psychologie gewaardeerd.
De meeste publicaties zijn echter empirisch gedreven en tellen dus relatief
meer auteurs.
26 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
Discussies
Binnen de biologische psychologie lijkt consensus te bestaan over de vraag
welke publicaties wel/niet worden gewaardeerd. Er is discussie over de
vraag wat belangrijker is: kwaliteit of kwantiteit.
7
Medische psychologie
Typen publicaties
De publicatiecultuur van de medische psychologie is vooral gericht op
artikelen in de internationale refereed toptijdschriften, bij voorkeur in
toptijdschriften met een zo hoog mogelijke impact factor. De impact
factor moet echter wel worden beschouwd in relatie tot wat gebruikelijk
is binnen het specifieke vakgebied. Binnen specifieke vakgebieden is er
consensus over de toptijdschriften. Ieder vakgebied heeft een eigen lijst van
toptijdschriften.
Daarnaast is er waardering voor artikelen in overige refereed internationale
tijdschriften.
Er wordt binnen de medische psychologie gepubliceerd in zowel medische
als psychologische tijdschriften. De impact factor van medische tijdschriften
is over het algemeen veel hoger in vergelijking met psychologische
tijdschriften. Het streven is om vooral in de medische tijdschriften te
publiceren. Niet alle medische tijdschriften staan echter in dezelfde mate
open voor onderzoek met een psychologische signatuur, waardoor het voor
medisch psychologen in sommige medische vakgebieden moeilijker is om in
toptijdschriften te publiceren dan in andere.
Boeken en bijdragen aan boeken tellen binnen de medische psychologie
nauwelijks mee. Als een monografie een bestseller wordt, is hier
waardering voor. Nationale publicaties worden niet gewaardeerd; deze
publicaties worden als ‘extra’ gezien. Publicaties in vaktijdschriften (gericht
op een niet-wetenschappelijk publiek), zowel nationaal als internationaal,
worden niet gewaardeerd.
Auteurschap
Single authored publicaties komen niet of nauwelijks voor binnen de
medische psychologie, behalve wanneer het reviews betreft. De meeste
publicaties tellen relatief veel auteurs. Er is een ontwikkeling gaande naar
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 27
meer auteurs per publicatie, zoals in de medische wetenschap gebruikelijk
is. Bij de medische tijdschriften is het gebruikelijk om bijvoorbeeld ook
de arts en verpleegkundige die bij de dataverzameling een rol hebben
gespeeld als coauteur te noemen.
Vooral het eerste en laatste auteurschap is belangrijk. De eerste auteur is
vaak de promovendus, de laatste auteur is de onderzoeksleider. De tweede
auteur is vaak de begeleider van de eerste auteur. De volgorde van de
overige auteurs is vaak op volgorde van bijdrage.
Discussies
Er is binnen de medische psychologie niet of nauwelijks discussie over de
publicatiecultuur. Er is enige discussie over de waarde van het publiceren in
vaktijdschriften.
8
Ontwikkelingspsychologie
Typen publicaties
In het onderzoek zijn voor de ontwikkelingspsychologie uitsluitend
gegevens beschikbaar uit de online vragenlijst. Er konden namens de
ontwikkelingspsychologie geen experts deelnemen aan de telefonische
interviews en de focusgroepen.
De resultaten van de online vragenlijst laten zien dat vooral artikelen in
internationale peer reviewed tijdschriften hoog gewaardeerd worden
binnen de ontwikkelingspsychologie. Artikelen in refereed internationale
toptijdschriften worden het hoogst gewaardeerd.
Binnen de ontwikkelingspsychologie lijkt er relatief weinig waarde te
worden gehecht aan boeken, artikelen in nationale tijdschriften en
boeken onder redactie. Vroeger was er meer waardering voor boeken
en boekbijdragen, tegenwoordig is er meer waardering voor artikelen in
internationale peer reviewed tijdschriften.
Auteurschap
Artikelen in internationale (top)tijdschriften met 1 of 2 auteurs worden
relatief hoger gewaardeerd dan artikelen met 3 of meer auteurs. Binnen de
ontwikkelingspsychologie is daarnaast de auteursvolgorde van belang. Er
28 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
wordt vooral veel waarde gehecht aan 1e auteurschap. Over de waarde die
aan laatste auteurschap wordt gehecht bestaat discussie.
Beoordeling publicatielijsten
Ontwikkelingspsychologen geven aan dat zij bij het beoordelen van de
kwaliteit van publicatielijsten het meeste belang hechten aan het aantal
multi-authored publicaties als 1e auteur, de impact factor van tijdschriften,
het aantal multi-authored publicaties als laatste auteur, de citatie index
van de auteur en het aantal multi-authored publicaties als 2e auteur.
Daarnaast worden de originaliteit / innovatieve waarde van het onderzoek
en de inhoud van publicaties als belangrijke factoren genoemd die
meewegen bij de beoordeling van publicatielijsten. Het aantal coauteurs
en de uitgeverij van boeken staan qua belang onderaan de lijst van
ontwikkelingspsychologen wat betreft kenmerken die een rol spelen bij de
beoordeling van publicatielijsten.
Discussies
9
––
Er is discussie over de betekenis van laatste auteurschap.
––
Er is discussie over de waarde van de citatie-index.
Psychonomie en cognitieve psychologie
(incl. psychometrie)
Typen publicaties
De publicatiecultuur van psychonomie en cognitieve psychologie is sterk
gericht op publicaties in internationale toptijdschriften met een zo hoog
mogelijke impact factor. Naast impact factor is ook de reputatie van een
tijdschrift van belang.
Binnen de subdiscipline zijn er vakgebieden die verschillen wat betreft de
tijdschriften waarin wordt gepubliceerd en de impact factoren. De impact
factor van tijdschriften in het vakgebied neuro is bijvoorbeeld relatief hoog.
Boeken/monografieën, tekstboeken en boekbijdragen zijn minder
gangbaar en tellen nauwelijks mee als wetenschappelijke output binnen
psychonomie en cognitieve psychologie, maar geven wel aanzien in het
veld.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 29
Voor overige publicaties, zoals patenten, abstracts en readings in
proceedings en vakpublicaties, is er nauwelijks waardering; deze publicaties
worden als ‘extra’ gezien.
Binnen sommige vakgebieden binnen psychonomie en cognitieve
psychologie worden ook onderzoeksproducten gepubliceerd, zoals
therapieprogramma’s en tests. De waardering voor dit type publicaties lijkt
toe te nemen.
Een andere ontwikkeling in de publicatiecultuur is dat de focus in de
afgelopen jaren is verbreed van gedragsonderzoek naar hersenonderzoek.
Hierdoor wordt er steeds meer in andersoortige tijdschriften
(hersentijdschriften) gepubliceerd, die over het algemeen een hogere
impact factor hebben.
Auteurschap
Wat betreft aantallen auteurs is het gangbaar om met 3 tot 5 auteurs te
publiceren. Single authored publicaties komen zelden voor. De volgorde
van auteurs is op volgorde van bijdrage. Binnen psychonomie en cognitieve
psychologie wordt vooral waarde gehecht aan 1e, 2e en laatste auteurschap.
De 1e auteur heeft de grootste bijdrage aan een artikel geleverd, de laatste
auteur is promotor/onderzoeksleider. Overigens verschilt de waarde die aan
2e auteurschap wordt gehecht tussen verschillende vakgebieden binnen
psychonomie en cognitieve psychologie. Zo wordt hier binnen neuro geen
waarde aan gehecht, terwijl dit binnen andere vakgebieden wel het geval
is.
Discussies
Binnen de psychonomie en cognitieve psychologie spelen de volgende
discussies:
––
Discussie over de waardering van vakpublicaties. Betreurd wordt dat dit
type publicaties nauwelijks worden gewaardeerd, terwijl het als ‘plicht’
wordt gezien om te schrijven voor het klinische veld.
––
Discussie over kwaliteit versus kwantiteit.
30 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
10
Sociale en organisatiepsychologie
Typen publicaties
De publicatiecultuur binnen sociale en organisatiepsychologie is sterk
internationaal georiënteerd. De focus ligt op het publiceren van artikelen in
peer reviewed internationale tijdschriften, bij voorkeur in toptijdschriften
met een zo hoog mogelijke impact factor. Zowel kwaliteit als kwantiteit
zijn van belang. Hierbij moet worden opgemerkt dat het lastiger is om te
publiceren over onderzoeksresultaten die de hypothesen niet bevestigen,
waardoor het aantal publicaties niet altijd een indicatie geeft van de
kwaliteit van een onderzoeker. Voor onderzoekers die nieuw, innovatief
onderzoek doen maar geen bevestiging vinden, is het vele malen lastiger
om resultaten te publiceren.
De waardering voor een artikel hangt af van de impact factor van een
tijdschrift in relatie tot het gebruikelijke binnen een vakgebied. De
tijdschriften waarin wordt gepubliceerd, verschillen tussen de sociale
psychologie en de organisatiepsychologie. Algemene tijdschriften
hebben over het algemeen een hogere impact factor dan specialistische
tijdschriften, maar per vakgebied zijn er vaak één of twee specialistische
tijdschriften met een hoge impact.
Naast internationale artikelen komen andere typen publicaties voor, met
name bij ervaren wetenschappers die zich reeds hebben bewezen. Dit zijn
bijvoorbeeld overzichtsartikelen, een theoretisch artikel in een edited
volume, een boek onder redactie, een special issue van een tijdschrift
of eventueel een monografie. Dergelijke publicaties komen voor náást
internationale artikelen en worden relatief minder gewaardeerd.
Daarnaast komen vakpublicaties over toegepaste thema’s voor, zoals
hoofdstukken in boeken, artikelen in nationale tijdschriften (zonder peer
review) of bijdragen aan onderwijsboeken. Dergelijke publicaties worden
niet meegewogen in het oordeel over de wetenschappelijke kwaliteit van
een publicatielijst, maar zijn voor de maatschappelijke relevantie van de
sociale en organisatiepsychologie van belang.
Auteurschap
Publicaties tellen vrijwel altijd meerdere auteurs, waarbij 3 à 4 auteurs
gangbaar is. Publicaties als enig auteur komen zelden voor. Het meeste
belang wordt gehecht aan 1e auteurschap: de 1e auteur heeft vrijwel
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 31
altijd de grootste bijdrage geleverd. De volgorde van de overige auteurs
verschilt: soms is de promotor de laatste auteur, soms wordt de alfabetische
volgorde gehanteerd of de volgorde van bijdrage. Met name beginnend
onderzoekers publiceren als 1e auteur, meer ervaren onderzoekers
publiceren daarnaast als coauteur. Vrijwel altijd leveren alle auteurs een
bijdrage aan een publicatie.
Discussies
Binnen de sociale psychologie spelen diverse discussies:
––
Er is discussie over het publiceren van resultaten die hypothesen niet
bevestigen. Resultaten die de hypothesen niet bevestigen worden
momenteel niet of nauwelijks gepubliceerd, waardoor er een
positieve bias is in publicaties. Er speelt een discussie om ook negatieve
resultaten te publiceren.
––
Er is discussie over het openbaar toegankelijk maken van data.
––
Er speelt een (kleinere) discussie over nieuwe tijdschriften gericht op
replicatiestudies.
11
Onderwijskunde
Typen publicaties
De publicatiecultuur binnen onderwijskunde is sterk internationaal
georiënteerd, met een nadruk op publicaties in refereed ISI3 tijdschriften
met een impact factor. De status van een tijdschrift is binnen de
onderwijskunde belangrijker dan de impact factor. Er bestaat een redelijke
brede top van tijdschriften binnen onderwijskunde, waardoor het lastig is
voor mensen buiten de discipline om publicatielijsten te beoordelen.
Voor vakgebieden met een specifieke probleemstelling (zoals vakdidactiek)
of Nederlands georiënteerd onderzoek kan het lastig zijn om te publiceren
in internationale toptijdschriften, hoewel ook vanuit een specifiek
vakgebied een bijdrage kan worden geleverd aan de algemene discussie.
Bij meer ervaren onderzoekers worden ook andere typen publicaties
verwacht, waaronder bijdragen aan boeken en edited volumes. Aan peer
reviewed (bijdragen aan) boeken wordt belang gehecht, hoewel in mindere
3
Het Institute for Scientific Information (ISI) publiceert jaarlijks een overzicht van wetenschappelijke
tijdschriften per discipline.
32 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
mate dan aan internationale artikelen. Nationale wetenschappelijke
publicaties worden steeds minder belangrijk binnen onderwijskunde.
Publicaties in het nationale tijdschrift Pedagogische Studiën (het enige
nationale wetenschappelijke tijdschrift) worden wel gewaardeerd. Dit
tijdschrift is een ISI tijdschrift. Nationale vakpublicaties wegen niet mee als
wetenschappelijke output – hoewel deze publicaties wel belangrijk zijn
voor de maatschappelijke taak van onderwijskundigen.
Binnen de onderwijskunde wordt veelal eigen data verzameld in het
onderwijsveld (met de nodige problemen en vertragingen), waardoor
het soms lastig is om een continue stroom van publicaties te realiseren.
Met name bij grootschalige en langdurige gegevensverzameling kan de
output in aantallen publicaties relatief laag zijn. Het is belangrijk hier bij de
beoordeling van publicatielijsten van onderwijskundigen rekening mee te
houden.
Auteurschap
Publicaties binnen onderwijskunde tellen vrijwel altijd meerdere auteurs,
meestal variërend van 2 tot 5 auteurs. Alle auteurs leveren volgens de
deelnemers een bijdrage aan een publicatie, maar de 1e auteur levert over
het algemeen de grootste bijdrage. 1e Auteurschap is dan ook van belang,
met name voor aio’s en postdocs. Er speelt binnen onderwijskunde enige
discussie over de vraag of de ervaren onderzoeker/promotor als 1e, 2e of als
laatste auteur wordt vermeld.
Discussies
Op basis van de onderzoeksresultaten lijkt er in algemene zin consensus te
bestaan over de publicatiecultuur binnen onderwijskunde, hoewel er enige
discussies spelen:
––
Er is discussie over de vraag of de ervaren onderzoeker/promotor als 1e,
2e of als laatste auteur wordt vermeld.
––
Er is discussie over de waarde van de ISI ranking en impact factor.
––
Er is discussie over de waarde van nieuwe tijdschriften. De
onderwijskunde ontwikkelt zich sterk, waardoor er nieuwe tijdschriften
ontstaan. Omdat de nieuwe tijdschriften nog niet ISI genoteerd zijn,
is er binnen de onderwijskunde discussie over de waardering van
publicaties in deze tijdschriften.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 33
12
Pedagogiek
Typen publicaties
De focus in de publicatiecultuur van pedagogiek ligt op het publiceren
van artikelen in internationale refereed tijdschriften. Vroeger was het
binnen de pedagogiek zeer gebruikelijk om boekpublicaties te schrijven;
tegenwoordig wordt dit type publicaties als ‘extra’ gezien.
Binnen de pedagogiek is er sprake van twee stromingen. Er is een relatief
kleine stroming die voornamelijk theoretisch/historisch georiënteerd is.
Binnen deze stroming zijn boekpublicaties, naast artikelen in internationale
tijdschriften, nog steeds relevant. De grote empirische stroming richt zich
sterk op publicaties in internationale (top)tijdschriften. Overigens kennen
de verschillende stromingen en de verschillende vakgebieden binnen beide
stromingen hun eigen tijdschriften.
De waarde van de impact factor van tijdschriften is relatief betrekkelijk
vanwege de heterogeniteit van het vakgebied en de tijdschriften waarin
wordt gepubliceerd. Het is daarom van belang om niet alleen te kijken
naar de impact factor maar ook naar de naam/reputatie van een tijdschrift
binnen het specifieke vakgebied.
Hoewel onderzoekers binnen de subdiscipline het als een taak van de
pedagogiek zien om te publiceren in vaktijdschriften, is er binnen de
wetenschappelijke wereld nauwelijks waardering voor dit type publicaties.
Nationale publicaties worden binnen de pedagogiek wel gewaardeerd,
maar pas wanneer aan de minimum eis van artikelen in internationale
refereed tijdschriften is voldaan. Voor de beoordeling van publicatielijsten
van senior onderzoekers is het belangrijk dat een publicatielijst naast
artikelen in internationale tijdschriften ook vakpublicaties bevat.
Auteurschap
Vaak tellen publicaties 3 of meer auteurs. Het aantal auteurs van een
publicatie is niet van belang voor de waardering, de auteurspositie wel. De
volgorde van auteurs is op bijdrage. Het 1e auteurschap telt dan ook het
zwaarst. Er speelt binnen de pedagogiek enige discussie over de vraag of de
promotor als laatste auteur moet worden vermeld of als 2e auteur; beiden
komen voor.
34 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
Discussies
De publicatiecultuur van pedagogiek is ‘in transitie’ en gaat steeds meer
lijken op de publicatiecultuur van psychologie. Er wordt binnen pedagogiek
steeds meer gekeken naar het aantal citaties van artikelen. Er wordt
steeds meer interdisciplinair gewerkt en gepubliceerd in tijdschriften van
andere disciplines met een relatief hogere impact factor. Tevens is er een
ontwikkeling gaande naar meer auteurs per publicatie. Deze ontwikkeling
heeft te maken met de ontwikkeling dat er steeds grotere, interdisciplinaire
onderzoeksprojecten binnen de pedagogiek zijn, waardoor er meer in
teams wordt samengewerkt.
––
De ontwikkeling naar meer samenwerking in grotere, interdisciplinaire
onderzoeksteams leidt tot discussies met betrekking tot de vraag
wie wel/niet als auteur wordt genoemd. Bijvoorbeeld: wordt de
projectleider al dan niet standaard als coauteur genoemd bij publicaties
die voortvloeien uit het betreffende onderzoeksproject?
––
Er is discussie over de betekenis van laatste auteurschap. Momenteel
is het gebruikelijk om auteurs op volgorde van bijdrage te noemen,
waarbij de laatste auteur de kleinste bijdrage heeft geleverd. Er is
echter discussie over de vraag of de promotor als laatste auteur moet
worden vermeld of als 2e auteur. Nu komt allebei nog voor.
––
Discussie over kwaliteit versus kwantiteit. Volgens sommige
onderzoekers is het veel belangrijker om een klein aantal artikelen in
de echte toptijdschriften te publiceren dan veel artikelen in relatief
minder goede tijdschriften, maar de meningen hierover zijn verdeeld.
13
Privaatrecht
Typen publicaties
De publicatiecultuur binnen privaatrecht is nationaal georiënteerd, maar
daarnaast neemt het aantal internationale, Engelstalige publicaties
toe. Nationale publicaties zijn en blijven belangrijk, omdat er een
nationaal rechtssysteem is. Internationale rechtsvergelijkingen lenen
zich voor internationale wetenschappelijke publicaties; ook bij nationale
onderwerpen kan een vergelijking worden gemaakt met andere landen.
Beschrijvingen van het eigen nationale rechtsstelsel voor een internationaal
publiek worden minder belangrijk geacht.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 35
In het privaatrecht worden wetenschappelijke tijdschriftartikelen in
goede nationale of internationale tijdschriften, boeken/monografieën en
bijdragen aan boeken gewaardeerd. Proefschriften binnen privaatrecht
zijn vrijwel altijd een monografie. Daarnaast komt vakliteratuur relatief
veel voor, met name annotaties, maar deze worden in principe niet
meegewogen in de beoordeling van de wetenschappelijke kwaliteit van
een publicatielijst. In publicatielijsten wordt een ‘normaal evenwicht’
verwacht tussen wetenschappelijke en vakpublicaties.
Er is overeenstemming over de goede tijdschriften binnen het privaatrecht,
hoewel er nog geen landelijke lijst met toptijdschriften en overige
tijdschriften beschikbaar is. Goede tijdschriften kenmerken zich door een
goede redactie en een strenge selectie / reviewprocedure. Voor de waarde
van wetenschappelijke boekpublicaties is de reputatie van de uitgeverij van
belang. Onderwijsboeken (veelal te herkennen aan titel of uitgeverij) tellen
niet mee voor de beoordeling van de wetenschappelijke kwaliteit van een
publicatielijst.
Bij de beoordeling van publicatielijsten gaat kwaliteit voor kwantiteit.
Kwantiteit compenseert gebrek aan kwaliteit niet. Kwaliteitsoordelen
worden vrij subjectief bepaald, omdat er geen indices of rankings
beschikbaar zijn. Binnen publicatietypen bestaat variëteit in kwaliteit,
bijvoorbeeld: de kwaliteit van de inhoud van tijdschriftartikelen varieert
sterk. Zo kan, afhankelijk van de inhoud, een boek/monografie veel
zwaarder wegen dan een artikel in een tijdschrift.
Auteurschap
Publicaties met één auteur zijn gangbaar binnen privaatrecht, maar er lijkt
een tendens te zijn dat er vaker gezamenlijk wordt gepubliceerd.
Discussies
Er is binnen het privaatrecht consensus met betrekking tot de
publicatiecultuur.
36 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
14
Staats- en bestuursrecht
Typen publicaties
Traditioneel gezien is de publicatiecultuur van staats- en bestuursrecht
sterk nationaal georiënteerd. Artikelen in nationale tijdschriften zijn
gangbaar en worden belangrijk geacht. Tijdschriften zijn vaak niet peer
reviewed. Er is een aantal Nederlandse toptijdschriften, waarover binnen
de subdiscipline consensus bestaat. Double blind peer reviews zijn niet
gangbaar. De Nederlandse toptijdschriften hebben goede redacties
die bijdragen streng selecteren; in die zin is de selectie door redacties
vergelijkbaar met een peer review procedure. Er zijn voor staats- en
bestuursrecht geen officiële rankings van tijdschriften. Er is binnen
de subdiscipline geen consensus over de kwaliteitscriteria waaraan
tijdschriften moeten voldoen om een ‘toptijdschrift’ te zijn.
Binnen staats- en bestuursrecht is er sprake van een grote variatie
wat betreft typen publicaties die gangbaar zijn en hoog gewaardeerd
worden. Naast artikelen in nationale tijdschriften worden ook boeken,
monografieën, boekbijdragen en handboeken gewaardeerd. Bij
boekpublicaties is de uitgever van belang, evenals de vraag of een de
publicatie onderdeel uitmaakt van een ‘serie’ die onder redactie wordt
uitgegeven. Ook wordt veel belang gehecht aan het schrijven van een
tweede monografie, na de promotie. Het voeren van de redactie van een
bundel laat zien dat iemand over een goed netwerk beschikt en krijgt om
die reden ook waardering.
Binnen het staats- en bestuursrecht is een ontwikkeling waarneembaar
waarbij de aandacht voor internationaal publiceren groeit en er steeds
meer belang wordt gehecht aan artikelen in internationale peer reviewed
tijdschriften. Ook handboeken voor een internationaal publiek, waarin het
Nederlands rechtssysteem wordt uitgelegd, komen vaker voor. Staats- en
bestuursrecht telt enkele onderzoeksgroepen die meer interdisciplinair
gericht zijn; binnen deze onderzoeksgroepen komen peer reviewed
artikelen vaker voor.
Naast wetenschappelijke publicaties worden vakpublicaties ook van belang
geacht met het oog op valorisatie.
Annotaties zijn een belangrijk type publicaties binnen staats- en
bestuursrecht. Er is een aantal toptijdschriften in Nederland op het gebied
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 37
van annotaties. De waardering voor een annotatie binnen de subdiscipline
is afhankelijk van de inhoud en het tijdschrift waarin deze is gepubliceerd.
Bij de beoordeling van publicatielijsten wordt volgens de experts gelet op
gedegen publicaties in prestigieuze nationale tijdschriften. Daarnaast is een
mix van verschillende typen publicaties (artikelen, boeken, handboeken,
annotaties) van belang.
Auteurschap
Binnen staats- en bestuursrecht wordt vooral individueel gepubliceerd.
Daarnaast zijn ook multi-authored publicaties met 2 auteurs gangbaar.
Publicaties met meer dan 2 auteurs zijn zeldzaam. De volgorde van auteurs
is vrijwel altijd alfabetisch.
Discussies
––
Er is binnen staats- en bestuursrecht enige discussie over de
toegevoegde waarde van internationaal publiceren voor het
vakgebied.
––
Er is discussie over de criteria waaraan een tijdschrift zou moeten
voldoen om een toptijdschrift te zijn.
––
Het is niet altijd duidelijk of een publicatie een wetenschappelijke
publicatie is of een vakpublicatie. Dit speelt vooral bij artikelen in
Nederlandse tijdschriften.
15
Internationaal en Europees recht
Typen publicaties
Er is binnen internationaal en Europees recht relatief veel variatie in typen
publicaties. Artikelen in internationale tijdschriften komen voor, maar ook
boeken/monografieën, bijdragen aan boeken, annotaties, handboeken
etc. zijn gangbaar. Artikelen in internationale toptijdschriften en boeken/
monografieën worden het hoogst gewaardeerd. Nationale publicaties
komen binnen het internationaal recht minder voor dan bij het Europees
recht en krijgen ook minder waardering.
Bij artikelen is het voor de waardering van belang of een artikel in een
internationaal toptijdschrift is verschenen; bij monografieën en (bijdragen
aan) boeken zijn de uitgever en editor van belang.
38 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
Er is binnen de subdiscipline consensus over de toptijdschriften en de
topuitgevers, maar dit is niet vastgelegd in een lijst of ‘ranking’. Er is
een aantal algemene internationale toptijdschriften voor Europees en
internationaal recht en daarnaast zijn er, afhankelijk van de specialisatie,
ook specifieke toptijdschriften. Toptijdschriften en topuitgevers kenmerken
zich door een strenge (peer review) selectieprocedure. Het aantal peer
reviewed tijdschriften binnen internationaal en Europees recht is al
aanzienlijk en groeit nog steeds. Elk toptijdschrift en elke topuitgever
hanteert daarbij zijn eigen procedures.
Door sommige onderzoekers wordt betreurd dat annotaties tegenwoordig
minder worden gewaardeerd, terwijl dit type publicatie volgens deze
onderzoekers belangrijk wordt geacht voor de subdiscipline (mits
van goede kwaliteit). Ook voor annotaties is er een aantal duidelijke
toptijdschriften.
Auteurschap
Het is gebruikelijk om als enig auteur te publiceren. Als een publicatie 2
auteurs telt, hebben beide auteurs een substantiële bijdrage geleverd.
Publicaties met 3 of meer auteurs komen nauwelijks voor (m.u.v. boeken
onder redactie) en roepen vragen op bij de beoordeling van publicatielijsten.
Uit de publicatielijst van een onderzoeker binnen Europees en
internationaal recht is het op basis van coauteurschap lastig op te maken of
iemand over een goed netwerk beschikt. Hiervoor is het belangrijk om het
cv te raadplegen (gastcolleges, uitnodigingen voor conferenties e.d.).
Discussies
Er is binnen Europees en internationaal recht consensus met betrekking
tot de publicatiecultuur. Er is binnen de subdiscipline wel enige discussie
over de waarde van online publicaties, die steeds vaker voorkomen. Online
publicaties worden soms niet hoog gewaardeerd, omdat er (nog) weinig
kwaliteitscontrole aan verbonden is.
De publicatiecultuur van Europees en internationaal recht verschilt
overigens wel op een aantal punten van de publicatiecultuur van andere
subdisciplines binnen rechten: in vergelijking met andere subdisciplines is
de publicatiecultuur van Europees en internationaal recht sterker gefocust
op internationale publicaties en peer review.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 39
16
Strafrecht en criminologie
Strafrecht en criminologie zijn twee aparte vakgebieden zijn met hun
eigen publicatiecultuur en worden om deze reden hieronder afzonderlijk
beschreven.
Strafrecht
Typen publicaties
Strafrecht kent een sterk nationaal georiënteerde publicatiecultuur.
Het aantal nationale toptijdschriften is zeer beperkt: er zijn circa twee
echte toptijdschriften. De toptijdschriften worden gekenmerkt door
een goede redactie, bestaande uit leden met een sterke reputatie in het
onderzoeksgebied, die bijdragen streng selecteert op kwaliteit.
Naast artikelen in voornamelijk nationale tijdschriften worden binnen
strafrecht ook boeken, monografieën, bijdragen aan boeken en annotaties
gewaardeerd.
Boekpublicaties en artikelen worden ongeveer gelijk gewaardeerd binnen
het strafrecht. Annotaties worden tevens van waarde geacht onder
vakgenoten, hoewel dit in het beleid niet altijd tot uiting komt. Er is een
beperkt aantal toptijdschriften op het gebied van annotaties die van hoge
waarde worden geacht.
Naast de wetenschappelijke output, die op basis van bovengenoemde typen
publicaties wordt bepaald, worden ook vakpublicaties van belang geacht.
Bij de beoordeling van publicatielijsten is variatie van belang: iemand heeft
naast artikelen bij voorkeur ook annotaties en boekpublicaties geschreven.
Er is binnen strafrecht een tendens zichtbaar richting meer Engelstalige
publicaties, maar dit is niet meer dan een tendens. Er binnen strafrecht wel
een specifiek onderzoeksgebied dat meer internationaal is georiënteerd
(met meer tijdschriften).
Auteurschap
De meeste artikelen worden alleen geschreven, een kleiner deel door
2 auteurs. Bij publicaties met 2 auteurs is het gangbaar auteurs op
alfabetische volgorde te noemen. Publicaties met meer dan 2 auteurs op
een publicatielijst worden al snel ‘verdacht’ gevonden.
40 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
Discussies
Er is binnen het strafrecht een grote mate van consensus over de
waardering van publicaties en de beoordeling van publicatielijsten.
Criminologie
Typen publicaties
De focus binnen criminologie ligt op het publiceren van artikelen in
internationale refereed tijdschriften; dit type publicaties wordt het hoogst
gewaardeerd. De criminologie is een interdisciplinair vakgebied en kent
daardoor een brede range van (top)tijdschriften waarin gepubliceerd kan
worden. De tijdschriften waarin criminologen publiceren hebben over het
algemeen geen hoge impact factor in vergelijking met de toptijdschriften
van andere (sub)disciplines binnen MaGW. Wel is de impact factor voor
tijdschriften binnen de criminologie onderscheidend: hoe hoger de impact
factor, hoe beter. Hier wordt overigens wel ruim mee omgesprongen:
als er in een tijdschrift wordt gepubliceerd met een wat lagere impact
factor, maakt dit in principe niet veel uit, als het maar een artikel in een
internationaal peer reviewed tijdschrift is.
Naast de artikelen in internationale refereed tijdschriften, worden ook
boeken en bijdragen aan boeken binnen de criminologie gewaardeerd.
Ook nationale publicaties worden binnen de criminologie gewaardeerd
vanwege de betrekking van het vakgebied op de rechtshandhaving.
Overigens hebben de nationale tijdschriften voor de criminologie geen
impact factor.
De publicatielijsten van criminologen zien er vrij divers uit, omdat de
criminologie een relatief jonge discipline is die bestaat uit wetenschappers
met diverse achtergronden. Hier hoort in de beoordeling van
publicatielijsten rekening mee te worden gehouden.
Auteurschap
Er wordt vrijwel altijd met coauteurs gepubliceerd. Gangbaar zijn
publicaties met 2 tot 5 auteurs. Omdat de volgorde vaak op basis van
bijdrage aan het artikel is, is 1e en 2e auteurschap van belang. Single
authored publicaties komen nauwelijks voor, met uitzondering van boeken
en bijdragen aan boeken.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 41
Discussies
De criminologie is een relatief jonge subdiscipline waarbinnen
onderzoekers uit diverse disciplines werkzaam zijn. Hierdoor is de
publicatiecultuur nog volop in ontwikkeling: verschillende onderzoekers
nemen de ‘cultuur’ uit hun oorspronkelijke subdiscipline, zoals de
psychologie of de sociologie, mee.
17
Bestuurskunde
Typen publicaties
De publicatiecultuur binnen bestuurskunde is sterk in ontwikkeling:
––
Van nationale naar internationale focus
––
Sterkere focus op artikelen in internationale (top)tijdschriften
––
Sterke toename in aantallen publicaties
––
Afname van boekpublicaties en publicaties over toegepast onderzoek
Er zijn twee stromingen binnen bestuurskunde: één stroming is sterk gericht
op internationale tijdschriftpublicaties, terwijl de andere stroming, naast
de internationale publicaties, ook de nationale publicaties wil behouden
vanwege de uitstraling van bestuurskunde in het werkveld en het belang
voor de financiering van onderzoek. Met name voor jongere onderzoekers
is de druk om te publiceren in internationale tijdschriften hoog. Naast de
waardering voor internationale tijdschriftartikelen, lijkt er waardering
te blijven bestaan voor nationale publicaties en boekpublicaties (mits
gepubliceerd bij een vooraanstaand uitgever). Wat betreft boekpublicaties
komen monografieën, bijdragen aan boeken en boeken onder redactie
voor. Monografieën worden, wanneer uitgegeven bij een goede uitgever,
hoger gewaardeerd dan boeken onder redactie.
Vanwege de ontwikkelingen is er binnen bestuurskunde momenteel nog
geen consensus over de internationale toptijdschriften. Over een aantal
algemeen bestuurskundige tijdschriften lijkt overeenstemming te zijn dat
deze van belang zijn, met name gebaseerd op de reputatie van tijdschriften.
Goede tijdschriften binnen bestuurskunde zijn niet altijd opgenomen in ISI4
en hebben ook niet altijd een (hoge) impact factor.
Het vakgebied is relatief breed; er wordt door bestuurskundigen in zowel
algemene als specialistische tijdschriften gepubliceerd.
4
Het Institute for Scientific Information (ISI) publiceert jaarlijks een overzicht van wetenschappelijke
tijdschriften per discipline.
42 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
Auteurschap
Publicaties als enig auteur zijn gangbaar binnen bestuurskunde, evenals
multi-authored publicaties met 2 of 3 auteurs. Bij multi-authored
publicaties varieert de volgorde van auteurs: de volgorde is alfabetisch
als de bijdrage van auteurs vergelijkbaar is, indien dit niet het geval is
staan auteurs op volgorde van bijdrage. Het aantal publicaties als enig
of 1e auteur is van belang voor het oordeel over de kwaliteit van een
publicatielijst.
Discussies
Binnen bestuurskunde lijkt discussie te zijn over de waardering van
nationale publicaties over toegepast onderzoek. Een grote groep
bestuurskundigen zegt dat dit type onderzoek van belang is en blijft, maar
er lijkt nauwelijks wetenschappelijke waardering te bestaan voor nationale
publicaties over toegepast onderzoek. Tevens is er discussie over het
publiceren in algemene dan wel specialistische tijdschriften.
18
Politicologie
Typen publicaties
Artikelen in internationale ISI5 tijdschriften worden hoog gewaardeerd
binnen de politicologie. Daarnaast wordt er historisch gezien veel waarde
gehecht aan boeken, monografieën en bijdragen aan boeken. In de
afgelopen 15 jaar heeft een verschuiving plaatsgevonden waarbij meer
nadruk is komen te liggen op het publiceren van artikelen in internationale
tijdschriften. Hiermee samenhangend wordt binnen politicologie ook
steeds vaker op artikelen gepromoveerd. Boekpublicaties blijven echter van
belang.
Vanwege de grote variëteit binnen de subdiscipline is er geen consensus
over een lijst van toptijdschriften voor de politicologie. Er is echter wel vrij
grote overeenstemming over een kleine kern van de meest gereputeerde
algemene tijdschriften.
De impact factor speelt een beperkte rol binnen de politicologie vanwege
de grote variëteit binnen de subdiscipline wat betreft benadering,
methodologie etc. In het onderzoek is aangegeven dat de toptijdschriften
5
Het Institute for Scientific Information (ISI) publiceert jaarlijks een overzicht van wetenschappelijke
tijdschriften per discipline.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 43
zich kenmerken door strenge selectie op kwaliteit. Bij boeken zijn de
uitgever en, indien van toepassing, de betrokken coauteurs van belang voor
de waardering.
De focus binnen politicologie is sterk internationaal; nationale publicaties
worden nauwelijks gewaardeerd. Bijdragen aan het publieke debat worden
binnen de politicologie wel gezien als maatschappelijke taak, maar tellen
niet mee als wetenschappelijke output.
Een sterke publicatielijst bestaat uit een mix van publicaties: zowel artikelen
in internationale ISI tijdschriften als boekpublicatielijst.
Auteurschap
Het is binnen politicologie gebruikelijk om met 1 of 2 auteurs te publiceren.
Publicaties met 3 of meer auteurs komen minder voor en worden relatief
minder gewaardeerd. Meestal staan auteurs op alfabetische volgorde
vermeld. Afwijkingen van deze regel worden als indicatie opgevat dat één
of meerdere auteurs een grotere bijdrage hebben geleverd.
Discussies
Er spelen verschillende discussies over de publicatiecultuur binnen de
politicologie:
––
Discussie over de waardering van artikelen in tijdschriften versus
boekpublicaties. Welk type publicatie is het meest van belang?
––
Discussie met betrekking tot de vraag hoe de impact van tijdschriften
het beste kan worden gemeten, de waarde van ISI ranking, de waarde
van de impact factor en de waarde van de citatie index.
––
Discussie over kwaliteit versus kwantiteit.
––
Discussie over de waarde van publicaties als enig auteur versus
publicaties met meerdere auteurs.
19
Sociologie
Typen publicaties
Binnen de sociologie bestaan twee verschillende stromingen met ieder een
eigen publicatiecultuur, namelijk een kwantitatieve en een kwalitatieve
stroming. De publicatiecultuur binnen de kwantitatieve stroming
wordt gekenmerkt door een hoge output en een focus op publiceren
44 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
in refereed internationale (top)tijdschriften. Binnen de kwalitatieve
stroming is relatief meer aandacht voor boeken/monografieën en edited
volumes bij gerenommeerde uitgevers en ligt de output wat lager
dan in de kwantitatieve stroming. Binnen de kwantitatieve stroming
worden artikelen in internationale tijdschriften het hoogst gewaardeerd,
maar daarnaast bestaat ook waardering voor andere typen publicaties
zoals edited volumes, artikelen in Nederlandstalige wetenschappelijke
tijdschriften en boekbijdragen.
Binnen de sociologie neemt het belang van publiceren in internationale
(top)tijdschriften steeds verder toe in zowel de kwalitatieve en
kwantitatieve stroming, waardoor nationale publicaties onder druk komen
te staan. Dergelijke publicaties zijn en blijven volgens onderzoekers binnen
de subdiscipline wel van belang vanwege de maatschappelijke taak van de
sociologie.
Binnen de kwantitatieve stroming bestaat consensus over de algemene
sociologische toptijdschriften. Daarnaast bestaan diverse vakgebieden
(o.a. familiesociologie, etniciteit, arbeidsmarkt), die ieder hun eigen
toptijdschriften hebben. Voor de kwalitatieve stroming zijn er minder
internationale tijdschriften beschikbaar.
De impact factor wordt wel gebruikt om het belang van een tijdschrift
te duiden, maar in mindere mate dan bijvoorbeeld in de psychologie.
De impact factor binnen sociologie is laag in vergelijking met andere
subdisciplines, nieuwe toptijdschriften hebben veelal nog geen impact
factor en de impact factor kan instabiel zijn.
Auteurschap
Binnen de sociologie is het gangbaar om met meerdere auteurs te
publiceren (veelal 2 à 3 auteurs), maar enig auteurschap komt ook voor. De
auteurs staan meestal in volgorde van bijdrage, maar soms op alfabetische
volgorde (bij gelijke bijdrage).
Discussies
Binnen de sociologie bestaat een aantal discussies:
––
Discussie over de waarde van publicaties in niet-sociologische
internationale tijdschriften. Er lijkt minder waardering te zijn voor
publicaties in tijdschriften buiten de sociologie of ‘aan de
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 45
––
rand van de discipline’, ook als de impact factor van deze tijdschriften
voor sociologische begrippen hoog is. Hierbij is het onderscheid van
belang tussen 1) tijdschriften die duidelijk bij een andere discipline
horen, 2) tijdschriften die een specifiek thema bestrijken en dus in
principe gericht zijn op meerdere vakgebieden en 3) multidisciplinaire
topjournals (bijvoorbeeld Science, Nature) van belang. Met name de
waardering van artikelen in de eerste twee typen tijdschriften is relatief
minder goed in te schatten, omdat dit kennis van het aanpalende veld
vereist.
––
Discussie over kwantitatieve ‘meetsystemen’ om de kwaliteit van
onderzoekers in kaart te brengen: er wordt binnen de discipline veel
gesproken over de beperkingen van dergelijke systemen (het ‘tellen’
van publicaties), maar onderzoekers conformeren zich wel aan de
systemen.
20
Culturele antropologie
Typen publicaties
Binnen culturele antropologie worden Engelstalige boeken/monografieën
het hoogst gewaardeerd, waarbij de waardering afhangt van de status van
de uitgeverij. Een aantal uitgeverijen wordt breed gewaardeerd; daarnaast
zijn er uitgeverijen met een goede naam op een specifiek gebied. De
waardering voor edited volumes is afhankelijk van de aard en achtergrond
van het boek (bijvoorbeeld projectbundels worden relatief minder
gewaardeerd). Binnen de culturele antropologie is het gebruikelijk om te
promoveren op een monografie. Het bewerken van een proefschrift tot
handelseditie wordt gewaardeerd.
Naast boekpublicaties zijn artikelen in internationale refereed (top)
tijdschriften van belang, waarbij artikelen in algemene antropologische
tijdschriften hoger worden gewaardeerd dan artikelen in specialistische
tijdschriften. Binnen de culturele antropologie is de impact factor van
tijdschriften relatief laag: de echte toptijdschriften hebben vrijwel altijd een
B-status in algemene rankings. Artikelen in het nationale antropologische
tijdschrift (Etnofoor) worden nauwelijks gewaardeerd. Vrijwel alle
publicaties van cultureel antropologen zijn internationaal en Engelstalig.
46 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
Het aantal publicaties van cultureel antropologen is relatief laag in
vergelijking met andere (sub)disciplines MaGW om een aantal redenen:
(1) het is gebruikelijk om als enig auteur te publiceren, (2) monografieën
zijn gangbaar en kosten relatief veel tijd in vergelijking met het schrijven
van artikelen, (3) antropologen zijn veelal lange tijd in het buitenland
voor veldwerk, (4) aio’s promoveren op een monografie in plaats van op
artikelen.
Auteurschap
Cultureel antropologen publiceren vrijwel altijd als enig auteur. Alleen
bij edited volumes kan het voorkomen dat er meerdere editors zijn.
Promotoren worden niet als coauteur opgevoerd bij publicaties van aio’s.
Discussies
Binnen de culturele antropologie lijkt consensus te bestaan over de goede
internationale tijdschriften. Er speelt wel discussie over de wijze waarop de
impact en kwaliteit van publicaties kan worden gemeten.
21
Communicatiewetenschap
Typen publicaties
Binnen de communicatiewetenschap wordt publiceren in internationale
peer reviewed tijdschriften van groot belang geacht. Artikelen in
internationale toptijdschriften worden het hoogst gewaardeerd. De vraag
of een tijdschrift een toptijdschrift is, hangt onder andere af van de impact
factor en de reputatie van een tijdschrift.
De impact factor van tijdschriften in de communicatiewetenschap
is relatief laag in vergelijking met andere (sub)disciplines. Er wordt
door communicatiewetenschappers overigens ook gepubliceerd in
tijdschriften van andere disciplines. De hoogte van de impact factor van
tijdschriften waarin wordt gepubliceerd, is afhankelijk van het specifieke
vakgebied van een onderzoeker en daarom zeer divers binnen de
communicatiewetenschap.
De communicatiewetenschap kent één Nederlands tijdschrift; dit tijdschrift
heeft een lage impact factor. Omdat de focus ligt op het publiceren van
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 47
artikelen in internationale tijdschriften, is het minder aantrekkelijk hierin te
publiceren.
Boeken en bijdragen aan boeken zijn vrij gebruikelijk, maar worden vaak
als ‘extra’ gezien. Voor de waardering van publicatielijsten telt vooral het
aantal artikelen in internationale tijdschriften.
De communicatiewetenschap kent een kwalitatieve en een kwantitatieve
stroming. Onderzoekers in de verschillende stromingen publiceren in
andere tijdschriften. Ook worden boekpublicaties binnen de kwalitatieve
stroming hoger gewaardeerd dan in de kwantitatieve stroming. In het
onderzoek binnen de kwalitatieve stroming is de specifieke culturele
context belangrijk. Dit type onderzoek leent zich goed voor publicatie in
thematische bundels met bijdragen uit verschillende landen.
Auteurschap
Publicaties met 2 of 3 auteurs zijn gangbaar binnen de communicatiewetenschap. Voor de waardering van publicaties telt niet het aantal
auteurs, maar de auteursvolgorde. De volgorde is vaak op bijdrage. Binnen
de subdiscipline is er ook waardering voor publicaties als enig auteur.
Wanneer communicatiewetenschappers in een tijdschrift van een andere
discipline publiceren, nemen zij vaak de gewoonte van de betreffende
discipline met betrekking tot auteurschap over (bijvoorbeeld wat betreft de
betekenis van het laatste auteurschap).
Ontwikkelingen
Er is binnen de communicatiewetenschap een ontwikkeling gaande naar
een steeds sterkere focus op het publiceren van artikelen in internationale
refereed tijdschriften. Tevens is een ontwikkeling zichtbaar naar grotere
onderzoeksprojecten waardoor er relatief steeds meer multi-authored
publicaties zijn.
Discussies
Er is discussie over kwaliteit versus kwantiteit.
48 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW
22
Ruimtelijke wetenschappen (demografie, geografie,
planologie en milieuwetenschappen)
Typen publicaties
De publicatiecultuur binnen ruimtelijke wetenschappen laat zich moeilijk
samenvatten gezien de grote diversiteit binnen deze subdiscipline.
Niettemin laat het onderzoek zien dat binnen ruimtelijke wetenschappen
artikelen in internationale tijdschriften, en met name de toptijdschriften,
het hoogst gewaardeerd worden. Of een tijdschrift een toptijdschrift
is hangt af van de impact factor en de reputatie van een tijdschrift.
Binnen de ruimtelijke wetenschappen is de impact factor niet altijd even
onderscheidend. Gezien de heterogeniteit is er een zeer brede range
van toptijdschriften: ieder vakgebied kent zijn eigen toptijdschriften.
Ook binnen de verschillende vakgebieden is er een vrij brede range aan
toptijdschriften.
De waardering voor bijdragen aan edited volumes is beduidend lager
dan de waardering voor artikelen in internationale (top)tijdschriften.
Wel lijkt er waardering te zijn voor boeken en monografieën, hoewel dit
niet voor alle vakgebieden binnen de ruimtelijke wetenschappen lijkt
te gelden. Binnen milieuwetenschappen en demografie worden boeken
en monografieën bijvoorbeeld alleen als mooie ‘extra’ gezien, terwijl
er binnen andere vakgebieden duidelijk waardering voor bestaat. Bij
boekpublicaties is het onderscheid naar uitgever van belang: is het boek al
dan niet uitgegeven bij een topuitgever?
Artikelen in nationale tijdschriften en vakpublicaties tellen in
wetenschappelijk opzicht niet mee binnen de ruimtelijke wetenschappen.
Deze publicaties worden wel belangrijk geacht vanwege de
maatschappelijke relevantie.
Auteurschap
De meeste publicaties tellen 2 tot 4 auteurs. Publicaties met 1 auteur komen
relatief weinig voor, maar worden binnen sommige vakgebieden binnen de
ruimtelijke wetenschappen wel als belangrijk gezien.
Gangbaar wat betreft de volgorde van auteurs is op volgorde van bijdrage.
Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW | 49
Ontwikkelingen
Er is een ontwikkeling gesignaleerd naar een steeds sterkere focus op
het publiceren van artikelen in internationale tijdschriften. Ook is een
ontwikkeling gesignaleerd richting het meer publiceren in teams, waardoor
meer publicaties multi-authored zijn. Deze ontwikkelingen worden echter
niet in alle vakgebieden herkend.
Discussies
Er is discussie binnen de ruimtelijke wetenschappen over de waardering
van verschillende typen publicaties: zou er waardering voor boeken
moeten zijn of zou de focus vooral moeten liggen op artikelen in
internationale tijdschriften? Deze discussie heeft waarschijnlijk te maken
met de heterogeniteit van de subdiscipline. Binnen de vakgebieden lijkt
er sprake van grote consensus over de publicatiecultuur. Zo is er binnen de
milieuwetenschappen en binnen de demografie nauwelijks discussie over
de publicatiecultuur.
50 | Onderzoek Publicatieculturen NWO-MaGW