Mariekerke tijdens de eerste wereldoorlog

Mariekerke tijdens
de eerste wereldoorlog
Voor de oorlog
Mariekerke is vooral een vissersdorp waar de
inwoners hun brood verdienen door op de
Schelde te gaan vissen.
4 augustus 1914 : ten oorlog !
Mariekerke staat in rep en roer : het is oorlog !
De noodklokken luiden, en iedereen komt op straat.
De volgende dagen moeten jonge dienstplichtigen vertrekken
en zich aanmelden in de kazerne te Dendermonde of
Antwerpen. In plaats van bakker of visser worden ze van de ene
dag op de andere soldaat.
65 jonge Mariekerkenaars moeten naar het leger. 2 bieden zich
als vrijwilligers aan. Gepakt en gezakt vertrekken ze.
Niemand weet voor hoe lang .
Versterkte forten tegen de vijand
In heel Klein-Brabant worden forten gebouwd om
klaar te zijn tegen vijandelijke aanvallen; Ook in
Bornem moeten boeren hun grond afstaan voor
het leger die er een fort bouwt.
Met paard en kar, per trein of met schepen worden
bouwmaterialen aangevoerd.
Er wordt een spoorlijn tussen Branst en Bornem
aangelegd om cement en stenen te leveren.
Tussen alle forten worden prikkeldraden en
loopgrachten aangelegd met op regelmatige
afstand versterkte kazematten om mitrailleurs
te plaatsen.
Mannen tussen 17 en 60 jaar worden opgeëist om
bomen te kappen en huizen af te breken zodat
onze soldaten een goed schootsveld hebben voor
hun kanonnen.
Op de vlucht
Eind augustus zijn er al Duitse verkenningstroepen opgemerkt in de buurgemeenten.
Op 5 september wordt Dendermonde - niet
zo ver van mariekerke - plat gebrand.
Wanneer de kanonnen vanaf fort Bornem
naar de Duitse legers schieten en komt ook
Mariekerke en Sint-Amands onder vuur
komt te liggen.
De meeste mensen vluchten in paniek weg,
naar Branst, Weert of Bornem. Slechts enkele
mannen blijven in het dorp en kunnen de
brandende huizen gelukkig blussen.
In september marcheren vele Belgische troepen voorbij.
Verslagen of moe gestreden bij de eerste gevechten in Luik of
rond Leuven, vluchten ze naar het Westen.
Nieuwe jonge soldaten proberen de streek te verdedigen. Niet
alleen paarden, maar ook honden worden ingeschakeld om
de kanonnen en mitrailleurs te verplaatsen.
Overal oorlogsschade !
Rond het fort van Bornem worden
bijna 300 huizen afgebroken.
Windmolens en kerktorens konden
dienst doen als uitkijkpost voor
vijandelijke troepen .
De Belgische soldaten wilden dit
verhinderen en staken zelf de kerk van
Mariekerke in brand.
De windmolen van Mariekerke werd
dan op haar beurt door Duitse
soldaten gesaboteerd.
Aan het sas van Weert werden de sasdeuren
opengezet zodat een groot deel van de streek
onder water stond. Heel het dorp van Weert en de
bossen van Branst tot aan het kasteel van graaf de
Marnix werd op die manier verdedigd.
De arme burgers moesten zichzelf
maar redden en met een roeibootje
hun huizen proberen te bereiken.
Klein-Brabant geeft zich over
De Duitse legers bleken snel oppermachtig en beschikten over heel zwaar
geschut, de zogenaamde Dikke
Bertha’s. Het kon doelen treffen op
meer dan 10 kilometer afstand, een
eind verder dan de zwaarste Belgische
kanonnen.
Op 10 oktober 1914 moeten de soldaten op de Klein-Brabantse forten
zich over geven.
De meesten zijn met hun compagnies de dagen ervoor al over de
Temsebrug naar Oost- en West-Vlaanderen getrokken. Onderweg
hebben ze de brug gesaboteerd zodat de Duitsers ze niet meer kon
gebruiken.
Voedselhulp om te overleven
In Mariekerke wordt voedselhulp geboden.
De Duitse bezetters plunderen de lokale bevolking en eisen voortdurend
zaken op, zodat de mensen armer worden.
Hulpcomité’s bieden graan, of meel aan en in de scholen krijgen de
kinderen soep.
Deze hulp wordt gefinancierd door Amerika en Canada.
Als bedanking voor de steun worden na de oorlog vele klasfoto’s
getrokken met hierop een dankwoordje en een Amerikaanse vlag.
Hier poseren de schoolkinderen uit Weert met een boodschap voor de
kinderen uit Indianapolis
Strijden of sterven
Soldaten die niet op tijd naar West-Vlaanderen waren getrokken,
werden krijgsgevangen genomen en naar werkkampen in Duitsland
gestuurd.
Sommigen waren gevlucht naar Nederland maar kwamen ook
daar in streng bewaakte opvangkampen terecht en werden
behandeld als deserteurs.
Ook Mariekerkse soldaten verblijven soms
maandenlang aan een stuk aan het front
zonder naar huis te kunnen.
Alphons Maes onderscheidt zich tijdens
gevaarlijke aanvallen tegen Duitse troepen
en verdient 6 frontstrepen. Maar tijdens een
van die raids wordt hij zelf getroffen door
een obus in de borst.
In het veldhospitaal te Vinkem komt de hulp
te laat en sterft hij in oktober 1918 aan zijn
verwondingen.
Gestorven voor het vaderland
Een aantal Mariekerkse soldaten komen niet terug van
het front. Zij zijn gestorven op het slagveld of in de
veldhospitalen overleden ten gevolge van hun
verwondingen
Alexis Pauwels
Leo Van den Eede
Pieter Vergauwen
Frans Van de Moortel
Henri Smet
Alphons Maes
+Calais 9 juli 1915
+Hoogstade 11 juli 1915
+Ramskapelle 28 oktober 1915
+Steenkerke 20 september 1918
+Sedan 16 oktober 1918
+Vinkem 24 oktober 1918
Pieter Antoon
Vergauwen
Aan de kerk werd een herdenkingsmonument opgericht.
De gesneuvelde Belgische soldaten staan erop vermeld.
Ook de namen van de 2 burgerslachtoffers staan in de
herdenkingssteen gegrift.
Petrus Van de Moortel en zijn schoonzoon Philippus Van Lent
waren met hun boot gaan vissen op de Schelde.
Duitse soldaten zagen hen als smokkelaars en openden het vuur.
Met éénzelfde kogel werden beide Mariekerkse vissers gedood.
Zoek het eens op !
1. Op de voorpagina zie een oude prentkaart van Mariekerke. Herken je de straat en hoe
noemt deze nu ? Wat merk je nog op aan gebouwen of bij de mensen ?
2. Mariekerke was een toen zelfstandige gemeente (nu deelgemeente van Bornem). Hoeveel
mensen woonden in het dorp begin 20e eeuw ?
3. Als je door je dorp wandelt, zal het er ongetwijfeld anders uitzien dan voor Wereldoorlog I.
Wat zou er allemaal veranderd zijn, en wat is nog herkenbaar ? Vergelijk de straten en
gebouwen eens via oude prentkaarten.
4. Op het oorlogsmonument staan verschillende namen gegrift. Kan je ze nog lezen ? Schrijf ze
op en zoek er iets over op.
5. Als je het ereperk van de oud-strijders op de begraafplaats bezoekt, dan ligt er vooraan een
heel andere grafsteen dan die andere eenvoudige rechtstaande zerken. Wie zou daar
begraven liggen en waarom ?