Nieuwsbrief 2, april 2014 - Biologisch

BIOLOGISCH: KLIMAATNEUTRAAL!
BIOLOGISCH: KLIMAATNEUTRAAL!
Nieuwsbrief 2, april 2014
wordt vastgehouden. Dit stelt hoge eisen
aan reductieprojecten. Misschien zijn er
wel mogelijkheden in de zogenaamde
informele markt. Binnen het netwerk
gaan we proberen deze optie wat verder
uit te werken.
Vragen of suggesties
In het project ligt een deel van het
initiatief bij de deelnemers zelf. Vragen
en suggesties zijn meer dan welkom.
Denk aan het uitnodigen van een spreker
of bijvoorbeeld een excursie naar een
inspirerend voorbeeldbedrijf.
Ideeën?!
Neem contact op met een van ons:
• Erik van Well
[email protected]. 06 444 623 11
• Kees van Veluw
[email protected],
06 400 63 004
• Emiel Elferink
[email protected], 0345 470 747
Colofon
Website
www.biologisch-klimaatneutraal.nl.
Filmpje
Heel informatief, Engelstalig filmpje van 10 min.
over de noodzaak voor aanpassingen aan klimaatverandering.
Een aanrader!
www.upworthy.com/one-guy-with-a-marker-justmade-the-global-warming-debate-completelyobsolete-7
Tekst: Emiel Elferink, Kees van Veluw en Dirk Keuper.
Ontwerp en uitvoering: Nicole Krassenberg
Europees Landbouwfonds
voor plattelandsontwikkeling:
Europa investeert in zijn platteland
© CLM Onderzoek en Advies, 2014
de
natuurlijke
kennisbron
Agroforestry workshop op de Biovak
Op de Biovak hielden Mark Vonk (Duinboer) en
Bert Reubens (onderzoeker ILVO in Vlaanderen)
presentaties over de voor- en nadelen
van agroforestry op een landbouwbedrijf.
Agroforestry is het planten van rijen geschikte
bomen met ca. 15-20 m tussenruimte op akkers
en weiden. Onderzoek, uit warmere streken
in de wereld, laat zien dat de gewasopbrengst
niet minder is en vaak zelfs meer, doordat
bomenrijen een gunstig microklimaat creëren
waarin de gewassen het beter doen. Daarboven
op komt de houtproductie, de organische stof
productie door bladval en de mineralenpompwerking van bomen. De vastgelegde koolstof
in hout en bladeren kan een groot deel van de
broeikasgasemissie compenseren.
Vraag is nog wel hoe agroforestry in onze
klimaatzone toegepast kan worden, maar de
eerste ervaringen zijn veelbelovend. Agroforestry
past uitstekend in het biologische gedachtengoed,
waarin een goed ontworpen biodivers landbouwsysteem nagestreefd wordt. Wel is duidelijk
dat een boer naast granen- of melk- ook houtproducent moet worden en dat is even wennen.
Hout als bouwmateriaal in plaats van steen
en ijzer geeft ook nog eens een grote energiebesparing en legt koolstof voor een nog langere
periode vast. Fossiele brandstof raakt op. In
principe kan je van oud hout dezelfde producten
maken als van aardolie.
Houtteelt heeft de toekomst.
Meer info:
• presentaties op de Biovak:
www.biologisch-klimaatneutraal.nl/
news/12/63/Presentaties-Agroforestryworkshops-Biovak-2014
• Over koolstof opslag in hout:
www.lowtechmagazine.be/2013/06/
hoeveel-co2-kunnen-we-opslaan-in-hout.
html
Agroforestry in Frankrijk
(foto: Kees van Veluw)
Voorjaar:
aan de slag met maatregelen
Het voorjaar komt er weer aan en dat
biedt mogelijkheden om weer met
broeikasgasreducerende maatregelen
aan de slag te gaan.
Voor de akkerbouwers is het bouwplan
reeds bekend, maar inspelen op de
omstandigheden blijft belangrijk. Bemest
met de juiste hoeveelheid en op het
juiste moment en ga na of het ploegen
van het perceel dit jaar echt noodzakelijk
is. Let ook op de waterhuishouding.
Door in het voorjaar een te droge of te
natte grond te voorkomen, krijg je geen
opbrengstderving en daardoor krijg je
een lagere CO2 footprint per kilogram
product. Neem desnoods maatregelen als
peilsturing of, als het niet anders kan, ga
zelf irrigeren.
Het voorjaar is ook het moment dat
de dagen lengen en de zon hoger
komt te staan. Een goed moment om
zonnepanelen aan te schaffen. En voor
diegene die ze al hebben te controleren
of ze nog schoon zijn. Stof, pollen,
vogelpoep of bladeren kunnen oorzaak
zijn van vieze panelen. Regen zal veel
van deze viezigheid er al afspoelen,
dus meestal is het niet nodig. Wanneer
Nieuwsbrief PRAKTIJKNETWERK
je panelen er wel smerig uitzien (met
grote vlekken of obstakels), is het wel
van belang dit schoon te maken. Zelfs
als maar 1 paneel vies is. Door dat ene
vieze paneel zal de rest van de panelen
namelijk ook minder elektriciteit
opwekken.
Workshop: Samenwerking tussen
sectoren wordt maatwerk aanpak
Een belangrijke reden om in dit
praktijknetwerk zowel met melkveehouders, akkerbouwers en intensieve
veetelers aan de slag te gaan is om
sector overschrijdend te kunnen gaan
samenwerken. Middels samenwerking
zoals het uitwisselen van mest, voer en
stro, kunnen we kringlopen deels sluiten
en transportafstanden verkleinen.
Dit geeft synergievoordelen en
broeikasgasemissies gaan omlaag.
Om deze samenwerking te realiseren
zouden we in het voorjaar een workshop
houden met alle groepen. Echter
omdat we met het praktijknetwerk
een koers van meer maatwerk willen
varen gaat deze workshop niet door.
Daarom gaan we met deelnemers
die met dit thema verder willen, dit
onderwerp in kleine groepjes verder
uitdiepen en maken we inzichtelijk wat
de voordelen zijn. De resultaten van
deze deelnemers presenteren we dan
tijdens het eindsymposium van ons
praktijknetwerk.
Nut en noodzaak van klimaatneutraal voedsel produceren
Twee nieuwsberichten van vandaag
(dinsdag 25 maart):
1. Naar verwachting zal het vijfde
IPCC-rapport over de gevolgen
van klimaatverandering, dat op 31
maart uitkomt, waarschuwen dat
klimaatverandering wereldwijd tot
dalende oogsten gaat leiden, terwijl de vraag
naar voedsel met 14 procent per decennium zal
stijgen.
(Bron: Hot and Hungry Oxfam Novib)
2. Amerikaanse onderzoekers hebben alle
wetenschappelijk studies bekeken over de
vraag of de mens de grootste oorzaak is van
klimaatverandering in de periode 1991-2012.
Resultaat: 13.950 onderzoeken zeggen ‘Ja’ en 24
zeggen ‘Nee’.
(Bron: www.mo.be/nieuws/klimaatveranderingfeit-zegt-97-procent-van-wetenschappers)
De noodzaak van klimaatneutraal produceren
staat dus wat ons betreft buiten kijf en het
zoeken naar effectieve maatregelen is niet
makkelijk. Maar de biologische landbouw is
door haar regionale kringloopdenken, hogere
biodiversiteit in de voedselproductie en het niet
gebruiken van chemische middelen in principe
klimaatvriendelijker dan industriële met veel
inputs gepaard gaande landbouw, die voor de
wereldmarkt produceert.
De belangrijkste troef die biologische boeren
hebben is het bodembeheer, preciezer: het
organische stof beheer. Want met een stijgend
percentage organische stof wordt het productief
vermogen van de grond verbeterd, maar
tegelijkertijd legt organische stof ook veel
koolstof vast. Daarmee is biologische landbouw
echt op weg naar duurzaamheid en heeft het
een grote buffer om klimaatveranderingen op te
vangen.
Maar we zijn er niet met alleen zonnepanelen
en energiebesparing. We moeten verder
durven denken over bijvoorbeeld kleinschalige
biovergisting, agroforestry, de kringloop
nog regionaler maken met koppelbedrijven,
zoveel mogelijk eigen voer produceren (ook
op de varkens- en kippenbedrijven) en in
overleg gaan met onze krachtvoerleverancier
om klimaatvriendelijker voer te produceren.
Daarmee willen we graag verder in dit
praktijknetwerk.
BIOLOGISCH: KLIMAATNEUTRAAL!
We denken ook dat we onze inspanningen
kunnen verwaarden. Dat is nog een hele
zoektocht, maar contacten met de Climate Neutral
Group en Bio+ zijn er. Zij willen graag meedenken
met boeren om die verwaarding vorm te geven en
goed te borgen (met behulp van de klimaatscan
van CLM). Daarmee kan de biologische landbouw
zich onderscheiden en verder ontwikkelen.
Dus redenen genoeg om actief te blijven in dit
netwerk!
It’s okay,
the chainsaw runs
on bio-fuel
Uit andere praktijknetwerken
In deze rubriek lichten we kort een ander pratijknetwerk toe.
Naam praktijknetwerk
Maatlat voor duurzaam grondgebruik
Doel Een methode ontwikkelen waarmee akkerbouwers beter kunnen inschatten hoe teeltbeslissingen doorwerken in het rendement van
hun bedrijf.
Deelnemers Akkerbouwers in de Flevopolder
Start 2012
Meer info www.veldleeuwerik.nl/projecten/
maatlat-voor-duurzaam-grondgebruik
Workshop:
Verwaarden van klimaat
Op 4 en 6 maart vond de workshop
voor alle deelnemers plaats, met de
titel: ‘klimaat: hoe verdien ik ermee?’
Groepen 1, 3 en 6 waren op 4 maart
uitgenodigd in de Keet van Heerde, onder
leiding van Kees en Erik. Op 6 maart
waren de groepen 2, 4 en 5 welkom bij
Kees en Maria Inckmann-van Galen in
Noordeloos, onder leiding van Emiel.
Daarnaast verzorgden Bert Leffers en
Wieb Miedema presentaties.
Kees, Erik en Emiel gaven kort de
effecten van klimaatverandering voor
de landbouw en de mogelijkheden
om hierop de anticiperen. Daarnaast
kwamen de kosten voor klimaatadaptatie
van enkele gewassen aan bod. Alle
presentaties staan op www.biologischklimaatneutraal.nl.
Bert Leffers over de kansen in de markt
voor klimaatneutraal:
Als je klimaatneutraal wilt verkopen is het
allereerst belangrijk om te weten of het
leeft in de maatschappij: trekt men het
breder en kijkt men naar de onderwerpen
‘duurzaam’ en ‘klimaat’ dan blijkt dat
daar in de pers behoorlijk veel aandacht
aan wordt besteed. Daar ligt dus een kans.
De vraag is nu hoe dat verder vorm te
geven is, in een steeds verder groeiende
markt voor biologische producten.
Wieb Miedema over emissiehandel:
In een emissiehandelssysteem wordt
betaald voor het niet produceren van
emissies. Zo kan de vermindering van CO2uistoot waarde hebben in het Europese
emissiehandelssysteem EU ETS. Tijdens de
workshop hebben we stil gestaan bij deze
mogelijkheid voor biologische landbouw.
Duidelijk is dat de landbouw niet
deelneemt aan de verplichte markt, en
dat deelname aan de vrijwillige CO2markt
lastig is omdat aan strikte certificering
Nieuwsbrief PRAKTIJKNETWERK
je panelen er wel smerig uitzien (met
grote vlekken of obstakels), is het wel
van belang dit schoon te maken. Zelfs
als maar 1 paneel vies is. Door dat ene
vieze paneel zal de rest van de panelen
namelijk ook minder elektriciteit
opwekken.
Workshop: Samenwerking tussen
sectoren wordt maatwerk aanpak
Een belangrijke reden om in dit
praktijknetwerk zowel met melkveehouders, akkerbouwers en intensieve
veetelers aan de slag te gaan is om
sector overschrijdend te kunnen gaan
samenwerken. Middels samenwerking
zoals het uitwisselen van mest, voer en
stro, kunnen we kringlopen deels sluiten
en transportafstanden verkleinen.
Dit geeft synergievoordelen en
broeikasgasemissies gaan omlaag.
Om deze samenwerking te realiseren
zouden we in het voorjaar een workshop
houden met alle groepen. Echter
omdat we met het praktijknetwerk
een koers van meer maatwerk willen
varen gaat deze workshop niet door.
Daarom gaan we met deelnemers
die met dit thema verder willen, dit
onderwerp in kleine groepjes verder
uitdiepen en maken we inzichtelijk wat
de voordelen zijn. De resultaten van
deze deelnemers presenteren we dan
tijdens het eindsymposium van ons
praktijknetwerk.
Nut en noodzaak van klimaatneutraal voedsel produceren
Twee nieuwsberichten van vandaag
(dinsdag 25 maart):
1. Naar verwachting zal het vijfde
IPCC-rapport over de gevolgen
van klimaatverandering, dat op 31
maart uitkomt, waarschuwen dat
klimaatverandering wereldwijd tot
dalende oogsten gaat leiden, terwijl de vraag
naar voedsel met 14 procent per decennium zal
stijgen.
(Bron: Hot and Hungry Oxfam Novib)
2. Amerikaanse onderzoekers hebben alle
wetenschappelijk studies bekeken over de
vraag of de mens de grootste oorzaak is van
klimaatverandering in de periode 1991-2012.
Resultaat: 13.950 onderzoeken zeggen ‘Ja’ en 24
zeggen ‘Nee’.
(Bron: www.mo.be/nieuws/klimaatveranderingfeit-zegt-97-procent-van-wetenschappers)
De noodzaak van klimaatneutraal produceren
staat dus wat ons betreft buiten kijf en het
zoeken naar effectieve maatregelen is niet
makkelijk. Maar de biologische landbouw is
door haar regionale kringloopdenken, hogere
biodiversiteit in de voedselproductie en het niet
gebruiken van chemische middelen in principe
klimaatvriendelijker dan industriële met veel
inputs gepaard gaande landbouw, die voor de
wereldmarkt produceert.
De belangrijkste troef die biologische boeren
hebben is het bodembeheer, preciezer: het
organische stof beheer. Want met een stijgend
percentage organische stof wordt het productief
vermogen van de grond verbeterd, maar
tegelijkertijd legt organische stof ook veel
koolstof vast. Daarmee is biologische landbouw
echt op weg naar duurzaamheid en heeft het
een grote buffer om klimaatveranderingen op te
vangen.
Maar we zijn er niet met alleen zonnepanelen
en energiebesparing. We moeten verder
durven denken over bijvoorbeeld kleinschalige
biovergisting, agroforestry, de kringloop
nog regionaler maken met koppelbedrijven,
zoveel mogelijk eigen voer produceren (ook
op de varkens- en kippenbedrijven) en in
overleg gaan met onze krachtvoerleverancier
om klimaatvriendelijker voer te produceren.
Daarmee willen we graag verder in dit
praktijknetwerk.
BIOLOGISCH: KLIMAATNEUTRAAL!
We denken ook dat we onze inspanningen
kunnen verwaarden. Dat is nog een hele
zoektocht, maar contacten met de Climate Neutral
Group en Bio+ zijn er. Zij willen graag meedenken
met boeren om die verwaarding vorm te geven en
goed te borgen (met behulp van de klimaatscan
van CLM). Daarmee kan de biologische landbouw
zich onderscheiden en verder ontwikkelen.
Dus redenen genoeg om actief te blijven in dit
netwerk!
It’s okay,
the chainsaw runs
on bio-fuel
Uit andere praktijknetwerken
In deze rubriek lichten we kort een ander pratijknetwerk toe.
Naam praktijknetwerk
Maatlat voor duurzaam grondgebruik
Doel Een methode ontwikkelen waarmee akkerbouwers beter kunnen inschatten hoe teeltbeslissingen doorwerken in het rendement van
hun bedrijf.
Deelnemers Akkerbouwers in de Flevopolder
Start 2012
Meer info www.veldleeuwerik.nl/projecten/
maatlat-voor-duurzaam-grondgebruik
Workshop:
Verwaarden van klimaat
Op 4 en 6 maart vond de workshop
voor alle deelnemers plaats, met de
titel: ‘klimaat: hoe verdien ik ermee?’
Groepen 1, 3 en 6 waren op 4 maart
uitgenodigd in de Keet van Heerde, onder
leiding van Kees en Erik. Op 6 maart
waren de groepen 2, 4 en 5 welkom bij
Kees en Maria Inckmann-van Galen in
Noordeloos, onder leiding van Emiel.
Daarnaast verzorgden Bert Leffers en
Wieb Miedema presentaties.
Kees, Erik en Emiel gaven kort de
effecten van klimaatverandering voor
de landbouw en de mogelijkheden
om hierop de anticiperen. Daarnaast
kwamen de kosten voor klimaatadaptatie
van enkele gewassen aan bod. Alle
presentaties staan op www.biologischklimaatneutraal.nl.
Bert Leffers over de kansen in de markt
voor klimaatneutraal:
Als je klimaatneutraal wilt verkopen is het
allereerst belangrijk om te weten of het
leeft in de maatschappij: trekt men het
breder en kijkt men naar de onderwerpen
‘duurzaam’ en ‘klimaat’ dan blijkt dat
daar in de pers behoorlijk veel aandacht
aan wordt besteed. Daar ligt dus een kans.
De vraag is nu hoe dat verder vorm te
geven is, in een steeds verder groeiende
markt voor biologische producten.
Wieb Miedema over emissiehandel:
In een emissiehandelssysteem wordt
betaald voor het niet produceren van
emissies. Zo kan de vermindering van CO2uistoot waarde hebben in het Europese
emissiehandelssysteem EU ETS. Tijdens de
workshop hebben we stil gestaan bij deze
mogelijkheid voor biologische landbouw.
Duidelijk is dat de landbouw niet
deelneemt aan de verplichte markt, en
dat deelname aan de vrijwillige CO2markt
lastig is omdat aan strikte certificering
BIOLOGISCH: KLIMAATNEUTRAAL!
BIOLOGISCH: KLIMAATNEUTRAAL!
Nieuwsbrief 2, april 2014
wordt vastgehouden. Dit stelt hoge eisen
aan reductieprojecten. Misschien zijn er
wel mogelijkheden in de zogenaamde
informele markt. Binnen het netwerk
gaan we proberen deze optie wat verder
uit te werken.
Vragen of suggesties
In het project ligt een deel van het
initiatief bij de deelnemers zelf. Vragen
en suggesties zijn meer dan welkom.
Denk aan het uitnodigen van een spreker
of bijvoorbeeld een excursie naar een
inspirerend voorbeeldbedrijf.
Ideeën?!
Neem contact op met een van ons:
• Erik van Well
[email protected]. 06 444 623 11
• Kees van Veluw
[email protected],
06 400 63 004
• Emiel Elferink
[email protected], 0345 470 747
Colofon
Website
www.biologisch-klimaatneutraal.nl.
Filmpje
Heel informatief, Engelstalig filmpje van 10 min.
over de noodzaak voor aanpassingen aan klimaatverandering.
Een aanrader!
www.upworthy.com/one-guy-with-a-marker-justmade-the-global-warming-debate-completelyobsolete-7
Tekst: Emiel Elferink, Kees van Veluw en Dirk Keuper.
Ontwerp en uitvoering: Nicole Krassenberg
Europees Landbouwfonds
voor plattelandsontwikkeling:
Europa investeert in zijn platteland
© CLM Onderzoek en Advies, 2014
de
natuurlijke
kennisbron
Agroforestry workshop op de Biovak
Op de Biovak hielden Mark Vonk (Duinboer) en
Bert Reubens (onderzoeker ILVO in Vlaanderen)
presentaties over de voor- en nadelen
van agroforestry op een landbouwbedrijf.
Agroforestry is het planten van rijen geschikte
bomen met ca. 15-20 m tussenruimte op akkers
en weiden. Onderzoek, uit warmere streken
in de wereld, laat zien dat de gewasopbrengst
niet minder is en vaak zelfs meer, doordat
bomenrijen een gunstig microklimaat creëren
waarin de gewassen het beter doen. Daarboven
op komt de houtproductie, de organische stof
productie door bladval en de mineralenpompwerking van bomen. De vastgelegde koolstof
in hout en bladeren kan een groot deel van de
broeikasgasemissie compenseren.
Vraag is nog wel hoe agroforestry in onze
klimaatzone toegepast kan worden, maar de
eerste ervaringen zijn veelbelovend. Agroforestry
past uitstekend in het biologische gedachtengoed,
waarin een goed ontworpen biodivers landbouwsysteem nagestreefd wordt. Wel is duidelijk
dat een boer naast granen- of melk- ook houtproducent moet worden en dat is even wennen.
Hout als bouwmateriaal in plaats van steen
en ijzer geeft ook nog eens een grote energiebesparing en legt koolstof voor een nog langere
periode vast. Fossiele brandstof raakt op. In
principe kan je van oud hout dezelfde producten
maken als van aardolie.
Houtteelt heeft de toekomst.
Meer info:
• presentaties op de Biovak:
www.biologisch-klimaatneutraal.nl/
news/12/63/Presentaties-Agroforestryworkshops-Biovak-2014
• Over koolstof opslag in hout:
www.lowtechmagazine.be/2013/06/
hoeveel-co2-kunnen-we-opslaan-in-hout.
html
Agroforestry in Frankrijk
(foto: Kees van Veluw)
Voorjaar:
aan de slag met maatregelen
Het voorjaar komt er weer aan en dat
biedt mogelijkheden om weer met
broeikasgasreducerende maatregelen
aan de slag te gaan.
Voor de akkerbouwers is het bouwplan
reeds bekend, maar inspelen op de
omstandigheden blijft belangrijk. Bemest
met de juiste hoeveelheid en op het
juiste moment en ga na of het ploegen
van het perceel dit jaar echt noodzakelijk
is. Let ook op de waterhuishouding.
Door in het voorjaar een te droge of te
natte grond te voorkomen, krijg je geen
opbrengstderving en daardoor krijg je
een lagere CO2 footprint per kilogram
product. Neem desnoods maatregelen als
peilsturing of, als het niet anders kan, ga
zelf irrigeren.
Het voorjaar is ook het moment dat
de dagen lengen en de zon hoger
komt te staan. Een goed moment om
zonnepanelen aan te schaffen. En voor
diegene die ze al hebben te controleren
of ze nog schoon zijn. Stof, pollen,
vogelpoep of bladeren kunnen oorzaak
zijn van vieze panelen. Regen zal veel
van deze viezigheid er al afspoelen,
dus meestal is het niet nodig. Wanneer