Het taalatelier op de Liniedoorn

Woorden leren door kunstlessen: 2013 kleding/beeldend
Kbs De Liniedoorn Breda
22 april 15.45
Baliendijk 78, Breda
Het taalatelier op de Liniedoorn
Wat is het taalatelier:
Het taalatelier is een werkplaats waar kinderen woorden leren en deze verwerken tijdens
kunstlessen. Woorden beklijven beter als je ze zingt, speelt, maakt , hoort en ziet. In het
taalatelier krijgen basisschoolleerlingen met een kleine taalachterstand minimaal een jaar
lang extra taalonderwijs van een leerkracht en een specialist.
Dit betekent dat kinderen na schooltijd, b.v. op woensdag, ongeveer 2 uur per week extra
lestijd krijgen. Het taalatelier is in 14-15 een schakelklas (subsidie van de gemeente Breda).
Dit schooljaar heeft de school de klas zelf bekostigd.
Doelen:
Taalontwikkeling (woordenschat)
-kinderen leren op een uitdagende en creatieve manier, extra woorden.
-ze leren taal vanuit hun interesse en belevingswereld , dit kan vanuit een thema.
Creatieve ontwikkeling
-kinderen vergroten hun creativiteit, ze maken kennis met verschillende disciplines
-ze stellen zich open voor culturele uitingen (receptie)
-ze leren reflecteren(reflectie)
-ze leren onderzoeken (analyse, experimenteren)
-ze creëren (vormgeven)
Sociaal vaardigheden
-Kinderenleren presenteren, samenwerken, ervaringen delen, een taak uitvoeren,
zelfstandig werken en keuzes maken.
Voor welke kinderen is het taalatelier bedoeld:
Het taalatelier is bedoeld voor alle kinderen uit groep 4-5-6 met een kleine achterstand op
het gebied van woordenschat. Deze achterstand moet blijken uit toets gegevens. De
groepsgrootte is ongeveer 15 leerlingen. Het is belangrijk dat leerlingen naar het taalatelier
gaan omdat zij het zelf willen en interesse hebben voor de kunstvakken. Daarnaast is het
wenselijk dat ouders gemotiveerd zijn om thuis te oefenen.
Keuze voor thematisch en/of methodisch programma:
Door tijdens en na school te werken aan hetzelfde thema en met dezelfde woordenschat
didactiek als in de klas, onthouden kinderen woorden beter en zijn zij meer betrokken.
Woorden krijgen pas echt betekenis als je ermee werkt, ervaring mee opdoet.
-Wij gebruiken b.v de leerlijn van IPC
De W.O. en kunstvakken zijn gekoppeld en worden klassen doorbrekend en thematisch
aangeboden
-Wij gebruiken ook Met Woorden meer kans
Dit is een didaktiek om woorden aan te leren.
In het taalatelier van de Liniedoorn zijn er 8 blokken van 4 weken waarin we met diezelfde
thema’s en didaktiek worden gebruikt.
Voorbeeld;
Blok 1 theater/Mijn wereld (Dit ben ik, wie ben jij?)
Docent: Claudette Efrosina De Vlinderfabriek/Jolanda van der Korput
Dag: woensdagmiddag 13.15-15.15uur
les 1: 28 aug
les 2: 4 sept
les 3: 11 sept
les 4: 18 sept afsluiting met ouders 14.45
Blok 2: theater/Kinderboekenweek (Sport) .
Docent: Claudette Efrosina De Vlinderfabriek/Jolanda van der Korput
Dag: woensdagmiddag 13.15-15.15uur
les 1: 25 sept studiedag jolanda
les 2: 2 okt
les 3: 9 okt
les 4: 23 okt afsluiting met ouders 14.45
Blok 3: dans/Feesten
Docent: Aukje v Ginneke De Stilte/Jolanda van der Korput
Dag: woensdagmiddag 13.15-15.15uur
les 1: 27 nov
les 2: 4 dec
les 3: 11 dec studiedag jolanda
les 4: 18 dec afsluiting met ouders 14.30
dans en dieren
De lessen in het taalatelier bestaan uit:
-Pre-teaching in de vorm van thuiswerk door de ouder
-Uitleggen woorden door de leerkracht, huiswerk bespreken
-Uitbeelden/verwerken van woorden door de gastdocent,
Na 4 weken is er een presentatie voor ouders en leerkrachten.
Na 4 weken worden de woorden getoetst.
Toets resultaten, creatieve en sociale competenties komen in een bijlage bij het 2 e rapport.
Ouderbetrokkenheid:
Leerlingen kunnen zich aanmelden. De leerkracht maakt een selectie op basis van de
bovengenoemde criteria. Alle ouders en leerlingen worden uitgenodigd voor een
informatieve bijeenkomst en tekenen een contract. Het taalatelier is niet vrijblijvend.
In de eerste les wordt met de leerlingen aandacht besteed aan verwachtingen en afspraken.
-de kinderen nemen vooraf de woordwebben mee naar huis om met hun ouder te oefenen.
-de ouders wonen een presentatie bij 1x per 4 weken.
-als het nodig is helpen ouders tijdens de les of met vervoer.
muziek/voedsel (in de opname studio)
Uitgangspunten/afstemming Liniedoorn en Nieuwe Veste:
Inhoudelijk
-de aangeboden woorden van de woordvelden worden veel gebruikt door de docent
in de les, moeten terug komen/genoemd worden tijdens de les
-we werken vanuit creativiteitsontwikkeling: ontwikkelen receptief-reflectief-onderzoekend
en creërend vermogen.
-we oefenen ook sociale competenties zoals samenwerken en presenteren.
-uitstapjes/excursies zijn wenselijk, indien mogelijk in de nabije omgeving.
-thema’s sluiten aan bij de thema’s die in de klas aan de orde komen
Praktisch
-in principe is de leerkracht altijd actief aanwezig mits er een studiedag is.
-nadat de woordwebben ontvangen zijn, woord een lesplan overlegt door de docent
de leerkracht kan hierop nog reageren.
-elke 4e les afsluiten met ouders om 14.30, invulling in overleg met docent.
-materialen van de school of NV worden vooraf klaargelegd door docent.
-opruimen samen met de leerlingen.
-ramen sluiten en lichten uitdoen. Afsluiten hoeft niet.
-Indien een vakdocent ziek is of afwezig, zal Nieuwe Veste voor vervanging zorgen.
-Nieuwe Veste verzorgt de contracten.
-houdt er rekening mee dat er voor dans en theater een speelzaal, gymzaal of aula nodig is.
theater en gevoelens
Plan van aanpak verder: voorbeeld van tijdsplan vanaf januari
1. bijeenkomst schakelklas (directieniveau)
januari
2. contactpersoon dient subsidieaanvraag in met plan (concreet wie wat waar wanneer
en selectie doelgroep leerlingen
maart
3. trainingsbijeenkomst voor nieuwe scholen
april
4. alle ll uit groep 4-5 en 6 benaderen met een briefje
mei
5. de groep samenstellen aanvullen met niet doelgroep leerlingen tot 15
mei
6. ouders en leerlingen uitnodigen voor informatieoverdracht en contract tekenen.
7. thema's bepalen (waar koppel je het aan: taal thema methode)
mei
8. welke vermogens , disciplines kies je
mei
9. Planning mailen naar Nieuwe Veste
mei
Data, tijdstippen, plaats, discipline en de thema’s doorgeven (jaarplanning)
10. Nieuwe Veste zal dit invullen met vakdocenten van zowel Nieuwe Veste als
vakdocenten welke in de wijk van de school actief zijn.
(dus ook vanuit andere culturele instellingen of zzp’ers).
mei
11. vakdocenten zijn digitaal geïnformeerd en/of maken kennis
met de contactpersoon op school.
jun
12. woordvelden maken of uitwisselen met andere school, terugmailen naar NV
Juli voor 1e blok, ruim voorafgaand aan een volgend blok
13 Nieuwe Veste levert thema met woordenvelden van blok aan bij desbetreffende
vakdocent, vraagt hierbij om een lesplan aan te leveren, met materialenlijst.
(wat op school aanwezig is kan van school worden gebruikt, specifieke materialen
daar zorgt Nieuwe Veste voor.
14. optie: reageer op het lesplan
Woordenschat onderwijs;
Bronnen:
“Met woorden in de weer”, didactiek woordenschatonderwijs (Marianne Verhallen)
www.metwoordenindeweer.nl voor meer achtergrondinformatie.
“Logo 3000”, woordenschatonderwijs: de ouder als partner (Marianne Verhallen)
www.logo3000.nl en www.digiwak.nl
Met Woorden in de Weer: waarom?
Woorden staan centraal in het onderwijs. Kinderen met onvoldoende woordkennis blijven
op alle fronten achter. Ze begrijpen de leerstof en de leerkracht niet; ze begrijpen
stelselmatig te weinig van de lessen en kunnen onvoldoende meedoen. Ze leren dus te
weinig bij.
Het doel van het leren van deze woorden is praktisch. Kinderen moeten de woorden en
betekenissen leren die ze in de mondelinge interactie tegenkomen en kunnen gaan
gebruiken. Het gaat om de ‘woord labels/netwerken van woorden’ die nodig zijn om te
benoemen en met anderen mee te kunnen praten, om ‘woordwebben’ die nodig zijn om
mee te kunnen denken en mee te kunnen doen. Het is belangrijk dat de leerkracht de
betekenis geeft , woorden aanleert in netwerken en veel herhaalt.
Dit moet kort en krachtig. Met Woorden in de Weer is geen methode maar het is een
didactische aanpak.
WAK en BAK woordenlijst: welke woorden kies je?
Het is belangrijk dat woorden in een context worden aangeboden, dit vergroot de
betrokkenheid waardoor woorden beter worden onthouden. U kunt b.v. aansluiten bij
thema’s die worden aangeboden of bij een taalmethode.
Het instituut ITTA van de Universiteit van Amsterdam heeft in opdracht van de Gemeente
Amsterdam een lijst van woorden samengesteld die samen de basiswoordenschat vormen:
de Basiswoordenlijst Amsterdamse Kleuters (BAK), 3000 woorden die kleuters aan het eind
van groep 2 in ieder geval zouden moeten kennen. Deze lijst is gemaakt op basis van
overzichten van de meeste gebruikte woorden. Dus bij de thema’s die u aanbied kunt
woorden van deze lijst kiezen.
Vanaf groep 3 wordt de WAK lijst gebruikt: woordenlijst alle kinderen
Werken met woordwebben: hoe maak je een woordweb?
De woordenschat van een taalgebruiker is geen verzameling losse woorden. De woorden
vormen een netwerk van onderling verbonden elementen. Een nieuw geleerd woord krijgt
direct een plaats in dit netwerk. Hoe meer woorden de leerling kent die met het aan te leren
woord te maken hebben, hoe makkelijker een woord wordt aangehaakt en geleerd. Er zijn 4
vormen van webben:
1. de woordspin (1 centraal woord)
2. de parachute (groep woorden die bij elkaar hoort.
3. de woordkast (tegenstellingen)
4. de woordtrap (vergrotende trap in tijd-formaat etc.)
De viertakt: welke didactische stappen?
We onderscheiden vier didactische stappen in het intentioneel woordenschatonderwijs:
1. voorbewerken(in de groep)
2. semantiseren (de 3 UI-tjes: uitleggen uitbeelden uitbreiden in het taalatelier)
3. consolideren(thuis herhalen)
4. controleren(toets)
-Bij het voorbewerken gaat het om activeren van de voorkennis van de leerlingen en om het
betrokken maken: leerlingen moeten aandacht krijgen voor het onderwerp en de nieuwe, te
leren woorden. Je opent bij de kinderen als het ware dat deel van het woordenschatnetwerk
waarbij de aan te leren woorden kunnen worden aangehaakt.
-Direct daarna volgt het semantiseren: de
betekenis van het woord of de woorden wordt verduidelijkt. Dit gebeurt niet los, maar in de
context waarin het woord aan de orde is. De kinderen begrijpen vanaf dat moment de
betekenis, maar ze moeten de woorden ook nog onthouden.
-Daarvoor is er het consolideren, het inoefenen van het woord. Het consolideren gaat door
totdat alle kinderen de woorden hebben onthouden (dat wil zeggen: totdat de nieuwe
woorden een plek hebben gekregen in het netwerk van de woordenschat).
-Om te weten of het woordleerproces geslaagd is, ga je natuurlijk controleren. Zo weet je of
de kinderen passief dan wel actief het woord hebben onthouden.
In alle groepen! Een voorbeeld uit groep 2
-Voorbewerken
De leerkracht van groep 2 haalt met een heel geheimzinnig gezicht een envelop uit haar tas.
-Semantiseren
Kijk nou eens. Dit is een envelop. Een envelop is van papier (kijk maar) en een
envelop is gemaakt om er brieven in te stoppen. Zou er in deze envelop ook een
brief zitten? Ja hoor, er zit een brief in de envelop. (haalt de brief eruit) Nu ik de
brief uit de envelop heb gehaald kunnen we lezen. (leest een korte brief voor) Nu
stop ik de brief weer terug in deze envelop van papier.
-Consolideren
Leerkracht vertelt een kort verhaaltje waarin 5 keer het woord envelop voorkomt.
De kinderen hebben allemaal een envelop. Als ze het woord envelop horen steken ze
deze zo snel mogelijk omhoog.
-Controleren
Leerkracht schrijft een briefje en vraagt aan het taal zwakste kind: waar doen we de
brief in? In deze tas, deze doos of in deze envelop? En later vraagt ze: waar zullen
we de brief indoen? In de praktijk behandelen we niet alleen losse woorden
fotografie en verkeer
-Consolideerspelletjes om woorden te herhalen:
Het woord door
fluisteren aan
elkaar
Welk woord is
weg?
vouwblaadje
Welk woord
voel je?
voorwerpen
Ik zie ik zie…..
Het woord
begint met
de letter….
Welk woord zeg
ik het
eerste/laatste?
Memory met
woordplaatjes,
+ benoemen
woordkaartjes
Woorden
klappen
Woorden zeggen
met verschillende
stemmen
Woorden
hard/zacht
zeggen
Ik ga op reis en ik Raadsels
neem mee…..
Rollenspel met Woordjes hengelen
woorden
Magneetjes/hengel
Aanwijzen en
zeggen
Kimspel met
doek
theedoek
Ken je het
woord dan
krijg je een
fiche
fiches
Woorden
flitsen
Een opdracht
geven met het
woord
Vang de bal en zeg
een woord
bal
-Jolanda van der Korput [email protected]
BS de Liniedoorn
Leerkracht, icc en teamcoordinator
Baliendijk 78
4816 GG BREDA
076-5872838
www.liniedoorn.nl
-Iris Stolk [email protected]
STICHTING NIEUWE VESTE, CENTRUM VOOR DE KUNSTEN
Cultuurcoach, gemeente Breda en Nieuwe Veste
Coordinator cultuureducatie,
Molenstraat 6
4811 GS Breda
M 06 19452691 I
www.nieuweveste.nl