BioBits Bovenbouw + Science Bank Koppeling met thema’s in Biologie voor jou BioBits Bovenbouw BioBits Bovenbouw gesorteerd op nummer Toelichting kolom Nr. BB = BioBits SB = Science Bank Toelichting kolom HAVO 1e cijfer = jaar; h = HAVO; 2e cijfer = thema Toelichting kolom VWO 1e cijfer = jaar; v = VWO; 2e cijfer = thema Nr. Titel Omschrijving HAVO VWO BB01 Pletpreparaat Chromosomen in de mitose 4h4 4v4 BB02 Weefselkweek Klonen van planten 4h4 4v4 BB03 Fruitvliegen Overerven van eigenschappen 4h3 4v3 BB04 Bacteriën Kweken van microben 5h7 4v7 BB05 Papier-chromatografie Samenstelling van bladgroen 5h1 5v3 BB06 Zeester Inwendige bouw 5h5 5v1 BB07 Laboratoriumglas Aanwijzingen voor gebruik ? ? BB08 Titratie Hoeveelheid vitamine C 5h4 6v8 BB09 Ethogram Gedrag van een dier 4h8 4v6 BB10 Doolhof Snelheid van leerprocessen 4h8 4v6 BB11 Fotosynthese Meting van zuurstofproductie 5h1 5v3 BB12 Microscopen Gebruik van het apparaat 4h1 4v1 BB13 Neemboom Natuurlijke gewasbescherming - - Niet aanwezig BB14 Bonen Genetische manipulatie - - Niet aanwezig BioBits Bovenbouw gesorteerd op nummer Opmerkingen 2 Nr. Titel Omschrijving HAVO VWO Opmerkingen BB15 Kokospalm Geschenk van de goden - - Niet aanwezig BB16 Genenbank Wie spaart wie - - Niet aanwezig BB17 Jojoba Het betere alternatief - - Niet aanwezig BB18 Aardappel Basisvoedsel bij uitstek - - Niet aanwezig BB19 Cassave Sluipwesp tegen de honger - - Niet aanwezig BB20 Karité Boter van de boom - - Niet aanwezig BB21 Rubber Natuurproduct met toekomst - - Niet aanwezig BB22 Kiwicha Oud gewas, nieuwe mogelijkheden - - Niet aanwezig BB23 Vleugelboon Bondgenoot in de strijd - - Niet aanwezig BB24 Balanza Herbebossing in de Sahel - - Niet aanwezig BB25 Voedingsstoffen Het aantonen van voedingsstoffen in levensmiddelen. 5h4 6v8 Instructie voor practicum/demonstratie BB26 Enzymen De werking van enzymen. 5h1 5v3 Instructie voor practicum/demonstratie BB27 Dierlijke en plantaardige cel Het maken van microscopische preparaten van dierlijke en plantaardige cellen. 4h1 4v1 Instructie voor practicum/demonstratie BB28 Diffusie en osmose Osmotische processen in dierlijke en plantaardige cellen. 4h1 4v1 Instructie voor practicum/demonstratie BB29 Zonlicht en zetmeelvorming De productie van zetmeel in groene bladeren. 5h1 5v3 Instructie voor practicum/demonstratie BB30 Ontkieming van zaden De remmende werking van stoffen op het kiemen van zaden. 5h2 5v4 Instructie voor practicum/demonstratie BB31 Bacteriën zijn overal! Het kweken van bacteriën uit de omgeving. 5h7 4v7 Instructie voor practicum/demonstratie BB32 Fermentatie van levensmiddelen Het maken van zuurkool, wijn en yoghurt. 5h1 5v3 Instructie voor practicum/demonstratie BB33 De longen De werking van onze longen. 5h6 6v10 Instructie voor practicum/demonstratie BB34 Het hart De bouw van een dierenhart. 5h5 6v9 Instructie voor practicum/demonstratie BB35 Het gedrag van pissebedden De invloed van licht, temperatuur en vocht op het gedrag van pissebedden. 4h8 4v6 Instructie voor practicum/demonstratie BioBits Bovenbouw gesorteerd op nummer 3 Nr. Titel Omschrijving HAVO VWO Opmerkingen BB36 Kwaliteit van oppervlaktewater Bepaling van de vervuilingsgraad van oppervlaktewater. 5h2 5v6 Instructie voor practicum/demonstratie BB37 Drinkwater * Analyse van het water 5h2 5v6 5h2 5v6 5h2 5v6 5h2, 5h3 5v5, 5h2 5v6 4h2 4v2 4h2 4v2 4h2 4v2 * Productie van drinkwater * Afvalwaterzuivering BB38 Watervervuiling * Nitraten * Concentratie van vervuilende stoffen * Zure regen BB39 Lucht * Luchtonderzoek * Uitlaatkatalysator * Broeikaseffect BB40 Bestrijding en bemesting * Bodemvruchtbaarheid * Insectenbestrijding 5v6 * Onkruidbestrijding BB41 Straling en stralingsgevaar * Radioactiviteit * Stralingsgevaar * Ozonlaag BB42 Vruchtbaarheid * De pil * Zwangerschapstest * Steriliteit BB43 Ontwikkeling * Embryonale ontwikkeling * Geboorte * Groei en ontwikkeling BB44 Voortplanting * Vorming van gameten * Reageerbuisbevruchting * Vruchtwateronderzoek BioBits Bovenbouw gesorteerd op nummer 4 Nr. Titel Omschrijving HAVO VWO Opmerkingen BB45 Medische technieken I * Elektrocardiogram 5h5 6v9 Gedeelte van aflevering BB45 Medische technieken I * Echografie 4h2 4v2 Gedeelte van aflevering BB45 Medische technieken I * Elektronenmiscroscoop 4h1 4v1 Gedeelte van aflevering BB46 Medische technieken II * Röntgenopnamen 5h7 4v4 Gedeelte van aflevering * Scanners 5h7 Gedeelte van aflevering * Pet-scanners 5h7 Gedeelte van aflevering BB47 Biologische bestrijding met feromonen Door insecten zelf geproduceerde stoffen kunnen worden toegepast om schadelijke insecten selectief te bestrijden. 5h2 5v6 BB48 Biologische bestrijding met natuurlijke vijanden Bij het bestrijden van plagen kunnen milieuvriendelijke technieken een te zware belasting van het milieu met schadelijke stoffen voorkomen. 5h2 5v6 BB49 Oorzaken van zure regen De problematiek van de luchtvervuiling en de voor de vervuiling verantwoordelijke bronnen. 5h2 5v6 BB50 Gevolgen van zure regen De gevolgen van luchtvervuiling ten aanzien van de voedselrijkdom van de bodem en de aantasting van gebouwen. 5h2 5v6 BB51 HIV en aids Het verloop van en hiv-infectie en het optreden van aids. 5h7 4v7 BB52 HIV en bestrijding De gevolgen van een hiv-infectie en het onderzoek naar bestrijdingsmethoden van dit virus. 5h7 4v7 BB53 Schoon drinkwater De samenhang tussen ziekten en de kwaliteit van het drinkwater. 5h2, 5h7 4v7 BB54 Hygiëne en gezondheid Goede hygiëne kan gezondheidsproblemen voorkomen. 5h7 4v7 BioBits Bovenbouw gesorteerd op nummer 5 Nr. Titel Omschrijving HAVO VWO BB55 Bouw en werking van de cellen Het bestuderen van de microscopische structuren in de cellen van verschillende organismen maakt duidelijk welke organellen er in de cel voorkomen en hoe die organellen gebouwd zijn. 4h1 4v1 BB56 Biochemische processen in de cel DNA, de verschillende RNA-vormen en de eiwitten in de cel hebben een eigen kenmerkende molecuulstructuur. 4h4 4v4, 6v1 BB57 RNA en DNA bij prokaryoten De processen, die in een bacteriecel leiden tot 4h4 de vorming van eiwitten op grond van informatie uit DNA en RNA, vinden plaats in het cytoplasma. 4v4, 6v1 BB58 RNA en DNA bij eukaryoten In cellen met een kern, is de vorming van eiwitten in de ribosomen gescheiden van de vorming van het mRNA, dat bovendien eerst in de kern wordt voorbewerkt. 4v4, 6v1 BB59 Beweging door middel van ciliën Veel eencellige diertjes gebruiken ciliën, maar ook in hogere organismen zoals de mens zijn ciliën nodig. - BB60 Werking van ciliën en flagellen De werking van ciliën en trilharen berust op een overeenkomstige ultrastructuur van microtubuli en voor beide organellen wordt de energie voor het bewegen, uit ATP betrokken. - BB61 Bloed Bloed is het belangrijkste transportmiddel in het menselijk lichaam. 5h5 6v9 BB62 Het hart Het hart is een holle spier, die uit een linkerhelft en een rechterhelft bestaat. 5h5 6v9 BB63 Bloedvaten Het bloed stroomt door verschillende typen bloedvaten. 5h5 6v9 BB64 Ademhaling Onder ademhaling wordt hier het in- en uitademen van lucht verstaan. 5h6 6v10 BB65 De cel Het lichaam is opgebouwd uit cellen, die naar bouw en functie sterk kunnen verschillen. 4h1 4v1 BioBits Bovenbouw gesorteerd op nummer 4h4 Opmerkingen 6 Nr. Titel Omschrijving HAVO VWO BB66 Samenwerking van cellen Bij de mens is tussen samenwerkende cellen vaak sprake van een vergaande taakverdeling. 4h1 4v1 BB67 Vegetatief zenuwstelsel Een deel van het centraal zenuwstelsel werkt autonoom. 4h6 4v5 BB68 Besturing Verschillende lichaamsactiviteiten worden onbewust geregeld. 4h6 4v5 BB69 Het gehoor Het gehoororgaan dient om luchttrillingen op te vangen en om informatie daarover door te sturen naar de hersenen. 4h7 4v5 BB70 De spraak Spreken berust op de samenwerking tussen 4h6 verschillende delen van het lichaam, die het ons mogelijk maken klanken voort te brengen. 4v5 BB71 Inwendige klok Het gedrag van mensen en dieren vertoont vaak duidelijke ritmes. 4h8 4v6 BB72 Denken Denken berust in hoge mate op de bouw en de werking van cellen in het centraal zenuwstelsel. 4h6 4v5 BB73 De man We behandelen de bouw van de mannelijke voortplantingsorganen, de betekenis van de verschillende geslachtsorganen en de productie van de mannelijke voortplantingscellen. 4h2 4v2 BB74 De vrouw We behandelen de bouw van de vrouwelijke voortplantingsorganen, de betekenis van de verschillende geslachtsorganen en de productie van de vrouwelijke voorplantingscellen. 4h2 4v2 BB75 Zwangerschap Wat gebeurt er met de hormonen tijdens de zwangerschap en hoe ontwikkelt zich het embryo? 4h2 4v2 BioBits Bovenbouw gesorteerd op nummer Opmerkingen 7 Nr. Titel Omschrijving HAVO VWO BB76 Veroudering Welke veranderingen treden er op bij het ouder worden en welke problemen kunnen daarmee gepaard gaan? - - BB77 De huid De huid is een belangrijk orgaan met veel functies. We gaan in op de bouw van onze huid. 5h7 4v7 BB78 De hersenen Hoe werken onze hersenen en op welke manier verwerken ze informatie? 4h6 4v5, BB79 BB80 Hersenontwikkeling Elektriciteit van het lichaam 6v11 Hoe hebben de hersenen zich in de loop van ? de tijd ontwikkeld en welke beperkingen van mogelijkheden leggen onze hersenen ons op? 4v5, Welke elektrische processen vinden plaats in ons lichaam? Hoe ontstaan deze processen en wat is het effect ervan? 4h6 4v5, 6v11 6v11 BB81 Hormonen We bespreken enkele belangrijke hormonen en de interactie tussen verschillende hormonen en andere besturingsprocessen. 4h6 4v5 BB82 Communicatie Hoe communiceren dieren en hoe communiceren mensen? 4h8 4v6 BB83 Gedrag en functie Functioneel gedrag is van belang om een dier 4h8 of diersoort te laten overleven. 4v6 BB84 Signalen en sleutelprikkels 4h8 4v6 BB85 Kenmerkend gedrag Gedrag van stekelbaarzen en meeuwen laat zien, dat gedrag uit gedragketens bestaat. De verschillende onderdelen worden door bepaalde signalen opgeroepen. Sleutelprikkels spelen daarbij een belangrijke rol. Soorten verschillen niet alleen in uiterlijk, maar ook in gedrag van elkaar. Verschil in gedrag is belangrijk voor de instandhouding van de soort. 4h8 4v6 BioBits Bovenbouw gesorteerd op nummer Opmerkingen 8 Nr. Titel Omschrijving HAVO VWO BB86 Oriëntatie 4h8 4v6 BB87 Leren 4h8 4v6 BB88 Erfelijk of aangeleerd 4h8 4v6 BB89 Leven in groepen 4h8 4v6 BB90 Baltsgedrag 4h8 4v6 BB91 Genen 4h8 4v6 BB92 Diergedrag en mensen 4h8 4v6 BB93 Dominantie 4h8 4v6 BB94 Inprenten en opvoeden 4h8 4v6 SB01 Biologische reacties Omgevingskenmerken zijn van belang bij het zich oriënteren van dieren. Experimenten stellen een onderzoeker in staat de bij de oriëntatie gebruikte informatie te ontdekken. Er bestaan verschillende vormen van leergedrag. Leerprocessen stellen een dier in staat zich aan nieuwe situaties aan te passen. Gedrag kan zowel berusten op aangeleerde als op erfelijk aanwezige gronden. Er bestaan verschillende vormen van samenleven. Bij het leven in groepen is onderlinge communicatie onmisbaar. Communicatie berust op duidelijke signalen, die geen misverstanden mogen opleveren. Vergelijkend onderzoek tussen verwante diersoorten geeft inzicht in het ontstaan van signalen. Het overdragen van genen op nakomelingen hangt samen met het gedrag. Altruïstisch gedrag kan nadelen hebben voor het individu, maar voordelen voor de instandhouding van de soorteigen genen. Kennis over het gedrag van dieren bestaat al heel lang. De kennis hing vroeger nauw samen met het praktische nut ervan. In een groep kan rust heersen, doordat elk dier zijn plaats heeft geleerd. Spelen is belangrijk bij het aanleren van sociaal gedrag. Inprenten is een belangrijk leerproces. Fouten in de opvoeding kunnen ernstige problemen in het latere sociale leven veroorzaken. We beginnen met fotosynthese, gevolgd door dissimilatie en enzymen. 5h1 5v3 SB02 Cellen en weefsels De onderwerpen in dit programma zijn dierlijke cellen, plantencellen en celdeling. 4h1, 4v1, 4v4 4v4 BioBits Bovenbouw gesorteerd op nummer Opmerkingen 9 Nr. Titel Omschrijving HAVO VWO SB03 Energie en kringlopen Dit programma gaat over de overdracht van energie en over de koolstof- en stikstofkringloop. 5h1, 5v3, 5h2 5v5 SB04 Reacties op prikkels De onderwerpen van dit programma zijn het oog, het zenuwstelsel en tropisme bij planten. 4h6 4v5, 6v11 SB05 Homeostase De onderwerpen van dit programma zijn temperatuurregeling, waterhuishouding en suikerspiegel. 4h6 4v5 SB06 Longen, hart en skelet De onderwerpen van dit programma zijn longen, hart en skelet. 5h5, 5h6 6v9, 6v10 SB07 Voedsel en spijsvertering De onderwerpen van dit programma zijn voedselanalyse, spijsvertering en verteringsenzymen. 5h4 6v8 BioBits Bovenbouw gesorteerd op nummer Opmerkingen 10