Weer en Klimaat

groep 5/6/7/8
Weer en Klimaat
Leskist om zelf het weer te meten
Handleiding leerkracht
Omslag Mileueducatie - paars150619030835.indd 1
6/19/2015 3:10:41 PM
Milieueducatie Den Haag
-2-
Weer en Klimaat groep 5 t/m 8
Inhoudsopgave
I.
II.
IN HET KORT .............................................................................................................. - 4 BESCHRIJVING VAN DE LESSEN ............................................................................. - 6 Les 1:
Brief van het weerbureau................................................................................. - 6 Les 2:
Weerbureaus in oprichting ............................................................................... - 7 Les 3:
Het weer meten ............................................................................................. - 10 Les 4:
Afsluiting ........................................................................................................ - 13 -
Milieueducatie Den Haag
-3-
Weer en Klimaat groep 5 t/m 8
IN HET KORT
Inleiding
Ons weer wordt bepaald door de atmosfeer.
Het weer is geen statisch iets, het verandert onder invloed van verschillende omstandigheden in deze atmosfeer. We kunnen het weer meten, het weer voorspellen.
Maar steeds meer lijkt het erop dat het weer beïnvloed wordt door krachten van buiten af.
We praten steeds vaker over klimaatsinvloeden, klimaatsverandering.
Om de klimaatsveranderingen te begrijpen is het belangrijk dat de leerlingen de huidige levensverschijnselen leren kennen.
Als introductie van het klimaat kunt u gebruik maken van de dvd van het Klokhuis van de
NPS. Op deze dvd wordt uitgeleg geven over de ozonlaag en het broeikaseffect. Dit zijn
zaken die van invloed blijken te zijn op ons klimaat, de atmosfeer en dus op de weeromstandigheden op de aarde.
De leskist ‘Weer en Klimaat’ laat de leerlingen kennis maken met de belangrijkste onderdelen van het klimaat en het weer.
Doel
De leerlingen leren:
 De leerlingen kennen de relatie tussen klimaat en het weer
 de verschillende onderdelen van een weerbericht kennen
(temperatuur, windrichting, windkracht, wolken/zon, neerslag)
 deze weeraspecten zelf te meten
 een weerkaartje bij het weerbericht te interpreteren
 de betekenis van het weer te benoemen voor mensen en dieren.
De leskist sluit aan bij Kerndoel 34:
‘De leerlingen kunnen bij de beschrijving van het weer de aspecten: neerslag, luchtdruk,
windrichting, windkracht, bewolking en temperatuur gebruiken en een weerbericht lezen en
begrijpen dat op een bij hun leeftijd passend niveau is samengesteld.’
Doelgroep
Groep 5/6 van het primair onderwijs
Opzet
Het programma bestaat uit 4 lessen:
1. Inleiding: de dvd van het Klokhuis over klimaatverandering.
de brief van het weerbureau
2. Weerbureau in oprichting: leren kennen van de weeraspecten
3. Weerbureau aan het werk: het weer meten en een weerbericht opstellen
4. Nabespreking
Materialen
De leskist bevalt alle benodigde meetinstrumenten.
De werkbladen voor de leerlingen kunt u kopiëren (originelen in de map) of uitdraaien (van
de CD).
In les 2 doen de leerlingen een aantal computertestjes. Deze vindt u op de site van NMEcentrum Het Groene Wiel Wageningen; www.groenewiel.nl.
Het is handig wanneer u tijdens les 2 de beschikking heeft over meerdere computers, zodat
meerdere leerlingen tegelijk de testjes kunnen maken. Is dit lastig, dan kunt u ook gebruik
maken van de tests op papier (in de kist aanwezig)
Milieueducatie Den Haag
-4-
Weer en Klimaat groep 5 t/m 8
Voorbereiding
Lees de handleiding door en zie verder per les welke voorbereidingen nodig zijn.
Tijdsbesteding
Voor lesuitvoering: ongeveer 3 tot 6 uur, afhankelijk van gekozen werkwijze.
Zie verder per les.
Het is het leukst wanneer u les 3 over meerdere dagen verspreidt.
Tenslotte
Veel plezier met de leskist!
Milieueducatie Den Haag
-5-
Weer en Klimaat groep 5 t/m 8
I. BESCHRIJVING VAN DE LESSEN
LES 1: BRIEF VAN HET WEERBUREAU
Doel
Leerlingen motiveren voor onderwerp “Weer en Klimaat”.
Inhoud
U bekijkt met de leerlingen de dvd over klimaatsverandering
De leerlingen ontvangen een brief van de Nederlandse weermannen en -vrouwen. Zij gaan
staken en vragen de kinderen om het opstellen van het weerbericht van hen over te nemen.
Benodigde materialen
In de kist:
• dvd van het Klolhuis over klimaatsverandering
• Brief van het weerbureau
• Weerkaartjes uit media (evt. zelf aanvullen met actueel weerbericht & -kaartje)
Voorbereiding
•
•
Bekijk de materialen in de leskist
Lees alvast de beschrijving van les 2
Lesbeschrijving
• Bekijk met de leerlingen de dvd over klimaatsverandering.
Klimaat is het gemiddelde weer over langere tijd (veelal wordt 30 jaar gehanteerd.).De veranderingen in het klimaat zijn dus te zien aan het veranderen van het weer.
In de dvd wordt gesproken over de veranderingen in de weersverschijnselen.
Bespreek met de leerlingen welke weersverschijnselen er vandaag buiten zijn waar te nemen.
• Vertel dat u een brief voor de klas heeft ontvangen. Lees de brief voor
• Vertel de leerlingen dat ze de volgende keer / straks aan de slag mogen met de materialen uit de kist.
• Bespreek kort wat een weerbericht ongeveer inhoudt.
Weten de leerlingen wat er verteld wordt in een weerbericht?
- Temperatuur
- Windkracht
- Windrichting
- Bewolking / zon
- Neerslag
• Laat de voorbeelden van weerkaartjes en weerberichten zien
• Verdeel de klas in maximaal 6 groepjes. Dit zijn weerbureaus in oprichting.
Groepjes van 4 tot 6 leerlingen werkt het best. Ze kunnen dan in les 2 de onderwerpen
(6) verdelen en in twee- of drietallen binnen het groepje aan de onderwerpen werken.
Tijdsbesteding les
Ongeveer 35 minuten
Milieueducatie Den Haag
-6-
Weer en Klimaat groep 5 t/m 8
LES 2: WEERBUREAUS IN OPRICHTING
Doel
De leerlingen leren de onderdelen van een weerbericht ( + weerkaartje) kennen en kunnen
deze zelf meten.
Inhoud
Deze les behandeld 6 thema’s (onderdelen van een weerbericht):
- Temperatuur
- Windkracht
- Windrichting
- Wolken
- Neerslag
- Het weerkaartje.
De lesopzet is als volgt:
1. De leerlingen/groepjes maken zich (één van) de 6 weeraspecten (de 6 thema’s) eigen
2. De leerlingen/groepjes maken een (computer)test per thema. Bij een 100% score van
de test krijgen ze een aantekening op een certificaat.
3. Certificaat compleet? Dan mogen de groepjes hun eigen weerbureau instellen.
De leerlingen werken in groepjes (hun eigen ‘weerbureau’).
Het gaat erom dat in elk ‘weerbureau’ straks alle kennis aanwezig is om het weer te kunnen
meten en een weerbericht te kunnen opstellen.
Daarvoor moeten de leerlingen een certificaat behalen.
Dit kunnen ze behalen door een aantal (5) (computer)testjes met goed gevolg te maken.
De hiervoor benodigde kennis en meetvaardigheden kunnen ze zich op verschillende manieren eigen maken:
1. Via werkbladen per thema, in combinatie met infokaarten. Hierbij oefenen ze ook
daadwerkelijk (buiten) met de metingen.
2. Via filmpjes per thema (op dvd). Hierbij oefenen ze niet automatisch ook met de
weermetingen. U kunt dit wel zelf toevoegen.
3. Elkaar vertellen. Als één of meerdere leerlingen een test met goed gevolg hebben
gemaakt, kunnen zij de rest van het groepje vertellen over het thema. Gebruik hierbij
de ‘Vertel-elkaar-kaart’.
Lees bij ‘Lesbeschrijving’ meer over deze drie werkwijzen.
Milieueducatie Den Haag
-7-
Weer en Klimaat groep 5 t/m 8
Voorbereiding
•
Kies of u:
a. alle leerlingen alle thema’s (6) wilt laten doen, of
b. dat ze de onderwerpen per weerbureau mogen verdelen (zodat alle onderwerpen in
het groepje vertegenwoordigd zijn).
Overweging: Het eerste kost meer tijd (ga uit van 30 minuten per thema), maar levert
meer kennis voor elke individuele leerling.
•
Kies welke werkwijzen (werkbladen, filmpje, vertel-elkaar) u de leerlingen wilt aanbieden.
Uitgangspunt is alle drie de werkwijzen aan te bieden, zodat de leerlingen zelf een werkwijze kunnen kiezen die goed bij hen past. Wanneer u echter bepaalde werkwijze(n) geschikter acht kunt u ervoor kiezen allen deze aan te bieden.
U kunt leerlingen die denken alles over het onderwerp al te weten, ook direct de test laten maken. Blijken ze toch geen 100% goed te scoren (de computertest telt de score automatisch op), dan kunnen ze alsnog één van de werkwijzen kiezen om bij te leren.
•
Werkbladen over de thema’s kopiëren of uitdraaien. Ga uit van één werkblad per twee- of
drietal. Als u ook de werkwijzen ‘filmpje’ en ‘vertel elkaar’ aanbiedt, heeft u minder werkbladen nodig.
•
Kopiëren of uitdraaien: Certificaat per leerling of per weerbureau.
•
Vul de mandjes/tasjes per thema (elk thema 2 x : 6 thema’s = 12 mandjes/tasjes). Zie
het materiaaloverzicht op de volgende bladzijde voor de materialen per thema.
In de mandjes zit ook een kaartje met daarop de benodigde materialen.
•
Installeer de dvd met filmpjes op een PC.
•
Als u dat nog niet bij les 1 heeft gedaan:
Verdeel de klas in maximaal 6 groepjes (de weerbureaus).
Weerbureaus van 4 tot 6 leerlingen werken goed. Binnen het weerbureau kunnen ze
groepjes van 2 of 3 leerlingen maken. Ze kunnen dan in twee- of drietallen aan de onderwerpen werken.
Tijdsbesteding
Per thema:
• Werkblad: 20 min.
• Filmpje 5 min. (NB: hier zit geen uitproberen bij.)
• Test: 10 min.
• Vertel elkaar: 5 à 10 min.
Er zijn 6 thema’s: de maximale tijdsbesteding is 6 x 30 (werkblad + test) = 3 uur. Filmpje of
vertel-elkaar kost iets minder tijd.
Wanneer u ervoor kiest de onderwerpen binnen het weerbureau te verdelen (niet elke leerling hoeft alle onderwerpen te doen) kost het minder tijd.
Milieueducatie Den Haag
-8-
Weer en Klimaat groep 5 t/m 8
Materialen
Er wordt gewerkt met 6 thema’s.
Van elk thema zijn de materialen dubbel aanwezig in de kist: in totaal 12 setjes.
Indien de kist mandjes/tasjes bevat, kunt u de materialen hierin klaar zetten.
Materiaaloverzicht les 2
Per mandje/tasje:
(er zijn 2 mandjes/tasjes van elk onderwerp)
temperatuur
2 thermometers
Infokaarten + vertel-elkaar-kaart
kopieën werkbladen
windkracht
Windtabel (Schaal van Beaufort)
Infokaarten + ‘vertel-elkaar-kaart
kopieën werkbladen
windrichting
windvaan
statief
kompas
krijtjes
Infokaarten + vertel-elkaar-kaart
kopieën werkbladen
neerslag
regenmeter
gietertje
Infokaarten + vertel-elkaar-kaart
kopieën werkbladen
wolken
Infokaarten + vertel-elkaar-kaart
fotokaart
kopieën werkbladen
weerkaartje
Infokaarten + vertel-elkaar-kaart
kopieën lege weerkaartjes
kopieën werkbladen
Verder heeft u nodig:
• dvd met filmpjes over de thema’s (in kist)
• PC(’s) om dvd met filmpjes over de thema’s
op te installeren en voor het maken van de testen via internet.
(testen zijn ook op papier beschikbaar in de kist)
Milieueducatie Den Haag
-9-
Weer en Klimaat groep 5 t/m 8
Lesbeschrijving
Leg de leerlingen vooraf uit hoe ze kunnen werken: zie onder Werkwijze.
U kunt klassikaal laten werken aan dit onderwerp, maar de kist is ook heel geschikt voor
groepswerk. Als de mandjes met materialen klaar staan en er is een PC voor de testjes beschikbaar, dan kunnen de groepjes in eigen tempo aan de slag.
1. Werkbladen en infokaarten
De leerlingen maken de werkbladen. Hierbij kunnen ze de infokaarten gebruiken. Wijs de
leerlingen erop dat als ze iets niet weten op de werkbladen, ze dit terug kunnen vinden op de
infokaarten. De nummers op de werkbladen en infokaarten komen overeen.
Bij elk onderwerp wordt ook het bijbehorende weerinstrument bekeken en uitgeprobeerd.
Veelal moeten de leerlingen hiervoor even naar buiten.
Van elk werkblad is een antwoordkaart aanwezig. U kunt de leerling zelf laten controleren of
de antwoorden klassikaal behandelen.
2. Filmpjes
Leerlingen bekijken via de dvd een aantal korte filmfragmenten over het betreffende thema.
U kunt eventueel de meting buiten laten uitproberen. Over het weerkaartje is geen filmpje.
3. Vertel-het-elkaar
Wanneer een leerling een testje met goed gevolg heeft gemaakt (100% score) dan kan deze
de andere leerlingen in het groepje vertellen hoe het zit met betreffende thema. De leerling
kan hierbij de ‘Vertel-elkaar-kaart’ gebruiken als leidraad.
4. Test
Leerlingen kunnen de testjes maken via internet www.groenewiel.nl. Is internetgebruik lastig,
gebruik dan de geplastificeerde testkaarten met invulformulieren en bijbehorende antwoordkaarten.
Op www.groenewiel.nl vindt u de volgende tests:
• Temperatuur
• Wolken & neerslag (één test)
• Windkracht
• Windrichting
• Het weerkaartje
5. Certificaat en instelling weerbureautjes
Wanneer de leerlingen een test met goed gevolg hebben afgelegd, krijgen ze een aantekening op hun certificaat. Zorg ervoor dat uiteindelijk alle onderwerpen binnen één weerbureautje vertegenwoordigd zijn. Op dat moment kan het weerbureau ‘officieel’ ingesteld worden.
Laat de leerlingen hun weerbureau een eigen naam geven.
Overzicht werkwijzen per onderwerp
temperatuur
windrichting
windkracht
wolken
neerslag
weerkaartje
infokaarten
x
x
x
x
x
x
Milieueducatie Den Haag
werkbladen
x
x
x
x
x
x
filmpje
x
x
x
x
x
niet
- 10 -
vertel-elkaar-kaart
x
x
x
x
x
x
test
x
x
x
x (i.c.m. neerslag)
x (i.c.m. wolken)
x
Weer en Klimaat groep 5 t/m 8
LES 3: HET WEER METEN
Doel
Leerlingen kunnen op basis van eigen metingen een eenvoudig weerbericht met weerkaartje
opstellen.
Inhoud
In deze les gaan de weerbureaus weermetingen doen. Elk weerbureau meet één (of twee)
keer het weer, stelt daarmee een kort weerbericht op en maakt bijbehorend weerkaartje.
Materialen:
In de kist aanwezig:
• De mandjes/tasjes uit les 2 met de weerinstrumenten en infokaarten
• Gelamineerde lege weerkaartjes A3 (of kopieer lege weerkaartjes A4)
• Whiteboard-stiften (afveegbaar)
• Infokaarten en werkbladen ‘lekker weertje’
• Antwoordkaart ‘Lekker weertje’
Voorbereiding:
•
•
•
Lege weerkaartjes kopiëren of gebruik de gelamineerde weerkaarten + bijgeleverde
whiteboard-stiften (afveegbaar)
Werkbladen ‘lekker weertje’ kopiëren / uitdraaien voor leerlingen.
Invulblad ‘Het weer meten’ 1 of 2 x kopiëren of uitdraaien
Tijdsbesteding
Klassengesprek: 10 minuten
Per weerbericht: ± 35 minuten ( 20 min. meten, 15 min. weer bericht + weerkaartje opstellen)
Nabespreking: 5 à 10 min per keer
Werkblad ‘Lekker weertje’: 15 minuten.
Lesbeschrijving
1. Klassengesprek (ter introductie en terugkoppeling les 1 en 2)
Waarom is een weerbericht eigenlijk nodig?
Wie willen graag weten wat voor weer het wordt en waarom?
Voorbeelden:
 de schaatser wil weten of het gaat vriezen.
 de boer die wil maaien wil graag weten of het droog blijft
 de surfer wil weten of er genoeg wind is
 als je naar het strand wilt wil je weten of het warm en zonnig is.
 Je wilt weten of je je regenjas mee moet nemen.
Wat zeggen ze ook al weer allemaal in een weerbericht? (geleerd in les 2)
- Temperatuur
- Windkracht
- Windrichting
- Wolken
- Neerslag
En wat zit erbij? (in krant, op TV)
- een weerkaartje
Milieueducatie Den Haag
- 11 -
Weer en Klimaat groep 5 t/m 8
2. Het weer meten + opstellen weerbericht & weerkaartje
De weerbureautjes gaan het weer meten en bijbehorend weerbericht opstellen.
(NB: Strikt genomen stellen de leerlingen geen weerbericht op. Een weerbericht is een
voorspelling. De kinderen maken een ‘weerrapport’. Voor de herkenning houden we het
echter op een ‘weerbericht’)
Acties:
• Zet materialen klaar: de mandjes/tasjes uit les 2, met weerinstrumenten en infokaarten (hierop kunnen de leerlingen evt. nog nazoeken hoe de meting ook al weer werkt)
•
Bespreek met de leerlingen hoe ze de metingen gaan verrichten. Ze kunnen hierbij
het invulblad ‘Het weer meten’ gebruiken.
Bespreek het gebruik van de regenmeter. Wat is een goede plek om de regenmeter
neer te zetten? De regenmeter moet op een veilige plek staan, zodat deze de hele
dag kan blijven staan. Gooien we hem leeg na elke meting? Of alleen aan het eind
van de dag?
Als de regenmeter echt goed veilig staat, kan hij ook ’s nachts blijven staan.
•
De weerbureaus verrichten de metingen.
Kies:
1. elke dag meet één (of twee) weerbureautje(s) (bijv.’s ochtends en ’s middags).
Laat zo meerdere dagen / een hele week het weer meten. Dit geeft een leuk overzicht en de mogelijkheid dagelijks het onderwerp even kort aan te stippen en te leren
van elkaar (groepje vertelt hun bevindingen aan klas).
Of:
2. alle weerbureautjes meten op dezelfde dag.
•
De weerbureaus stellen een kort weerbericht op naar aanleiding van hun metingen
en maken hierbij een weerkaartje. Gebruik hiervoor kopieën van het lege weerkaartje.
Of gebruik de gelamineerde A3 Kaarten + bijbehorende whiteboard-stiften (afveegbaar).
•
Hang de weerkaarten en weerberichten op in de klas.
3. Nabespreking
Bespreek de weerberichten en weerkaartjes per dag na.
Wat voor weer was het vandaag? Gingen de metingen goed? Wat was lastig? Hoe kan
een volgend groepje dit misschien beter doen?
Zitten alle onderdelen in het gemaakte weerbericht? Klopt het weerkaartje erbij? Zijn de
juiste pictogrammen gebruikt?
4. Betekenis weer
Via de infokaarten en werkbladen ‘Lekker weertje’ krijgen de kinderen inzicht in de betekenis van het weer voor mensen, dieren en planten.
Dit werkblad kan op elk gewenst moment in de week gemaakt worden, als individuele
verwerking.
De leerlingen kunnen zelf controleren met antwoordkaart, of doe dit klassikaal.
Milieueducatie Den Haag
- 12 -
Weer en Klimaat groep 5 t/m 8
LES 4: AFSLUITING
Doel
Consolideren nieuwe kennis en afsluiten van het project.
Materialen
•
•
Bedankbrief Weerbureau
De door de klas gemaakte weerkaartjes en weerberichten
Inhoud
Korte terugblik op het hele proces en het geleerde:
•
•
•
•
•
Bekijk de weerkaartjes en weerberichten van de hele week. Wat valt op? Wat veranderde
er in het weer?
Hebben de kinderen ook de weerberichten op televisie gevolgd deze week? Klopten de
weerberichten met de eigen metingen?
Voor wie was het fijn weer deze week?
Wat vonden de leerlingen van het weer deze week?
Wat vonden ze van het project? Wat hebben ze geleerd?
Sluit af met het voorlezen van de bedankbrief van weerbureau ‘in Weer en Wind’.
Milieueducatie Den Haag
- 13 -
Weer en Klimaat groep 5 t/m 8
www.denhaag.nl/jaarprogramma
Samenstelling
Gemeente Den Haag
Dienst Stadsbeheer
Archeologie & natuur- en milieueducatie
Prins Hendrikstraat 39
2518 HH Den Haag
[email protected]
MEC Zuiderpark
Anna Polakweg 7
2533 SW Den Haag
(070) 353 29 96
MEC Kornoelje
Kornoeljestraat 117
2564 LP Den Haag
(070) 325 79 68
MEC Schildershoeve
Teniersplantsoen 83
2526 MS Den Haag
(070) 389 03 67
MEC Reigershof
Reigersbergenweg 280
2592 EZ Den Haag
(070) 53 33 49
@milieueducatie
Omslag Mileueducatie - paars150619030835.indd 2
6/19/2015 3:10:41 PM