uitgangspunten strategieën om beter te onthouden strategieën om

Toolbox
Versie 1.0,
oktober 2010
uitgangspunten
strategieën om beter te onthouden
voor leren dat zo goed mogelijk aansluit op de
werking van het menselijk geheugen
toe te passen op lesstof die moet beklijven, zoals
woordenschat, taalregels, rekenfeiten, topografie,
geschiedenisfeiten
vanuit voorkennis. Nieuwe informatie wordt beter
• leren
opgeslagen in het geheugen wanneer deze informatie
gekoppeld is aan bestaande kennis. Dus probeer zoveel
mogelijk de voorkennis van leerlingen te activeren tijdens
het leren.
• leren vanuit gerichte aandacht. De hoeveelheid nieuwe
• n iet passief maar actief leren. Je kunt leerlingen beter actief
iets laten bedenken bij wat ze leren, dan ze passief de leerstof laten bestuderen. Hoe actiever leerlingen verbanden
leggen tussen leerstof en andere informatie, des te beter
ze de stof onthouden.
informatie die tegelijkertijd verwerkt kan worden in het
geheugen is zeer beperkt. Dus zorg dat leerlingen hun
aandacht alleen richten op processen die bijdragen aan
het leren, en niet op andere zaken.
• n iet stampen maar spreiden. Je kunt leerlingen beter meer-
• leren vanuit inspanning. Kennis die met weinig inspanning
• n iet opnieuw bestuderen maar ophalen uit het geheugen.
• leren vanuit kennis van het eigen leren. Zelf inschatten
• n iet goed = opnieuw studeren / wel goed = opnieuw
geleerd wordt, wordt ook vaak weer snel vergeten. Dus
zorg dat het leren genoeg inspanning kost voor de leerling,
zodat de lesstof op de lange termijn ook beter onthouden
wordt.
hoe goed je iets geleerd hebt is erg moeilijk, zeker ook
voor kinderen. Dus ondersteun leerlingen bij het inschatten van hun eigen leerprestatie en oefen hiermee, zodat
ze beter in staat zijn hun eigen leren bij te sturen.
dere keren kort met dezelfde stof laten oefenen dan één keer
lang. Hoe meer je de herhalingen van de stof spreidt in de
tijd, des te langer leerlingen de stof onthouden.
Je kunt leerlingen beter een toets geven over geleerde stof
dan ze de stof nog een keer laten bestuderen. Hoe meer
inspanning de leerlingen steken in het ophalen van de stof
uit het geheugen, des te langer de stof beklijft.
toetsen. Laat leerlingen de stof die ze op een toets niet
goed hadden opnieuw bestuderen. Laat ze de stof die ze
wel goed hadden vooral nog een keer toetsen. Hoe vaker
stof succesvol wordt opgehaald uit het geheugen, hoe
langer de stof beklijft.
strategieën om beter te begrijpen
strategieën om beter toe te passen
toe te passen op lesstof waarbij begrip centraal staat, zoals
instructieve teksten, rekenstrategieën, natuur & techniek
toe te passen op alle lesstof waarbij met opgaven
wordt geoefend, zoals rekenen, wiskunde, natuurkunde,
scheikunde, biologie
• laat ze uitleggen. Laat leerlingen nieuwe stof in eigen
woorden hardop aan zichzelf of aan anderen uitleggen.
Leerlingen begrijpen de stof dan beter, omdat ze de nieuwe informatie toetsen aan hun voorkennis en verbanden
leggen die niet letterlijk in de stof zelf staan.
• laat ze vragen stellen. Laat leerlingen zelf vragen over de
lesstof bedenken. Leerlingen begrijpen de stof dan beter,
omdat ze de lesstof actief bestuderen en verbanden leggen met aanwezige voorkennis.
• laat het tastbaar maken. Laat leerlingen naspelen of in-
beelden wat er in de lesstof beschreven staat. Leerlingen
begrijpen de stof beter doordat ze een verband leggen
tussen de woorden in een tekst en de objecten en handelingen waar deze woorden naar verwijzen.
• laat
lezen, laat bezinken, laat ophalen. Laat leerlingen
sleutelwoorden bedenken bij een tekst of een samenvatting schrijven, maar niet direct na het lezen. Leerlingen
weten pas goed of ze een tekst begrepen hebben als ze
de informatie uit het geheugen moeten ophalen.
• focus op de aanpak in plaats van op de oplossing. Geef
bij nieuwe opgaven zoveel mogelijk uitgewerkte voorbeelden tussendoor. Leerlingen leren beter hoe ze de opgaven
moeten aanpakken, maken minder fouten, en hebben
minder tijd nodig om de aanpak te leren.
• a fnemende ondersteuning in plaats van blijvende
ondersteuning. Geef zoveel mogelijk ondersteuning bij
de eerste opgaven, maar bouw dit af. Leerlingen hebben
ondersteuning nodig om een aanpak te leren, maar het
blijvend aanbieden van veel ondersteuning verstoort het
leerproces.
• v ariatie in plaats van eenvormigheid. Geef zoveel mogelijk variatie, zowel in de aanpak die nodig is om opgaven
op te lossen, als in hoe de opgave eruit ziet. Leerlingen
zien overeenkomsten en verschillen tussen opgaven en
leren zo welke aanpak er gekozen moet worden.
VERANTWOORDING: Deze Toolbox is ontwikkeld door de ‘Cognitie & Leren’-groep van het Instituut
voor de Psychologie van de Erasmus Universiteit Rotterdam (www.cognitionandlearning.eu), in
samenwerking met het Bestuur Openbaar Onderwijs Rotterdam (www.stichtingboor.nl). De Toolbox
bevat een verzameling strategieën gericht op onthouden, begrijpen en toepassen van lesstof, waarmee docenten het leerproces van hun leerlingen doeltreffender kunnen maken. De strategieën zijn
alle gebaseerd op de huidige kennis over de werking van het menselijk geheugen en zijn uitgebreid
onderzocht, in het laboratorium en in mindere mate ook in de praktijk van het klaslokaal. De huidige
versie van de Toolbox (1.0) is een eerste versie, die in de loop van de komende jaren verder ontwikkeld zal worden, aan de ene kant door uitbreiding met voorbeelden van toepassing van de strategieën
in de praktijk, en aan de andere kant door onderzoek naar de effectiviteit van de strategieën.
opbrengstgericht werken met talenten