Windenergie in Utrecht

Windenergie in Utrecht
Haalbaarheidstudie 15 februari 2010 Opdrachtgever Auteurs Drs. Ing. Jeroen Dooper Drs. Foreno van der Hulst Drs. Ruud van Rijn Inhoudsopgave 1
Inleiding ................................................................................................................................... 4
1.1
Achtergrond ............................................................................................................................. 4
1.2
Doelstelling............................................................................................................................... 5
1.3
Methode................................................................................................................................... 5
1.4
Leeswijzer ................................................................................................................................. 6
2. Normen en Richtlijnen ............................................................................................................. 7
2.1
Geluidhinder............................................................................................................................. 7
2.1.1
WindNormCurve............................................................................................................... 7
2.1.2
Ruimtelijke inpassing........................................................................................................ 8
2.2
Slagschaduwhinder .................................................................................................................. 8
2.3
Externe veiligheid ..................................................................................................................... 9
2.3.1
Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen ............................................................................ 9
2.3.2
Handboek Risicozonering Windturbines .......................................................................... 9
2.3.3
Beleidsregel voor plaatsing op, in of over Rijkswaterstaatwerken ................................ 10
2.3.4
Interne veiligheid............................................................................................................ 10
2.3.5
Gas‐ en hoogspanningleidingen ..................................................................................... 10
3. Rijnenburg ............................................................................................................................. 12
3.1
Toekomstige ontwikkelingen ................................................................................................. 12
3.2
Ligging t.o.v. bijzondere landschappen .................................................................................. 14
3.3
Gemeentelijk grondeigendom ............................................................................................... 15
3.4
Kansen voor windturbines ..................................................................................................... 15
3.5
Bedreigingen voor windturbines............................................................................................ 15
3.6
Nabijheid van woningen en bedrijven ................................................................................... 15
3.7
Mogelijke opstellingen ........................................................................................................... 16
3.8
Geluid‐ en slagschaduwhinder ............................................................................................... 17
3.9
Externe veiligheid ................................................................................................................... 17
4. Lage Weide ............................................................................................................................ 18
4.1
Toekomstige ontwikkelingen ................................................................................................. 18
4.2
Ligging t.o.v. bijzondere landschappen .................................................................................. 19
4.3
Gemeentelijk grondeigendom ............................................................................................... 20
4.4
Kansen voor windturbines ..................................................................................................... 20
4.5
Bedreigingen voor windturbines............................................................................................ 20
4.6
Nabijheid van woningen en bedrijven ................................................................................... 20
4.7
Mogelijke opstellingen ........................................................................................................... 20
4.8
Geluid‐ en slagschaduwhinder ............................................................................................... 21
4.9
Externe veiligheid ................................................................................................................... 22
5. Knooppunt Oudenrijn ............................................................................................................ 23
5.1
Toekomstige ontwikkelingen ................................................................................................. 23
5.2
Ligging t.o.v. bijzondere landschappen .................................................................................. 23
5.3
Gemeentelijk grondeigendom ............................................................................................... 25
5.4
Kansen voor ontwikkelingen .................................................................................................. 25
5.5
Bedreigingen voor ontwikkelingen ........................................................................................ 25
5.6
Nabijheid van woningen en bedrijven ................................................................................... 25
5.7
Mogelijke opstellingen ........................................................................................................... 25
5.8
Geluid‐ en slagschaduwhinder ............................................................................................... 27
5.9
Externe veiligheid ................................................................................................................... 27
6. Galecopperbrug ..................................................................................................................... 28
6.1
Toekomstige ontwikkelingen ................................................................................................. 28
Pagina 2 van 85 6.2
Ligging t.o.v. bijzondere landschappen .................................................................................. 29
6.3
Gemeentelijk grondeigendom ............................................................................................... 30
6.4
Kansen voor windenergie....................................................................................................... 30
6.5
Bedreigingen voor windenergie ............................................................................................. 30
6.6
Nabijheid van woningen en bedrijven ................................................................................... 30
6.7
Mogelijke opstellingen ........................................................................................................... 30
6.8
Geluid‐ en slagschaduwhinder ............................................................................................... 31
6.9
Externe veiligheid ................................................................................................................... 31
7. Haarzuilens ............................................................................................................................ 32
7.1
Toekomstige ontwikkelingen ................................................................................................. 32
7.2
Ligging t.o.v. bijzondere landschappen .................................................................................. 32
7.3
Gemeentelijk grondeigendom ............................................................................................... 34
7.4
Kansen voor windenergie....................................................................................................... 34
7.5
Bedreigingen voor windenergie ............................................................................................. 34
7.6
Nabijheid van woningen en bedrijven ................................................................................... 34
8. De Uithof ............................................................................................................................... 35
8.1
Toekomstige ontwikkelingen ................................................................................................. 35
8.2
Ligging t.o.v. bijzondere landschappen .................................................................................. 36
8.3
Gemeentelijk grondeigendom ............................................................................................... 37
8.4
Kansen voor windenergie....................................................................................................... 37
8.5
Bedreigingen voor windenergie ............................................................................................. 37
8.6
Nabijheid van woningen en bedrijven ................................................................................... 38
9. Financiële haalbaarheid ......................................................................................................... 39
9.1
Inleiding .................................................................................................................................. 39
9.2
Resultaten .............................................................................................................................. 39
9.2.1
Rijnenburg ...................................................................................................................... 39
9.2.2
Lage Weide ..................................................................................................................... 40
9.2.3
Knooppunt Oudenrijn..................................................................................................... 40
9.2.4
Galecopperbrug.............................................................................................................. 41
9.3
Conclusies ‐ totalen per locatie .............................................................................................. 42
10. CO2‐reductie........................................................................................................................... 43
10.1 Elektriciteitsproductie ............................................................................................................ 43
10.2 CO2 reductie............................................................................................................................ 43
11. Conclusies .............................................................................................................................. 44
11.1 Algemene conclusies .............................................................................................................. 44
11.2 Conclusies per locatie............................................................................................................. 45
11.2.1 Rijnenburg ...................................................................................................................... 45
11.2.2 Lage Weide ..................................................................................................................... 45
11.2.3 Knooppunt Oudenrijn..................................................................................................... 46
11.2.4 Galecopperbrug.............................................................................................................. 46
11.2.5 Haarzuilens ..................................................................................................................... 46
11.2.6 De Uithof ........................................................................................................................ 46
Bijlage 1 Landschappelijke waarden en natuurwaarden ............................................................ 48
Bijlage 2 Uitleg per landschapstype........................................................................................... 55
Bijlage 3 Geluidgevoelige objecten............................................................................................ 59
Bijlage 4 Programmatisch effect van mogelijke opstellingen van windturbines in Rijnenburg.... 60
Bijlage 6 Financiële kentallen .................................................................................................... 63
Bijlage 6 Notitie: Planologische procedure ................................................................................ 65
Bijlage 7 Notitie: Ontwikkel‐ en beheerstrategie ....................................................................... 73
Pagina 3 van 85 1 Inleiding 1.1
Achtergrond De ambitie van de gemeente Utrecht is om CO2‐neutraal te zijn in 2030. In juli 2007 is deze ambitie door het college van B&W vastgesteld in de nota 'Utrecht creëert Nieuwe Energie' met een bijbehorend werkprogramma. Hiermee kiest Utrecht voor een stadsbreed energie‐ en klimaatprogramma op de belangrijkste thema’s van de stad: Wonen, Werken en Mobiliteit. Voor elk thema zijn activiteiten benoemd, zo is er in 2008 gestart met het inventariseren van de duurzame energiekansen voor de stad. Aan de orde komen de kansen voor windenergie, zonne‐
energie, biomassa (inclusief vergroenen van de NUON‐centrale door (bij)stook biobrandstoffen) en energie uit afval.1 Ook het CO2‐neutraal maken van de eigen gemeentelijke organisatie voor 2012 is in dit kader een belangrijk project. Op verzoek van het college van B&W zijn in 2008 via een 'quick‐scan'‐methode de mogelijkheden voor windenergie binnen de gemeentegrenzen in kaart gebracht. Dit resulteerde in september 2008 in het rapport 'Locatieonderzoek Windenergie gemeente Utrecht'. Dit rapport gaf aan dat er technische mogelijkheden voor windenergie zijn in een zestal gebieden zoals weergegeven in figuur 1. Haarzuilens
Lage Weide
De Uithof Knooppunt Oudenrijn
Galecopperbrug Rijnenburg Figuur 1: Mogelijke windenergiegebieden volgens het onderzoek 'Locatieonderzoek Windenergie gemeente Utrecht'. 1
Utrecht creëert Nieuwe Energie – werkprogramma 2008 ‐ 2011 Pagina 4 van 85 Het onderzoek uit 2008 had als uitgangspunt dat er via een 'snelle methode' gezocht werd naar gebieden die binnen de wet‐ en regelgeving technisch mogelijk zijn. Hierin is gezocht naar gebieden waar lijnopstellingen mogelijk zijn met voldoende afstand van woningen (400 meter, bij windturbines met 100 m ashoogte) en langs infrastructuur. Het gaat om opstellingen van grote windturbines met een ashoogte van 75 tot 100 meter. Er is geen rekening gehouden met landschap, toekomstige ontwikkelingen, financiële haalbaarheid, ruimtelijk beleid en visuele impact. 1.2
Doelstelling Dit rapport moet als onderlegger dienen voor een Collegeadvies waarin staat of er voor windenergie kansrijke gebieden zijn. De mogelijkheden in de gebieden uit de quick scan van 2008 zijn nader onderzocht en er zijn mogelijke opstellingen voor windturbines gemaakt. Doel van dit haalbaarheidsonderzoek is inzicht bieden in: 1. de kansen en mogelijkheden voor windenergie in de zes gebieden uit de quick scan; 2. economische opbrengst, bijdrage aan klimaatambitie, landschappelijke impact, aansluiting op ruimtelijke plannen en ontwikkelingen in het gebied, geluid‐ en slagschaduwhinder en externe veiligheid; 3. de rol die de gemeente ten behoeve van de bouw van de windturbines kan innemen; 4. planologische procedure en procedure rond vergunningaanvraag windenergie, inclusief mogelijke opstellingen. 1.3
Methode Het onderzoek uit 2008 naar de mogelijkheden voor windenergie uitgaande van de situatie op dat moment. Om een duidelijk beeld te krijgen van toekomstige ontwikkelingen in de zes kansrijke gebieden, en of windenergie hiermee samen kan gaan, zijn allereerst interviews gehouden met de betreffende gebiedsmanagers en andere betrokkenen. Naast de toekomstige ontwikkelingen zijn ook de onderwerpen ‘huidig gebruik’, ‘kansen en belemmeringen’, ‘bestemmingsplan’, ‘natuurwaarden’, ‘nabijheid van omwonenden’ en ‘mogelijke interesse in financiële participatie’ besproken. De opgedane kennis uit deze interviews is verwerkt in dit rapport. Waardevolle landschappen Er is een inventarisatie gemaakt van alle waardevolle landschappen die in en om de zes gebieden liggen. Bepaald is wat de afstand is tussen de zoekgebieden voor windenergie en de waardevolle landschappen. Voor de gebieden die specifieke kernkwaliteiten toegekend hebben gekregen, is gekeken of de plaatsing van windturbines in die gebieden hier een negatieve impact op kan hebben. Eigendomssituaties Per gebied is bekeken welke grond in eigendom van de gemeente Utrecht is. Per gebied zijn kaarten gemaakt welke zijn weergegeven in de hoofdstukken. De eigendomssituatie is belangrijk voor de rol die de gemeente kan innemen bij eventuele ontwikkeling van windenergie, zie bijlage 8. Mogelijke opstellingen Voor vier van de zes locaties zijn op basis van de inventarisatie van toekomstige ontwikkelingen, normen rondom geluid, schaduw en externe veiligheid, mogelijke cluster‐ en lijnopstellingen ingetekend. Deze voorbeeldopstellingen zijn alleen uitgewerkt om een meer algemene uitspraak te kunnen doen over de mogelijkheden en de haalbaarheid van windenergie in die gebieden. We laten in dit rapport de contouren zien waarbinnen een dergelijk voorbeeldopstelling mogelijk zou zijn. Uit kostenoverwegingen is de haalbaarheid van die mogelijke opstellingen voor de twee op het eerste gezicht minst kansrijke gebieden (Haarzuilens en De Uithof) niet verder uitgewerkt. Voor de overige Pagina 5 van 85 vier gebieden is met name gekeken of windturbines van verschillende hoogtes (financieel) haalbaar zijn en ook welke CO2 reductie met een opstelling behaald zou kunnen worden. Ook is een uitgebreidere analyse uitgevoerd op basis van geluid‐ en slagschaduwhinder en externe veiligheid. Naast een aantal mogelijke lijnopstellingen is voor Lage Weide ook een clusteropstelling uitgewerkt die gedeeltelijk op grondgebied van de gemeente gerealiseerd zou kunnen worden. 1.4
Leeswijzer In hoofdstuk 2 zijn de belangrijkste normen en richtlijnen gegeven waaraan voldaan moet worden bij het plaatsen van windturbines. In de hoofdstukken 3 t/m 8 wordt elk gebied doorgelicht op de mogelijkheden voor de plaatsing van windturbines. Eerst is gekeken of windenergie samengaat met de toekomstige ontwikkelingen in de gebieden, vervolgens is het landschap dat zich in en om de gebieden bevindt geanalyseerd. Tevens is er gekeken naar de eigendomsituatie in de gebieden en de nabijheid van omwonenden en bedrijven. Voor de gebieden waar uit de analyse van ruimtelijke ontwikkelingen en ligging ten opzichte van (beschermde) landschappen blijkt dat het realiseren van windturbines zou kunnen passen bij de aard en ligging van het gebied, is in deze hoofdstukken een uitgebreidere analyse beschreven op basis van mogelijke opstellingen, geluid‐ en slagschaduwhinder en externe veiligheid. In de hoofdstukken 9 en 10 wordt de economische haalbaarheid en mogelijke CO2‐vermindering van de verschillende opstellingen beschreven. Hoofdstuk 11 geeft de eindconclusie van deze haalbaarheidstudie, evenals een conclusie per gebied. Om als gemeente inzicht te krijgen in de procedure en voor‐ en nadelen van een eigen actieve of passieve rol is een tweetal losse notities opgesteld met informatie over de te volgen planologische procedures en mogelijke beheer‐ en ontwikkelstrategiën voor de gemeente Utrecht. Deze zijn opgenomen in de bijlagen 7 en 8. Pagina 6 van 85 2.
Normen en Richtlijnen 2.1
Geluidhinder 2.1.1 WindNormCurve Geluid veroorzaakt door windturbines (of andere installaties) mag geen ontoelaatbare hinder veroorzaken. Daarvoor zijn normen opgesteld die gekoppeld zijn aan de windsnelheid. Dit betekent dat bij een lage windsnelheid (40 dB(A) bij windkracht 1) minder geluid is toegestaan dan bij een hoge windsnelheid (50 dB(A) bij windkracht 12). Dit hangt samen met de aanname dat bij hogere windsnelheden meer omgevingsgeluid aanwezig is waar het geluid van een windmolen bij wegvalt. Deze zogenaamde WindNormCurve (WNC) kan onder voorwaarden worden toegepast. De voorwaarden zijn beschreven in de Algemene Maatregel van Bestuur met de naam ‘Besluit algemene regels inrichtingen milieubeheer’ (Barim) ook wel ‘Activiteitenbesluit’ (voorheen: ‘Besluit Voorzieningen en Installaties Milieubeheer’). De WNC doet recht aan het feit dat de geluidproductie van windturbines toeneemt met toenemende windsnelheid, terwijl tegelijkertijd het achtergrondgeluid als gevolg van het ruisen van de wind ook toeneemt. De WNC is tot stand gekomen door middel van een groot aantal geluidmetingen uitgevoerd in de praktijk. In onderstaand figuur is de WNC‐40 weergegeven zoals in de AMvB staat gepubliceerd. De berekende immissiewaarden mogen bij geen enkele windsnelheid boven de WNC‐40 liggen. 55
50
45
WNC-40
40
35
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Windsnelheid op 10 m hoogte (m/ s)
Figuur 2: WNC‐40 overgenomen uit de AMvB De praktijk leert dat op een afstand van 4 keer de ashoogte (dat is 400 meter bij een windturbine met 100 m ashoogte) de WNC‐40 norm voor geluidsgevoelige objecten (lees: woningen) niet wordt overschreden. Aan de as van een windturbine zitten de wieken vast. De totale hoogte van een windturbine wordt dus bepaald door de hoogte van de as (100 m) plus de lengte van de rotorbladen (45 m) samen. Pagina 7 van 85 2.1.2 Ruimtelijke inpassing Windturbines worden niet beoordeeld op grond van de Wet geluidhinder. Voor de ruimtelijke inpassing van windturbines eist de Wet Ruimtelijke Ordening echter wel dat bij de afweging ook naar geluidhinder wordt gekeken met het oog op het belang van een goed woonmilieu. In de (concept) aanpassing van het Activiteitenbesluit (Wet milieubeheer) is een grenswaarde van 47 dB Lden2 voor windturbinegeluid vastgelegd en een Lnight 3van 41 dB. Deze grenswaarde kan bij de ruimtelijke inpassing worden gezien als een bovengrens waaraan in ieder geval moet worden voldaan. Deze grenswaarde voor windturbines komt overeen met de genoemde regeling voor windmolens (WindNormCurve). Een Lden van 47 dB kan wat betreft hinderbeleving worden vergeleken met de maximale grenswaarde voor geluidsbronnen die onder de werking van de Wet geluidhinder vallen, zoals weg‐ en railverkeerslawaai. De in dit haalbaarheidonderzoek gehanteerde afstand van 4 keer de ashoogte (400 meter) komt overeen met de grenswaarde van 47 dB en geeft daarmee voor geluidhinder de maximale ruimte aan die beschikbaar is voor windmolenlocaties. De aan te houden afstanden hangen ook af van de bestaande 'geluidarme technieken' voor windturbines, zoals het toepassen van kartelranden op de rotorbladen. Deze technieken zijn nog steeds in ontwikkeling. Wanneer besloten wordt met een locatie door te gaan moet in een vervolgstudie nader onderzoek plaatsvinden aangaande de geluidsnorm en de opstelling en hoogte die daarmee mogelijk is. Voor woningen op een industrieterrein kent het Activiteitenbesluit geen ruimere grenswaarden (bij gezoneerd industrieterrein) of een 5 dB ruimere grenswaarde (overige industrieterreinen). Het college zal een bestuurlijke afweging moeten maken aangaande de bescherming tegen geluidhinder van deze woningen. 2.2
Slagschaduwhinder Slagschaduw van een windturbine is de bewegende schaduw van de draaiende wieken. Als slagschaduw op het raam (‘het lichtdoorlatend deel van de gevel’) van een woning valt, kan dat als hinderlijk worden ervaren. Het afwisselen van schaduw en licht met een frequentie tussen de 2,5 en 14 Hz wordt als hinderlijk ervaren. Moderne windturbines hebben een maximale omwentelingssnelheid van zo’n 20 tot 30 toeren per minuut. Uitgaande van windturbines met 3 wieken, leidt dat tot een maximaal aantal bladpassages van 90 per minuut, ofwel een frequentie van 1,5 Hz. Met andere woorden: de passeerfrequentie van de wieken van een windturbine valt niet in het als hinderlijk ervaren interval. In het Activiteitenbesluit staat een richtlijn vermeld voor welke duur en frequentie het optreden van slagschaduw is toegestaan. Gesteld wordt dat het niet toegestaan is om gemiddeld op meer dan 17 dagen per jaar meer dan 20 minuten per dag slagschaduw te veroorzaken op de plaats van een raam, en op niet meer dan 64 dagen op de totale gevel. Dit geldt bovendien alleen als de afstand tot de windturbine minder is dan 12 maal de rotordiameter. Wanneer deze richtwaarden worden 2
De Lden is een gewogen gemiddelde van de drie etmaalperioden (dag, avond, nacht) waarin een straffactor van 5 dB voor de avondperiode en van 10 dB voor de nachtperiode is opgenomen. Hiermee wordt de extra hindergevoeligheid voor deze perioden in rekening gebracht. 3
De Lnight (nachtgeluidsbelastingsindicator), het over alle nachtperioden van een jaar gemiddelde geluidniveau Pagina 8 van 85 overschreden, dan is er sprake van overlast en moet slagschaduw voorkomen worden middels een stilstandvoorziening. Bovenstaande voorwaarden kunnen vertaald worden in een limietnorm van maximaal 340 minuten (afgerond 6 uur) schaduw per jaar. Om overlast te voorkomen kan een stilstandvoorziening op de windturbine(s) worden aangebracht zoals vermeld in het Activiteitenbesluit. Deze zorgt ervoor dat bij overlast ten gevolge van schaduw de windturbine wordt uitgeschakeld. De voorziening wordt per schaduwgevoelige woning op de turbine aangebracht en vooraf ingeregeld, aangezien het gaat om specifieke momenten die van te voren bepaald kunnen worden afhankelijk van de zonnestand. Daarnaast wordt gemeten of er daadwerkelijk voldoende zon (en dus slagschaduw) is op die momenten. 2.3
Externe veiligheid Bij de toetsing van windturbines op veiligheidsaspecten wordt gebruik gemaakt van verschillende (wettelijke) kaders. In mei 2004 is het 'Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen' (BEVI) in werking getreden. Hiermee zijn de risiconormen voor externe veiligheid met betrekking tot bedrijven met gevaarlijke stoffen wettelijk vastgelegd. Windturbines vallen niet onder de categorieën van inrichtingen waarop het BEVI zich richt. In opdracht van SenterNovem is daarom het 'Handboek Risicozonering Windturbines' opgesteld, deze geeft richtlijnen om de risico’s rond windturbines op een vergelijkbare wijze als in het BEVI te toetsen. De risicocriteria in dit handboek zijn geen wet, maar dienen slechts als richtlijn voor het bepalen van het risico van plaatsing van windturbines op een specifieke locatie. In aanvulling op het externe veiligheidsbeleid dat algemeen van toepassing is, hanteren Rijkswaterstaat en ProRail eigen risicocriteria voor windturbines welke zijn opgenomen in de documenten 'Beleidsregel voor het plaatsen van windturbines op, in of over Rijkswaterstaatwerken' en 'Windturbines langs auto‐, spoor‐, en vaarwegen – Beoordeling van veiligheidsrisico’s'. In 2010 zal een nieuwe AMvB Windturbines in werking treden waarin nieuwe normen voor veiligheid en windturbines staan gegeven. Voor kwetsbare objecten (zie hieronder) verandert de norm niet. Voor beperkt kwetsbare objecten zoals bedrijfsgebouwen is een kleinere afstand toegestaan: de 10‐
5
‐norm die neerkomt op een afstand van de wieklengte (45 – 50 meter). 2.3.1 Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen Het BEVI stelt dat voor bebouwing zowel het Plaatsgebonden Risico (PR) als Groepsrisico voor inrichtingen (GRI) van toepassing is. Voor nieuwe situaties geldt voor kwetsbare objecten een grenswaarde van PR = 10‐6 en voor beperkt kwetsbare objecten een richtwaarde van PR = 10‐6. Dit wil zeggen dat kwetsbare objecten buiten de 10‐6 contour moeten liggen, en beperkt kwetsbare objecten in principe ook buiten de 10‐6 contour dienen te liggen. In de nieuwe AMvB zal voor beperkt kwetsbare objecten een grenswaarde van PR = 10‐5 gaan gelden. Het BEVI (en de nieuwe AMvB) maakt het volgende onderscheid tussen ’kwetsbare objecten’ en ‘beperkt kwetsbare objecten’. Welke deze kwetsbare en beperkt kwetsbare objecten zijn, staat vermeld in het BEVI. 2.3.2 Handboek Risicozonering Windturbines Het Handboek Risicozonering windturbines geeft een methode voor de normering van risico’s in relatie tot ‘kwetsbare‘ en ‘beperkt’ kwetsbare objecten, zoals opgesteld in het BEVI. Deze normering is een ingewikkelde en tijdrovende analyse, daarom zijn er in het handboek met conservatieve uitgangspunten generieke conclusies afgeleid voor wat betreft trefkansen van personen en objecten. Pagina 9 van 85 Dit resulteert in de volgende risicocontouren: Vermogen windturbine in kW 2000 2250 2500 2750 10– 6 contour (m) 10–5contour (m) 136 39 142 42 149 44 155 46 3000 162 48 Figuur 3: Generieke afstanden risicocontouren rond windturbines 2.3.3 Beleidsregel voor plaatsing op, in of over Rijkswaterstaatwerken Rijkswaterstaat heeft beleidsregels geformuleerd voor de verkeersveiligheid rond windturbines. De beleidsregels voor verkeersveiligheid zijn vooral op het risico van rotorbladbreuk gebaseerd. Om de consequenties van bladbreuk te minimaliseren heeft Rijkswaterstaat daarom voorkeursafstand tot verkeersvoorzieningen, zowel voor de scheepvaart als voor het wegverkeer, geformuleerd. Voor de windturbines zijn de volgende voorkeursafstanden van belang: • Langs rijkswegen wordt plaatsing van windturbines toegestaan bij een afstand van ten minste 30m uit de rand van de verharding. Indien de rotordiameter groter dan 60m is, dan moet deze afstand ten minste de halve diameter zijn. • Langs kanalen, rivieren en havens wordt plaatsing van windturbines toegestaan bij een afstand van ten minste 50m uit de rand van de vaarweg. • Plaatsing van windturbines wordt niet toegestaan in de kernzone van de primaire waterkering. Onder 'kernzone' wordt verstaan: het eigenlijke dijk, duin‐ of damlichaam, zijnde de primaire waterkering als bedoeld in de Wet op de waterkering. Indien er niet voldaan wordt aan de voorkeursafstanden zoals ze zijn opgenomen in deze beleidsregel, dan wordt plaatsing van windturbines slechts toegestaan als uit een aanvullend onderzoek blijkt dat er geen onaanvaardbaar verhoogd veiligheidsrisico bestaat. Het document 'Windturbines langs auto‐, spoor‐, en vaarwegen – Beoordeling van veiligheidsrisico’s' is de handleiding om deze veiligheidsrisico’s te beoordelen. 2.3.4 Interne veiligheid Buiten de bovengenoemde eisen en richtlijnen voor externe veiligheid moeten windturbines ook voldoen aan eisen voor interne veiligheid. Bij interne veiligheid gaat het om voorzieningen in en aan de windturbines zelf, die de kans op onveilige situaties zoals brand, elektrocutie en afwerpen van ijsafzetting, zo klein mogelijk maken. Dergelijke interne veiligheidsvoorzieningen gelden voor elk type turbine in elke willekeurige opstelling. Deze veiligheidsvoorzieningen zijn samengevat in twee geobjectiveerde eisenpakketen: • NVN 11400‐0 'Windturbines, voorschriften voor typecertificatie, technische eisen'. • IEC 61400‐1 'Wind Turbine Safety and Design '. Alleen gecertificeerde windturbines voorzien van een geldig typecertificaat conform (een van) de hierboven genoemde normen komen in Nederland in aanmerking voor een bouw‐ en milieuvergunning. 2.3.5 Gas‐ en hoogspanningleidingen Vanwege externe veiligheid en transportzekerheid moet er rond hoogspanning‐ en gasleidingen een afstand gehandhaafd worden. Voor hoogspanningsleidingen geldt dat er zich een minimale afstand van 5 meter tussen de wiek en de leiding moet bevinden. Pagina 10 van 85 Voor gasleidingen hanteert de Gasunie een ‘high impact zone’ waarbuiten geen negatieve invloed van een windturbine te verwachten is. Deze ‘high impact zone’ heeft een diameter van ashoogte + 1/3 wieklengte. Dit is echter geen harde belemmering. In overleg met de Gasunie en afhankelijk van een locatiespecifieke risicoanalyse zijn kleinere afstanden vergunbaar. Pagina 11 van 85 3.
Rijnenburg 3.1
Toekomstige ontwikkelingen Rijnenburg is het gebied ten zuiden van de Rijksweg A12 en ten westen van de Rijksweg A2. Momenteel is het een agrarisch gebied met verspreid liggende boerderijen. Ten tijde van het locatieonderzoek in 2008 waren er dan ook veel technische mogelijkheden voor de plaatsing van een groot aantal windturbines. Inmiddels is er een plan ontwikkeld voor 7.000 woningen en 90 hectare bedrijvigheid. De plankaart is op hoofdlijnen opgesteld in het kader van de structuurvisie (die naar verwachting in 2010 door het college wordt vastgesteld). Op deze kaart, zie het figuur hieronder is de stedenbouwkundige opbouw van het gebied te zien. Figuur 4: Plankaart van Rijnenburg uit het concept structuurvisie. Pagina 12 van 85 Voor Rijnenburg zijn er hoge ambities als het gaat om duurzame energie. Het moet een energieneutrale wijk worden die zelfs duurzame energie produceert voor nòg eens een vergelijkbare wijk. Voor het behalen van deze ambities wordt gekeken naar zonne‐energie, warmte koude‐opslag (WKO), bio‐energie (kringloop) en windenergie. Voor Reijerscop (het groene vlak in het westen van het plan) gaat de provincie Utrecht een inpassingplan maken. Dit gebeurt vanuit WILG: Wet inpassing landelijk gebied. Er komen fietspaden en ecologische routes en voorlopig geen agrarische versterking. In de concept structuurvisie4 is de mogelijkheid van windturbines opgenomen in de klimaatwal langs de A12. Het gaat hier om een 12 meter hoge geluidswal met zonnepanelen, zie het figuur hieronder. Figuur 5: Zijprofiel van randweg met bedrijven en klimaatwand In de structuurvisie wordt ook plaatsing van windturbines langs de A2 als optie genoemd. Hier moet dan wel rekening gehouden worden met de woningen in Nieuwegein langs de A2. Grote windturbines zullen door de gewenste afstand tot woningen verder van de snelweg geplaatst worden en hebben daardoor een groter programmatisch effect, zie bijlage 4. De kleinere windturbines (masthoogte van 75 meter) kunnen dichter bij de snelweg geplaatst worden; ter hoogte van de bedrijven gelegen in de geluidswal, zie figuur 37 in bijlage 4. 4
Wonen in het landschap; concept structuurvisie Rijnenburg, 8 september 2009. Pagina 13 van 85 3.2
Ligging t.o.v. bijzondere landschappen In bijlage 1 wordt een overzicht gegeven van landschappelijke‐ en natuurwaarden waaraan de gebieden getoetst zijn. Hieronder staat het gebied Rijnenburg weergegeven met de verschillende gebieden met een landschappelijke waarde in de nabijheid. Nationaal landschap ‘Het Groene Hart’
Natuurschoonwet landgoederen Ecologische Hoofd‐
Nationaal landschap structuur (EHS) ‘Het Groene Hart’ Belvedere en stiltegebied Figuur 6: Landschappen in en rond Rijnenburg Zoals in bovenstaande figuur te zien is, ligt in het plangebied zelf geen van de, in bijlage 1 aangegeven, bijzondere landschappen. Wel grenst het aan de zuid‐ en westkant direct aan het nationale landschap ‘Het Groene Hart’. Verder bevinden zich ten zuiden van het plangebied een gebied dat is aangewezen als Belvedere en Stiltegebied (±3.500 meter van de mogelijke opstelling langs de A12) en enkele gebieden behorende tot de EHS (±2.500 meter) en ten noorden ligt een gebiedje behorende tot het 'Natuurschoon Landgoederen' (±2.000 meter). Het gedeelte van het Groene Hart waarop het gebied aansluit is het Hollands‐Utrechts veenweidegebied. De belangrijkste kenmerken van dit gebied zijn een grote mate van openheid, een strokenverkaveling met een hoog percentage water en het veenweidenkarakter. Doordat Rijnenburg zich niet in, maar net buiten het gebied bevindt is er geen negatieve uitwerking van eventuele windturbines op deze kernkwaliteiten. Wel zullen de windturbines vanwege het open karakter vanuit het aangrenzende gebied goed zichtbaar zijn. Pagina 14 van 85 3.3
Gemeentelijk grondeigendom De gemeente Utrecht bezit nauwelijks grond in Rijnenburg. Een opstelling van windturbines op grond in eigendom van de gemeente is hier dus niet mogelijk. De eigendomssituatie is belangrijk voor de rol die de gemeente kan innemen bij eventuele ontwikkeling van windenergie, zie bijlage 7. 3.4
Kansen voor windturbines De ambities op het gebied van duurzame energie zijn in Rijnenburg zeer hoog. In het kader van het bestemmingsplan zullen drie scenario’s uitgewerkt worden om deze ambities vorm te geven: zon, biomassa (kringloop) en wind. De verwachting is dat een combinatie van alle technieken nodig is om de hoge ambities te kunnen halen. De eerste stap is gezet door plaatsing van windturbines op te nemen in de structuurvisie: 'In Rijnenburg zijn zonne‐energie en windenergie de meest logische duurzame energiebronnen. Daarnaast is warmte koude opslag met warmtepompen een goede aanvulling. De ligging van Rijnenburg is geschikt voor het toepassen van windenergie. Aan de randen (met name langs de A12) zijn goede mogelijkheden voor windturbines.' 3.5
Bedreigingen voor windturbines Hoge windturbines (100 m ashoogte) kunnen een grote financiële impact op het plan hebben. Woningen moeten immers op behoorlijke afstanden geplaatst worden, en voor bedrijven gelden beperkingen. De verplichte afstanden tot woningen is 4 x de ashoogte, dat is 400 meter. De afstand tot bedrijven moet minstens 45 meter zijn, zodat er geen overdraai is. Waar de woningen exact komen is nog niet bekend, wel zijn er al gebieden aangewezen waar bedrijven, woningen of een combinatie van deze twee moeten komen. In bijlage 4 staan in de plankaart mogelijke opstellingen van windturbines ingetekend langs de A12 en A2 met bijbehorende contouren waarbinnen geen woningen of bedrijven mogen staan. De windturbines langs de A2 moeten op een afstand staan van 4 keer de ashoogte van de woningen aan de oostkant van de A2. Hierdoor kunnen ze niet allemaal direct langs de snelweg ingetekend worden. Slechts 4 windturbines met 100m as (of 10 kleine) zouden ter plaatse van de opgehoogde wal kunnen worden gerealiseerd vanwege de nabijheid van woningen in Nieuwegein. Zoals in de structuurvisie te zien is, staan de windturbines langs de A12 ingetekend in de klimaatwand. Een vereiste voor de plaatsing van windturbines langs een Rijksweg is dat er geen overdraai over de weg plaatsvindt. Voor een moderne windturbine van 3 MW resulteert dit in een vereiste afstand tot de weg van minimaal 45 meter. De klimaatwand heeft het grootste effect wanneer deze zo dicht mogelijk bij de snelweg wordt geplaatst. Wanneer 45 meter een te grote afstand blijkt, kan wellicht gekozen worden voor een kleinere windturbine (900 kW, 75 meter ashoogte) met een wieklengte van 27 meter. 3.6
Nabijheid van woningen en bedrijven Bij de uitvoering van de plannen moeten de omwonenden en gevestigde bedrijven betrokken worden. Om de toekomstige inwoners van Rijnenburg te laten profiteren van de windturbines kan wellicht als voorwaarde voor een bouwvergunning gesteld worden dat de elektriciteit van de windturbines onder gunstige condities afgenomen kan worden door toekomstige bewoners. Door van het begin af aan duidelijk te maken dat de windturbines energie opwekken ten behoeve van de wijk Rijnenburg worden de windturbines als het ware ‘eigendom’ van de toekomstige inwoners. Een eventueel financieel voordeel in de vorm van goedkope groene stroom voor de inwoners kan het draagvlak verder vergroten. Pagina 15 van 85 3.7
Mogelijke opstellingen Om een idee te hebben van de visuele impact op naastgelegen gebieden van eventuele windturbines zijn voor Rijnenburg een aantal opstellingen uitgewerkt: Rijnenburg‐1 Mogelijkheid voor 21 MW ‐ 7 x 3MW windturbines. Ashoogte: 100 m. Wieklengte: 45 m. Figuur 7: Blauw: gebied voor mogelijke opstelling 'Rijnenburg 1'. Rijnenburg‐2 Mogelijkheid voor 11,7 MW ‐ 13 x 900 kW windturbines. Ashoogte: 75 m. Wieklengte: 27 m. Figuur 8: Blauw: Mogelijke opstellingsvlakken 'Rijnenburg 2' voor 11 x 900 kW windturbines. Mogelijkheden langs de A2 In de structuurvisie wordt ook de mogelijkheid genoemd voor plaatsing van windturbines langs de A2. Hier moet dan wel rekening gehouden worden met de woningen in Nieuwegein aan de overkant van de A2. Grote windturbines zullen door de noodzakelijke afstand tot woningen verder van de snelweg geplaatst moeten worden en hebben daardoor een groter programmatisch effect, zie bijlage 4. De kleinere windturbines (masthoogte van 75 meter) kunnen dichter bij de snelweg geplaatst worden; ter hoogte van de bedrijven gelegen in de geluidswal, zie figuur 42 in bijlage 4. Pagina 16 van 85 3.8
Geluid‐ en slagschaduwhinder Geluid zal een belangrijke rol spelen voor de haalbaarheid van windturbines in het plangebied. Binnen een straal van 400 meter (100 m. ashoogte) of 300 meter (75 m. ashoogte) mogen zich geen geluidsgevoelige objecten bevinden (lees: woningen). Deze zone zou wat kleiner gemaakt kunnen worden als er hele stille turbines geplaatst worden. Akoestisch onderzoek op basis van de 47 L(den) zal moeten uitwijzen hoever deze contour precies komt te liggen. In bijlage 3 wordt een overzicht van alle geluidgevoelige objecten gegeven. In bijlage 4 staan verschillende cirkels in het plan weergegeven waarbinnen zich bij realisatie van windturbines in principe geen woningen, bedrijven en snelwegen mogen bevinden. Woningen binnen de cirkel van 4 keer de ashoogte komen alleen voor in het geval van opstelling Rijnenburg‐1 (figuur 7) ter hoogte van de twee meest westelijke windturbines. Ook bevindt zich bij die mogelijke opstelling een woning net ten noorden aan de A12 bij Strijkviertel waar mogelijk teveel geluid zal zijn. Akoestisch onderzoek zal moeten uitwijzen of dit het geval is. Indien er woningen zijn waar niet voldaan wordt aan de norm is het alleen mogelijk om een windmolen te realiseren indien de eigenaar met deze plaatsing akkoord gaat. Gelet op de afstand tot de meest nabij gelegen woningen in Rijnenburg zal vanwege mogelijke slagschaduwhinder een stilstandvoorziening noodzakelijk zijn. Aanvullend onderzoek zal moeten uitwijzen om hoeveel uren slagschaduw het jaarlijks zal gaan. De praktijk leert dat een stilstandvoorziening niet zo ingrijpend zal zijn dat de financiële exploitatie in gevaar komt, wanneer er al voldoende afstand tot woningen is vanwege de geluidsnorm. 3.9
Externe veiligheid In bijlage 4 staat het programmatische effect als gevolg van de externe veiligheidsnorm weergegeven. De rode lijnen geven de risicocontouren. De 10‐6‐contour is bepaald op basis van conservatieve aannames. Wanneer de eventuele opstelling bekend is (type windturbines, aantal, hoogte), kan op basis van een kwantitatieve risicoanalyse de exacte ligging van de 10‐6‐contour bepaald worden. Wanneer er zich bedrijven vestigen die onder het BEVI vallen, zal in de risicoanalyse die het bedrijf moet uitvoeren voor de milieuvergunning, de externe werking van de eventuele windturbines moeten worden meegenomen. Zolang de windturbines niet over de wegverharding draaien ('overdraai') op de A12, wordt er voldaan aan de eisen van Rijkswaterstaat en wordt er op dit vlak geen belemmering verwacht. Overdraai is alleen toegestaan als er in overleg met Rijkswaterstaat een risicoanalyse wordt uitgevoerd waaruit blijkt dat de risico’s niet te groot zijn. Pagina 17 van 85 4.
Lage Weide 4.1
Toekomstige ontwikkelingen Lage Weide is een industrieterrein waar naast lichte industrie ook categorie 4 en 5 bedrijven aanwezig zijn. Het grootste gedeelte van het terrein is/blijft in gebruik voor (zware) industrie zonder bestemming voor kantoren. De zwaardere industrie is gelegen rond de havens en ten zuiden van het Amsterdam‐Rijnkanaal. Het noordelijke deel van Lage Weide wordt gekenmerkt door een clustering van MKB‐bedrijven. Lage Weide kent drie vervoersmodaliteiten: water, weg en spoor. Momenteel loopt er een onderzoek naar de marktpotentie en benutting van deze verschillende vervoersmodaliteiten. De uitkomsten, die voor het eind van het jaar verwacht worden, worden verwerkt in het bestemmingsplan. Mogelijk komt er een weg parallel aan het spoor, zie de figuur hieronder. Let op: de lijn in deze figuur is heel schematisch en niet gebaseerd op plantekeningen (deze zijn nog niet beschikbaar). Ten noorden van de Cartesiusweg worden de mogelijkheden voor woningbouw onderzocht. Locatie waar de modaliteiten samenkomen Hier komt na verwachting een weg parallel aan het spoor. Eventueel woningbouw Figuur 9: Luchtfoto van Lage Weide Pagina 18 van 85 4.2
Ligging t.o.v. bijzondere landschappen In bijlage 1 wordt een overzicht gegeven van landschappelijke waarden en natuurwaarden waaraan de gebieden getoetst zijn. Hieronder staat het gebied Lage Weide weergegeven met de verschillende gebieden met een landschappelijke waarde in de nabijheid. Zoals in de figuur te zien is, ligt er in het plangebied zelf geen van de, in bijlage 1 aangegeven, landschappen. Wel loopt er een zichtlijn op de Dom door het zuidelijk deel van Lage Weide. Ten noorden van Lage Weide ligt het nationale landschap ‘Nieuwe Hollandse Waterlinie’ (± 800 meter van dichtstbijzijnde windturbine volgens de mogelijke opstellingen uit hoofdstuk 8) welke ook is opgenomen in de (voorlopige) Unescolijst en enkele gebieden behorende tot de EHS (± 800 meter van dichtstbijzijnde mogelijke windturbine). De kernkwaliteiten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zijn: • Samenhangend systeem van forten, dijken, kanalen en inundatiekommen. • Groen en overwegend rustig karakter. • Openheid. Doordat de eventuele windturbines op een redelijke afstand van het Belvedèregebied en Nationaal Landschap 'Nieuwe Hollandse Waterlinie' geprojecteerd zijn, zal er geen directe negatieve impact op de kernkwaliteiten plaatsvinden. De openheid van het landschap zelf blijft in stand. Voor de omliggende landschappen wordt geen directe negatieve externe werking verwacht van windturbines. Het gebied wordt wel doorkruist door een zichtlijn op de Dom vanuit kasteel Haarzuilens. Uitgezocht moet worden of deze zichtlijn nog van betekenis is na de recente ontwikkelingen in Leidsche Rijn. Ecologische Hoofd‐
structuur (EHS) Nationaal landschap en Belvedere gebied; ‘Nieuwe Hollandse Waterlinie’ Zichtlijn op de Dom Figuur 10: Landschappen in en rond Lage Weide Pagina 19 van 85 4.3
Gemeentelijk grondeigendom De gemeente bezit een aantal percelen in Lage Weide. Buiten de infrastructuur bezit de gemeente voldoende grond om een aantal windturbines (in een onregelmatige opstelling) te kunnen plaatsen, het gaat dan om maximaal 6 windturbines, zie ook hoofdstuk 9. De eigendomssituatie is belangrijk voor de rol die de gemeente kan innemen bij eventuele ontwikkeling van windenergie, zie bijlage 7. 4.4
Kansen voor windturbines Windturbines kunnen een positief effect hebben op het imago van het industriegebied. De ondernemers worstelen met het imago van Lage Weide. Gemeente Utrecht kiest, voor het behalen van de doelstelling om in 2030 CO2‐neutraal te zijn, een wijkgerichte aanpak. Wijk West, waar Lage Weide onderdeel van uitmaakt, is uitgekozen als eerste wijk om deze doelstelling te halen. Het toepassen van windenergie op Lage Weide kan ervoor zorgen dat deze doelstelling (deels) behaald wordt. 4.5
Bedreigingen voor windturbines Windturbines op bedrijventerreinen beperken, tot op zekere hoogte, het grondgebruik in de directe omgeving. Zo mag er geen bebouwing onder de wieken van een windturbine zijn en mogen de windturbines geen onacceptabele verhoging teweegbrengen in de faalkansen van aanwezige installaties. Er dient rekening gehouden te worden met de mogelijke wensen van bedrijven t.a.v. toekomstige uitbreidingen. Toekomstige woningbouw ten oosten van de Cartesiusweg en omgeving heeft als resultaat dat er minder ruimte overblijft (vanwege geluidshinder) voor windturbines. De exacte plannen moeten uitsluitsel geven over welke ruimte er eventueel overblijft voor windturbines. 4.6
Nabijheid van woningen en bedrijven Bij de uitvoering van de plannen moeten de omwonenden en gevestigde bedrijven betrokken worden. Bewoners van de wijk Zuilen hebben eerder aangegeven geluid‐ en geuroverlast te hebben van Lage Weide. Eventuele windturbines vormen een extra geluidsbron en hebben een grote visuele impact. Bij eventuele plaatsing moet voldaan worden aan de geldende geluidsnorm en omwonenden moeten inbreng hebben bij de planvorming. Verder is het van belang dat eventuele windturbines in afstemming met de ondernemers ontwikkeld worden. Via de overkoepelende industrievereniging (ILW) kunnen zij benaderd worden om een eerste peiling te doen van de interesse om aan de ontwikkeling deel te nemen / bij de planvorming betrokken te zijn. De overkoepelende vereniging voor de MKB‐bedrijven op het noordelijke gebied van Lage Weide is 'Fopmo'. 4.7
Mogelijke opstellingen Om een idee te hebben van de visuele impact op naastgelegen gebieden van eventuele windturbines zijn een aantal opstellingen uitgewerkt. Voor Lage Weide zijn de volgende opstellingen uitgewerkt: Optie 1: Lage Weide‐1 ‐ 39 MW ‐ 13 x 3MW windturbines in clusteropstelling. Ashoogte: 100 m. Wieklengte: 45 m. Pagina 20 van 85 Optie 2: Lage Weide 2 – 24 MW ‐ 8 x 3MW windturbines in twee lijnopstellingen. Ashoogte: 100 m. Wieklengte: 45 m. Figuur 11: Blauw: zoekgebied voor twee mogelijke opstellingsvarianten Lage Weide. 4.8
Geluid‐ en slagschaduwhinder In figuur 11 uit paragraaf 4.7 staan rode lijnen getrokken op een afstand van 400 meter van aanwezige woningen. Beide opstellingen zijn zo gelegen dat ze ruim buiten de contouren van de woningen in Zuilen en Leidsche Rijn staan. De stippellijn geeft de zone aan van 400 meter van eventuele toekomstige woningenbouw ten oosten van het Amsterdam‐Rijnkanaal. In de minimaal mogelijke opstelling, Lage Weide 1, staat één windturbine binnen een straal van 400 meter van een woning (behorend tot gezoneerd bedrijventerrein). Deze woning is aanwezig op het bedrijventerrein zelf. Ook bevindt de windturbine zich op een afstand van ± 380 meter van eventuele toekomstige woningen. In de maximaal mogelijke clusteropstelling vallen 2 windturbines binnen de straal van 400 meter van een rij woningen (± 18 woningen) aanwezig op Lage Weide. Deze woningen behoren niet tot het gezoneerd industrieterrein. Binnen de cirkels van 4 keer ashoogte zal naar verwachting de geluidsnorm voor geluidsgevoelige objecten overschreden worden. Akoestisch onderzoek op basis van de geluidsnorm 47 L(den) zal moeten uitwijzen hoe ver deze contour precies komt te liggen. Voor de woningen die zich op het gezoneerde industrieterrein bevinden gelden geen geluidsgrenswaarden, en is plaatsing dus mogelijk. Daarnaast zijn op Lage Weide volgens de gemeentelijke bestanden nog circa 25 verspreid liggende woonadressen aanwezig, waarvan niet gecontroleerd is of deze op dit moment bewoond worden. Pagina 21 van 85 Gelet op de afstand tot de meest nabij gelegen woningen in Lage Weide zal bij eventuele plaatsing van turbines waarschijnlijk geen stilstandvoorziening vanwege slagschaduwhinder noodzakelijk zijn. 4.9
Externe veiligheid Bij de mogelijke opstellingen in Lage Weide is geen sprake van kwetsbare objecten binnen de 10‐6‐
contour . Met betrekking tot externe veiligheid zijn er twee belangrijke aandachtspunten voor Lage Weide: • Er mogen zich geen beperkt kwetsbare objecten bevinden binnen de 10‐5‐contour. Dit betekent dat er geen overdraai mag plaatsvinden bij bedrijfsgebouwen. • Voor bedrijven die BEVI‐onderhevig zijn, moet door middel van een kwantitatieve risicoanalyse (QRA) vastgesteld worden of er geen onacceptabele verhoging van risico’s plaatsvindt. Pagina 22 van 85 5.
Knooppunt Oudenrijn 5.1
Toekomstige ontwikkelingen Op dit moment is bedrijventerrein Oudenrijn in gebruik als bedrijventerrein voor de zwaarste categorie bedrijven, zoals wasserijen. Aan de rand van het bedrijventerrein staan voornamelijk kantoren. Het meest westelijke deel is het nieuwst. Er wordt nog steeds grond uitgegeven. Het blauwe vlak (Strijkviertel, figuur 12) is nog niet ingevuld en er zijn ook nog geen concrete plannen voor. De bestemming op dit gebied is bedrijventerrein. De parallelweg (C.H. Letschertweg) zal verbreed worden van tweebaans naar vierbaans. In het vlak 'Rijnvliet' zijn 900 woningen gepland. Papendorp is grotendeels bebouwd en vormgegeven. Op dit bedrijventerrein zijn slechts een aantal percelen nog niet uitgegeven. Figuur 12: Plankaart van knooppunt Oudenrijn 5.2
Ligging t.o.v. bijzondere landschappen Hieronder staat het gebied Oudenrijn weergegeven met de verschillende gebieden met een landschappelijke waarde (voor toelichting zie bijlage 1) in de nabijheid. Ten oosten bevindt zich het nationale landschap ‘Nieuwe Hollandse Waterlinie’ welke ook is opgenomen in de (voorlopige) Unescolijst (±3.000 meter van dichtstbijzijnde eventuele windturbine). Pagina 23 van 85 De kernkwaliteiten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zijn: • Samenhangend systeem van forten, dijken, kanalen en inundatiekommen. • Groen en overwegend rustig karakter. • Openheid. Doordat de locatie zich niet in het nationale landschap bevindt, zal er bij eventuele plaatsing van turbines geen directe negatieve impact op de kernkwaliteiten zijn. De openheid van het landschap zelf blijft in stand. Verder bevindt zich ten noorden een gebiedje behorend tot het 'Natuurschoon Landgoederen'. Voor de omliggende landschappen wordt geen negatieve externe werking verwacht van windturbines. Doordat het gebied direct naast de gebieden Rijnenburg en Galecopperbrug ligt, is het landschappelijk en technisch gezien noodzakelijk om eventuele toekomstige plannen goed op elkaar aan te laten sluiten. Windturbines moeten op een afstand van circa 4 keer de ashoogte van elkaar staan zodat ze niet de wind uit elkaars wieken nemen. Indien op Rijnenburg grote windturbines met 100 meter ashoogte geplaatst worden, dan is er voor Oudenrijn en Strijkviertel geen plaats meer voor windturbines. Er kunnen wel kleinere windturbines geplaatst worden aan beide zijden van de A12 indien dat op een 'zig‐zag' wijze gebeurt, waarbij beurtelings een turbine ten noorden en ten zuiden van de rijksweg geplaatst wordt, zie opstelling Rijnenburg‐2 in figuur 8. Natuurschoonwet landgoederen Zichtlijn op de Dom
Unesco Nationaal landschap ‘Nieuwe Hollandse Waterlinie’
Figuur 13: Landschappen in en rond knooppunt Oudenrijn Pagina 24 van 85 5.3
Gemeentelijk grondeigendom De gemeente bezit alleen grond langs de Letschertweg, en ook langs de wegen op het bedrijventerrein. Het gebied waar eventuele plaatsing van windturbines mogelijk is, de strook ten noorden van de A12 en het knooppunt, is niet in bezit van de gemeente. 5.4
Kansen voor ontwikkelingen Aan de locatie op Strijkviertel is nog geen concrete invulling gegeven. Dit biedt de kans om windturbines meteen in een uiteindelijk plan te integreren. Door windturbines van begin af aan mee te nemen in de plannen wordt de slaagkans voor plaatsing substantieel verhoogd. Het knooppunt blijft naar verwachting ongewijzigd. Deze locatie biedt mogelijkheden voor grote windturbines die het knooppunt extra kunnen markeren. De ligging ten opzichte van woningen en bedrijven is gunstig voor de plaatsing van windturbines. 5.5
Bedreigingen voor ontwikkelingen Papendorp is bijna volledig uitontwikkeld. De groenstrook langs de A12 en A2 is erg smal voor de realisatie van windenergie en bevat bovendien de hoofdleiding ten behoeve van de watervoorziening van Amsterdam. Dit maakt inpassing van windturbines op Papendorp onmogelijk. Windturbines ten noorden van de A12, in de strook tussen de snelweg en de C.H. Letschertweg, zullen over de C.H. Letschertweg draaien doordat deze wordt verbreed. Windturbines met een kleinere wieklengte (± 35 meter) zijn financieel moeilijker rendabel te exploiteren op deze locatie. Overdraai maakt plaatsing niet helemaal onmogelijk, maar een aanvullende risicoanalyse zal moeten uitwijzen of de risico’s niet te groot zijn. De belangrijkste parameters in zo'n risicoanalyse zijn het aantal passanten op de weg en eventuele gevaarlijke stoffen die hier vervoerd worden. 5.6
Nabijheid van woningen en bedrijven Bij de uitvoering van de plannen moeten de omwonenden en gevestigde bedrijven betrokken moeten. Nieuw te plaatsen windturbines vormen een geluidsbron en hebben een grote visuele impact op de woningen in De Meern‐Zuid en Leidsche Rijn. Bij eventuele plaatsing moet voldaan worden aan de geldende geluidsnorm en omwonenden moeten inbreng hebben bij de planvorming. Verder is het van belang dat eventuele windturbines in afstemming met de ondernemers ontwikkeld worden. Via de overkoepelende bedrijventerreinvereniging kunnen zij benaderd worden om een eerste peiling te doen van de interesse om aan de ontwikkeling deel te nemen / bij de planvorming betrokken te zijn. 5.7
Mogelijke opstellingen Om een idee te hebben van de visuele impact van eventuele windturbines op naastgelegen gebieden is een aantal opstellingen uitgewerkt. Voor Knooppunt Oudenrijn is er een mogelijke opstelling voor 3 windturbines diagonaal over het knooppunt. Deze is visueel alleen wenselijk wanneer er verder geen opstelling gerealiseerd wordt bij Rijnenburg. Pagina 25 van 85 Knooppunt Oudenrijn 9 MW – 3 x 3MW windturbines. Ashoogte: 100 m. Wieklengte: 45 m. Figuur 14: Blauw: gebied voor mogelijke opstelling Oudenrijn. Pagina 26 van 85 5.8
Geluid‐ en slagschaduwhinder Uit de locatiestudie van 2008 waren alleen de bestaande woningen in het gebied van Rijnenburg een mogelijke belemmering. De woningen direct langs de A12 zullen naar verwachting verdwijnen en dus geen belemmering meer vormen. Met de toekomstige woningen moet wel rekening gehouden worden. Het programmatische effect op Rijnenburg zal kleiner zijn dan weergegeven in bijlage 4, omdat de eventuele windturbines op een grotere afstand staan. Op Papendorp bevinden zich wel woningen die windturbines op Papendorp kunnen belemmeren. Uit paragraaf 5.5 is al gebleken dat er geen ruimte voor windturbines op Papendorp is, waardoor dit niet verder onderzocht hoeft te worden. 5.9
Externe veiligheid Bij de opstellingen op knooppunt Oudenrijn is geen sprake van kwetsbare objecten binnen de 10‐6‐
contour. Met betrekking tot externe veiligheid zijn er drie belangrijke aandachtspunten voor Knooppunt Oudenrijn: • Er mogen zich geen beperkt kwetsbare objecten bevinden binnen de 10‐5‐contour. Dit betekent dat er geen overdraai mag plaatsvinden bij bedrijfsgebouwen. • Voor bedrijven die BEVI onderhevig zijn moet door middel van een kwantitatieve risicoanalyse bepaald worden of er geen onacceptabele verhoging van risico’s plaatsvindt. • Voor de locatie langs een Rijksweg is het van belang dat er geen overdraai plaatsvindt. Overdraai is alleen toegestaan als er in overleg met Rijkswaterstaat een risicoanalyse wordt uitgevoerd waaruit blijkt dat de risico’s niet te groot zijn. Pagina 27 van 85 6.
Galecopperbrug 6.1
Toekomstige ontwikkelingen In het locatieonderzoek uit 2008 is de mogelijkheid geschetst voor 3 windturbines gelegen in de lussen van afritten 16 en 17 van de A12. De middelste ligt op het bedrijfsterrein van Rijkswaterstaat. Ten noorden van de A12 en ten oosten van het kanaal bevindt zich de woonboulevard. Ten westen van het water bevindt zich het bedrijventerrein Papendorp. In de directe nabijheid zijn geen activiteiten met gevaarlijke stoffen bekend. Het dichtstbijzijnde terrein met gevaarlijke stoffen ligt ten zuiden van het Rijkswaterstaatterrein en betreft een benzineoverslag (Van der Sluis). Er zijn veel verschillende plannen in de nabijheid van het gebied. Deze staan hieronder beschreven. 1
3
2
4
Figuur 15: Toekomstige ontwikkelingen Galecopperbrug 5
1. IKEA zal aan de achterkant uitbreiden. 2. Er zal een weg komen van IKEA naar het Rijkswaterstaatkantoor. De exacte ligging is nog niet bekend, maar de kans is groot dat deze ter plaatse van eventuele turbine 2 komt. Ook is ter sprake gekomen dat ten behoeve van deze weg het wenselijk kan zijn om afrit 17 (optie turbine 3) hiervoor aan te passen. 3. De A12 zal opgeknapt en verbreed worden. De plannen zijn om deze verbreding zoveel mogelijk binnen de bestaande structuur te realiseren, dus via een effectiever gebruik van het wegoppervlak. 4. Tevens zijn er plannen voor het herinrichten van de strook langs het Amsterdam‐Rijnkanaal. Er zal waarschijnlijk een fietsroute komen. 5. Het Bastion Hotel heeft plannen om uit te breiden. Pagina 28 van 85 Voor de lange termijn zijn er ambities om het gebied verder te verstedelijken. In de visie voor de periode 2020‐2040 is er de ambitie om ook woningbouw in het gebied in te passen. 6.2
Ligging t.o.v. bijzondere landschappen In bijlage 1 wordt een overzicht gegeven van landschappelijke waarden en natuurwaarden waaraan de gebieden getoetst zijn. Hieronder staat het gebied Galecopperbrug weergegeven met de verschillende gebieden met een landschappelijke waarde in de nabijheid. Ten oosten bevindt zich het nationale landschap ‘Nieuwe Hollandse Waterlinie’ welke ook is opgenomen in de (voorlopige) Unescolijst (±800 meter van dichtstbijzijnde mogelijke windturbine). De kernkwaliteiten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zijn: • Samenhangend systeem van forten, dijken, kanalen en inundatiekommen. • Groen en overwegend rustig karakter. • Openheid. Doordat de locatie zich op redelijke afstand van het nationale landschap bevindt, zal naar verwachting geen negatieve impact op de kernkwaliteiten plaatsvinden. De openheid van het landschap zelf blijft in stand. Doordat het gebied direct naast en in het verlengde van de gebieden Oudenrijn en Rijnenburg ligt, is het landschappelijk gezien noodzakelijk om eventuele toekomstige plannen goed op elkaar aan te sluiten. Unesco
Nationaal landschap ‘Nieuwe Hollandse Waterlinie’
Figuur 16: Landschappen in en rond de Galecopperbrug Pagina 29 van 85 6.3
Gemeentelijk grondeigendom De gemeente bezit geen grond bezit op de locaties waar windturbines geplaatst zouden kunnen worden. De grond waar plaatsing mogelijk is, is allemaal in eigendom van Rijkswaterstaat. 6.4
Kansen voor windenergie De windturbines kunnen een positieve impuls aan het gebied geven; ze maken het gebied herkenbaar, geven een duurzame uitstraling en de baten kunnen terugvloeien in het gebied of de omgeving, zoals Kanaleneiland. 6.5
Bedreigingen voor windenergie Dit gebied bevindt zich van alle zoekgebieden het dichts bij stedelijk gebied. De ambities om het gebied verder te ontwikkelen kunnen belemmerd worden door plaatsing van windturbines. Er zal dan een cirkel rond de turbines van ongeveer 400 meter vrijgehouden moeten worden van toekomstige woningen. Plaatsing van windturbines kan eventueel van tijdelijke aard zijn. Belangrijk aandachtspunt hier is wel dat een periode van 20 jaar noodzakelijk is voor een financieel rendabele exploitatie (zie hoofdstuk 9) en dat het juridisch moeilijk is om een tijdelijke plaatsing te realiseren. De toekomstige weg van IKEA naar Rijkswaterstaat kan ertoe leiden dat er te weinig plaats is voor de middelste windturbine die is ingetekend. Ook kan de aanleg van de weg ertoe leiden dat afrit 17 heringericht wordt waardoor de ingetekende oostelijke turbine ook in het gedrang kan komen. De exacte ligging van de nieuwe weg is op dit moment niet bekend. Het is niet bekend of Rijkswaterstaat positief zal staan tegenover eventuele windturbines en of ze aan een opstelling willen meewerken. De grond is eigendom van Rijkswaterstaat en zij zijn dus een cruciale partij in een eventueel plan. 6.6
Nabijheid van woningen en bedrijven Bij de eventuele uitvoering van de plannen moeten de omwonenden en gevestigde bedrijven betrokken worden. Rijkswaterstaat heeft recent het hoofdkantoor gerenoveerd en dit kantoor is goed zichtbaar vanaf de snelweg. Eventuele windturbines zullen het zicht op dit gebouw vanaf de rijksweg sterk verminderen. Daarentegen kunnen eventuele windturbines het hoofdkantoor CO2‐neutraal maken. Medewerking van Rijkswaterstaat is essentieel, omdat zij de grond bezitten van alle drie locaties. 6.7
Mogelijke opstellingen Om een idee te hebben van de visuele impact op naastgelegen gebieden van eventuele windturbines zijn twee mogelijke lijnopstellingen uitgewerkt. Als er in Rijnenburg inderdaad windturbines geplaatst worden, is het visueel gezien wenselijk dat bij de Galecopperbrug dezelfde windturbines geplaatst worden. Daarom zijn de effecten op basis van twee typen windturbines uitgewerkt: Galecopperbrug‐1 ‐ 9 MW ‐ 3 x 3MW windturbines. Ashoogte: 100 m. Wieklengte: 45 m. Galecopperbrug‐2 ‐ 2,7 MW ‐ 3 x 900 kW windturbines. Ashoogte 75 m. Wieklengte 27 m. Pagina 30 van 85 Figuur 17: Blauw gebied: gebied mogelijke opstellingen voor Galecopperbrug. 6.8
Geluid‐ en slagschaduwhinder Voor de Galecopperbrug bleek uit de locatiestudie van 2008 dat er geen belemmeringen zijn voor woningen. Zoals beschreven in paragraaf 6.1 is er een langetermijnvisie waarin staat dat het gebied na 2020 multifunctioneel ontwikkeld zou kunnen worden, ook met woningbouw. Deze visie en eventuele windturbines zijn mogelijk niet met elkaar te combineren. 6.9
Externe veiligheid Bij een eventuele opstelling rondom de Galecopperbrug is geen sprake van kwetsbare objecten binnen de 10‐6‐contour. Voor externe veiligheid zijn er drie belangrijke aandachtspunten voor de Galecopperbrug: • Er mogen zich geen beperkt kwetsbare objecten bevinden binnen de 10‐5‐contour. Dit betekent dat er geen overdraai mag plaatsvinden bij bedrijfsgebouwen. • Voor bedrijven die BEVI onderhevig zijn, moet door middel van een kwantitatieve risicoanalyse bepaald worden dat er geen onacceptabele verhoging van risico’s plaatsvindt. • Langs een Rijksweg is het van belang dat er geen overdraai plaatsvindt. Overdraai is alleen toegestaan als er in overleg met Rijkswaterstaat een risicoanalyse wordt uitgevoerd waaruit blijkt dat de risico’s niet te groot zijn. Pagina 31 van 85 7.
Haarzuilens 7.1
Toekomstige ontwikkelingen Het zoekgebied heeft een agrarische functie. Haarzuilens wordt omringd door verschillende gebieden met bijzondere natuurwaarden. Ten noorden van de het gebied ligt Polder Kortrijk, welke samen met Haarzuilens zelf tot het Nationaal Landschap ‘Het Groene Hart’ behoort. Ten westen en ten zuiden van het gebied ligt bos en natuur, een eendenkooi en kasteel Haarzuilens. Ten oosten ligt woonwijk Maarssenbroek. In het gebied leven veel vleermuizen. Zo’n 8 à 9 van de 12 in Nederland voorkomende soorten zijn aanwezig (o.a. rosse vleermuis, grootoor vleermuis, watervleermuis). Op dit moment wordt het bestemmingsplan Haarzuilens gemaakt. Het gaat in 2010 in de inspraak. Hiervoor is een landinrichtingsplan gemaakt zoals weergegeven in onderstaande figuur. In het figuur staan een aantal relevante plannen aangegeven. Eendenkooi
Fiets‐/wandelpad
Parkeerplaatsen
Figuur 18: Landinrichtsplan Haarzuilens 7.2
Ligging t.o.v. bijzondere landschappen Haarzuilens ligt in zijn geheel in het nationale landschap ‘Het Groene Hart’. De eendenkooi en het bos in het gebied, behoren tot de ecologische hoofdstructuur. Het direct aangrenzende gebied ten noorden is aangewezen als snelwegpanorama en ten noordoosten en westen van het gebied bevinden zich Belvedère gebieden. Verder is het landgoed om kasteel Haarzuilens aangewezen als 'Natuurschoonwet landgoed' en behoort het tot de ecologische hoofdstructuur. De mogelijke windturbineopstelling uit de quick‐scan was zo getekend dat hij voor een deel parallel loopt aan de A2 en vervolgens richting het westen afbuigt parallel aan de gemeentegrens. Landschappelijk gezien zal dit niet een optimaal beeld geven. Een opstelling alleen langs de A2 kan maximaal bestaan uit 3 windturbines, waarvan er twee heel dicht bij EHS‐gebieden zullen staan. Pagina 32 van 85 Stiltegebied Snelwegpanorama
Belvedere gebied
Ecologische Hoofd‐
structuur (EHS) Natuurschoonwet landgoederen Zichtlijn op de Dom
Figuur 19: Landschappen in en rond het gebied Haarzuilens. Nationaal landschap ‘Het Groene Hart’
Pagina 33 van 85 7.3
Gemeentelijk grondeigendom De gemeente bezit geen grond in het plangebied. 7.4
Kansen voor windenergie Vanuit het oogpunt van voldoende afstand tot woningen zijn er kansen om een aantal windturbines te plaatsen. 7.5
Bedreigingen voor windenergie Het gebied en zijn omgeving bevat veel ecologische waarden, waarvan vooral de aanwezigheid van een groot aantal vleermuizen voor windturbines een belangrijk obstakel kan zijn. Voordat er tot plaatsing van windturbines overgegaan kan worden, zal onderzocht moeten worden of de invloed van de turbines op deze ecologische waarden acceptabel is. De locatie Haarzuilens is bedoeld om zijn bezoekers een gevoel te geven dat zij zich in een historisch gebied bevinden. Moderne windturbines passen niet in die visie. Ook is het de vraag of in de nadere uitwerking van de ruimtelijke ontwikkelingen binnen de verschillende kernkwaliteiten van het Groene Hart, door de provincie de mogelijkheid van windmolens opgenomen zal worden. 7.6
Nabijheid van woningen en bedrijven Bij de uitvoering van de plannen moeten de omwonenden en gevestigde bedrijven betrokken worden. Onlangs is in Haarzuilens de geluidsdruk toegenomen vanwege het plaatsen van een geluidscherm langs de A2 aan de kant van Maarssenbroek. Eventuele windturbines vormen een extra geluidsbron en hebben een grote visuele impact op Haarzuilens en Maarssen. Pagina 34 van 85 8.
De Uithof 8.1
Toekomstige ontwikkelingen Het zoekgebied staat op onderstaand figuur weergegeven. De locatie voor potentiële windturbines staat aangegeven met het blauw gearceerd gebied. Helikopterplatform Figuur 20: Luchtfoto van het gebied De Uithof. Plaatsingsmogelijkheden windenergie in blauw gebied. In de directe nabijheid is een aantal activiteiten met gevaarlijke stoffen bekend (verschillende sciencebedrijfen, laboratoria, TNO, etc.). Verder aandachtspunt is de aanwezigheid van de landingsplek van de traumahelikopter. Er zijn geen vastgestelde vliegroutes voor de traumahelikopter. Het helikopterplatform in het groen (weiland) is weliswaar tijdelijk, maar er is nog geen zicht op wanneer dit platform verdwijnt en waarheen het dan wordt verplaatst. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen of plaatsing van windturbines samengaat met de aanwezigheid van de landingsplaats van de traumahelikopter. Er zijn veel verschillende plannen in de nabijheid van de locaties, deze staan hieronder beschreven en aangewezen in een plankaart uit de Visie de Uithof, 2007. Pagina 35 van 85 1
6 3 2
4
5 7
Figuur 21: Plankaart uit de Visie De Uithof, 2007 waarin ontwikkelingen staan aangegeven. 1. Ter plaatse van 1 zal een transferium komen. 2. Verschillende sciencebedrijven (+ 150.000 m2), waar tevens gewerkt wordt met gevaarlijke stoffen, zullen zich vestigen. 3. De A27 zal verbreed worden. Hier zijn nog geen exacte plannen en tekeningen van bekend. 4. Er komen meer sportvelden bij. 5. De woningbouw zal verder uitgebreid worden. Belangrijk punt is dat alle plannen recht moeten blijven doen aan de cultuurhistorische waarden zoals de tankgrachten (6) en groene verbindingszones (7). 8.2
Ligging t.o.v. bijzondere landschappen De Uithof maakt in zijn geheel onderdeel uit van het Belvedèregebied en Nationaal Landschap ‘Nieuwe Hollandse Waterlinie’. De Uithof wordt omringd door gebieden behorende tot de ecologische hoofdstructuur. De eventuele windturbines lopen parallel aan zichtlijnen op de Dom. Ook staat de Nieuwe Hollandse Waterlinie op de (voorlopige) Unesco lijst. Pagina 36 van 85 Unesco Ecologische Hoofd‐
structuur (EHS) Zichtlijn op de Dom Belvedere gebied en Nationaal landschap; ‘Nieuwe Hollandse Waterlinie’ Ecologische Hoofd‐
structuur (EHS)
Figuur 22: Landschappen in en rond het gebied De Uithof. 8.3
Gemeentelijk grondeigendom De gemeente bezit geen grond (buiten infrastructuur) in het plangebied. De eigendomssituatie is belangrijk voor de rol die de gemeente kan innemen bij eventuele ontwikkeling van windenergie, zie ook bijlage 8. 8.4
Kansen voor windenergie Windturbines passen goed bij het imago van de Universiteit Utrecht en haar streven om in het gebied eigen duurzame stroom op te wekken. Er zijn al eerder plannen geweest om een baken in de Uithof te plaatsen ter markering van de ligging van de universiteit. Windturbines zouden deze rol ook op zich kunnen nemen. 8.5
Bedreigingen voor windenergie Belemmeringen worden verwacht vanwege toekomstplannen waarbij ook een aantal bedrijven met gevaarlijke stoffen in de buurt van de potentiële turbinelocaties komen. Een windturbine nabij de afrit van de rijksweg uit figuur 20 is niet mogelijk door gebrek aan ruimte door de aanleg van het transferium. Het gebied ten oosten van de bebouwing wil men vrij houden van bebouwing dus in het Pagina 37 van 85 gebied oostelijk van de afrit lijkt een windturbine ook lastig realiseerbaar. Een eventuele opstelling van 3 windturbines is dus het wellicht maximaal mogelijke op deze locatie. De vliegroute voor de traumahelikopter zal niet wijken voor windturbines. Indien de risico’s voor de traumahelicopter te groot worden geacht is plaatsing van windturbines niet mogelijk. 8.6
Nabijheid van woningen en bedrijven Bij de uitvoering van de plannen moeten de omwonenden en gevestigde bedrijven betrokken worden. Bewoners van de wijk Rijnsweerd hebben eerder aangegeven tegen de komst van hoogbouw te zijn (Galgenwaard, Fortisgebouw). Bij een eventuele planvorming moeten omwonenden (ook uit de Bilt‐
zuid) betrokken worden bij de planvorming. Pagina 38 van 85 9.
Financiële haalbaarheid 9.1
Inleiding Voor de vier gebieden waar in eerste instantie de meeste kansen liggen voor windenergie is een globale financiële berekening uitgevoerd om te kunnen inschatten of windenergie in deze gebieden vanuit marktoogpunt rendabel kan zijn. De kosten en baten van windenergie zijn van een aantal variabelen afhankelijk. Als eerste zijn er de investeringskosten en de winsten voortkomend uit het leveren van elektriciteit en subsidie daarop. Investeerders en projectontwikkelaars rekenen meestal met een vast rendement dat ze minimaal op investeringen willen hebben. In onderstaande berekeningen is uitgegaan van de huidige eisen (januari 2010) die banken en projectontwikkelaars aan een windenergie project stellen. Hiervoor is een aantal banken, investeerders en projectontwikkelaars benaderd. De belangrijkste eisen zijn: • Inbreng eigen vermogen is 20%. • Rendement op eigen vermogen in 20 jaar is minimaal 8%. De berekeningen zijn gemaakt op basis van de opstellingen uit hoofdstuk 3, 4, 5 en 6 en de aannames en kentallen uit bijlage 6. Belangrijk: voor alle uitkomsten geldt dat het schattingen betreft. 9.2
Resultaten De aannames en kentallen zijn verwerkt in een financieel rekenmodel waarin alle kosten en baten worden meegerekend. De netto baten worden in onderstaande figuren gegeven, één keer voor werkelijke baten en één keer gecorrigeerd naar de netto actuele waarde. 9.2.1 Rijnenburg Hieronder staan de geschatte jaarlijkse nettowinsten van de twee mogelijke opstellingen op Rijnenburg over een periode van 20 jaar. Het gaat om de variant 'Rijnenburg 1', de dubbele rij‐
opstelling van 900 kW windturbines (75 m ashoogte), en de variant 'Rijnenburg 2', een lijnopstelling van 7 grote windturbines van 3MW (100 m ashoogte). Figuur 23: Netto baten en netto actuele waarde van de mogelijke opstellingen Rijnenburg 1 en 2. In bovenstaand figuur is te zien dat de investering wordt terugverdiend in de eerste 15 jaar. In jaar 16 is de investering volledig afbetaald en ondanks dat de SDE (subsidie duurzame energie van het rijk) Pagina 39 van 85 hier stopt, stijgen de netto winsten substantieel. Onderstaand figuur geeft de totale netto winst van het project over 20 jaar, de totale investering en de netto winst. Gemiddelde kWh kosten Gemiddelde kWh baten Geschatte netto winst per kWh MWh productie Totale geschatte nettowinst Inbreng eigen vermogen Totale investering Rendement op eigen vermogen Rijnenburg 1 (7 x 3 MW = 21 MW)
5,31 €ct
8,32 €ct
3,01 €ct
1.033.200
€ 40.179.000
€ 4.901.000
€ 24.507.000
11,2 %
Rijnenburg 2 (13 x 900 kW = 11,7 MW)
6,66 €ct
9,30 €ct
2,75 €ct
428.454
€ 11.790.000
€ 2.633.000
€ 13.163.000
7,8%
Figuur 24: Financiële kenmerken van de mogelijke opstellingen op Rijnenburg 9.2.2 Lage Weide Hieronder staan de geschatte jaarlijkse nettowinsten van de twee mogelijke opstellingen op Lage Weide over een periode van 20 jaar. Het gaat om de opstelling 'Lage Weide 1' van 8 grote windturbines van 3 MW (waarvan 2 op grondgebied van gemeente Utrecht) en 'Lage Weide 2' een clusteropstelling van 13 grote windturbines van 3MW (waarvan 6 op grondgebied van de gemeente). Te zien is dat beide opstellingen een nettowinst opleveren in 20 jaar die hoger is dan de investering. De mogelijke opstellingen lijken op het eerste oog dus rendabel vanuit marktoogpunt. Figuur 25: Netto baten en netto actuele waarde van de mogelijke opstellingen op Lage Weide. Gemiddelde kWh kosten Gemiddelde kWh baten Geschatte netto winst per kWh MWh productie Totale geschatte nettowinst Inbreng eigen vermogen Totale investering Rendement op eigen vermogen Lage Weide 1 (13 x 3 MW = 39 MW)
5,74 €ct
9,34 €ct
3,60 €ct
1.731.600
€ 62.338.000
€ 9.103.000
€ 45.513.000
10,1 %
Lage Weide 2 (8 x 3 MW – 24 MW)
5,74 €ct
9,34 €ct
3,60 €ct
1.065.600
€ 38.362.000
€ 5.602.000
€ 28.008.000
10,1 %
Figuur 26: Financiële kenmerken van de mogelijke opstellingen op Lage Weide. 9.2.3 Knooppunt Oudenrijn Hieronder staan de geschatte jaarlijkse nettowinsten van de mogelijke opstelling op Knooppunt Oudenrijn over een periode van 20 jaar. Het gaat om de opstelling van 3 grote windturbines van Pagina 40 van 85 3MW. Te zien is dat de opstelling een nettowinst oplevert in 20 jaar die hoger is dan de investering. Het project lijkt op het eerste oog dus rendabel vanuit marktoogpunt. Figuur 27: Netto baten en netto actuele waarde van de mogelijke opstelling op Knooppunt Oudenrijn. Gemiddelde kWh kosten Gemiddelde kWh baten Geschatte netto winst per kWh MWh productie Totale geschatte nettowinst Inbreng eigen vermogen Totale investering Rendement op eigen vermogen Knooppunt Oudenrijn (3 x 3 MW = 9 MW) 5,74 €ct 9,34 €ct 3,60 €ct 399.600 € 14.386.000 € 2.101.000 € 10.503.000 10,1 % Figuur 28: Financiële kenmerken van de mogelijke opstellingen op Knooppunt Oudenrijn. 9.2.4 Galecopperbrug Hieronder staan de jaarlijkse netto winsten van de twee mogelijke opstellingen op de Galecopperbrug over een periode van 20 jaar. Het gaat om de opstelling van kleinere 900 kW windturbines (75 m ashoogte) en een lijnopstelling van 3 grote windturbines van 3MW (100 m ashoogte). Te zien is dat beide opstellingen vanwege een laag windaanbod een lagere nettowinst opleveren in 20 jaar dan de investering. Het project met windturbines van 900 kW lijkt op het eerste oog dus niet rendabel vanuit marktoogpunt. Figuur 29: Netto baten en netto actuele waarde van de mogelijke opstelling bij de Galecopperbrug. Pagina 41 van 85 Gemiddelde kWh kosten Gemiddelde kWh baten Geschatte netto winst/kWh MWh productie Totale geschatte nettowinst Inbreng eigen vermogen Totale investering Rendement op eigen vermogen Galecopperbrug (3 x 3 MW = 9 MW)
6,23 €ct
9,50 €ct
3,27 €ct
360.000
€ 11.788.000
€ 2.101.000
€ 10.503.000
Galecopperbrug (3 x 0.9 MW = 2.7 MW)
7,58 €ct
10,00 €ct
2,14 €ct
82.512
€ 1.767.000
€ 608.000
€ 3.038.000
9,0 %
5,5 %
Figuur 30: Financiële kenmerken van de mogelijke opstellingen bij de Galecopperbrug/A12. 9.3
Conclusies ‐ totalen per locatie Of een project financieel haalbaar is hangt van veel aspecten af. Voorgaande paragrafen laten zien dat alle projecten over 20 jaar een nettowinst opleveren. De berekeningen zijn uitgevoerd uitgaande van 20% eigen vermogen dat wordt geïnvesteerd. Wanneer de berekeningen laten zien dat er op dit eigen vermogen een rendement van 8% of hoger wordt behaald, beschouwen wij dit project als financieel haalbaar. Onderstaande tabel laat zien dat de projecten met 3MW windturbines met een ashoogte van 100 meter financieel haalbaar zijn en de projecten met kleinere windturbines niet: Opstelling Rijnenburg 1 (7 x 3 MW = 21 MW) Rijnenburg 2 (13 x 900 kW = 11.7 MW) Lage Weide 1 (13 x 3 MW = 39 MW) Lage Weide 2 (8 x 3 MW = 24 MW) Knooppunt Oudenrijn (3 x 3 MW = 9 MW) Galecopperbrug (3 x 3 MW = 9 MW) Galecopperbrug (3 x 0.9 MW = 2.7 MW) Rendement op eigen vermogen 11,2 % 7,8 % 10,1 % 10,1 % 10,1 % 9,0 % 5,5 % Figuur 31: Figuur 38: Conclusies per gebied en mogelijke opstelling Uithof en Haarzuilens Voor de locaties de Uithof en Haarzuilens zijn geen uitgebreide financiële berekeningen uitgevoerd. Wel kunnen we een eerste indicatie geven. Op de Uithof is het windaanbod 0,5 m/s lager dan op de Galecopperbrug, dat resulteert in 20% minder opbrengst. Dit resulteert in een rendement op eigen vermogen van 6,3% uitgaande van 3MW windturbines met een ashoogte van 100 meter. Haarzuilens is wat betreft windaanbod vergelijkbaar met Rijnenburg (7,5 m/s) waardoor met 3MW windturbines (100 meter ashoogte) ook een rendement van 11,2% behaald kan worden. Pagina 42 van 85 10.
CO2‐reductie 10.1 Elektriciteitsproductie In onderstaande tabellen is de jaarlijkse elektriciteitsproductie per windturbine van de verschillende opstellingsvarianten weergegeven. Uitgaande van een jaarlijks gemiddeld elektriciteitsverbruik van 3400 kWh per huishouden, produceren de windturbines voldoende energie voor de hieronder weergegeven aantallen huishoudens. Utrecht heeft in totaal 161.431 huishoudens (2008). MWh1 Elektriciteit voor
aantal huishoudens2
1.033.200 15.194
428.454 6.301
Lage Weide 1 Vestas V90 (39 MW) 1.731.600 25.465
Lage Weide 2 Vestas V90 (24 MW) 1.065.600 15.671
399.600 5.876
82.512 1.213
360.000 5.294
Opstelling Rijnenburg 1 Vestas V90 (21 MW) Rijnenburg 2 DirectWind 900 (11,7 MW) Oudenrijn Vestas V90 (9 MW) Galecopperbrug DirectWind 900 (2,7 MW) Galecopperbrug Vestas V90 (9 MW) Figuur 32: Elektriciteitsproductie per windturbineopstelling. 1
Totaal over een levensduur van 20 jaar. 2
Uitgaande van een verbruik van 3.400 kWh per jaar (bron: SenterNovem) 10.2 CO2 reductie In Nederland wordt er per geproduceerde kWh gemiddeld 0,566 kg CO2 uitgestoten. Plaatsing van windturbines op de 4 potentiële locaties zou per opstelling de volgende jaarlijkse reductie opleveren: Figuur 33: Jaarlijkse C02‐reductie per mogelijke opstelling. Pagina 43 van 85 11.
Conclusies 11.1 Algemene conclusies Windenergie is het meest kansrijk op de locaties Lage Weide en Rijnenburg. Op deze twee locaties liggen de beste kansen om veel vermogen aan windenergie te realiseren waarmee in het kader van klimaatneutrale stad in 2030 een substantiële hoeveelheid CO2‐uitstoot kan worden vermeden. De impact op landschap en natuur is er gering en de financiële rentabiliteit het hoogst. Op deze locaties kunnen binnen de wettelijke randvoorwaarden van geluid‐ en slagschaduwhinder windturbines worden gerealiseerd. Indien voor windturbines gekozen wordt met 75 meter ashoogte, in plaats van 100 meter ashoogte, lijkt het interessant om te onderzoeken of het mogelijk is om vanuit Rijnenburg de lijn langs de A12 door te trekken langs de locaties Oudenrijn en Galecopperbrug (als één samengestelde locatie) om toch een substantiële bijdrage te leveren aan de CO2 ambities. Wel is het de vraag of dit financieel rendabel is. Op Lage Weide is het technisch mogelijk om: i.
Een clusteropstelling te maken van 13 windturbines van 3 MW met 100 meter ashoogte, samen 39 MW. Hiervan kunnen er 6 op grond van gemeente Utrecht staan. ii.
Een dubbele lijnopstelling te maken van 8 windturbines van 3MW met 100 meter ashoogte, samen 24 MW. Hiervan kunnen er 2 op grond van gemeente Utrecht staan. Op Rijnenburg is het technisch mogelijk: iii.
Een lijnopstelling te maken met 7 windturbines van 3MW met 100 meter ashoogte (in Rijnenburg), samen 21 MW. iv.
Een opstelling te maken met 13 windturbines van 900kW met 75 meter ashoogte, samen 11,7 MW. Hier gaat het om een combinatie met bedrijventerrein Oudenrijn/Strijkviertel en knooppunt Oudenrijn. Het is de vraag of windturbines financieel rendabel zijn, zie hoofdstuk 9. De gemeente Utrecht heeft in de opstellingvariant Lage Weide 1 voor 6 locaties de grond in eigendom. Zij kan voor deze locaties eisen stellen aan projectontwikkelaars, bijvoorbeeld dat omwonenden moeten kunnen participeren in het project, of dat zij goedkoper groene stroom kunnen afnemen. De gemeente zou deze locaties ook zelf kunnen ontwikkelen. Dat vraagt echter om financiële investeringen. In Rijnenburg moet er bij eventuele plaatsing van windturbines rekening mee gehouden worden dat woningen op 400 meter afstand moeten staan (in geval van windturbines met 100 meter ashoogte). Ook voor bedrijven gelden beperkingen. Zij moeten minstens 45 meter van windturbines staan, en, indien er risicovolle activiteiten plaatsvinden, moet een risicoanalyse aantonen dat deze activiteiten samengaan met windturbines. Dit betekent dat ten opzichte van het programma in de structuurvisie een aantal aanpassingen zouden moeten worden doorgevoerd bij eventuele plaatsing van turbines. Indien de twee maximale varianten in Rijnenburg (Rijnenburg 1) en Lage Weide (Lage Weide 1) gerealiseerd worden, dan gaat het om plaatsing van 60 MW aan windvermogen, met een geschatte opbrengst van 2.764.800 MWh. Dat is elektriciteit voor 40.659 Utrechtse huishoudens (circa 40% van de huishoudens (2008)). Pagina 44 van 85 11.2 Conclusies per locatie In deze paragraaf wordt vanuit de algemene conclusies verder ingezoomd op alle mogelijke locaties. 11.2.1 Rijnenburg Er is gekeken naar twee opstellingsvarianten: Rijnenburg 1: 7 windturbines 3 MW van 100 meter ashoogte ten zuiden van de A12 in lijnopstelling Rijnenburg 2: 13 windturbines 900 kW van 75 meter ashoogte aan weerszijden van de A12 in dubbele lijnopstelling (dat is incl. Oudenrijn) Windturbines op Rijnenburg zijn mogelijk wanneer hiermee van begin af aan rekening wordt gehouden bij de plaatsing van bedrijven en woningen. Het programmatische effect zoals gegeven in bijlage 4 is het kleinst wanneer de kleine windturbines (75 meter as) worden geplaatst langs de A12. Voor een marktpartij is deze opstelling onder de huidige financiële omstandigheden wellicht financieel niet haalbaar. Visueel gezien heeft de dubbele lijnopstelling van 13 windturbines met een ashoogte van 75 meter een andere impact dan de enkele lijnopstelling van 7 windturbines met 100 meter ashoogte. In het eerste geval gaat het om een 'zig‐zag' plaatsing aan weerszijden van de A12, wat een poort‐effect zal hebben. De strook ten noorden van de A12 is te smal voor 3 MW windturbines, vanwege de toekomstige verbreding van de Letschertweg. Er zijn geen directe harde belemmeringen op gebied van landschap en natuur voor windturbines in Rijnenburg. Het gebied grenst aan het Nationaal Landschap 'Het groene Hart' maar maakt er geen onderdeel van uit. Rijnenburg heeft met een gemiddelde windsnelheid van 7,5 m/s op een hoogte van 100 meter het beste windaanbod van de 6 zoekgebieden. Zeven windturbines van 3 MW met een ashoogte van 100 meter hebben hier de grootste opbrengst in geld, elektriciteit en CO2‐reductie. Er wordt genoeg elektriciteit opgewekt voor ruim 15.000 huishoudens. Wat betreft geluid en slagschaduw wordt er geen overlast verwacht bij bestaande woningen. Wel moet hier rekening mee gehouden worden voor de toekomstige woningen. Het is dan ook aan te raden om windturbines zo snel mogelijk onderdeel van het plan te maken indien windenergie gewenst is. Voor externe veiligheid geldt hetzelfde als voor geluid en slagschaduw: ten aanzien van bestaande bedrijven zijn er geen belemmeringen, maar met het inplannen van nieuwe bedrijven moet rekening gehouden worden met de geldende normen zoals beschreven in dit rapport (zie hoofdstuk 2). 11.2.2 Lage Weide Plaatsing van windturbines is goed mogelijk op industrieterrein Lage Weide. Momenteel loopt er een onderzoek naar de mogelijkheden voor o.a. een containerterminal. Er kunnen dus nog veranderingen ontstaan waardoor de opstellingsvarianten op sommige locaties aangepast moeten worden. Ook hier is het aan te raden om windturbines zo snel mogelijk onderdeel van de planvorming te maken indien windenergie gewenst is. De meeste grond op Lage Weide is van de daar gevestigde bedrijven. Zij moeten benaderd worden om te onderzoeken of zij geïnteresseerd zijn in een windturbine op hun perceel. Enerzijds kan dit een bedrijfsactiviteit toevoegen waaruit extra inkomsten gegenereerd worden, anderzijds belemmert een turbine de bedrijven bij eventuele toekomstige uitbreidingen op het perceel. Het windaanbod is voldoende om met windturbines van 100 meter, 3MW, een winstgevende opstelling te realiseren. Pagina 45 van 85 -
-
Op het industrieterrein zijn woningen die dichter dan 4 keer de ashoogte van de mogelijke windturbines staan. Deze hoeven echter niet als een geluidgevoelig object beschouwd te worden, omdat deze zich op een gezoneerd industrieterrein bevinden. Op Lage Weide bevinden zich ook bedrijven die BEVI onderhevig zijn. Wanneer er een locatie is waar een windturbine geplaatst zou kunnen worden zal d.m.v. een risicoanalyse onderzocht moeten worden of de windturbine niet voor een onacceptabele stijging van de risico’s zorgt. 11.2.3 Knooppunt Oudenrijn Het knooppunt Oudenrijn is op zich geschikt voor de plaatsing van 3 windturbines in een diagonaal over het knooppunt. Dit is echter alleen mogelijk/haalbaar wanneer er de komende 15 – 20 jaar geen ontwikkelingen op het knooppunt zelf plaatsvinden. Bij een eventuele ontwikkeling zal eerst met Rijkswaterstaat overlegd moeten worden. Visueel gezien is een diagonale opstelling alleen mogelijk wanneer er verder geen windturbines in Rijnenburg en bij de Galecopperbrug worden geplaatst, omdat deze er anders haaks op staan en dat een onwenselijk beeld geeft. Wanneer de grote windturbines op Rijnenburg een te grote impact op het programma hebben, dan kan er wellicht gekozen worden voor kleinere windturbines van 900 kW. In dat geval is een dubbele opstelling i.c. met knooppunt Oudenrijn mogelijk samen met kleine windturbines langs bedrijventerrein Oudenrijn en Strijkviertel. Op Papendorp is geen ruimte voor de plaatsing van windturbines. Het windaanbod is 7,25 m/s op 100 meter hoogte en dat is voldoende voor het rendabel exploiteren van 3 MW windturbines met een ashoogte van 100 meter. Wat betreft geluid, schaduw en externe veiligheid worden geen belemmeringen verwacht. 11.2.4 Galecopperbrug De locatie ten zuiden van de Galecopperbrug is in principe geschikt voor windturbines, maar door toekomstige ontwikkelingen wellicht niet wenselijk. De plannen om een ontsluitingsweg voor IKEA en de meubelboulevard aan te leggen en eventueel ook de afrit te verleggen kunnen ervoor zorgen dat er geen plek is voor windturbines. De plannen zijn nog niet concreet vastgelegd in tekeningen waardoor het moeilijk in te schatten is of windturbines samen kunnen gaan met deze ontwikkelingen. Verder strookt de plaatsing van windturbines niet met de lange termijn visie voor de periode na 2020, dan wordt in het gebied woningbouw verwacht. Qua windaanbod is de locatie Galecopperbrug de minst kansrijke van de vier locaties waarvoor financiële berekeningen zijn uitgevoerd. Grote windturbines van 100 meter kunnen hier wel rendabel geëxploiteerd worden. De kleine windturbines van 900 kW leveren relatief gezien zeer weinig winst op en de verwachting is dan ook dat projectontwikkelaars dergelijke windturbines op deze locatie niet rendabel kunnen exploiteren. 11.2.5 Haarzuilens Plaatsing van windturbines is hier vanuit de wettelijke kaders bezien mogelijk. Vanwege de ontwikkeling van een recreatief uitloopgebied voor inwoners van de stad Utrecht en de landschappelijke‐ en natuurwaarden (nationaal landschap) waar het gebied onderdeel van uitmaakt, is de plaatsing van windturbines op deze locatie wellicht niet wenselijk. 11.2.6 De Uithof Door toekomstige ontwikkelingen en natuurwaarden zijn 2 van de 6 windturbines uit het locatieonderzoek uit 2008 niet in te passen. Een aansluitende rij van maximaal 3 windturbines kan in principe gerealiseerd worden. Het gebied wordt aan de noordoost en zuidzijde omringd Pagina 46 van 85 -
-
door het nationale landschap 'De Hollandse Waterlinie', dat gedeeltelijk ook over de Uithof heen loopt. Ook loopt er een zichtlijn op de Dom vanuit Austerlitz over de A28, parallel aan de opstelling. Tegelijkertijd positioneert de Uithof zich als een innovatief gebied met een voorloperrol. De Universiteit heeft als doelstelling om zich op deze locatie tot een energieneutrale vestiging te ontwikkelen. Hier past een eventuele plaatsing van windturbines goed bij. Er zal dus een goede afweging moeten plaatsvinden tussen uitstraling van de Uithof en externe werking richting de Hollandse Waterlinie. Qua windaanbod is de Uithof, gelegen aan de luwzijde van de stad Utrecht, geen goede locatie. Het windaanbod en dus de opbrengsten zijn lager dan bij de berekeningen die zijn uitgevoerd voor de mogelijke opstellingen op de Galecopperbrug. Pagina 47 van 85