Arbocatalogus Houten en Kunststof jachtbouw
advertisement
Arbocatalogus Houten en Kunststof jachtbouw A. B. C. D. Vluchtige organische stoffen Epoxy’s Lasrook Werken op hoogte Opgesteld in samenwerking met: HISWA Vereniging Vakbonden CNV, FNV KeurCompany (onderdeel van ArboNed) Versie: december 2010 Arbocatalogus HISWA december 2010 1 Inhoudsopgave DEEL 1 A. STARTTEKST RISICO VLUCHTIGE ORGANISCHE STOFFEN (VOS)............................................... 4 1. BESCHRIJVING VAN HET RISICO ....................................................................................................................... 4 2. MAATREGELEN ............................................................................................................................................... 5 3. ACHTERGRONDINFORMATIE GEVAARLIJKE STOFFEN ....................................................................................... 6 4. WET- EN REGELGEVING GEVAARLIJKE STOFFEN .............................................................................................. 6 B. STARTTEKST RISICO EPOXY.................................................................................................................... 8 1. BESCHRIJVING VAN HET RISICO ....................................................................................................................... 8 2. MAATREGELEN ................................................................................................................................................ 9 3. ACHTERGRONDINFORMATIE GEVAARLIJKE STOFFEN ....................................................................................... 9 4. WET- EN REGELGEVING GEVAARLIJKE STOFFEN.............................................................................................. 9 A1. VOS - REINIGEN EN ONTVETTEN ........................................................................................................ 15 A2. VOS - HANDMATIG VERSPUITEN EN KWASTEN/ROLLEN ........................................................... 15 A3. VOS - LIJMEN ............................................................................................................................................. 16 A4. VOS - LAMINEREN .................................................................................................................................... 18 B1. EPOXY – PLAMUREN, PRIMER ............................................................................................................. 19 B2. EPOXY – LIJMEN....................................................................................................................................... 19 B3. EPOXY – LAMINEREN ............................................................................................................................. 20 B4. EPOXY – SLIJPEN, SCHUREN ............................................................................................................... 20 DEEL 2 E. MAATREGELEN – OPLOSSINGSBLADEN ........................................................................................ 21 E1. TABEL OVERZICHT OPLOSSINGSBLADEN ..................................................................................................... 21 E2. OPLOSSINGSBLADEN ................................................................................................................................... 23 1.1 Alternatieve reinigingsmiddelen ........................................................................................................ 23 1.2 Wasmachines ...................................................................................................................................... 24 1.3 Mechanische reinigingsmethoden .................................................................................................... 24 1.4 Alternatieve verven ............................................................................................................................. 24 1.5 Alternatieve technieken, werkmethoden verven ............................................................................. 25 1.6 Alternatieve lijmen ............................................................................................................................... 26 1.7 Alternatieve technieken, werkmethoden lijmen .............................................................................. 26 1.8 Alternatieve harsen ............................................................................................................................. 27 1.9 Alternatieve technieken, werkmethoden lamineren ....................................................................... 27 1.10 Alternatieve epoxy ............................................................................................................................ 27 1.11 Alternatieve werkmethoden schuren, slijpen ................................................................................ 28 2.1 Bronafzuiging ....................................................................................................................................... 30 2.2 Bronafzuiging stof ............................................................................................................................... 31 2.1 Bronafzuiging stof .............................................................................................................................. 31 2.3 Afschermen stofbron .......................................................................................................................... 31 2.4 Ruimte ventilatie .................................................................................................................................. 32 3.1 Beperken van blootgestelden en blootstellingduur ........................................................................ 41 Arbocatalogus HISWA december 2010 2 3.2 Werkinstructie epoxy .......................................................................................................................... 41 3.3 Stof verwijderen - schoonmaken ...................................................................................................... 43 3.5 Toezicht houden .................................................................................................................................. 44 4.1 Persoonlijke beschermingsmiddelen VOS ...................................................................................... 44 4.2 Persoonlijke epoxy niet-uitgehard .................................................................................................... 46 4.3 Persoonlijke epoxy uitgehard ............................................................................................................ 48 5.1 Opslag gevaarlijke stoffen ................................................................................................................. 51 5.2 Voorlichting en instructie .................................................................................................................... 52 5.3 Werken in (besloten) scheepsruimten ............................................................................................. 53 5.4 Hygiëne................................................................................................................................................. 55 Arbocatalogus HISWA december 2010 3 A. Starttekst risico vluchtige organische stoffen (VOS) 1. Beschrijving van het risico In de verven, reinigings- en plamuurmiddelen en lijmen zitten oplosmiddelen. Ook de harsen die gebruikt worden voor lamineren kunnen oplosmiddelen bevatten. Oplosmiddelen zijn vluchtige organische stoffen (VOS). Deze stoffen kunnen tijdens de werkzaamheden met het product gemakkelijk verdampen in de werkplekatmosfeer. Bij hoge concentraties hebben alle vluchtige koolwaterstoffen vergelijkbare acute effecten zoals irriteren van de ademhalingswegen en ogen, ontvetten van de huid en bij inademen veroorzaken van duizeligheid door inwerken op het centraal zenuwstelsel. Na langdurige blootstelling kunnen de stoffen inwerken op verschillende organen. Een voorbeeld is het inwerken op het zenuwstelsel waar de „schilderziekte‟ of OPS door ontstaat, met ondermeer concentratiestoornissen. Daarom is in de jachtbouw blootstelling aan oplosmiddelen een belangrijk gezondheidsrisico. Daarnaast zijn de meeste van de VOS brandgevaarlijk. Bij hoge concentraties kan de VOS damp gemakkelijk ontstoken worden door vonken of een heet oppervlak en kan er brand ontstaan. Vooral in kleine slecht geventileerde scheepsruimten is dit een risico. Het werken met gevaarlijke stoffen in scheepsruimten en de opslag van gevaarlijke stoffen zijn aparte aandachtspunten in de catalogus. Achtergrondinformatie gezondheidseffecten Oplosmiddelen Lees meer> Achtergrondinformatie gezondheidseffecten Oplosmiddelen Oplosmiddelen zijn vluchtige (= makkelijk verdampende) stoffen waarin andere stoffen oplossen. Voorbeelden van oplosmiddelen zijn benzeen, terpentine, thinner en aceton. Oplosmiddelen zitten in verven, lijmen, schoonmaakmiddelen et cetera. Oplosmiddelen hebben giftige eigenschappen. Als ze eenmaal in iemands lichaam zitten, kunnen ze het zenuwstelsel beschadigen. Er kunnen plotseling klachten optreden als duizeligheid/sufheid bij piekblootstellingen en daarnaast kan er blijvende en onherstelbare schade aan het zenuwstelsel optreden, ook wel OPS genoemd (organisch psycho syndroom) of CTE (chronische toxische encefalopathie). De daarbij behorende kenmerken zijn: slaapstoornissen, concentratiestoornissen, prikkelbaarheid, neerslachtigheid, vergeetachtigheid, je niet meer kunnen oriënteren, niet meer logisch kunnen denken en soms zelfs karakterveranderingen. Jarenlange blootstelling aan hoge concentraties van oplosmiddelen in bijvoorbeeld verfproducten, reinigingsmiddelen en ontvettingsmiddelen kunnen deze klachten veroorzaken. De schadelijke dampen worden ingeademd of via de huid in het lichaam opgenomen. Beoordelen risico van gevaarlijke stoffen Lees meer> Beoordelen risico van gevaarlijke stoffen Als een product met VOS of epoxy gevaarlijk is voor de gezondheid of onveilig is, dan is dit aangegeven met een etiket met een gevaarsymbool (vlam, doodshoofd, etc.). De ondergrond van het etiket is een oranje vierkant of een witte diamant met rode rand. Dit gevaarsymbool heeft de leverancier aangebracht om aan te geven welke gevaarlijke eigenschappen het product heeft. het risico van een stof aan (licht ontvlambaar, irriterend, vergiftig, etcetera). Tevens staan op het etiket Risico-zinnen (R-zinnen) of Hazard-zinnen (Hzinnen). Deze geven extra informatie over de gevaarlijke eigenschappen van een product. Voorbeelden van deze zinnen zijn: „Licht ontvlambaar‟, „Schadelijk bij inademing‟ en „kan overgevoeligheid veroorzaken bij contact met de huid‟. Meer gedetailleerde informatie over de veiligheids- en gezondheidsrisico‟s en de beheersmaatregelen bij een product vindt u in Arbocatalogus HISWA december 2010 4 het Veiligheidsinformatieblad (VIB) van de leverancier. De werkgever moet registreren welke gevaarlijke stoffen worden gebruikt en moet beoordelen in een risico-inventarisatie of het risico op gezondheidsschade of onveilige situaties tijdens het werken in zijn situatie voldoende is beheerst. Hulpmiddelen hierbij zijn: De verbetercheck Oplosmiddelen via www.5xbeter.nl. Dit is een programma waarmee de werkgever een gevaarlijke stoffenregister kan onderhouden en voor bepaalde situaties kan beoordelen of de blootstelling voldoende is beheerst. Voorbeelden van dergelijke situaties zijn: verf verwerkingsgereed maken, kwasten/rollen in productieruimte, handmatig of geautomatiseerd verfspuiten, handmatig reinigen of ontvetten en lijmen. Met behulp van een productenregister kan informatie gevonden worden verven en epoxy‟s. Tevens kunnen werkplekinstructiekaarten worden gemaakt. De stoffenmanager via www.stoffenmanager.nl. Dit is een programma waarmee de werkgever een gevaarlijke stoffenregister kan onderhouden en voor bepaalde situaties kan beoordelen of de blootstelling voldoende is beheerst. Hierin moet u zelf informatie over uw producten toevoegen. Tevens kunnen werkplekinstructiekaarten worden gemaakt. Het Productgroep Informatie Systeem Arbouw (PISA) via www.arbouw.nl. Dit is een programma waarmee de werkgever een gevaarlijke stoffenregister kan onderhouden. Met behulp van een productenregister kan informatie gevonden worden over meer dan 4000 specifieke bouwmaterialen en bouwproducten die al in het programma zijn opgenomen. www.blootstellingsbeoordeling.nl Een model voor het berekenen van de concentratie VOS, die met een grenswaarde kan worden vergeleken. Raadpleeg voor gericht advies een deskundige. Laat indien nodig blootstellingsmetingen uitvoeren op de werkplek. 2. Maatregelen Wanneer uit de risicoinventarisatie en –evaluatie(RIE) blijkt dat het risico te hoog is moeten er maatregelen worden genomen. Bij de aanpak van blootstelling aan VOS dient de „arbeidshygiënische strategie‟ te worden gehanteerd. Dit betekent het volgen van onderstaande volgorde om het probleem aan te pakken waarbij de bronaanpak de meest gewenste oplossing is en de persoonlijke beschermingsmiddelen de laatste optie: 1. Bronmaatregelen 2. Beperken overdracht: ruimteventilatie, bronafzuiging; 3. Organisatorische maatregelen 4. Persoonlijke beschermingsmiddelen. Daarnaast is het van belang dat de werkgever een aantal algemene maatregelen treft. Voor de volgende werkzaamheden is oplossingentabel beschikbaar met oplossingen gerangschikt volgens de arbeidshygiënische strategie: A1 A2 A3 VOS - Reinigen en ontvetten VOS - Handmatig verspuiten en kwasten/rollen VOS - Lijmen Arbocatalogus HISWA december 2010 5 A4 VOS - Lamineren 3. Achtergrondinformatie gevaarlijke stoffen Lees meer > Achtergrondinformatie gevaarlijke stoffen: Titel Website, bron Branchebrochure Arbeidsrisico’s in de scheepsbouw en –reparatie, www.arbeidsinspectie.nl Arbeidsinspectie 2008 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid www.szw.nl Onderwerpen veilig werken stoffen, straling, besmetting OPS organisch psychosyndroom Informatie voor werkgevers en werknemers Informatie over beroepsziekten en stoffen. Zoek op: Epoxy-allergie Organisch psycho syndroom Verbetercheck Oplosmiddelen. Programma voor registreren www.arboportaal.nl www.5xbeter.nl gevaarlijke stoffen en beoordelen blootstelling en beheersmaatregelen. Stoffenmanager. Programma voor registreren gevaarlijke stoffen en www.stoffenmanager.nl beoordelen blootstelling en beheersmaatregelen PISA. Programma voor informatie over gevaarlijke stoffen en www.arbouw.nl beoordelen blootstelling en beheersmaatregelen. A-blad Epoxyproducten in de afbouw- en onderhoudssector, www.arbouw.nl Stichting Arbouw 2007 Folder voor werknemers Werken met epoxyproducten in de afbouw- www.arbouw.nl en onderhoudssector, Stichting Arbouw, 2004 Brocure: Veilig werken met verf: tweecomponentenverven: www.arbouw.nl Epoxy's & polyurethaan (PUR), Stichting Arbouw, 2006 Zelftest voor werknemers ‘heb ik handeczeem’ door Nederlands www.hebikhandeczeem.nl Bureau Beroepsziekten en SKB Arbo-informatiebladen SdU (niet gratis) www.sdu.nl No. 23 Toxische stoffen in de houtverwerkende industie (verven, lijmen, houtstof) No. 31 Gezondheidsrisico’s van gevaarlijke stoffen Arbosite FNV Bondgenoten www.arbobondgenoten.nl Arbosite CNV www.veiligengezondwerken.nl 4. Wet- en regelgeving gevaarlijke stoffen Lees meer > Wet- en regelgeving gevaarlijke stoffen Arbobesluit Hoofdstuk 4 Gevaarlijke stoffen Afdeling 1 Artikel 4.1.b Zorgplicht van de werkgever Artikel 4.1c Beperken van blootstelling, algemene preventieve maatregelen Artikel 4.2 Nadere voorschriften risico-inventarisatie en -evaluatie, beoordelen Artikel 4.2a Nadere voorschriften risico-inventarisatie en -evaluatie, aanvullende registratie Artikel 4.3 Grenswaarden Artikel 4.4 Arbeidshygienische strategie Arbocatalogus HISWA december 2010 6 Artikel 4.5 Ventilatie Artikel 4.6 Voorkomen van ongewilde gebeurtenissen Artikel 4.7 Maatregelen bij ongewilde gebeurtenissen Artikel 4.10 a,b,c Arbeidsgezondheidskundig onderzoek Artikel 4.10d Voorlichting en onderricht Afdeling 6a Vluchtige organische stoffen* Artikel 4.62a Definitie* Artikel 4.62b Voorkomen van blootstelling; vervangen* *De vervangingsplicht uit deze artikelen wordt geëffectueerd wanneer bepaalde branches bij ministeriële regeling worden aangewezen. Per 1 januari 2000 is dit vastgesteld voor schilderwerkzaamheden en het lijmen van bekleding op vloeren, wanden en plafonds. (Alleen van toepassing op onderdelen van woningen of gebouwen, dus niet voor boten) Hoofdstuk VIII Persoonlijke beschermingsmiddelen en veiligheids- en gezondheidssignalering Afdeling 1 Persoonlijke beschermingsmiddelen Artikel 8.1 Algemene vereisten persoonlijk beschermingsmiddel Artikel 8.2 Keuze persoonlijk beschermingsmiddel Artikel 8.3 Beschikbaarheid en gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen Artikel 8.4 Algemene vereisten veiligheids- en gezondheidssignalering Hoofdstuk IX Verplichtingen, strafbare feiten, beboetbare feiten, bestuursrechtelijke bepalingen en overgangs- en slotbepalingen Afdeling 2 Strafbare feiten, beboetbare feiten Artikel 9.16a Vrijstelling of ontheffing vervangingsplicht vluchtige organische stoffen Arboregeling Paragraaf 4.4 Wettelijke grenswaarden Artikelen 4.19 Gevaarlijke stoffen Artikel 4.19a Biologische grenswaarden Artikel 4.20 Kankerverwekkende mutagene stoffen. Toelichting paragraaf 4.4 Bijlage XIII Behorend bij de artikelen 4.10, eerste lid en 4.20 eerste lid. Beleidsregels Artikel 33 Boeteoplegging Arbocatalogus HISWA december 2010 7 B. Starttekst risico Epoxy 1. Beschrijving van het risico Epoxy‟s zijn producten die worden gemaakt uit twee componenten die uitharden tot een kunststof. Ze worden toegepast in plamuurmiddelen, coatings/primers en lijmen die worden toegepast in tijdens onderhoud aan en bouw van een schip. Veel van deze producten bevatten naast epoxy‟s ook vluchtige organische stoffen. De componenten van epoxy-verbindingen kunnen irritatie veroorzaken van ogen, neus, huid en luchtwegen bij direct contact met de huid of na inademing van damp of gas. Is eenmaal een allergie ontwikkeld, dan treden allergische reacties op bij elk volgend contact met de epoxy-verbinding. Het is daarom belangrijk alle contact met deze producten te voorkomen. Als vroegtijdig wordt ingegrepen bij beginnende huidklachten kan verergering vaak voorkomen worden en de huid herstellen. Werknemers moeten daarom niet doorwerken met een schilferige pijnlijke, jeukende of beschadigde huid en direct een (bedrijfs)arts raadplegen. Risicovolle werkzaamheden zijn: Mengen van de twee componenten Aanbrengen van plamuren en primers Verlijmen van materialen zoals teakdekken, antislipmatten, vloerbedekking, ruiten in sponningen, de kiel tegen de romp Schoonmaken van gereedschappen Bij slijpen en schuren kan worden blootgestaan aan uitgeharde epoxy‟s. De kans op allergische reacties is dan veel lager. Het werken met gevaarlijke stoffen in scheepsruimten en de opslag van gevaarlijke stoffen zijn aparte aandachtspunten in de catalogus. Achtergrondinformatie gezondheidseffecten epoxy’s Lees meer > Achtergrondinformatie gezondheidseffecten epoxy’s De verschillende bestanddelen van epoxy-verbindingen kunnen irritatie veroorzaken van ogen, neus, huid en luchtwegen bij direct contact met de huid of na inademing van damp of gas. Het grootste risico bij herhaald contact met epoxy-verbindingen is het ontstaan van een allergie voor een of meerdere bestanddelen van de epoxy-verbinding. Dit uit zich als (allergisch) contacteczeem en in mindere mate astma. In zeldzame gevallen kan de allergie zich uiten in de vorm van netelroos (galbulten). Ongeveer één op de vijf mensen die epoxyverbindingen verwerken in de bouw ontwikkelt een dergelijk allergisch contacteczeem. Kenmerkend voor huidklachten door vluchtige epoxy-verbindingen is het voorkomen op de onbedekte delen van het lichaam, door blootstelling via de lucht. Is eenmaal een allergie ontwikkeld, dan treden allergische reacties op bij elk volgend contact met de epoxyverbinding. De ernst van de reactie neemt daarbij steeds toe en de enige oplossing is om absoluut geen contact meer met deze stof(fen) te hebben. Beoordelen risico van gevaarlijke stoffen Lees meer> zie starttekst A. Vluchtige organische stoffen Arbocatalogus HISWA december 2010 8 2. Maatregelen Wanneer uit de risicoinventarisatie en –evaluatie(RIE) blijkt dat het risico te hoog is moeten er maatregelen worden genomen. Bij de aanpak van blootstelling aan Epoxy dient de „arbeidshygiënische strategie‟ te worden gehanteerd. Dit betekent het volgen van onderstaande volgorde om het probleem aan te pakken waarbij de bronaanpak de meest gewenste oplossing is en de persoonlijke beschermingsmiddelen de laatste optie: 1. Bronmaatregelen 2. Beperken overdracht: ruimteventilatie, bronafzuiging; 3. Organisatorische maatregelen 4. Persoonlijke beschermingsmiddelen. Daarnaast is het van belang dat de werkgever een aantal algemene maatregelen treft. Voor de volgende werkzaamheden is oplossingentabel beschikbaar met oplossingen gerangschikt volgens de arbeidshygiënische strategie: B1 B3 B3 B4 Epoxy Epoxy Epoxy Epoxy – – – – Plamuren, primer Lijmen Lamineren Slijpen schuren 3. Achtergrondinformatie gevaarlijke stoffen Lees meer > zie starttekst A. Vluchtige organische stoffen 4. Wet- en Regelgeving gevaarlijke stoffen Lees meer > zie starttekst A. Vluchtige organische stoffen Arbocatalogus HISWA december 2010 9 C. Starttekst risico Lasrook - lassen 1. Beschrijving van het risico De laswerkzaamheden kunnen op verschillende plaatsen aan of in het schip plaatsvinden, zoals: scheepsruimtes, de machinekamer en de boegschroefruimte. Dit betekent dat er ook vaak in besloten ruimten wordt gewerkt, waar de lasrookconcentratie hoog kan oplopen. Lasrook bestaat uit gassen en fijne stofdeeltjes die gemakkelijk diep in de longen kunnen dringen. Blootstelling aan lasrook kan leiden tot directe irritatie van de luchtwegen of op de langere termijn tot longbeschadigingen. Daarom is in de jachtbouw het inademen van lasrook een belangrijk gezondheidsrisico. Beoordelen blootstelling aan lasrook Voor lasrook is een wettelijke grenswaarde vastgesteld van 1 mg/m3. In een nadere risicoinventarisatie moet worden beoordeeld of het risico in uw bedrijf voldoende is beheerst. Beoordeel de blootstelling door gebruik te maken van de zogenaamde „Verbetercheck lasrook‟ op www.5xbeter.nl. Ook kunnen metingen in de werkpleklucht worden uitgevoerd. 2. Maatregelen Wanneer uit de risicobeoordeling komt dat de werksituatie niet voldoet moeten maatregelen worden genomen. Wanneer de „Verbetercheck lasrook‟ op www.5xbeter.nl wordt uitgevoerd krijgt u een plan van aanpak gepresenteerd. Hierin staat vermeld welke maatregelen op uw situatie van toepassing zijn. Bij de aanpak van blootstelling aan lasrook dient de „arbeidshygiënische strategie‟ te worden gehanteerd. Dit betekent het volgen van onderstaande volgorde om het probleem aan te pakken waarbij de bronaanpak de meest gewenste oplossing is en de persoonlijke beschermingsmiddelen de laatste optie: 1. Bronmaatregelen 2. Beperken overdracht: ruimteventilatie, bronafzuiging; 3. Organisatorische maatregelen 4. Persoonlijke beschermingsmiddelen. Daarnaast is het van belang dat de werkgever een aantal algemene maatregelen treft. Arbocatalogus HISWA december 2010 10 Oplossingentabel De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Binnen elke kolom zijn de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dat wil zeggen de mate waarin het risico verminderd of geheel weggenomen wordt. De meest effectieve oplossingen binnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan. 1. 2.Beperken 3. 4. Persoonlijke Bronmaatregelen overdracht Organisatorische beschermingsmiddelen maatregelen 1.12 Bronmaatregelen lasrook 2.5 Ruimteventilatie bronafzuiging lasrook 3.1 Beperken blootgestelden en blootstellingduur 4.4 PBM lasrook Daarnaast zijn de volgende algemene maatregelen opgenomen: 5.1 5.2 5.3 5.4 Voorlichting en instructie Opslag gevaarlijke stoffen Werken in (besloten) scheepsruimten Hygiëne 3. Achtergrondinformatie lasrook Lees meer > Achtergrondinformatie lasrook: Titel Website, bron Branchebrochure Arbeidsrisico’s in de scheepsbouw en –reparatie, www.arbeidsinspectie.nl Arbeidsinspectie 2008 Verbetercheck Lasrook. Programma beoordelen blootstelling lasrook www.5xbeter.nl en beheersmaatregelen. Brochure Lasrook hou‟t buiten je lijf 2e herziene druk www.lasrook-online.nl Verbeterde Praktijkrichtlijn Lasrook (1 april 2010) nog niet beschikbaar www.lasrook-online.nl Informatie over lastechnieken. Nederlands Instituut voor Lastechniek www.nil.nl Arbosite FNV Bondgenoten www.arbobondgenoten.nl Arbosite CNV www.veiligengezondwerken.nl 4. Wet- en Regelgeving gevaarlijke stoffen Lees meer > zie starttekst A. Vluchtige organische stoffen Arbocatalogus HISWA december 2010 11 D. Starttekst risico Werken op hoogte 1. Beschrijving van het risico In de jachtbouw worden veel werkzaamheden op hoogte verricht, zoals werkzaamheden vanaf een vaste stelling- of steigervloer, op een ladder of bordes, vanaf een hoogwerkerplatform, vanuit een steiger of een werkbak hangend aan een hijskraanhaak. Bij het verrichten van werkzaamheden op dergelijke hooggelegen plaatsen bestaat valgevaar van personen of objecten. Vallen van hoogte kan ernstig letsel of dodelijk veroorzaken. Dit is het geval bij werkzaamheden aan de romp, op het dek of in de mast als: -het schip in het water ligt. -op de wal staat. -op het schip zelf. Extra risico‟s ontstaan bij gaten, openingen en niveauverschillen in een werkvloer, bij het verrichten van werkzaamheden aan de rand van een werkvloer of platform en bij onverwachte bewegingen van een schip. Ook regen, wind en gladheid door sneeuw en ijzel kunnen van invloed zijn. Deze risico‟s kunnen voorkomen bij de volgende activiteiten: Slijpen, schuren, lassen, schilderen, plamuren, lamineren, lijmen, (de)montagewerkzaamheden, timmerwerkzaamheden, installatiewerkzaamheden en schoonmaakwerkzaamheden. Ook bij het betreden en verlaten van een schip is er valgevaar en bij het hijsklaar maken van een schip om uit of in het water te hijsen. Beoordelen risico valgevaar In een risico-inventarisatie wordt het valgevaar beoordeeld en wordt bepaald of er maatregelen noodzakelijk zijn. Wanneer werkt iemand op hoogte? Iemand werkt op hoogte als: - de werkvloer waarop gewerkt wordt zich op een hoogte van 2,5 meter of hoger boven de grond bevindt; - iemand zich op minder dan 4 meter afstand van een onbeschermde rand bevindt of gaat bevinden; - iemand lager dan 2,5 meter werkt, maar op uitstekende delen of in het water kan vallen 2. Maatregelen Wanneer uit de RIE blijkt dat het risico te hoog is moeten er maatregelen worden genomen. Voor het selecteren van maatregelen geldt een voorkeursvolgorde waarbij de bronaanpak de meest gewenste oplossing is en de persoonlijke beschermingsmiddelen de laatste optie: 1. Bronmaatregelen; 2. Collectieve beveiligingsmiddelen; 3. Organisatorische maatregelen; 4. Persoonlijke beschermingsmiddelen; Daarnaast is het van belang dat de werkgever een aantal algemene maatregelen treft. Arbocatalogus HISWA december 2010 12 Oplossingentabel De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Binnen elke kolom zijn de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dat wil zeggen de mate waarin het risico verminderd of geheel weggenomen wordt. De meest effectieve oplossingen binnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan. 1. Bronmaatregelen 2. Collectieve beveiligingsmiddelen 1.13 Veilig ontwerp 2.6 Statietrap, loopbrug, werkbordes 2.7 (Rol) steiger 1.14 Groot onderhoud 1.15 Mast strijken 3. Organisatorische maatregelen 3.4 Procedure werken op hoogte 3.5 Toezicht houden 4. Persoonlijke beschermingsmiddelen 4.5 Harnasgordel en vanglijn 4.6 Reddingvest 2.8 Leuningwerk, randbeveiliging 2.9 Vloeropeningbeveiliging 2.10 Verankerpunten 2.11 Mobiele hoogwerker / schaarheffer 2.12 Hijskraan met werkbak 2.13 Ladders, trap Daarnaast zijn de volgende algemene maatregelen opgenomen: 5.2 5.6 5.6 Voorlichting en instructie Afrusten schip Weersomstandigheden 3. Achtergrond informatie werken op hoogte Lees meer> Achtergrond informatie werken op hoogte Titel Website, bron Branchebrochure Arbeidsrisico’s in de scheepsbouw en –reparatie, www.arbeidsinspectie.nl Arbeidsinspectie 2008 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid www.szw.nl Onderwerpen Arbeidsomstandigheden veilig werken werken op hoogte Informatie voor werkgevers en werknemers Digitaal hulpmiddel (Stichting Arbouw) voor: www.werkveiligophoogte.nl - Keuze arbeidsmiddel voor veilige werkplek op hoogte - Keuze beveiliging bestaande werkplek op hoogte Arbouw voor gezond en veilig werken: www.arbouw.nl Menu: Risico’s; valgevaar Menu: PBM; valbeveiliging Leidraad ‘Veilig Werken op Hoogte’ (VNO/NCW) www.vno-ncw.nl VSB Bouwend Nederland. www.richtlijnsteigers.nl Richtlijn voor steigerbouwers. (niet vrij verkrijgbaar) Abomafoon (niet vrij verkrijgbaar) www.aboma.nl valbeveiliging; 4.01; PBM; 8.01; hijsen werkbakken; 3.40; hoogwerk; 5.07; ladder;4.30/5.12; steiger; 5.30/5.32.5.33 Arbocatalogus HISWA december 2010 13 Arboinfobladen (niet vrij verkrijgbaar) www.sdu.nl AI 15 Veilig werken op daken AI 16 Beveiliging van wand en vloeropeningen AI 17 Hijs- en hefmiddelen AI 21 Rolsteigers 4. Wet- en Regelgeving werken op hoogte Lees meer> Wet- en Regelgeving werken op hoogte Arbobesluit Artikel 1.37 Jeugdigen Artikel 3.2 Algemene vereisten en controle Artikel 3.3 Stabiliteit artikel 3.16 Voorkomen valgevaar; artikel 3.17. Voorkomen gevaar door voorwerpen Voorschriften arbeidsmiddelen voor hijsen en heffen van lasten en personen artikel 7.18 Hijs en hefwerktuigen artikel 7.18b Hijs- en hefwerktuigen voor personen Voorschriften betreffende het gebruik van de beschikking gestelde arbeidsmiddelen voor tijdelijk werk op hoogte artikel 7.23 Algemeen artikel 7.23a Gebruik van ladder en trappen artikel 7.23b Bepalingen betreffende steigers artikel 7. 23c Toegangs- en positioneringtechnieken met lijnen artikel 7.23d Gebruik van werkbakken artikel 7.24 Toegang tot het schip artikel 7.34 Steigers Persoonlijke beschermingsmiddelen artikel 8.1 Algemene vereisten artikel 8.2 Keuze van persoonlijke beschermingsmiddelen artikel 8.3 Beschikbaarheid van persoonlijk beschermingsmiddel - De Europese Richtlijn “Werken op hoogte” - Bijzondere richtlijn 2001/45/E4 bepaling tijdelijk werk op hoogte (www.eurlex.europa.eu) - De Europese Richtlijn EEG/89/686 productveiligheid PBM - De Europese Richtlijn EEG/89/656 gebruiker PBM Arbocatalogus HISWA december 2010 14 A1. VOS - Reinigen en ontvetten Oplossingentabel De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Binnen elke kolom zijn de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dat wil zeggen de mate waarin het risico verminderd of geheel weggenomen wordt. De meest effectieve oplossingen binnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan. 1. Bronmaatregelen 2.Beperken overdracht 3. 4. Persoonlijke Organisatorische beschermingsmiddelen maatregelen 1.1 Alternatieve reinigingsmiddelen 2.1 BronafzuigingVOS 1.2 Wasmachines 1.3 Mechanische reinigingsmethoden 2.4 Ruimteventilatie 3.1 Beperken blootgestelden en blootstellingduur 4.1 PBM - VOS Daarnaast zijn de volgende algemene maatregelen opgenomen: 5.1 5.2 5.3 5.4 Voorlichting en instructie Opslag gevaarlijke stoffen Werken in (besloten) scheepsruimten Hygiëne A2. VOS - Handmatig verspuiten en kwasten/rollen Oplossingentabel De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Binnen elke kolom zijn de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dat wil zeggen de mate waarin het risico verminderd of geheel weggenomen wordt. De meest effectieve oplossingen binnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan. 1. Bronmaatregelen 2.Beperken overdracht 3. 4. Persoonlijke Organisatorische beschermingsmiddelen maatregelen 1.4 Alternatieve verven 2.1 BronafzuigingVOS 1.5 Alternatieve technieken, werkmethoden verven 2.4 Ruimteventilatie 3.1 Beperken blootgestelden en blootstellingduur 4.1 PBM - VOS Daarnaast zijn de volgende algemene maatregelen opgenomen: 5.1 5.2 5.3 5.4 Voorlichting en instructie Opslag gevaarlijke stoffen Werken in (besloten) scheepsruimten Hygiëne Arbocatalogus HISWA december 2010 15 A3. VOS - Lijmen Oplossingentabel De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Binnen elke kolom zijn de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dat wil zeggen de mate waarin het risico verminderd of geheel weggenomen wordt. De meest effectieve oplossingen binnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan. 1. Bronmaatregelen 2.Beperken overdracht 3. 4. Persoonlijke Organisatorische beschermingsmiddelen maatregelen 1.6 Alternatieve lijmen 2.1 BronafzuigingVOS 1.7 Alternatieve technieken, werkmethoden lijmen 2.4 Ruimteventilatie 3.1 Beperken blootgestelden en blootstellingduur 4.1 PBM - VOS Daarnaast zijn de volgende algemene maatregelen opgenomen: 5.1 5.2 5.3 5.4 Voorlichting en instructie Opslag gevaarlijke stoffen Werken in (besloten) scheepsruimten Hygiëne Achtergrondinformatie soorten lijmen Lees meer> Achtergrondinformatie soorten lijmen Dispersielijm of –kit Dispersielijmen bestaan uit een kunsthars (bindmiddel) gedispergeerd in water. Twee oppervlakken die beide geen absorberend vermogen hebben kunnen daarom niet worden verlijmd. Wel kan worden verlijmd hout, papier, metaal en textiel. Oplosmiddellijm of –kit Bij oplosmiddellijmen of –kitten is het bindmiddel opgelost in een of meerder organische oplosmiddelen. Deze oplosmiddelen verdampen na het aanbrengen waardoor de lijm uithardt. Bij deze lijmen bestaat zeker een risico voor oplosmiddelblootstelling. Deze lijmen en kitten worden vooral toegepast voor het velrijmen van dun plaatmateriaal, kunststoffen, kunststofschuimen en rubbers. Smeltlijm Smeltlijmen of- kitten zijn vaste thermoplastische materialen die na verwarming in vloeibare toestand worden aangebracht en waarbij de verbinding tot stand komt zonder chemische verandering. Er treedt geen verdamping op van oplosmiddelen en de lijm of kit, deze hardt uit bij het afkoelen. Vrijwel alle materialen kunnen met smeltlijmen worden gelijmd, mits het te lijmen materiaal bestand is tegen de temperatuur waarbij de smeltlijmen worden aangebracht. Epoxylijmen Epoxylijmen worden opgebouwd uit een epoxyhars en een harder. De hars en de harder zijn beschikbaar als één en als twee- componentenlijm. In het eerste geval is de harder al aan de hars toegevoegd en moet de lijm worden verwarmd om aangebracht te kunnen worden. Met epoxies kunnen sterke, hoog belastbare verbindingen worden gemaakt. Epoxies zijn niet toepasbaar in dynamisch belast verbindingen, aangezien ze brosse materiaaleigenschappen vertonen. Epoxylijmen hechten vanwege hun chemische aard zeer goed aan vele houtsoorten, glas, steen, beton, natuursteen, keramiek, glasvezel en versterkt polyester, formica, thermohardende stoffen en metalen. Polyurethaanlijmen Arbocatalogus HISWA december 2010 16 Polyurethaanlijmen (PU) worden gevormd door een reactie tussen polyisocyanaten en polyolen. Hiervan zijn zowel één als twee-componentsystemen beschikbaar. Een twee-componenten PU hardt uit door het mengen van de twee componenten. Deze systemen bevatten veelal wel oplosmiddelen. Een één component systeem PU hard uit door reactie met water uit de lucht, of reageert met hydroxygroepen in het oppervlak van het te verlijmen materiaal. PU lijmen zijn geschikt voor verlijmen van metaal, rubber, hout, glas, enkele plastics, metalen, beton en keramiek. Cyanoacrylaat lijmen Vanwege de extreem sterke en snelle hechting die met cyanoacrylaat lijmen verkregen kan worden, worden deze lijmen ook wel super- of secondelijmen genoemd. De lijm hardt uit zodra deze in aanmerking komt met vocht uit de lucht of op het oppervlak. Dit verhardingsproces verloopt, ook bij kamertemperatuur, zeer snel. Cyanoacrylaten geven een goede hechting op gladde, weinig poreuze materialen zoals kunststoffen, metalen, glas, rubbers en hout. Een slechte hechting wordt verkregen aan polystyreen, polyethyleen en teflon. No-mix acrylaatlijmen Deze lijmen bestaan uit een systeem van hars, initiator en versneller die tijdens gebruik apart op de te lijmen materialen worden aangebracht. Na aandrukken van de lijm vindt een uithardingreactie plaats. De lijmen hechten goed op metalen, glas, hout, keramiek, steen en andere polaire materialen. De lijmen hechten minder op polypropyleen en siliconen. Anaërobe lijmen Deze lijmen zijn vloeibare kunstharsen die verharden bij afwezigheid van zuurstof. De aanwezigheid van metalen versnelt het verhardingsproces. Anaërobe lijmen bevatten geen oplosmiddelen en geven zeer sterke verbindingen. Kleine metalen delen, magneten en dunne metaalmaterialen zijn goed te verlijmen. Bij gebruik van een activator kunnen ook andere nietmetalen delen, zoals thermoplastische kunststoffen worden verlijmd. Polyurethaankitten Voor polyurethaankitten geldt vrijwel hetzelfde verhaal als voor polyurethaanlijmen. Er zijn zowel één-component als twee-componentenkitten op de markt. Polyurethaankitten vertonen nauwelijks slijtage verschijnselen en is goed bestand tegen lage temperaturen. Deze kitten worden in de jachtbouw steeds meer gebruikt als vervangen van siliconenkit of polysulfidekit. Siliconenkitten Deze kitten komen tegenwoordig alleen als één-component systeem voor. Uitgeharde siliconenkit is verouderings- en weersbestendig. Tegen organische oplosmiddelen is siliconenkit slechter bestand. De kit hecht goud op siliciumhoudende ondergrond (glas, keramiek, steen) of aan bepaalde metalen (b.v. aluminium), hout en kunststof. Siliconenkit is bovendien uitstekend bestand tegen zeewater. Polysulfidekitten Vloeibare polysulfidekitten harden uit door oxidatie. Ze zijn bestand tegen chemicaliën en alle weertypen. Arbocatalogus HISWA december 2010 17 A4. VOS - Lamineren polyester Tijdens het lamineren en uitharden komen gevaarlijke stoffen vrij zoals styreen of epoxy. Afhankelijke van de situatie neemt de blootstelling toe. In een kleine ruimte zal de blootstelling hoger zijn dan in een grote ruimte of in de buitenlucht. Op het etiket of in het productveiligheidsblad kunt u terug vinden of het gebruikte product op basis van styreen of op basis van epoxy is. Oplossingentabel De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Binnen elke kolom zijn de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dat wil zeggen de mate waarin het risico verminderd of geheel weggenomen wordt. De meest effectieve oplossingen binnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan. 1. Bronmaatregelen 2.Beperken overdracht 3. 4. Persoonlijke Organisatorische beschermingsmiddelen maatregelen 1.8 Alternatieve harsen 2.1 BronafzuigingVOS 1.9 Alternatieve technieken, werkmethoden lamineren 2.4 Ruimteventilatie 3.1 Beperken blootgestelden en blootstellingduur 4.1 PBM - VOS Daarnaast zijn de volgende algemene maatregelen opgenomen: 5.1 5.2 5.3 5.4 Voorlichting en instructie Opslag gevaarlijke stoffen Werken in (besloten) scheepsruimten Hygiëne Achtergrondinformatie gezondheidseffecten styreen Lees Meer> Achtergrondinformatie gezondheidseffecten styreen Styreen is een vluchtig organische stof die in het lichaam kan worden opgenomen door inademen, via de huid of inslikken. Bij kortdurende/ eenmalige blootstelling kan de stof irriteren op de ogen, de huid en de luchtwegen. Blootstelling kan een astmatische reactie veroorzaken. Na inslikken kan de vloeistof ook in de longen terechtkomen waardoor longontsteking kan ontstaat. De vloeistof ontvet de huid. De stof kan inwerken op het centrale zenuwstelsel, met als gevolg bewusteloosheid. Bij langdurig huidcontact kan door beschadiging eczeem veroorzaakt worden. Styreen kan op de lever en het centrale zenuwstelsel (schilderziekte) inwerken. Er zijn aanwijzingen dat styreen kankerverwekkend is. En Styreen kan schade toebrengen aan de erfelijke eigenschappen. Achtergrondinformatie lamineertechnieken Lees meer> Achtergrondinformatie lamineer technieken 1. Hand Lay Up is een techniek waarbij glasvezelmatten in een mal worden gedrapeerd en vervolgens met kwasten en rollers met polyesterhars geïmpregneerd. Daarna vindt uitharding plaats. 2. Spray Lay Up is een techniek waarbij met een spuitpistool gelijkmatig hars en glasvezels op een mal worden gespoten. Door middel van aanrollen wordt het materiaal ontlucht en verdicht. Daarna vindt uitharding plaats. 3. Injectie onder vacuüm is een gesloten mal techniek. Een malhelft wordt gevormd door een rekbare folie. De totale malconstructie is daardoor veel lichter en de grote van de producten is in principe onbeperkt. Het produceren van min of meer vlakke producten is technisch en economisch haalbaar. Er vindt nauwelijks Emissie van styreen plaats. Arbocatalogus HISWA december 2010 18 B1. Epoxy – Plamuren, primer Oplossingentabel De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Binnen elke kolom zijn de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dat wil zeggen de mate waarin het risico verminderd of geheel weggenomen wordt. De meest effectieve oplossingen binnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan. 1. Bronmaatregelen 2.Beperken overdracht 3. 4. Persoonlijke Organisatorische beschermingsmiddelen maatregelen 1.10 Alternatieve epoxy’s 2.1 BronafzuigingVOS 2.4 Ruimteventilatie 3.1 Beperken blootgestelden en blootstellingduur 3.2 Werkinstructie epoxy 4.2 PBM - epoxy nietuitgehard Daarnaast zijn de volgende algemene maatregelen opgenomen: 5.1 5.2 5.3 5.4 Voorlichting en instructie Opslag gevaarlijke stoffen Werken in (besloten) scheepsruimten Hygiëne B2. Epoxy – Lijmen Oplossingentabel De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Binnen elke kolom zijn de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dat wil zeggen de mate waarin het risico verminderd of geheel weggenomen wordt. De meest effectieve oplossingen binnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan. 1. Bronmaatregelen 2.Beperken overdracht 3. 4. Persoonlijke Organisatorische beschermingsmiddelen maatregelen 1.10 Alternatieve epoxy’s 2.1 BronafzuigingVOS 1.6 Alternatieve lijmen 2.4 Ruimteventilatie 3.1 Beperken blootgestelden en blootstellingduur 3.2 Werkinstructie epoxy 4.2 PBM - epoxy nietuitgehard Daarnaast zijn de volgende algemene maatregelen opgenomen: 5.1 5.2 5.3 5.4 Voorlichting en instructie Opslag gevaarlijke stoffen Werken in (besloten) scheepsruimten Hygiëne Achtergrondinformatie soorten lijmen Lees meer> zie A3. VOS lijmen Arbocatalogus HISWA december 2010 19 B3. Epoxy – Lamineren Oplossingentabel De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Binnen elke kolom zijn de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dat wil zeggen de mate waarin het risico verminderd of geheel weggenomen wordt. De meest effectieve oplossingen binnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan. 1. Bronmaatregelen 2.Beperken overdracht 3. 4. Persoonlijke Organisatorische beschermingsmiddelen maatregelen 1.10 Alternatieve epoxy’s 2.1 BronafzuigingVOS 1.9 Alternatieve technieken, werkmethoden lamineren 2.4 Ruimteventilatie 3.1 Beperken blootgestelden en blootstellingduur 3.2 Werkinstructie epoxy 4.2 PBM - epoxy nietuitgehard Daarnaast zijn de volgende algemene maatregelen opgenomen: 5.1 5.2 5.3 5.4 Voorlichting en instructie Opslag gevaarlijke stoffen Werken in (besloten) scheepsruimten Hygiëne Achtergrondinformatie lamineertechnieken Lees meer> zie A4. VOS lamineren B4. Epoxy – Slijpen, schuren Oplossingentabel De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Binnen elke kolom zijn de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dat wil zeggen de mate waarin het risico verminderd of geheel weggenomen wordt. De meest effectieve oplossingen binnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan. 1. Bronmaatregelen 2.Beperken overdracht 3. 4. Persoonlijke Organisatorische beschermingsmiddelen maatregelen 1.11 Alternatieve werkmethoden schuren 2.2 Bronafzuiging stof 2.3 Afschermen stofbron 2.4 Ruimteventilatie 3.1 Beperken blootgestelden en blootstellingduur 3.2 Werkinstructie epoxy 3.3 Verwijderen stof schoonmaken 4.2 PBM - epoxy nietuitgehard 4.3 PBM epoxy uitgehard Daarnaast zijn de volgende algemene maatregelen opgenomen: 5.1 5.2 5.3 5.4 Voorlichting en instructie Opslag gevaarlijke stoffen Werken in (besloten) scheepsruimten Hygiëne Arbocatalogus HISWA december 2010 20 E. Maatregelen – oplossingsbladen Werken op hoogte Lassen Epoxy - schuren, slijpen Epoxy -lamineren Epoxy-lijmen Epoxy - plamuren, primer VOS - lamineren VOS - lijmen VOS - Handmatig verspuiten kwasten/rollen Blad no VOS - reinigen en ontvetten E1. Tabel overzicht oplossingsbladen 1. Bronmaatregelen 1.1 Alternatieve reinigingsmiddelen x 1.2 Wasmachines x 1.3 Mechanische reinigingsmethoden x 1.4 Alternatieve verven x 1.5 Alternatieve technieken, werkmethoden verven x 1.6 Alternatieve lijmen x 1.7 Alternatieve technieken, werkmethoden lijmen x 1.8 Alternatieve harsen x 1.9 x 1.10 Alternatieve technieken, werkmethoden lamineren Alternatieve epoxy's 1.11 Alternatieve werkmethoden schuren, slijpen 1.12 Bronmaatregelen lasrook 1.13 Veilig ontwerp 1.14 Groot onderhoud 1.15 Mast strijken x x x x x x x 2. Beperken overdracht 2.1 Bronafzuiging VOS x 2.2 Bronafzuiging stof x 2.3 Afschermen stofbron x 2.4 Ruimte ventilatie 2.5 Ruimte ventilatie, bronafzuiging lasrook 2.6 Statietrap, loopbrug, werkbordes x 2.7 (Rol) steiger x 2.8 Leuningwerk, randbeveiliging x 2.9 Vloeropeningbeveiliging x 2.10 Verankerpunten x 2.11 Mobiele hoogwerker / schaarheffer x 2.12 Hijskraan met werkbak x 2.13 Ladders, trap x x x x x x x x x x x x x x x x x 3. Organisatorische maatregelen: 3.1 Beperken van blootgestelden en blootstellingduur x x x Arbocatalogus HISWA december 2010 x x x x x x x 21 Epoxy -lamineren Epoxy - schuren, slijpen x x Werken op hoogte Epoxy-lijmen x Lassen Epoxy - plamuren, primer VOS - lamineren VOS - lijmen VOS - Handmatig verspuiten kwasten/rollen VOS - reinigen en ontvetten Blad no x 3.2 Werkinstructie epoxy 3.3 Stof verwijderen - schoonmaken 3.4 Procedure werken op hoogte x 3.5 Toezicht houden x x 4. Persoonlijke beschermingsmiddelen 4.1 PBM VOS x x x x 4.2 PBM epoxy niet-uitgehard 4.3 PBM epoxy uitgehard 4.4 PBM lasrook 4.5 Harnasgordel en vanglijn x 4.6 Reddingvest x x x x x x x 5. Algemeen 5.1 Opslag gevaarlijke stoffen x x x x x x x x x 5.2 Voorlichting en instructie x x x x x x x x x 5.3 Werken in (besloten) scheepsruimten x x x x x x x x x 5.4 Hygiene x x x x x x x x x 5.5 Afrusten schip x 5.6 Weersomstandigheden x Arbocatalogus HISWA december 2010 x 22 E2. Oplossingsbladen 1.1 Alternatieve reinigingsmiddelen Risico: VOS Werkplekhandelingen: reinigen/ontvetten Type maatregel: Bronmaatregel Alternatieve reinigingsmiddelen voor de jachtbouw zijn: 1. Watergedragen reinigingsmiddelen. Toepassen bij: Reinigen van spuitpistolen of gereedschap; Kunststof of metalen boten Voorwaarden: Alleen mogelijk (direct) na gebruik van watergedragen verf. Voorkom indrogen van watergedragen verf van spuitpistolen door direct na gebruik te reinigen. Wanneer verf is ingedroogd is een krachtiger oplosmiddel nodig. Het gebruik van watergedragen reinigingsmiddelen vereist aanpassen van de werkmethoden. In tegenstelling tot oplosmiddelen is bij watergedragen systemen een spoel- en een droogstap nodig. Niet toepassen bij: Houten materialen Spuitpistolen waarmee solvent free of high solid verf is aangebracht. Er zijn krachtigere oplosmiddelen nodig dan bij reinigen van spuitapparatuur waarmee conventionele oplosmiddelhoudende verf is aangebracht. Het verbruik van oplosmiddelen bij reinigen is echter lager dan verbruik van oplosmiddelhoudende verf in het spuitproces. 2. Plantaardige vetzuuresters Ze zijn niet giftig, goed biologisch afbreekbaar en niet vluchtig. Ze hebben goede reinigende werking, mits de verf nog niet volledig is uitgehard. Toepassen bij: Verwijderen tectyl op scheepsmotoren en assen. 3. Dibasic esters Ze zijn niet giftig, biologisch afbreekbaar en praktisch niet vluchtig. Ze worden gekenmerkt door een zeer oplossend vermogen dat vergelijkbaar is met het oplossend vermogen van conventionele oplosmiddelen. Toepassen bij: Verwijderen tectyl op scheepsmotoren en assen Oude verflagen Hoogkokende oplosmiddelen die minder vluchtig zijn en daardoor zijn de blootstellingsconcentraties iets lager. Een voorbeeld is N-methylpyrrolidon (NMP). De alternatieve producten hebben als mogelijk nadeel dat ze een langere inwerktijd nodig hebben en dat ze een residu achterlaten. Het residu kan op drie mogelijke manier worden verwijderd: 1. Naspoelen met water 2. Met de eerste flush van verf doorspoelen 3. Met perslucht (gehoorbescherming dragen i.v.m. de geluidsbelasting). Arbocatalogus HISWA december 2010 23 1.2 Wasmachines Risico: VOS Werkplekhandelingen: reinigen/ontvetten Type maatregel: Bronmaatregel In de reinigingsmachine worden de verfpistolen en gereedschap automatisch gereinigd. Ze zijn geschikt voor conventionele, elektrostatische, airless of air mix verfspuitapparatuur. De machine wordt buiten het schip geplaatst. Voorwaarden voor een afgesloten schoonmaakmachine zijn: Gesloten systeem: wassen en drogen vindt plaats in een bak of ruimte die goed gesloten is. Vul- en dampretoursysteem. Dit zorgt voor minimale verspilling van oplosmiddel en oplosmiddeldamp. Het vulsysteem bestaat uit een pomp met afleverslang en een vulpunt. Dampretour zorgt er voor dat de verdringingslucht uit het systeem terug geleid wordt naar de bulkwagen. Indien gebruik gemaakt wordt van een niet afgesloten schoonmaakmachine, dan dient die machine in een afgeslote ruimte te staan, die voorzien is van een automatische vergrendeling. Dit voorkomt dat de deur al geopend wordt als de concentratie aan oplosmiddelen nog te hoog is. De automatische vergrendeling kan bestaan uit een tijdschakelaar, bij voorkeur in combinatie met een overdrukventilator, of een concentratiesensor 1.3 Mechanische reinigingsmethoden Risico: VOS Werkplekhandelingen: reinigen/ontvetten Type maatregel: Bronmaatregel Afbranden/ föhnen voor verschillende ondergronden Schuren en schrappen voor houtsof en polyester Stralen voor staal. 1.4 Alternatieve verven Risico: VOS Werkplekhandelingen: verven Type maatregel: Bronmaatregel De verfkeuze is afhankelijk van de benodigde eigenschappen. Alternatieve verven zijn in volgorde van wenselijkheid van toepassing: 1. Watergedragen lakken en coatings. Deze bevatten minder of geen oplosmiddelen. Dispersielakken bevatten 0 tot 10%, wateroplosbare lakken bevatten 5 tot 15% oplosmiddelen. Er zijn ook oplosmiddelvrije epoxies en polyurethanen. 2. Oplosmiddelarme verven; High solid verven bevatten meer vaste bestanddelen dan traditionele verven. Ze bevatten daardoor minder oplosmiddel (circa 20 tot 50% in plaats van circa 70%). Epoxy is vrijwel altijd te vervangen door oplosmiddelarme of -vrije epoxy. Arbocatalogus HISWA december 2010 24 3. Verven met oplosmiddelen met een lagere dampspanning 4. Poedercoating is een oplosmiddelvrije poedervormige laksoort. De poeder wordt op het werkstuk gespoten. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een elektrostatisch ladingverschil tussen werkstuk en coating. In een moffeloven wordt de lak uitgehard. De materialen worden gepoedercoat aangeleverd en toegepast op het jacht. Voorbeelden toepassingen: Solvent free Epoxy in machine kamer en de vuilwatertanks. Alternatieven voor anti corrosieve primer onder water zijn high solid en solvent free epoxy coatings. Alternatieven voor de anticorrosieve primer boven het water gedeelte zijn high solid epoxy en high solid alkyd primers. Alternatieven voor de dikke laag bodycoat zijn high solid en solvent free epoxy coatings. Watergedragen coatings voor het interieur van de kajuit en achter de beschieting Aflakken met polysiloxaan epoxy hybride coatings met een zeer laag gehalte aan oplosmiddelen. Deze hebben nog een hogere prijs. Een primerlaag kan vervallen wanneer aangroeiwerende verf wordt aangebracht op een geschuurde niet geheel uitgeharde laag epoxy. 1.5 Alternatieve technieken, werkmethoden verven Risico: VOS Werkplekhandelingen: verven Type maatregel: Bronmaatregel 1. Geverfde materialen inkopen 2. Uitbesteden van werkzaamheden aan goed geoutilleerde firma, die de werkzaamheden al dan niet op eigen terrein uitvoert. 3. Verfbussen zoveel mogelijk gesloten houden 4. Gemorste verfresten zo snel mogelijk opruimen. 5. Druk van een spuitpistool instellen op max. 3-4 bar 6. Verbeterde spuittechnieken Gebruik maken van verbeterde spuittechnieken leidt tot een lagere blootstelling en een verhoogde efficiency van het spuitproces. Alternatieve spuittechnieken zijn: Verf verwarmen Hierdoor wordt de viscositeit (stroperigheid) verlaagd en is minder oplosmiddel nodig om de verf te laten vloeien. Air-mix Hierbij wordt verf verspoten met perslucht onder relatief lage druk. Deze techniek leidt tot minder overspray. Elektrostatisch spuiten Hierbij worden verfdeeltjes elektrostatisch geladen. Dit leidt tot een verminderde overspray. HEAM (hot electrostatic air-mix) Dit is een combinatie van de hierboven genoemde technieken. Dit levert een besparing Arbocatalogus HISWA december 2010 25 op het verfverbruik op en daarmee op de uitstoot van oplosmiddelen. HVLP (high volume low pressure) Dit is een spuittechniek waarbij grote hoeveelheden lucht onder lage druk verf verspuiten. Dit resulteert in een hogere opbrengt en dus minder verlies van verf. Dompelen Dompelen is vaak een gemechaniseerd proces waardoor de afstand tussen de medewerker en de bron groot is. Men brengt het product in zijn geheel in een bad met verf (gesloten systeem). Daarna wordt het product aan een ketting door een gesloten tunnel geleid die verzadigd is met oplosmiddeldamp. De tunnel zorgt voor een goede navloeiing en het gladtrekken van de lak. Deze techniek wordt buiten het schip toegepast of de materialen worden gedompeld aangeleverd. 1.6 Alternatieve lijmen Risico: VOS, epoxy Werkplekhandelingen: lijmen Type maatregel: Bronmaatregel Keuze van lijm moet afhankelijk zijn van eigenschappen van de lijm, de materiaalsoort van de te verlijmen delen en de eisen die tijdens gebruik aan de verbinding worden gesteld. Watergedragen lijmen bevatten minder of geen oplosmiddelen, maar deze zijn (nog) niet voor alle lijmverbindingen geschikt. Hierdoor is de blootstelling aan oplosmiddelen ook veel lager dan bij het gebruik van conventionele middelen. De leveranciers innoveren volop, en regelmatig worden lijmen vervangen door nieuwere schonere producten. Volg daarop regelmatig de ontwikkelingen en beoordeel of vervanging mogelijk is. Voorbeelden toepassingen: Met name voor niet-constructieve toepassingen zijn oplosmiddel arme lijmen en/of kitten beschikbaar. Doordat het om niet-constructieve lijmsystemen gaat, is er genoeg tijd om het water te laten verdampen. Denk hierbij aan het verlijmen van tapijt, fineerwerkzaamheden, verlijmen van teakdekken of het verlijmen van antislipplaten op een stalen of polyester dek. De volgende lijmen zijn beschikbaar: polyurethaan, resorcinol, smeltlijm, acrylaatdispersie en siliconen. Voor trappen kan men denken aan polyvinylacetaat in combinatie met polyvinylacetaatkleefplakband of neopreenplakband of acrylaatdispersie. Buiten kan onder andere gewerkt worden met polyurethaan (let op temperatuur en relatieve luchtvochtigheid). Meubels in de jachtbouw onder lastige hoeken en rondingen met smeltlijm, secondelijm, acrylaat of polyvinylacetaat. 1.7 Alternatieve technieken, werkmethoden lijmen Risico: VOS Werkplekhandelingen: lijmen Type maatregel: Bronmaatregel Verpakkingen, bussen zoveel mogelijk gesloten houden Gemorste resten zo snel mogelijk opruimen. Verwijder overtollige lijmresten voor uitharden. Hiermee wordt voorkomen dat dit moet worden weggeschuurd/geslepen, waarbij veel stof ontstaat. Arbocatalogus HISWA december 2010 26 Lijm kleinere onderdelen in een speciale kast. Grotere delen van het vaartuig vereisen meer voorbereiding en vereisen dat daarna het deel van het vaartuig tijdelijk niet kan worden betreden voor andere werkzaamheden. 1.8 Alternatieve harsen Risico: VOS Werkplekhandelingen: lamineren Type maatregel: Bronmaatregel 1. Het verlagen van het styreen gehalte in de hars. Harsen zoals insert harsen bevatten een lager styreen gehalte. 2. Het toevoegen van een filmvormende productie aan de polyesterhars. Deze gaat het verdampen van styreen tegen. Deze harsen worden ook wel LSE harsen genoemd (Low Styrene Emission). 3. Voor beperkte werkzaamheden (kleiner reparaties): Gebruik een epoxyhars deze bevat geen styreen (zie B3. Epoxy - lamineren). 1.9 Alternatieve technieken, werkmethoden lamineren Risico: VOS, epoxy Werkplekhandelingen: lamineren Type maatregel: Bronmaatregel 1. De voorkeur gaat uit naar vacuüm injectie techniek. Injectie onder vacuüm is een gesloten mal techniek. Een malhelft wordt gevormd door een rekbare folie. De totale malconstructie is daardoor veel lichter en de grote van de producten is in principe onbeperkt. Het produceren van min of meer vlakke producten is technisch en economisch haalbaar. Er vindt nauwelijks emissie van styreen plaats. 2. Bij onderhoud is dit niet mogelijk. Gebruik dan bij voorkeur de hand lay up techniek. Hand Lay Up is een techniek waarbij glasvezelmatten in een mal worden gedrapeerd en vervolgens met kwasten en rollers met polyesterhars geïmpregneerd. Daarna vindt uitharding plaats. Bij het vervaardigen van onderdelen kan, als de vacuüminjectie niet rendabel of technisch niet toepasbaar is, de hand lay up techniek of de spraytechniek worden gebruikt. De spraytechniek is een techniek waarbij met een spuitpistool gelijkmatig hars en glasvezels op een mal worden gespoten. Door middel van aanrollen wordt het materiaal ontlucht en verdicht. Daarna vindt uitharding plaats. 1.10 Alternatieve epoxy Risico: epoxy Werkplekhandelingen: plamuren/primer, lijmen, lamineren Type maatregel: Bronmaatregel Minder schadelijke epoxy‟s. Uw leverancier kan hier u meer informatie over geven. Voorbeelden van minder schadelijke epoxy‟s in component A zijn Epoxyharsen met een molekuulgewicht van meer dan 700 (raadpleeg Veiligheidsinformatieblad van het product). Bij componenten (verharder B) aandacht voor amineverharders met een zo hoog mogelijk molecuul gewicht een kookpunt en amine verharders die niet allergeen zijn voor Arbocatalogus HISWA december 2010 27 de huid (zonder de R-zin R43 op het Veiligheidsinformatieblad van het product). Raadpleeg regelmatig uw leverancier voor het beste product. 1.11 Alternatieve werkmethoden schuren, slijpen Risico: epoxy Werkplekhandelingen: schuren/slijpen Type maatregel: Bronmaatregel Voorbereiden werkzaamheden Steek grove delen eerst af met een beitel of schrapper en verwijder deze. Zorg dat de epoxy hars of plamuur volledig is uitgehard. Direct opruimen van gemorst materiaal: indrogen en verspreiding voorkomen 1.12 Bronmaatregelen lasrook Risico: lasrook Werkplekhandelingen: lassen Type maatregel: Bronmaatregel Goede werkvoorbereiding: Ontdoe het lasmateriaal van vuil, roest, vet, olie en deklagen van verf en coatings. Dat voorkomt dat er bij verhitting schadelijke stoffen in de lucht terechtkomen die je zou kunnen inademen. Pas indien mogelijk een ander lasproces toe: - Smeltlassen vervangen door druklassen; - Lassen met een gevulde draad zonder beschermgas vervangen door MAGlassen. - Bij TIG-, plasma en autogeen lassen aan on- en laaggelegeerd staal komen minder schadelijke stoffen vrij dan bij MAG-lassen Het toepassen van een lastechnisch zo laag mogelijke stroomsterkte. De emissie van lasrook en de daarin aanwezige componenten kan bij het booglassen worden verminderd door optimalisatie van de procescondities op de volgende punten: lassen met een rustige boog; lassen met een zo kort mogelijke boogafstand; toepassing van wisselstroom; toepassing van een pulserende stroom. 1.13 Veilig ontwerp Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Bronmaatregel Voorzieningen om werkzaamheden veilig te kunnen uitvoeren in het ontwerp van schepen opnemen, zoals bijvoorbeeld: - Tijdig aanbrengen van railingwerk en borgingsvoorzieningen en openingen voor bordes of statietrap. - Borgingsogen, verankerpunten voor een veiligheidslijnbevestiging voor een valbeveiligingsharnas Voor deze bevestigingsogen kan de draagkracht bepaald worden en aangegeven, zodat bij gebruik ook ter plekke bepaald kan worden of deze voor veiligheidsborging gebruikt kunnen worden. Bij het gebruik van valbeveiliging is het een verplicht om de ankerpunten te beproeven Arbocatalogus HISWA december 2010 28 1.14 Groot onderhoud Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Bronmaatregel Groot onderhoud aan een schip aan de wal op een helling of in een loods uitvoeren De volgende stappen daarbij in acht nemen: Voorbereiding: -Vaststellen van werksituatie -Valgevaar bepalen -Bepaling van maatregel valbescherming- middel -Maatregel opnemen in werkplanning -Planning: -Werkomgeving veilig en opgeruimd -Het inrichten van een veilige werkvloer met een stabiele ondergrond. -Visuele controle op toegepaste valbescherming -Uitvoering: -Werkwijze afstemmen op toegepaste valbescherming -Tijdens uitvoering gebreken signaleren en corrigeren -Weersomstandigheden buiten tot max. Bf 6 vooral bij hijsen en op hoogte werken. stoppen. Bepaling werkfrequentie Voor onderhoudswerkzaamheden zijn de werkzaamheden divers. Als er op hoogte gewerkt moet worden, is het nodig om vast te stellen of dit frequent gebeurt. Bij zogenaamd enkelvoudig werk zijn de eisen aan de voorziening lager dan bij meervoudig werk. Hieronder staan op volgorde van wenselijkheid de keuzemogelijkheden voor het arbeidsmiddel. Dit alles is nader toegelicht in oplossingenblad 2.6 t/m 2.13. Enkelvoudig werk bordestrap schaarlift hoogwerker rolsteiger personen hijsbak ladder Meervoudig werk schaarlift hoogwerker steiger bordestrap personen hijsbak rolsteiger of bordestrap 1.15 Mast strijken Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Bronmaatregel Mast strijken indien er een strijk / hijsvoorziening op het schip aanwezig is deze gebruiken om het werken op hoogte in de mast met een hoogwerker te voorkomen. Bij grotere vaartuigen is het strijken van de mast een grote klus. Als het niet mogelijk/reëel is de mast te strijken, omdat door het strijken van de mast deze bijvoorbeeld buiten het bereik van het schip of Arbocatalogus HISWA december 2010 29 de wal komt of over een ander schip komt, dan zal voor werkzaamheden in de mast een hijskraan met hangbak worden ingezet of wordt de mast uitgehesen. Mast (uit)hijsen Om de mast veilig te kunnen hijsen dient vooraf met een hangbak de daarvoor bestemde stroppen te worden aangebracht. De kraanmachinist blijft bij de kraanbediening. De man in de werkbak geeft aanwijzingen. Bij het aanbrengen van de hijsdraden wordt niet uit de bak geleund. Zie ook oplossingenblad 2.12 Hijskraan met werkbak 2.1 Bronafzuiging VOS Risico: VOS, epoxy. lasrook Werkplekhandelingen: reinigen/ontvetten, verven, lijmen, lamineren, plamuren/primer Type maatregel: Beperken overdracht Lokale bronafzuigsystemen verzamelen de verontreinigde lucht, isoleren de verontreinigde lucht van de werknemer en reinigen de lucht. De bronafzuiging kan worden toegepast in combinatie met een omkasting. In een afgesloten ruimten kan ook verdringingsventilatie worden toegepast (push-pull systeem). Voorbeelden van toepassingen zijn: Spuitcabines, spuitwanden en ontvettingsbaden; Werkbladafzuiging of lakaanmaaktafels voor het aanmaken van verf; Verplaatsbare afzuigunits. Instrueer de werknemers te letten op: Positie werknemer: NIET tussen de bron en het plaatselijk afzuigsysteem, omdat ze zich dan in de vervuilde luchtstroom bevinden Geeft de indicator aan dat de lokale afzuiging in werking is Neemt lokale afzuiging damp weg bij de bron; tochtstromen beïnvloeden de effectiviteit Is de lokale afzuiging zo dicht mogelijk bij de bron geplaatst Zijn er aanwijzingen dat de afzuiging niet goed werkt zoals geur Zijn er ongewone geluiden of trillingen Is de afzuiging geïnspecteerd en onderhouden volgens vastgestelde termijnen; zie teststicker Melden van afwijkingen aan leidinggevende Arbocatalogus HISWA december 2010 30 2.2 Bronafzuiging stof Risico: Epoxy Werkplekhandelingen: schuren/slijpen Type maatregel: Beperken overdracht 2.1 Bronafzuiging stof 1. Handschuur- of slijpapparaat met (stof)afzuiging op het apparaat. Aandachtspunten: Let op vermogen en het juiste filter in het afzuigapparaat. Voor mobiele afzuiging op handmachines verdienen het gebruik van hoogvacuüm filters de voorkeur. 2. Industriële stofzuiger met absoluutfilter o Opstellen van een procedure voor het legen van de stofzuigerzak o Lijst met aandachtspunten industriële stofzuiger Lees meer> Lijst met aandachtspunten industriële stofzuiger Robuuste uitvoering omkasting en onderdelen; een stofzuiger die steeds op een andere plek wordt ingezet betekent veel kans op schade. Antistatisch materiaal in verband met statische oplading door luchttransport in stofzuiger. Slangaansluiting: o niet gemakkelijk te vervuilen door stof; o niet gemakkelijk losschieten; versterking van slang bij het aansluitpunt; o universele aansluiting (geen extra verloopstukken). Aan/uit schakelaar niet gemakkelijk te vervuilen door stof; Stroomvoorziening gewone stroom of op krachtstroom Hulpstukken universeel en daarmee uitwisselbaar. Verstelbare zuigmond/hulpstuk om in hoeken en onder obstakels door te gaan. Stofzak: o capaciteit stofzuigerzak en gewicht van de volle zak; indien groter 23 kg zijn twee werknemers nodig bij vervangen van de zak; o gemakkelijk stofvrij verwijderd kunnen worden; o stevig zijn en niet scheuren tijdens zuigen of uitnemen; o zich gelijkmatig vullen; o een stofzak vol-indicator; Stoffilter: o Voorfilter omdat anders microfilter te snel verstopt. 2.3 Afschermen stofbron Risico: Epoxy Werkplekhandelingen: schuren/slijpen Type maatregel: Beperken overdracht Door de bron af te schermen van de omgeving wordt stofverspreiding tegengegaan. Voorbeelden zijn: Het afschermen van ruimten met stoffige activiteiten door muren, kunststof flappen, scheidingsdoeken of –folie. Een aandachtspunt is de ventilatie aan in deze beperkte ruimte. Aparte ruimte of buiten het bedrijfsterrein plaatsen, b.v. door uitbesteden aan een gespecialiseerde goed geoutilleerde firma Afwerken/nabewerken in een aparte afgesloten ruimte Arbocatalogus HISWA december 2010 31 2.4 Ruimte ventilatie Risico: VOS, epoxy. lasrook Werkplekhandelingen: reinigen/ontvetten, verven, lijmen, lamineren, plamuren/primer, schuren/slijpen, lassen Type maatregel: Beperken overdracht Natuurlijke ventilatie Een goede algemene ventilatie, door middel van natuurlijke ventilatie via openingen in een schip kan de concentratie gevaarlijke stoffen mogelijk voldoende laag houden. De natuurlijke ventilatie is afhankelijk van de weersomstandigheden. Zorg ervoor dat de natuurlijke ventilatie door tocht de werking van een lokaal afzuigsysteem niet beïnvloedt. Mechanische ventilatie Geforceerde mechanische ruimteventilatie voert verse lucht toe in een scheepruimte of verwijdert verontreinigde lucht via ventilatoren. Zorg ervoor dat het ventilatiesysteem de gevaarlijke stoffen niet opnieuw in de lucht blaast en dat het geen vervuilde lucht verspreid in schone zones. Plaats de afvoer van afgezogen verontreinigde lucht weg van inlaatopeningen in het schip. Ruimteventilatie tijdens coatingwerkzaamheden Figuur Afzuiging en inblazen van lucht in het ruim van een schip Specifieke informatie Ventilatie.pagina.nl Arbocatalogus HISWA december 2010 32 2.5 Ruimte ventilatie, bronafzuiging lasrook Risico: Epoxy Werkplekhandelingen: schuren/slijpen Type maatregel: Beperken overdracht De Verbetercheck www.5xbeter.nl geeft een goede richtlijn voor de productie van lasrook en de maatregelen die nodig zijn om toch onder de limiet te blijven. In de Verbetercheck zijn factsheets opgenomen voor ondermeer de volgende maatregelen: Ruimteventilatie: Natuurlijke ventilatie Horizontaal verdringingssysteem Opmeng- en verdunningssystemen Werkplek afschermen met lasgordijn Luchttechnisch afgescheiden ruimte Afzuiging met dak- en wandventilatoren Verticale verdringing Bronafzuiging: Hoogvacuumpistoolafzuiging Middenvacuum bronafzuiging Werktafel met afzuiging Werktafel met gestuurde afzuiging Afzuigkap voor robotlassen Vacuumsystemen met afzuigmondstukken Afzuigtafel voor thermische snijprocessen Afzuigwand voor thermische spuitprocessen Bij het lassen in compartimenten, geeft lasrook al snel een overschrijding van de limiet. In de jachtbouw en –reparatie zijn dergelijke compartimenten lastig te ventileren, omdat de openingen soms niet veel groter zijn dan de ventilatieslangen. Zie oplossingenblad 5.3 Werken in (besloten) scheepsruimten Figuur: Lokale afzuiging in werkplaats Arbocatalogus HISWA december 2010 33 Figuur: lokale afzuiging: juist geplaatst χ Figuur: afzuiging niet op de goede hoogte Vangstrendement van puntafzuiging met Afzuigopening (met flens) diameter d: • Op 0,1 x d: 100% • Op 0,5 x d: 30% • Op 1,0 x d: 7,5% 2.6 Statietrap, loopbrug, werkbordes Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregel Een statietrap of loopbrug moet niet meer belast worden dan waarvoor deze berekend is. Dit moet aangeven zijn op de loopbrug. Aan weerszijde zijn scepters met daardoorheen geregen op tenminste 1 meter en op 0,50 meter een ketting of touwwerk dat met sluitingen aan vaste ogen is vastgezet. Het afrusten van een statietrap of loopbrug tegen het schip moet zodanig zijn geborgd dat het hulpmiddel niet ongewild kan verschuiven en er moet rekening gehouden worden met onverwachte bewegingen van het schip. Statietrap met scepters en kettingwerk Arbocatalogus HISWA december 2010 34 Bordestrap met vaste leuning Achtergrondinformatie Arbobesluit 7.24 2.7 (Rol) steiger Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregel Steigerbouwers moeten aantoonbaar en toereikend opgeleid zijn, bijvoorbeeld met het certificaat steigerbouwer A voor uitvoerende steigerbouwers. De steigermontage wordt uitgevoerd onder leiding van een bevoegde persoon die zijn kwalificaties kan aantonen Steiger(aluminium-staal): Algemene opbouw Steigeropbouw rondom de romp schip Aandachtspunten - Medewerkers dienen een instructie te hebben gehad. - De ondergrond moet voldoende sterk en egaal van samenstelling zijn. - De materialen moeten sterk en onbeschadigd zijn. - De planken voor een stalensteiger, tenminste dik 30 mm, dienen als vloer aaneengesloten te zijn en geborgd tegen ongewild verschuiven. - Een steiger wordt per werkvloer voorzien van een doorlaatopening zodat men niet buitenom de constructie naar de volgende niveau hoeft te klimmen. De opening is direct dicht te leggen. - Aanvullend is er een kantplank van tenminste 15 cm. Arbocatalogus HISWA december 2010 35 Rolsteiger (staal of aluminium): Aandachtspunten - Medewerkers dienen een instructie te hebben gehad. - De ondergrond moet voldoende sterk en egaal van samenstelling zijn. - De werkvloer is rondom voorzien van een leuning en schoprand. Aanvullend is er een kantplank van tenminste 15 cm. - De materialen moeten sterk en onbeschadigd zijn. - Na plaatsen moet de rolsteiger op alle wielen op een deugdelijke rem geplaatst kunnen worden tegen onverwacht bewegen. - Het werkgebied van de rolsteiger is gemarkeerd. Achtergrondinformatie - Arbobesluit 7.23b - Arboinformatieblad 21 Rolsteigers (niet gratis) 2.8 Leuningwerk, randbeveiliging Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregel Arbocatalogus HISWA december 2010 36 Vaste railing op een jacht. - Steiger met leuningen rondom Leuning werk is noodzakelijk bij valgebaar van 2,5 meter of meer en indien het valgevaar minder is dan 2.5 meter en er gevaar is in het water te vallen. Rondom openingen in het dek wordt een hekwerk geplaatst. Indien men binnen de 4 meter van een rand werkzaam is, is een randbeveiliging verplicht Een hekwerk en leuning is bestand tegen een neerwaartse belasting van 1,25 KN (± 125 kgf). Bij een horizontale belasting van 0,3 KN (± 30 kgf) mogen ze niet meer dan 35 mm doorbuigen. Een leuning is tenminste 1 meter hoog. Op 0,5 meter is een tussenleuning. Aanvullend is er een kantplank van tenminste 15 cm. Leuningstaanders worden bevestigd door bijvoorbeeld in te steken in leuninghouders of in een stalen bus. Vloerrandbeveiliging Dit is een fysieke afzetting op 2 meter van en evenwijdig aan de rand, bijvoorbeeld in de vorm van paaltjes die met elkaar verbonden zijn door een ketting of kabel. In dit geval mag men de werkzaamheden uitvoeren zonder aanvullende veiligheidsmaatregelen. Als men zich op minder dan 2 meter van de rand bevindt en de valhoogte bedraagt meer dan 2,5 meter (en daaronder bij werken op uitstekende delen of boven het water of verkeer), moeten maatregelen worden genomen om valgevaar tegen te gaan. Dat kan door: -Tijdig aanbrengen van een definitieve handreling langs gangboord of dekrand. -Openingen in de handreling voorzien van valbescherming -Rondom het schip een veilige steiger, bordestrap, etc. plaatsen -Als er geen randbeveiliging mogelijk is kan ook gebruik gemaakt worden van veiligheidsgordels met vanglijnen. Achtergrondinformatie - Arbobesluit 3.16; 7.23b Arboinformatieblad 16 Beveiliging van wand en vloeropeningen (niet gratis) Achtergrondinformatie - Arbobesluit 3.16; 7.23b 2.9 Vloeropeningsbeveiliging Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregel Door een onbeschermde dekopening kan iemand vallen. Een doelmatige afscherming is nodig door het aanbrengen van een afdichting die mandragend is. Mandragend houdt in dat het gewicht van een persoon die tevens materiaal bij zich draagt kan houden. Een spaanplaat is niet voldoende. De afdichting is geborgd tegen schuiven Als een opening gebruikt wordt om frequent een dek lager te moeten gaan of materiaal doorheen te vervoeren zal een afzetting middels een hekwerk. De doorgangopening in een steigervloer is na passeren direct dicht te leggen. Achtergrondinformatie - Arbobesluit 3.16; 7.23b - Arboinformatieblad 16 Beveiliging van wand en vloeropeningen (niet gratis) Arbocatalogus HISWA december 2010 37 2.10 Verankerpunten Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregel Bevestigingspunten kunnen vaste voorzieningen op- of aan het schip zijn, zoals een vaste railing of een gording van het schip, maar ook bevestigingsogen voor meerdraden. Voor bevestigingspunten geldt in ieder geval een statische trekkracht van 10kN en een dynamische belasting van 2,5 kJ. Bij een onvoldoende veilige werkplek waarbij geen vaste valbescherming aanwezig is dient de medewerker zich te zekeren met een valharnas. Het bevestigingspunt moet voldoende vast en stevig zijn. Bij het gebruik van valbeveiliging is het een verplicht om de ankerpunten te beproeven 2.11 Mobiele hoogwerker / schaarheffer Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregel Een CE goedgekeurde en in goede staat van onderhoud verkerende machine (eigendom of inhuur). Jaarlijks gekeurd. Indien men met deze hulpmiddelen werkt dient een medewerkers geïnstrueerd te zijn over de bediening en veiligheid. De werkomgeving wordt afgezet zodat niemand nabij de hoogwerker of schaarlift is als deze in beweging gezet wordt. Tijdens het werken in de bak van de hoogwerker of schaarlift is de medewerker met een valbeveiligingharnas aan de bak vastgemaakt. Als men vlak naast de waterkant werkzaam is en er gevaar voor het te water raken bestaat , bijv door de geringe manoeuvreerruimte tijdens het verrijden is een mag een medewerker niet aan de bak zijn vastgemaakt, omdat dan het gevaar bestaat met het middel naar de bodem te worden getrokken. De maximale belasting is op de machine aangegeven. Vanuit de werkbak zijn zij bedienbaar. Mobiele hoogwerker Schaarlift Achtergrondinformatie - Arbobesluit 7.18; 7.23 - Arboinformatieblad no 17 hijs- en hefmiddelen , SdU (niet gratis) Arbocatalogus HISWA december 2010 38 2.12 Hijskraan met werkbak Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregel Beperking: Het werken met een werkbak mag maximaal 4 uur duren. Ook is het aantal keren dat het toegepast mag worden beperkt, nl. enkele keren per jaar. Een hoogwerker heeft daarom de voorkeur boven de hijsbak. Capaciteit - De capaciteit van de personen hangbak is op de bak aangegeven. - De werkbak is berekend op 1,25 maal de maximaal toelaatbare werklast. - De hoeveelheid mee te nemen materialen beperken en het gezamenlijk gewicht mag de capaciteit van de bak niet overschrijden. - De belasting door de volbelaste werkbak van de hijskraan en het hijsgereedschap bedraagt niet méér dan één kwart (25%) van de toelaatbare bedrijfslast. Hijsmiddelen - Het hijs- of hefwerktuig als de mastkraan of mobiele kraan is voldoende toegerust om in combinatie met een werkbak te worden gebruikt. - De werkbak wordt goed onderhouden. - Binnen de binnenste begrenzing van de werkbak is een stevige handgreep of handrail. - In de werkbak bestemd voor gebruik met een hijskraan is op alle plaatsen een vrije stahoogte van tenminste 2,0 m. - Bij hijskranen wordt de werkbak opgehangen aan een kraanhaak middels een viersprong, waarvan de spreidhoek tussen de overhoekse parten maximaal 60 bedraagt - Bij werkzaamheden in de mast dient de hangbak te worden geborgd tegen zijdelingse bewegingen. - Bij werkbakken aan hijskranen mag dalen d.m.v. vrije val niet mogelijk zijn. - Werkbak moet worden beproefd. Personen - De bedieningsplaats van het hijs- of hefwerktuig is permanent bemand; - De werknemers die worden gehesen of geheven beschikken over een doeltreffend communicatiemiddel. - De werknemer die gehesen worden zijn aangelijnd aan de werkbak met een harnasgordel - Bij werken in een bak boven water een reddingvest dragen en GEEN harnasgordel. Arbocatalogus HISWA december 2010 39 Achtergrondinformatie - Arbobesluit artikel 7.23d - Arboinformatieblad no 17 hijs- en hefmiddelen , SdU (niet gratis) 2.13 Ladder, trap Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Collectieve beveiligingsmaatregel Beperking: De statijd een ladder is beperkt tot maximaal 4 uur. De statijd is de optelsom van alle tijdsduren van het staan op een ladder per project. De maximale stahoogte op een ladder is 7,5 meter Indien een ander middel niet mogelijk is kan een ladder gebruikt worden. - Een vast bordes of rolsteiger heeft de voorkeur boven een ladder. - Een spreidladder heeft de voorkeur boven enkelvoudige ladder. Laddercheck - Controleer de ladder voor het gebruik op zichtbare defecten. - Controleer of de ladder schoon is en de sporten niet glad. - Staat de ladder onder een juiste hoek ten opzichte van het horizontale vlak. Ten hoogste 75 graden) - De ladder staat op een stevige ondergrond. - De ladder heeft een overlap van 1 meter (3 sporten) boven het hoogste dek. - De ladder is boven geborgd. - Verrolbare trappen en ladders zijn vastgezet voordat zijn betreden worden. - Is een ladder indien van metaal minstens 2,5 meter vrij van onder spanning staande elektriciteitdraden. - Staande op de ladder niet buiten het armbereik werken. Bij weersomstandigheden waarbij windsnelheden boven windkracht 6 BF wordt gemeten op de werkplek moeten werkzaamheden op ladders worden gestopt. Spreidladder Achtergrondinformatie - Arbobesluit artikel 7.23d Arbocatalogus HISWA december 2010 40 3.1 Beperken van blootgestelden en blootstellingduur Risico: VOS, epoxy. Lasrook Werkplekhandelingen: reinigen/ontvetten, verven, lijmen, lamineren, plamuren/primer, schuren/slijpen, lassen Type maatregel: Organisatorische maatregel Uitvoeren van werkzaamheden op een tijdstip waarop zo min mogelijk mensen aanwezig zijn; bijvoorbeeld in de pauzes, na werktijd of in een vakantieperiode. Dit vermindert de concentratie gevaarlijke stoffen niet omdat dezelfde werkzaamheden worden uitgevoerd, maar het aantal blootgestelden is lager. Dit is geen oplossing voor de werknemers die het werk doen. Deze werknemers zoveel mogelijk faciliteren door bijvoorbeeld taakroulatie. Het rouleren van werkzaamheden onder medewerkers is een maatregel om de gemiddelde lblootstelling van een medewerker te beperken. Het vermindert de concentratie gevaarlijke stoffen niet maar wel de blootstellingduur per werknemer. Roulatie van werkzaamheden onder medewerkers is goed toepasbaar indien: a. Het vakmanschap zodanig is dat alle betrokken medewerkers de werkzaamheden kunnen uitvoeren. b. Het past in de planning en de organisatie van het bedrijfsproces. 3.2 Werkinstructie epoxy Risico: epoxy. Werkplekhandelingen: lijmen, lamineren, plamuren/primer, schuren/slijpen, lassen Type maatregel: Organisatorische maatregel Stel werkinstructies op voor het veilig werken met epoxy. Aandachtspunten voor de inhoud van de werkinstructie zijn: Inhoud 1. Verwerken epoxy 2. Mengen 3. Reinigen gereedschap 4. Reinigen werkkleding 5. Persoonlijke hygiëne 1. Verwerken epoxy Vermijd contact met het epoxy product! Draag de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen voor epoxy. Zie oplossingenblad 4.2 PBM epoxy niet-uitgehard Gebruik troffels met breed blad en handvat Gebruik rollers met een spatscherm Gebruik lijmkam met handvat. Gebruik wegwerpgereedschap indien mogelijk. Dit hoeft niet gereinigd te worden. Tape de handvatten van gereedschap in. Na het werk kan de tape worden verwijderd, met handschoenen aan. Sluit verpakking van epoxyhars, epoxylijm, verharder en verdunningen direct af. Gebruik afsluitbare afvalvaten voor lege verpakkingen, gebruikte poetsdoeken, materialen etc. Zet deze vaten buiten of in een aparte ruimte op de wal of werf. Arbocatalogus HISWA december 2010 41 Ruim de werkplek zo snel mogelijk op na het werk. Gooi vervuilde handschoenen weg 2. Mengen Vermijd contact met het epoxy product! Draag de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen voor epoxy. Zie oplossingenblad 4.2 PBM epoxy niet-uitgehard Maak niet meer product aan dan strikt nodig voor directe verwerking en houd de mengverhoudingen aan die de leverancier aangeeft Bij mengen is de kans op aanraken het grootst. Zorg voor een egale, vlakke ondergrond Zet de bus of emmer op een voldoende groot stuk zeil of folie Maak gebruik van een automatisch mengsysteem Vervuild plaatmateriaal altijd direct weggooien Baken de mengplaats af zodat anderen niet met het product in aanraking kunnen komen. Beperk het aantal mensen wat gedurende deze werkzaamheden het schip betreedt. Mengen binnen de afbakening in het schip voorkomt beperkt het vervoer van de producten in open vaten en daarmee het morsen. Wanneer gebruik gemaakt wordt van een boortol let dan op de volgende aspecten: Gebruik een boortol op een lange steel De diameter van de boortol is slechts éénderde van de diameter van het blik. Meng met een zo laag mogelijk toerental. Meng rustig en beweeg de boortol zo min mogelijk en houdt deze zoveel mogelijk aan de rand. Vul het blik tot maximaal 20 centimeter onder de rand. Bedek het mengvat bij het mengen (bijvoorbeeld met een deksel, voorzien van openingen voor roerders) Stort de grondstoffen zorgvuldig. 3. Reinigen gereedschap Reinig gebruikte materialen zo snel mogelijk of gooi ze weg. Maatregelen bij reinigen van gereedschappen en materialen. Reinig zo min mogelijk met oplosmiddelen, alleen als laatste redmiddel! Gebruik wegwerpgereedschap 4. Reinigen werkkleding De werkkleding moet niet langer dan één dag worden gedragen. Kleding die vervuild is met hars en/of verharder moet zo nodig vaker worden vervangen. Werkplekkleding moet in containers worden afgevoerd. De werknemer neemt de vervuilde werkkleding niet mee naar huis. De werkgever zorgt ervoor dat de wasbare kleding wordt gereinigd. Wasbare werkkleding moet apart worden gehouden van privé-kleding. 5. Persoonlijke hygiëne Zorg voor droge en schone handen Voorkom vaak handen wassen met een agressieve zeep, schuurmiddel of oplosmiddelen. Dit zal de huid beschadigen. Hierdoor kunnen epoxy‟s op de huid nog meer schade aanrichten. Arbocatalogus HISWA december 2010 42 Reinig in ieder geval nadat de huid verontreinigd is met een epoxyproduct, voor toiletbezoek, eten, drinken en roken. Probeer voordat het product ingedroogd is de huid te reinigen met een schone doek en daarna met water en zeep. 3.3 Stof verwijderen - schoonmaken Risico: epoxy. Werkplekhandelingen: lijmen, lamineren, plamuren/primer, schuren/slijpen, lassen Type maatregel: Organisatorische maatregel Het (dagelijks) schoonmaken van alle oppervlakken op de werkplek geeft een aanzienlijke reductie van secundair stof. Bij regelmatig gestofzuigde/afgezogen ruimtes wervelt minder stof op. Blootstelling aan secundair stof wordt verder tegen gegaan door de te verwerken materialen stofvrij te maken. Geschikte hulpmiddelen zijn: Industriële stofzuiger met absoluutfilter zie oplossingenblad 2.2 Bronafzuiging stof Dweil, schrobber en trekker (vloeren met waterafvoer) Niet geschikte hulpmiddelen zijn: Bezem. Hierdoor wordt stof verspreid, ook naar de ademzone. Perslucht. Hierdoor wordt eveneens het stof verspreid naar bijvoorbeeld de ademzone. Wanneer alleen geveegd kan worden met droge borstels, is het dragen van de geschikte persoonlijke adembeschermingsmiddelen noodzakelijk. Tevens kunnen in een bedrijfsintern veiligheidsvoorschrift maatregelen staan die voorkomen dat stof zich verspreidt of ingeademd wordt door naburige werknemers; bijvoorbeeld plaatsen afscherming of schoonmaken buiten reguliere werktijden. Daarnaast kunnen veegkorrels worden toegepast om stofverspreiding te verminderen. 3.4 Procedure werken op hoogte Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Organisatorische maatregelen In een procedure wordt beschreven welke preventieve middelen genomen worden om het gevaar van vallen van hoogte te voorkomen. Hiermee is sturing aan de medewerkers mogelijk in het voortijding nemen van maatregelen. Beschrijf hierin: - Welke voorzieningen aanwezig zijn om op hoogte te werken. - De onderhoudsmaatregelen en keuringen. - Planning van werkzaamheden. - Voorlichting en instructie van medewerkers ten aanzien van de beschikbare middelen. - Opleiding van medewerkers bij het gebruik van specifieke arbeidsmiddelen zoals de hoogwerker schaarlift, hijsen met de werkbak en opbouw van steigers. - Hoe toezicht gehouden wordt door de leiding. Arbocatalogus HISWA december 2010 43 3.5 Toezicht houden Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Organisatorische maatregelen Veilig werken vereist deskundig preventief toezicht houden. Toezichthouders moeten er tijdens de werkzaamheden op toezien dat de medewerkers volgens de regels en afgesproken werkwijzen werken, om te voorkomen dat er gevaarlijke situaties ontstaan. Het preventief toezicht houden bestaat uit dagelijks toezicht houden opdat: -de juiste valschermingsmiddelen ingezet worden. -de veiligheidsvoorzieningen in stand worden gehouden. -de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen tegen valgevaar worden gebruikt. Tijden het uitvoeren van de werkzaamheden zal door de leidinggevende toezicht noodzakelijk zijn door bijv. het regelmatig controleren en veiligheidsinspecties te lopen. Bij het opmerken van gebreken of tekortkomingen zal direct ingegrepen dienen te worden. Indien medewerkers een tekortkoming of gebrek opmerken, zullen zij in de gelegenheid moeten zijn om dit te melden. De leidinggevende zal aan de hand van de melding direct de werkzaamheden stoppen en beoordelen en indien dat terecht noodzakelijk blijkt corrigeren. Jeugdige medewerkers ( < 18 jaar) is het in ieder geval niet toegestaan om met hoogwerkers en schaarliften op grotere hoogte te werken. Daar dient de leidinggevende op toe te zien. Achtergrondinformatie Arbobesluit 3.2; 1.37 4.1 Persoonlijke beschermingsmiddelen VOS Risico: VOS, epoxy. Werkplekhandelingen: reinigen/ontvetten, verven, lijmen, lamineren, plamuren/primer, schuren/slijpen Type maatregel: Persoonlijke beschermingsmiddelen 1. Adembeschermingsmiddelen Het adembeschermingsmiddel is in verschillende uitvoeringen te verkrijgen. De mate van bescherming verschilt per uitvoering. Halfgelaatsmasker met verwisselbaar filter. Deze voldoet in de meeste gevallen. Andere uitvoeringen met een hogere beschermingsfactor zijn: Volgelaatsmasker met verwisselbaar filter Kap met aangedreven gefilterde lucht Kap met perslucht of aangevoerde lucht De belangrijkste factor die de bescherming bepaalt is de manier waarop de aansluiting op het gezicht kan worden geborgd. Het gasfiltertype moet geschikt zijn voor het tegenhouden van organische dampen. Dit is gasfiltertype filtertype A (bruin) of AX. Arbocatalogus HISWA december 2010 44 Onderhoud Wanneer er lange tijd of in hoge concentratie wordt gewerkt raakt het filter verzadigd en gaat het doorslaan. De werknemer kan dit meestal ruiken. De filtercassettes moeten daarom op tijd worden vervangen. χ Figuur: een onderhoudsvrij stofmasker (wegwerp) is NIET geschikt voor VOS 2. Handschoenen Handschoenen zijn in verschillende materialen verkrijgbaar. Niet alle materialen zijn bestand tegen oplosmiddelen. Dit is vooral een belangrijk aandachtspunt als er langdurig en veel contact is met de oplosmiddelen. Het materiaal wordt dan aangetast en de beschermende werking verdwijnt. Vervang de handschoenen indien het materiaal is aangetast op tijd. Overleg met de handschoenleverancier of kijk op een Veiligheidsinformatieblad van de leverancier van het product naar een geschikt materiaal. Voor veel oplosmiddelen is polyvinylalcohol of nitrilrubber een geschikt materiaal. Daarnaast is het belangrijk om na te gaan of er nog andere gevaren of voorwaarden zijn bij de werkzaamheden. Bijvoorbeeld is er sprake van snijgevaar of is vingergevoeligheid van belang. Tot slot is draagcomfort belangrijk, want de werknemer moet met de handschoenen aan zijn werkzaamheden nog wel goed kunnen uitvoeren. Stel instructies op bijvoorbeeld: - Trek handschoenen nooit aan over vervuilde of vochtige handen. - Draag handschoenen éénmalig, maximaal 4 uur lang. - Draag lange handschoenen en sla de rand bij de bol naar buiten om vervuiling van de binnenkant te voorkomen. - Reinig de handschoenen voor het uittrekken - Draag katoenen binnenhandschoenen tegen transpiratie in de handschoen. χ Leren en katoenen handschoenen raken doorweekt χ Latex handschoenen lossen op 3. Veiligheidsbril Chemicaliën bestendige handschoenen Spatten van VOS en dampen van sommige VOS irriteren de ogen. Draag daarom een veiligheidsbril. Arbocatalogus HISWA december 2010 45 4. Werkkleding Draag lange mouwen en pijpen De werkkleding moet gescheiden worden opgeborgen van de schone kleding. Specifieke informatie Brochure „Werken met persoonlijke beschermingsmiddelen‟ ministerie van SZW, 2006 bestelcode: 410 of downloaden via Internet. Informatie over o.a. verplichtingen werkgever en werknemer en wat als werknemer weigert beschermingsmiddelen te dragen. http://Persoonlijkebeschermingsmiddelen.startpagina.nl Arbo informatieblad no. 49 – Persoonlijke beschermingsmiddelen beleid opzetten en in stand houden, SdU (niet gratis) 4.2 Persoonlijke epoxy niet-uitgehard Risico: epoxy Werkplekhandelingen: lijmen, lamineren, plamuren/primer Type maatregel: Persoonlijke beschermingsmiddelen 1. Werkkleding Draag lange mouwen en pijpen Het is raadzaam een overall met vloeistofdichte werkmouwen te dragen. Bij geknield werk en het aanbrengen van coatings met rollers, moeten ook de knieën en onderbenen tegen epoxy‟s worden beschermd met losse beenstukken of kniebeschermers. Werkmouwen en beenstukken moeten zijn gemaakt van nitrilrubber, neopreen, Tyvek of een combinatie. Draag iedere dag schone werkkleding Kleding die vervuild is met hars en/of verharder moet zo nodig vaker worden vervangen. Werkplekkleding moet in containers worden afgevoerd. Wasbare werkkleding moet apart worden gehouden van privé-kleding. De werknemer neemt de vervuilde werkkleding niet mee naar huis. De werkgever moet zorgen dat de wasbare kleding wordt gereinigd. 2. Handschoenen Gebruik voor oplosmiddelvrije epoxy‟s handschoenen van nitrilrubber of butylrubber. Voor epoxy‟s met oplosmiddelen hangt de geschiktheid van de handschoen sterk af van het type oplosmiddel. Overleg met de handschoenleverancier of kijk op een Veiligheidsinformatieblad van de leverancier van het product naar een geschikt materiaal. Daarnaast is het belangrijk om na te gaan of er nog andere gevaren of voorwaarden zijn bij de werkzaamheden. Bijvoorbeeld is er sprake van snijgevaar of is vingergevoeligheid van belang. Tot slot is draagcomfort belangrijk, want de werknemer moet met de handschoenen aan zijn werkzaamheden nog wel goed kunnen uitvoeren. Arbocatalogus HISWA december 2010 46 Trek handschoenen nooit aan over vervuilde of vochtige handen. Draag handschoenen éénmalig en maximaal 4 uur achter elkaar. Draag lange handschoenen en sla de rand bij de bol naar buiten om vervuiling van de binnenkant te vooromen. Reinig de handschoenen voor het uittrekken Draag katoenen binnenhandschoenen tegen transpiratie in de handschoen. Gebruik GEEN leren of dunne wegwerphandschoenen. 3. Oog- en gelaatbeschermingsmidddel Gebruik een veiligheidsbril bij het mengen van componenten Gebruik een gelaatscherm wanneer boven het hoofd met epoxy‟s wordt gewerkt. 4. Ademhalingsbeschermingsmiddel Het adembeschermingsmiddel is in verschillende uitvoeringen te verkrijgen. De mate van bescherming verschilt per uitvoering. Halfgelaatsmasker met verwisselbaar filter. Deze voldoet in de meeste gevallen. Andere uitvoeringen met een hogere beschermingsfactor zijn: Volgelaatsmasker met verwisselbaar filter Kap met aangedreven gefilterde lucht Kap met perslucht of aangevoerde lucht De belangrijkste factor die de bescherming bepaalt is de manier waarop de aansluiting op het gezicht kan worden geborgd. Het gasfiltertype moet geschikt zijn voor het tegenhouden van de gevaarlijke stoffen. Overleg met de leverancier van het adembeschermingsmiddel of kijk op een Veiligheidsinformatieblad van de leverancier van het product naar een geschikt filtertype. Dit is veelal gasfiltertype filtertype A (bruin) of AX of AB. Wanneer er tegelijktijd ook sprake is van stofblootstelling moet een gecombineerd gasfiltertype worden toegepast. Dit is bijvoorbeeld gasfiltertype AB/P2. Onderhoud Wanneer er lange tijd of in hoge concentratie wordt gewerkt raakt het filter verzadigd en gaat het doorslaan. De werknemer kan dit meestal ruiken. De filtercassettes moeten daarom op tijd worden vervangen. Specifieke informatie Brochure „Werken met persoonlijke beschermingsmiddelen‟ ministerie van SZW, 2006 bestelcode: 410 of downloaden via Internet. Informatie over o.a. verplichtingen werkgever en werknemer en wat als werknemer weigert beschermingsmiddelen te dragen. http://Persoonlijkebeschermingsmiddelen.startpagina.nl Arbo informatieblad no. 49 – Persoonlijke beschermingsmiddelen beleid opzetten en in stand houden, SdU (niet gratis) Arbocatalogus HISWA december 2010 47 4.3 Persoonlijke epoxy uitgehard Risico: epoxy Werkplekhandelingen: schuren/slijpen Type maatregel: Persoonlijke beschermingsmiddelen 1. Adembeschermingmiddel tegen stof Gebruik van een persoonlijk ademhalingsbeschermingsmiddel bij stofvormende taken. Voor bescherming tegen stof is een P filter gewenst. Het persoonlijk beschermingsmiddel is in verschillende uitvoeringen. De mate van bescherming verschilt per uitvoering. De belangrijkste factor die de bescherming bepaalt is de manier waarop de aansluiting op het gezicht kan worden geborgd. Daarnaast is het filtermateriaal van belang. Er kan gewerkt worden met de volgende uitvoeringen: o onderhoudsvrij stofmasker P1, P2 of P3. Een juist aangebracht onderhoudsvrij stofmasker met filtertype P2 voldoet. o halfgelaatsmasker met verwisselbaar filtertype P1, P2, P3 Een stoffilter raakt na verloop van tijd vol stof. De filtrerende werking neemt niet daarmee niet af. De ademweerstand wordt wel steeds hoger. Figuur: Onderhoudsvrij filtrerend stofmasker met uitademventiel voor een lagere ademweerstand. 2. Veiligheidsbril 3. Werkkleding Draag lange mouwen en pijpen Bij voorkeur is de kleding van glad materiaal, waar geen stof op achterblijft. De werkkleding moet gescheiden worden opgeborgen van de schone kleding. 4. Werkhandschoenen Specifieke informatie Brochure „Werken met persoonlijke beschermingsmiddelen‟ ministerie van SZW, 2006 bestelcode: 410 of downloaden via Internet. Informatie over o.a. verplichtingen werkgever en werknemer en wat als werknemer weigert beschermingsmiddelen te dragen. http://Persoonlijkebeschermingsmiddelen.startpagina.nl Arbo informatieblad no. 49 – Persoonlijke beschermingsmiddelen beleid opzetten en in stand houden, SdU (niet gratis) Instructiefilm voor opzetten onderhoudsvrije stofmaskers op website leverancier 3M Arbocatalogus HISWA december 2010 48 4.4 Persoonlijke beschermingsmiddelen lasrook Risico: Lasrook Werkplekhandelingen: lassen Type maatregel: Persoonlijke beschermingsmiddelen 1. Adembescherming Uit de Verbetercheck lasrook op www.5Xbeter.nl volgt het minimale beschermingsniveau en zijn factsheets opgenomen voor verschillende uitvoeringen van ademhalingsbeschermingsmiddelen. De mate van bescherming verschilt per uitvoering. De belangrijkste factor die de bescherming bepaalt is de manier waarop de aansluiting op het gezicht en/of lichaam kan worden geborgd. 1. onderhoudsvrij stofmasker speciaal voor laswerkzaamheden (wegwerp) 2. kap met aangedreven gefilterde lucht 3. kap met perslucht of aangevoerde lucht Tegenwoordig is er veel ontwikkeling in draagcomfort van laskap of lashelm die tevens een betere bescherming bieden door een langere slabbe die beter aansluit op het lichaam: de verbeterde laskap. Naast adembescherming zijn aanvullende persoonlijke beschermingsmiddelen nodig zoals: Oog- en gelaatbescherming, lashandschoenen, vlamwerende werkkleding Werken in scheepsruimten, besloten ruimten Vindt lassen in een besloten ruimte plaats zoals bijvoorbeeld de boegschroefruimten, dan moet de lasser zijn uitgerust met een lashelm met externe luchttoevoer, tenzij is aangetoond dat in de ruimte het zuurstofpercentage zich tussen de 20 en 21 volumeprocent bevindt. Zie ook oplossingenblad Werken in (besloten) scheepsruimten Figuur: Persoonlijke adembeschermingsmiddel: compact halfgelaatsmasker met externe luchttoevoer Figuur: Persoonlijke adembeschermingsmiddel: compact halfgelaatsmasker met externe luchttoevoer 4.5 Harnasgordel en vanglijn Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Persoonlijke beschermingsmiddelen Voor kortdurende werkzaamheden is acceptabel dat met individuele valbeveiliging wordt gewerkt. Individuele valbeveiliging bestaat uit harnasgordels en vanglijnen met een schokdemper. Deze Arbocatalogus HISWA december 2010 49 gordels worden aan een verankerpunt (zie ook op oplossingenblad 2.10 Verankerpunten) of aan het schip geklikt. Aan het schip houdt in dat het een vast deel van de constructie betreft. Het is verplicht om de ankerpunten te beproeven. De medewerkers moeten geïnstrueerd zijn met het gebruik van een harnasgordel. De harnasgordel wordt bevestigd aan een vast punt door middel van een vanglijn van 1,5 tot 2 meter met een musketon- of andere haak. Dit vaste punt mag ook een valstopapparaat zijn. In dit laatste geval wordt de gordel zonder vanglijn direct aan het apparaat bevestigd. Een valstopapparaat wordt gebruikt als de hoogte meer dan 6 meter bedraagt Achtergrondinformatie Arbobesluit hoofdstuk 8 4.6 Reddingvest Risico: Werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Persoonlijke beschermingsmiddelen Indien men werkzaamheden uitvoert boven het water en er is gevaar te water te raken en verdrinkingsgevaar bestaat is een reddingvest nodig. Een reddinggordel heeft voldoden drijfvermogen om een vol bekleed persoon drijvende te houden en in een zodanige positie dat het hoofd boven water blijft. Omdat een reddinggordel hinder geeft bij de werkzaamheden heeft een type zoals afgebeeld de voorkeur boven een type met een geheel omkleden van de persoon. Ook biedt dit type meer mogelijkheden om een valbeschermingharnas te dragen. Het loskoppelen van de bevestigingslijn aan een valbeschermingharnas moet mogelijk blijven. Het drijfvermogen staat op het vest aangegeven. Aanvullend kan een fluitje en lichtje aanwezig zijn om een signaal aan redders te geven, Arbocatalogus HISWA december 2010 50 Achtergrondinformatie Arbobesluit hoofdstuk 8 5.1 Opslag gevaarlijke stoffen Risico: VOS, epoxy Werkplekhandelingen: Type maatregel: Algemeen Regels voor opslag van verpakte gevaarlijke stoffen staan in richtlijn PGS 15. Doorgaans eist het bevoegd gezag in de milieuvergunning dat de opslag voldoet aan deze eisen. De indeling van gevaarlijke stoffen is gebaseerd op de internationale vervoerswetgeving (ADR). Wanneer meer dan een werkvoorraad gevaarlijke stoffen opgeslagen wordt zal een reeks bouwkundige en organisatorische maatregelen getroffen moeten worden om de veiligheid te garanderen. Richtlijn PGS 15 is van toepassing op ondermeer de volgende type stoffen: Spuitbussen en gasflessen; ADR Klasse 2 Ontvlambare vloeistoffen; ADR Klasse 3 Brandbare vaste stoffen; ADR Klasse 4.1, 4.2 en 4.3 Oxiderende stoffen; ADR Klasse 5.1 Giftige stoffen; ADR Klasse 6.1 Bijtende stoffen; ADR Klasse 8 Milieugevaarlijke stoffen; ADR Klasse 9 CMR-stoffen: carcinogene, mutagene en reproductietoxische stoffen Gevaarlijke afvalstoffen Gehanteerde ondergrenzen voor toepassen richtlijn PGS 15: Meeste categorieën: vanaf 50 liter CMR-stoffen: vanaf 1 kg Stoffen in verpakkingsgroep I: vanaf 1 kg Klasse 3 verp.groep II (< 23 °C): vanaf 25 liter Gasflessen: vanaf 115 liter Klasse 8 stoffen: vanaf 250 liter Klasse 9 stoffen: vanaf 250 liter Voor werkvoorraden gelden de volgende bepalingen: Indien één eenheid verpakking meer dan één week als werkvoorraad wordt gebruikt, zijn in het gebruik en de opgeslagen hoeveelheid werkvoorraad niet meer in proportie en spreken we niet langer van werkvoorraad. Een permanente werkvoorraad in een jacht is toegestaan, indien op de risico's van de Arbocatalogus HISWA december 2010 51 werkvoorraad geënte maatregelen en voorzieningen zijn getroffen (conform de bepalingen uit deze richtlijn, voor zover deze uitvoerbaar zijn buiten een opslagvoorziening). De hoeveelheid bedraagt in dat geval maximaal één verpakking per te gebruiken stof plus indien noodzakelijk één reserveverpakking of de hoeveelheid benodigd voor één batch (productierun); Indien de werkvoorraad in een jacht meer dan 50 liter is, dan moet de verpakking zijn geplaatst boven een vloeistofdichte lekbak of een gelijkwaardige voorziening. Hiervan kan worden afgeweken als (het betreffende deel van) de vloer van de ruimte in het schip ten minste vloeistofkerend is. Dit geldt niet voor brandbare vloeistoffen daarvoor blijft vanuit brandveiligheidoptiek een lekbak of een andere gelijkwaardige voorziening wenselijk. Doelstelling is in een dergelijk geval het verkleinen van het verdampingsoppervlak in geval van een lekkage. Afhankelijk van de risico's van de stof kunnen aanvullende maatregelen nodig zijn (bijvoorbeeld m.b.t. ventilatie); De werkvoorraad in een jacht, moet worden bewaard in deugdelijke en gesloten verpakking, die bestand is tegen de gevaarlijke stof; Een laskar met gasflessen kan ook als werkvoorraad worden beschouwd. Neem opslag van gevaarlijke stoffen op in een werkplek-inspectieplan χ Opslagkast met afzuiging voor opslag kleine verpakkingen gevaarlijke stoffen. Op de deur staan veiligheidssignalering en inhoudsopgave stoffen Specifieke informatie www.publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl Klik op no.15 voor downloaden richtlijn PGS 15 en errata www.infomil.nl/onderwerpen/hinder-gezondheid/veiligheid/pgs/ achtergrondinformatie; vragen en antwoorden PGS 15 Handboek BIM (milieu), Hiswa (beschikbaar voor leden) 5.2 Voorlichting en instructie Risico: VOS, epoxy, lassen, werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Algemeen Wanneer voorlichting en instructie geven? Introductieprogramma nieuwe medewerker Wanneer de medewerker voor de eerste keer de werkzaamheden gaat verrichten Vervolgens zo vaak als noodzakelijk; bij gewijzigde werkmethoden of als blijkt dat medewerkers na verloop van tijd de instructies en maatregelen niet voldoende opvolgen Inhoud van de voorlichting en instructie Risico’s van de werkzaamheden Arbocatalogus HISWA december 2010 52 Risicovolle activiteiten en de wijze van blootstelling Resultaten van onderzoek naar de blootstelling op de eigen werkplek Plan van aanpak: de specifieke beheersmaatregelen die genomen zijn (of gaan worden) om het risico te beperken en de reden waarom deze maatregelen zijn getroffen Eigen rol in het beperken van de blootstelling, waaronder hygiëne Bestaande werkvoorschriften en instructies Foutieve werkwijzen; lessen uit het verleden Persoonlijke beschermingsmiddelen: juist gebruik, welke bescherming wanneer, hoe gebruiken, wanneer verwisselen/vernieuwen, hoe reinigen/opslaan Hoe instructie geven? Een combinatie van mondelinge én schriftelijke én praktijkvoorlichting. On-the-job Opnemen van arbo en veiligheid in (visuele) werkplekinstructies Werkoverleg, bij het onderdeel arbo Periodieke voorlichting per onderwerp/risico, bijvoorbeeld iedere twee jaar Basiscursus ‘Risico’s en beheersmaatregelen van je werkzaamheden’ Organisatorische aandachtspunten Vastleggen van inhoud in instructiemateriaal, instructievideo, hand-outs voorlichting, werkinstructies bij de werkplek. Vastleggen van de gegeven voorlichting: presentielijst, aftekenlijst bijhouden. Specifieke informatie en hulpmiddelen Arbowet artikel 8 Voorlichting en onderrricht Arbobesluit 4.10d, 7.11a Algemeen voorlichtingsmateriaal beschikbaar op internet o.a. www.arboportaal.nl, www.szw.nl, www.arbeidsinspectie.nl. www.napofilm.net/nl/napos-films europese voorlichtingsfilmpjes op basis van computeranimaties in woordloze taal van ca. 1 minuut. De filmpjes reiken concrete oplossingen en/of roepen vragen of discussie op over diverse arbo- en veiligheidsthema’s op de werkvloer. 5.3 Werken in (besloten) scheepsruimten Risico: VOS, epoxy, lassen, werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Algemeen Risico’s Het werken in (besloten) scheepsruimten brengt extra gevaren met zich mee zoals: Verstikking Bij onvoldoende verse lucht toevoer kan de zuurstofconcentratie in de werkpleklucht te laag worden. Bedwelming/vergiftiging Tijdens reinigen, schilderen, lamineren, lijmen, lassen kunnen gevaarlijke stoffen in de lucht komen. Bij onvoldoende ventilatie kan de concentratie zo hoog oplopen dat werknemers acute effecten ondervinden zoals irritatie, duizeligheid en mogelijk bewusteloosheid. Brand- en explosie Tijdens reinigen, schilderen, lamineren, lijmen kunnen oplosmiddelen in de lucht verdampen. Bij onvoldoende ventilatie kan de concentratie plaatselijk zo hoog oplopen dat een vonk de damp doet ontsteken. Stroomdoorgang door het lichaam door werken met elektrische apparatuur. Arbocatalogus HISWA december 2010 53 Verhoogde kans op struikelen, uitglijden, stoten Maatregelen Voordat met de werkzaamheden wordt begonnen moeten risico’s en de beheersmaatregelen bepaald worden en allen die bij de werkuitvoering zijn betrokken, worden geïnformeerd. De volgende items moeten bepaald worden: 1. Gevaren van werkzaamheden en omgeving zoals: de toegankelijkheid van de ruimte, elektrocutie, het vrijkomen van schadelijke stoffen en inzicht in de weersomstandigheden (wind, regen, ijzel). 2. Noodzaak tot onderzoek van de atmosfeer in de ruimte zoals het meten van het zuurstofpercentage (18-21%) of brandbare gassen LEL (<10% van de LEL). 3. Beheersmaatregelen zoals bijvoorbeeld: - Ventileren (geforceerd): om voldoende zuurstof te garanderen en de schadelijke dampen zoals VOS (oplosmiddelen), lasrook en ozon af te voeren. - Scheiden van verschillende soorten werkzaamheden in de tijd zoals bijvoorbeeld niet lassen naast werkzaamheden met oplosmiddelen. - Elektrische gevaren: Eventueel worden extra veiligheidsmaatregelen genomen. Zoals toepassen veilige spanningen 50 V wisselstroom of 120 V gelijkstroom. Een alternatief is een is een scheidingstrafo waarop maximaal 1 aansluiting voor 220 V handgereedschap wordt gebruikt. - Bij elektrisch laswerkzaamheden bij reparaties wordt gelijkstroom uit een lasgelijkrichter of wisselstroom uit een transformator met een spanningverlagend relais gebruikt, zodat altijd met een veilige spanning wordt gewerkt. - Toezicht: Er is een toezichthouder aangesteld, die verantwoordelijk is voor het treffen van alle noodzakelijke maatregelen en die zo nodig onmiddellijk hulp kan bieden of mobiliseren. - Bij de toegang tot de ruimte is een werknemer aanwezig die voortdurend contact onderhoudt met de zich in de ruimte bevindende personen en eventueel met een opdrachtgever/toezichthouder die niet op de werkplek aanwezig hoeft te zijn. - Persoonlijke beschermingsmiddelen; ademhalingsbescherming bijvoorkeur onafhankelijke ademhalingsbescherming. - Communicatiemiddelen, -afspraken - Extra verlichting - Alarmeringssystemen - Noodprocedure: bedrijfshulpverlening, brandbestrijdingsmiddelen en reddingsmiddelen: op de situatie toegesneden hulpmiddelen voor de redding van een persoon uit de ruimte moeten beschikbaar zijn, zoals een tripotlier of lijflijnen. - Betreden voorkomen: de toegang tot de ruimten met gevaar afzetten met afzetlint en markeren. Figuur: werken in nauwe scheepsruimten brengt diverse risico’s met zich mee Arbocatalogus HISWA december 2010 54 Figuur: Persoonlijke adembeschermingsmiddel: compact halfgelaatsmasker met externe luchttoevoer Figuur: Persoonlijke adembeschermingsmiddel: compact halfgelaatsmasker met externe luchttoevoer Specifieke informatie Arbobesluit Artikel 3.5g Gevaar voor verstikking, bedwelming, vergiftiging of brand Arboinformatieblad no. 5 Veilig werken in besloten ruimten, SdU (niet gratis) 5.4 Hygiëne Risico: VOS, epoxy, lassen, werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Algemeen 1. Duidelijke afspraken over reinigen van pauzeruimten en kleedruimten. 2. Opbergen van werkkleding en schone kleding in twee gescheiden kledingkastjes. 3. Voldoende voorraad schone werkkleding, inclusief reservekleding beschikbaar. 4. Instructies voor werknemers: a. Gebruik, onderhoud en bewaar persoonlijke beschermingsmiddelen in overeenstemming met de instructies. b. Sterk verontreinigde werkkleding wisselen. c. Draag geen (sterk) verontreinigde werkkleding in de pauzeruimte. d. Niet roken, eten en drinken tijdens het werk. e. Bewaar geen voedingsmiddelen op de werkplek. f. Laat elk wondje goed verzorgen. g. Wassen / douchen na het werk h. Handreiniging Handen wassen voor toiletbezoek, eten, drinken,roken na werkzaamheden Voorkom vaak handen wassen met een agressieve zeep, schuurmiddel of oplosmiddelen. Dit zal de huid beschadigen. i. Handverzorging Gebruik een verzorgende handcrème zowel vóór als ná het werk en na reiniging van de handen. Handcrème zorgt dat de huid makkelijker te reinigen is. Gebruik een handcrème met zo min mogelijk toevoeging zoals parfums. Let op een handcrème is geen vervanging van handschoenen. Zogenaamde barrière crèmes beschermen NIET tegen epoxy’s. Arbocatalogus HISWA december 2010 55 5.5 Afrusten schip Risico: werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Algemeen Doelmatige maatregelen ter voorkomen van vallen en beknellen tussen wal en schip bij onverwachte bewegingen van het schip, zoals: - Het afrusten van een statietrap of loopbrug tegen het schip moet zodanig zijn geborgd dat het hulpmiddel niet ongewild kan verschuiven en er moet rekening gehouden worden met onverwachte bewegingen van het schip. - Het inrichten van een veilige werkvloer met een stabiele ondergrond - Gebruikt u mobiele hulpmiddelen met werkbordes, stel deze dan op de wal zo dicht mogelijk op bij de scheepsromp. Een vrije ruimte tussen de scheepswand en het werkbordes van maximaal 30 centimeter moet hierbij worden gehanteerd om onverwachte bewegingen van het schip te kunnen opvangen. - Leg het schip voldoende vast met meerlijnen en borg het zoveel mogelijk tegen onverwachte beweging (bijvoorbeeld met extra landvasten). - Plaatsen van voldoende stootmiddelen zoals fenders,afstootblokken, banden, stootwillen. 5.6 Weersomstandigheden Risico: werken op hoogte Werkplekhandelingen: Type maatregel: Algemeen Risico De weersomstandigheden hebben grote invloed op risico van vallen en uitglijden. Regen, sneeuw en ijzel zorgen voor natte of opgevroren looppaden en/of werkoppervlakken en bij sneeuwval is een vrij looppad niet altijd direct zichtbaar. Wanneer de werkvlakken zijn afgedekt door sneeuw kan niet gecontroleerd worden op gebreken in de valbescherming/bevestiging. Maatregelen Bij vorstverwachting preventief strooien op horizontale vlakken, ook op steigers en andere bordessen. Bij sneeuwval en opgevroren vlakken eerst sneeuwruimen en ijsvrij maken voordat de werkzaamheden aanvangen. Bij onweer worden gedurende de tijd dat men nabij de onweersbui is de activiteiten buiten gestaakt. Bij windkracht boven de BF 6 is het niet toegestaan met hoogwerkers buiten te werken of te hijsen of te werken op hoogten direct aan de wind blootgesteld. Achtergrondinformatie arbobesluit 7.18a Arbocatalogus HISWA december 2010 56
