geluidswetgeving en controversen
advertisement
De geluidswetgeving binnen de
entertainmentsector en zijn
controversen
Scriptie: Saul Mombaerts
Podium technieken Rits
Erasmushogeschool Brussel
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar: 2010 - 2011
Begeleiding: Mr. Marc Vandermeule
Schooljaar 2010 - 2011
1
Inhoud
De geluidswetgeving binnen de entertainmentsector en zijn controversen ................ 1
Inleiding ...................................................................................................................... 5
Hoofdstuk 1.
Het Gehoor ........................................................................................ 6
1.1
Wat is geluidswaarneming? ......................................................................... 6
1.2
Luidheid ........................................................................................................ 6
1.3
Het oor ......................................................................................................... 7
1.4
Opbouw van het oor ..................................................................................... 8
1.4.1
Het uitwendige oor ................................................................................ 8
1.4.2
Het middenoor....................................................................................... 8
1.4.3
Het binnenoor........................................................................................ 9
Hoofdstuk 2.
Gehoorschade ................................................................................. 12
2.1
Inleiding ...................................................................................................... 12
2.2
Risicogedrag van jongeren ......................................................................... 13
2.3
De mechanische en metabolische veranderingen bij blootstelling aan te
hoge geluidsdruk ................................................................................................... 14
2.4
Tinnitus ....................................................................................................... 14
2.4.1
Wat is tinnitus? .................................................................................... 14
2.4.2
Voorkomen .......................................................................................... 15
2.4.3
Pulsmatig versus niet-pulsmatig oorsuizen ......................................... 15
2.4.4
Ontstaan.............................................................................................. 16
2.4.5
Beïnvloedende factoren ...................................................................... 16
2.5
Hyperacusis................................................................................................ 16
2.5.1
Wat is hyperacusis? ............................................................................ 16
2.5.2
Voorkomen .......................................................................................... 17
2.5.3
Oorzaken............................................................................................. 17
2.6
Behandeling van gehoorschade. ................................................................ 18
2.6.1
Diagnose stellen .................................................................................. 18
2.6.2
TRT-therapie ....................................................................................... 19
2.6.3
Environmental Sound Enrichment ....................................................... 20
2.6.4
Heelkundige behandeling .................................................................... 20
2.6.5
Medicamenteuze behandeling ............................................................ 21
2.7
Preventie .................................................................................................... 22
2.7.1
Oordoppen .......................................................................................... 22
2.7.2
Hoe kan gehoorschade ontstaan ondanks oordopjes? ....................... 26
Hoofdstuk 3.
3.1
Wetgeving........................................................................................ 27
Inleiding ...................................................................................................... 27
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
2
3.2
Koninklijk Besluit 1977 .............................................................................. 27
3.3
Waarop is deze wetgeving gebaseerd? ..................................................... 27
3.4
Wat betekent 90 dB(a)? ............................................................................. 28
3.4.1
3.5
dB (A) Vs dB (C) en dB (B) ................................................................. 28
Uitzonderingen op de wetgeving ................................................................ 30
Bestuurlijke overheden kunnen op aanvraag van een organisator uitzonderingen
op de wetgeving toestaan. Deze ....................................................................... 30
Hoofdstuk 4.
4.1
De praktijk........................................................................................ 31
Praktijkvoorbeelden .................................................................................... 31
4.1.1
Onderzoek in de ‘Vooruit’ door Bart Vinck........................................... 31
4.1.2
Pukkelpop Anno 2008 ......................................................................... 31
4.2
Waarom zo luid? ........................................................................................ 33
4.2.1
Hoofdstuk 5.
Gedrag van personen die worden blootgesteld aan luide muziek ....... 33
De pmp (MP3) personal music player ............................................. 35
5.1
Inleiding ...................................................................................................... 35
5.2
Potentieel schadelijke factoren van de pmp ............................................... 35
5.3
Onderzoek naar de luistergewoonten bij jongeren in Nederland ................ 36
5.3.1
Cijfers uit eigen land ............................................................................ 36
5.3.2
Europese commissie wil wetgeving ..................................................... 37
Hoofdstuk 6.
Naar een nieuwe wetgeving ............................................................ 38
6.1
Inleiding ...................................................................................................... 38
6.2
Charter Anno 2010 ..................................................................................... 38
6.3
Voorstel Minister Schauvliege .................................................................... 39
6.3.1
Voorstel nieuwe wetgeving.................................................................. 40
6.3.2
De verschilpunten tussen het charter en het voorstel van Minister
Schauvliege ....................................................................................................... 41
6.3.3
Reacties op het wetsvoorstel .............................................................. 41
6.3.4
De verantwoording van Minister Schauvliege ..................................... 43
Hoofdstuk 7.
Besluiten .......................................................................................... 44
7.1
Maximum niveau ........................................................................................ 44
7.2
Elektronische versterking ........................................................................... 44
7.3
Oordopjes ................................................................................................... 44
7.4
Het verkeerde daglicht ............................................................................... 44
7.5
Europees niveau ........................................................................................ 45
7.6
Beperkt karakter ......................................................................................... 45
7.7
Strafrechtelijke verantwoordelijkheid .......................................................... 45
Hoofdstuk 8.
Bijlage .............................................................................................. 46
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
3
8.1
Charter met betrekking tot het beperken van gehoorschade tijdens
muziekactiviteiten .................................................................................................. 46
8.2
Volledig uitgeschreven voorstel Joke Schauvliege ..................................... 47
8.2.1
Voorstel Vlaamse reglementering maximaal geluidsniveau van muziek.
Afsluitend moment van het overleg over de ontwikkeling van een nieuwe
wetgeving rond gehoorschade en muziek, 19 januari 2011 ............................... 47
8.3
Q&A voorstel reglementering maximale geluidsniveaus muziek ................ 57
Hoofdstuk 9.
Bronvermelding ............................................................................... 63
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
4
Inleiding
De problematiek rond de geluidswetgeving is actueel.
Door de vrij toegankelijke moderne technologieën leven jongeren meer en meer in
een muziekwereld. Muziek is voor ieder individu vrij beschikbaar via MP3, I-tunes,
computers en hun afgeleide… Verder is er een groot aanbod van muzikaal
entertainment : festivals, fuiven, … Muziek is alom tegenwoordig.
Als keerzijde van de medaille zien we een verontrustende stijging van de
gehoorschade bij jongeren. Meer en meer jongeren klagen over last van hun gehoor,
dokters worden overspoeld met verontruste telefoons van jongeren die last hebben
van suizende oren of zelfs tijdelijk doof zijn.
Minister Schauvliege formuleerde een wetsvoorstel om de geluidsdrempels te
reguleren. Dit voorstel wordt sterk gecontesteerd door de muzieksector.
In deze scriptie willen we ons verdiepen in de problematiek van die geluidswetgeving.
Genuanceerde en gemotiveerde uitspraken over de geluidswetgeving zijn echter pas
mogelijk wanneer men de problematiek ruim bekijkt. We bouwen deze scriptie
systematisch en logisch op.
In een eerste hoofdstuk verdiepen we ons in het gehoor. Hoe werkt de waarneming
van geluid? Hoe is ons gehoororgaan opgebouwd?
In een tweede hoofdstuk beschrijven we de gehoorschade. Wat zijn de uitlokkende
factoren? Wat is gehoorschade? Welke vormen zijn er? Welke curatieve en
preventieve therapieën zijn toepasbaar?
In hoofdstuk drie focussen we op de geluidswetgeving. We beschrijven kort de
geschiedenis en de huidige wetgeving.
Tussen wetgeving en praktijk gaapt er een brede kloof. Hoofdstuk vier geeft een
beschrijving van wat er zich effectief afspeelt in de entertainmentsector. Waarom
kiest men voor veel decibels?
In hoofdstuk vijf staan we stil bij de gevaren van de individuele muziekcomsumptie
via pmp (MP3 en bespreken we de op til zijnde initiatieven vanuit de Europese
commissie om de gebruikers beter te beschermen tegen gehoorschade).
Hoofdstuk zes beschrijft eerst het voorgestelde charter rond beperking van
gehoorschade in de muzieksector en daarna het wetsvoorstel van
Minister Schauvliege 19-01-2011. We geven de reacties weer op het wetsvoorstel
In hoofdstuk zeven wagen we ons aan enkele besluiten in deze complexe
problematiek.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
5
Hoofdstuk 1. Het Gehoor
1.1 Wat is geluidswaarneming?
Verondersteld wordt dat geluidswaarneming, hoewel niet lineair, bestaat uit een
simpele relatie tussen de geluidsbron, geluidsgolven en een “ontvanger”. Meestal is
deze ontvanger ons oor en dan spelen heel wat subjectieve elementen mee in de
geluidswaarneming. Hoe geluid door ons gehoor wordt “ervaren”, is niet onmiddellijk
in wetmatigheden uit te drukken. De grote lijnen hiervan worden wel al uitgestippeld
in een gebied dat nog in zijn kinderschoenen staat: de psycho-akoestiek.
De psycho-akoestiek is gebaseerd op louter statistische gegevens omwille van het
feit dat geen twee mensen op een gelijkaardige manier horen. Uit deze statistische
gegevens distilleert men gemiddelden waarop de generalisaties gebouwd zijn. Na
verloop van tijd werd een massa statistisch materiaal verzameld en vergeleken,
zodat we met zekerheid enkele psycho-akoestische fenomenen nauwkeurig kunnen
beschrijven.Het voornaamste psycho-akoestische fenomeen is “luidheid”.
1.2 Luidheid
“Luidheid” kunnen we definiëren als de grootte van een geluidswaarneming. De
relatie tussen luidheid en de fysische amplitude van de geluidsdruk op ons
trommelvlies is voor de hand liggend maar verloopt verre van lineair. Diverse andere
factoren hebben hun invloed.
Geluiden bereiken ons oor immers in zeer
verscheidene vormen. Frequenties, toonhoogte, intensiteiten, duurtijden,… al deze
factoren spelen mee in de perceptie van “luidheid”.
In 1933 werd door Fletcher en Munsons de relatie tussen het begrip “luidheid”
enerzijds en amplitude/frequentie anderzijds onderzocht. Zij onderzochten hoe het
oor, bij verschillende amplitudes, reageert op het volledige frequentiespectrum. De
bevindingen kunnen we als volgt omschrijven: ons gehoor zwakt af bij lage
frequenties en in iets mindere maten bij hoge frequenties.
Figuur 1: luidheidscurves
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
6
Vervolgens legden ze hun bevindingen vast in een grafiek (zie hierboven).
Deze grafiek brengt de gevoeligheid van ons gehoor in kaart over het gehele
spectrum. Zo kan je afleiden uit de grafiek dat we 1000 Hz op een niveau van 60 dB
luider zullen ervaren dan een toon van 100 Hz op het zelfde niveau (60 dB). Deze
luidheidscurven zijn uitgedrukt in Phons (psycho-Akoestische eenheid voor luidheid).
Een waarneming van 70 phons houdt dus in dat er een correctie plaats vond in
niveau stijging of daling naarmate we de curve volgen t.o.v. de 1 kHz. Per definitie is
1 Phon/foon gelijk aan 1dB Bij een toon van 1kHz
Bij de geluidswaarneming is naast de “luidheid” als psycho-akoestisch fenomeen ook
de “ontvanger” van groot belang. De ontvanger is meestal het oor. We gaan dieper in
op de anatomie en de werking van het oor.
1.3 Het oor
Het gehoororgaan bestaat in principe uit drie delen: het uitwendige oor, het
middenoor en het inwendig oor. Het uitwendige oor bestaat uit de oorschelp en de
uitwendige gehoorgang tot aan het trommelvlies. Het middenoor bevindt zich na het
trommelvlies tot aan het ovale venster.
Daarachter vinden we het inwendig oor waar het eigenlijke gehoororgaan in
verborgen zit en dat afgeschermd wordt door het rotsbeen. Het is voorzien van
verschillende hulporganen die de luchttrillingen (geluid) opvangen en geleiden naar
het binnenoor.
Figuur 2: het middenoor
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
7
1.4 Opbouw van het oor
1.4.1 Het uitwendige oor
Allereerst worden de luchttrillingen opgevangen door onze oorschelp. In tegenstelling
tot die van vele dieren is de menselijke oorschelp niet beweegbaar. De door de
oorschelp ontvangen trillingen planten zich in de uitwendige gehoorgang verder. Hier
gebeurt een eerste transformatie van de trillingen.
Het uitwendige oor heeft een resonantiefrequentie tussen de 2,5 à 2,9 kHz.
Bovendien is de uitwendige gehoorgang richtingsgevoelig over een hoek van 45°
voor deze frequentieband.
Als we ons hoofd lichtjes afwenden zodat het geluid bijna loodrecht op de oorschelp
en het uitwendige oor valt zullen we bijgevolg veel meer hoge tonen waarnemen.
Hierdoor zullen we geluiden “helderder” gaan ervaren als we met ons uitwendig oor
in de richting van de geluidsbron staan.
Trillingen die vanachter ons komen ondergaan een schaduw effect van de oorschelp,
dit is een nuttige eigenschap om geluid te lokaliseren.1
1.4.2 Het middenoor
Het uitwendige oor loopt ter hoogte van het trommelvlies over in het middenoor. Dit
zeer dunne vlies brengt de akoestische druk (trillingen) van de buitenwereld over
naar het middenoor.
Figuur 3: het middenoor
1
wey, professionele audiotechnieken (chris wolters van der wey, 1996).
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
8
Het trommelvlies is verbonden met drie gehoorbeentjes: hamer, aambeeld en
stijgbeugel. Deze zijn door minuscule gewrichtjes met elkaar verbonden. Het laatste
gehoorbeentje, de stijgbeugel, is op zijn beurt verbonden met het ovale venster, de
splitsing tussen het middenoor en het binnenoor. Dit ovale venster is vele malen
kleiner dan het trommelvlies zodat ook zeer kleine veranderingen kunnen
waargenomen worden. Rond de gehoorbeentjes zitten heel kleine spiertjes die
kunnen samentrekken en zo het trommelvies lichtjes achteruit halen om sterke
trillingen op te vangen en het gehoor te beschermen.
Het belangrijkste deel van het middenoor is de trommelholte.
Via een mechanisch transmissiesysteem worden de trillingen in de trommelholte
overgebracht naar het binnenoor.
Om dit systeem goed te laten functioneren is er een drukevenwicht nodig tussen de
buitenlucht en de binnenlucht. Hiervoor zorgt de buis van Eustachius. De buis van
Eustachius is een verbinding tussen de trommelholte en onze keel. Telkens we
slikken gaat deze buis even open en komt de trommelholte in contact met de
buitenlucht.
Bij verstopping of dysfunctie van de buis van Eustachius geraakt de verse
luchttoevoer omwille van de slijmvliezen onvoldoende in het middenoor. Er ontstaat
een onderdruk met als gevolg een verminderde overdracht vanuit het middenoor
naar het binnenoor. Dit komt overeen met een tijdelijk gehoorverlies.
1.4.3 Het binnenoor
Het binnenoor bestaat uit het ovale venster, het slakkenhuis en de gehoorzenuw.
Het binnenoor is gevuld met een vloeistof die aan het trillen word gebracht door de
overdracht van de gehoorbeentjes via het ovale venster. Deze trillingen worden
verspreid over het slakkenhuis.
Figuur 4: het binnenoor
De bovenstaande afbeelding stelt een lengtedoorsnede voor van het slakkenhuis.
Het slakkenhuis kunnen we opdelen in drie stukken. De voorhofstrap (scala vestibuli)
die verbonden is met het ovale venster, de eigenlijke slakkenhuisgang (basilair
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
9
membraam), een soort tussenschot waarop zich de gehoorhaartjes (steriocilia)
bevinden en tenslotte de trommeltrap (scala tympani) die eindigt in het ronde venster.
Figuur 5: dwarsdoorsned van de gehele cochlea. 1. Scala media; 2. Scala vestibuli; 3. Scala
Tympani. De rode pijl is vanaf het ovale venster. De blauwe pijl wijst naar het ronde venster.
4. Spiraalvormige ganglion; 5. gehoorzenuw.
In bovenstaande afbeelding zien we dat er zich nog een derde holte bevindt in het
slakkenhuis: de middentrap (scala media). In de middentrap zit een vloeistof
(endolymphe) verschillend van de vloeistof in het scala vestibuli en het scala
tympani (perilymphe). Beide vloeistoffen worden gescheiden door een zeer dun vlies
(het membraan van Reissner).2
Figuur 6: membraam van Reissner
“De ziekte van Meniere - informatie: Kenmerken, diagnose, beloop en behandeling”,
http://www.hoorzaken.nl/meniere.htm.
2
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
10
De eigenlijke zintuigcellen aangebracht op de slakkenhuisgang worden samen het
orgaan van Corti genoemd. De zenuwweefsels komende uit deze zintuigcellen
vormen samen de gehoorszenuw.
Het orgaan van Corti bevat twee soorten haarcellen: binnenste haarcellen en
buitenste haarcellen. In totaal zijn er vier rijen haarcellen: 1 rij binnenste haarcellen
(+/- 3500) en 3 rijen buitenste haarcellen ( +/- 25.000).
Aan elke binnenste haarcel zitten ongeveer 20 zenuwvezels.
Figuur 7: orgaan van corti met haarcellen
Op de bovenstaande afbeelding zien we het perceptiegedeelte van het gehoor. De
drukgolven afkomstig van het ovale venster brengen het vocht in het slakkenhuis aan
het trillen. Wanneer het basilaire membraan in beweging komt buigen de cilia.
Hierdoor ontstaan elektrochemische signalen in de gehoorzenuw.
Door de toename van de breedte en de afname van de gemiddelde dikte van het
basilaire membraam verloopt de stijfheid van de basis naar de apex met een factor
100.
De resonantiefrequentie van het membraan is daardoor hoger aan de basis dan aan
de apex. Aan de basis is deze ongeveer 20.000 Hz en aan de apex om en nabij de
80 Hz.
Bij het doorgeven van hardere geluiden zouden de buitenste haarcellen niet
betrokken zijn. De binnenste haarcellen zijn hiervoor verantwoordelijk. Dit verklaart
waarom bij beschadiging van de buitenste haarcellen het oor ongevoelig wordt voor
zachte geluiden, terwijl de hardere geluiden nog steeds goed waar te nemen zijn. 3
3
“Het oor”, http://www.hoorzaken.nl/opbouwoor.htm.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
11
Hoofdstuk 2. Gehoorschade
2.1 Inleiding
Zoals hoger beschreven is ons gehoor een zeer gevoelig zintuig met een zeer
kwetsbare structuur. Grote geluidsdrukken kunnen ernstige en blijvende schade
aanbrengen. Niet iedereen is even gevoelig voor geluid. Wetenschappers gaan er
wel van uit dat het gehoor acht uur lang 80 decibel (dB) kan verdragen zonder risico
op beschadiging. Bij 83 dB is dat nog slechts vier uur en vanaf 100 dB kan het
gehoor al na zeven minuten beschadigd raken. Het is vandaag algemeen geweten
dat een veelvuldige blootstelling aan occasioneel geluid (werk, verkeer, trein,
grasmachine,…), kan leiden tot gehoorverlies.
Figuur 8: gehoorschade meter
Daarnaast is de blootstelling aan occasioneel geluid (festivals, concerten, MP3,…)
een veel grotere bron van verontrusting, zeker bij jongeren met een overmatige
muziekconsumptie.
In dit hoofdstuk zal ik dieper ingaan op occasionele blootstelling aan geluid. Het
risicogedrag van jongeren is hierbij een uitlokkende factor. De gevolgen van dit
risicogedrag worden verder beschreven in de mechanische en metabolische
veranderingen in het gehoor bij blootstelling aan te hoge geluidsdruk welke kunnen
resulteren in tinnitus en hyperacusis. Het onderzoek naar tijdelijke en permanente
gevolgen van deze blootstelling, de curatieve maatregelen en het belang van
preventie om de drastische toename van gehoorproblemen bij jongeren te vermijden,
sluiten dit hoofdstuk af.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
12
2.2 Risicogedrag van jongeren
Westerse jongeren stellen zich zelf vaak bloot aan hoge geluidsniveaus in de
entertainment business: sportzalen, concerten, cafés, festivals,… De gevolgen voor
het gehoor van deze entertainment business is een formele bedreiging. Deze
bedreiging is wetenschappelijk vastgesteld in verscheidene studies. Uit deze studies
blijkt dat er verschillen zijn in het gedrag bij meisjes en jongens alsook verschillen
naargelang de leeftijd.
Een recente studie van 21 juni 2009 over het risicogedrag van jongeren wijst erop
dat jongens meer kans hebben op gehoorschade dan meisjes van dezelfde leeftijd.
Dit onderzoek werd uitgevoerd bij 310 Zweedse jong volwassenen (15-20) waarvan
167 mannen en 143 vrouwen. De personen werden gerekruteerd uit drie
verschillende scholen in het westen van Zweden. De deelnemers werden
geselecteerd uit 6 verschillende studierichtingen. De uiteindelijke respons bedroeg
84,2% (310 van 359 studenten).
De studie wijst uit dat vrouwen sneller reageren op risicovolle situaties dan mannen
wat betreft blootstelling aan te hoge geluidsniveaus. Vrouwen zullen ook sneller
bepalen wanneer iets risicovol is. Uit de resultaten blijkt dat meer jongens leiden aan
tinnitus dan vrouwen. Anderzijds blijkt binnen de groep mannen en vrouwen die aan
tinnitus leiden, de mannen minder psychische last van dit oorsuizen te hebben.
Uit een tweede studie bij 1285 jongeren, die zichzelf regelmatig blootstelden aan
hoge geluidsniveaus boven de 100 dB(a) blijkt hetzelfde resultaat: mannen hebben
meer last van tinnitus (9,6 % van de ondervraagde mannen, 7,8 % van de vrouwen).
De leeftijd speelde eveneens een belangrijke rol: hoe ouder de jongeren, hoe meer
klachten.4
Dit is logisch verklaarbaar door het gradueel effect van de blootstelling aan hoge
geluidsdruk. Hoe ouder je wordt hoe groter de schade door het cumulatief effect.
Eens je te lang blootgesteld bent aan deze volumes is het proces niet meer
omkeerbaar, de gevolgen zijn nefast en worden soms onverdraagbaar. 5
Michael S. Minor e.a., “Rock on! An elementary model of customer satisfaction with musical
performances”, Journal of Services Marketing 18, no. 1 (2004): 7-18.
4
S. E. Widén, A. E. Holmes, en S. I. Erlandsson, “Reported hearing protection use in young adults
from Sweden and the USA: Effects of attitude and gender”, International Journal of Audiology 45, no.
5 (2006): 273-280.
5
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
13
2.3 De mechanische en metabolische veranderingen bij
blootstelling aan te hoge geluidsdruk
Blootstelling aan te hoge geluidsdruk kan leiden tot mechanische of metabolische
veranderingen. Deze veranderingen vertalen zich in een structurele aanpassing van
het orgaan van Corti. De gevolgen kunnen blijvend of tijdelijk zijn.
Mechanische veranderingen hebben een onmiddellijke impact op de haarcellen. Bij
metabolische veranderingen zien we een vertraagde impact: de gehoorcellen
(steriocilia) sterven op langere termijn af.
Bij de tijdelijke mechanische veranderingen zien we een morfologische verandering
in het orgaan van Corti. Het orgaan van Corti verlaagt waardoor niet langer alle
buitenste haarcellen gestimuleerd worden. Deze aandoening noemt “Treshold Shift”.
Zij is tijdelijk en herstelt zich spontaan. Er worden slechts weinig of geen haarcellen
beschadigd.
Permanente schade gaat gepaard met het afbreken van haarcellen in het orgaan van
Corti waardoor er minder zenuwbanen worden gestimuleerd.6
De gehoorschade is irreversibel. Metabolische veranderingen bij blootstelling aan te
hoge geluidsniveaus hebben een hogere afzetting van calcium tot gevolg. De
bindingscapaciteiten van de buitenste haarcellen met calcium zorgen voor een te
grote opstapeling van calcium in de mitochondria. Hierdoor zien we een zwelling van
de cellen met een slechte doorbloeding van het slakkenhuis tot gevolg. Een
overvloed aan calcium zorgt ervoor dat er een extra aanmaak van enzymen ontstaat
met alle gevolgen voor de buitenste haarcellen die zich binden met dit calcium en
mee worden afgebroken.7
Lange of frequente perioden van blootstelling aan een hoge geluidsdruk
uiteindelijk tot een chronisch gehoorverlies.
leiden
De eerste permanente schade treedt op zonder dat de personen subjectief het
gevoel van gehoorverlies hebben. Zij zijn zich niet bewust van de irreversibele
afbraak van de haarcellen. Dit maakt een preventieve aanpak moeilijk omdat zij niet
onmiddellijk de gevolgen van de schade ervaren. Tevens verloopt de afbraakcurve
van haarcellen bij elke persoon verschillend.
2.4 Tinnitus
2.4.1 Wat is tinnitus?
Tinnitus is de medische term voor oorsuizen. Tinnitus is een ervaring waarbij je
geluiden hoort in afwezigheid van omgevingsgeluid. Het kan verschillende vormen
aannemen: ruisen, fluiten, rinkelen, suizen, brommen, hoge of lage tonen, continu of
onderbroken, samen met de hartslag, luid of stil. Verschillende types van geluiden
W Melnick, “Human temporary threshold shift (TTS) and damage risk”, The Journal of the Acoustical
Society of America 90, no. 1 (juli 1991): 147-154.
6
B Hu, “Involvement of apoptosis in progression of cochlear lesion following exposure to intense
noise”, Hearing Research 166, no. 1-2 (2002): 62-71.
7
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
14
kunnen ook gelijktijdig gehoord worden en ze kunnen veranderen met het ogenblik
van de dag.
Oorsuizen kan de enige of voornaamste klacht zijn of deel uitmaken van een geheel
van klachten uitgaande van het gehoor- en evenwicht stelsel : gehoordaling,
geluidsvervorming, druksensatie, pijn, draaiingen, instabiliteit of wazig zicht.
Het Amerikaanse college van beroeps- en milieugeneeskunde definieert tinnitus als
een bilateraal symmetrisch gehoorverlies dat zich voor doet binnen een frequentie
bereik van 3 tot 6 kHz. De meeste wetenschappelijke studies bevestigen deze
theorie. De tonen die je hoort (in je oor) liggen op deze frequentie. Hierdoor worden
externe geluiden met deze frequenties moeilijker gecapteerd. Het fantoom geluid
maskeert ze als het ware.
2.4.2 Voorkomen
Het optreden op zich van tinnitus is geen abnormale gewaarwording. In volledige
stilte horen de meeste personen na enkele minuten een gesuis . Tevens komt
oorsuizen bij de meeste personen voor enkele uren na blootstelling aan hevig lawaai.
Oorsuizen maakt ook frequent deel uit van het natuurlijk verouderingsproces van het
oor. Tien percent van de mensen nemen constant oorsuizen waar maar slechts bij 1
à 2% van de mensen is dit dag in dag uit storend.
2.4.3 Pulsmatig versus niet-pulsmatig oorsuizen
In tegenstelling tot wat vaak gesteld wordt, is bij vele gevallen van oorsuizen wel
degelijk een oorzaak te vinden. Wanneer men de oorzaak kent faciliteert dit de
behandelingsmethoden. Oorsuizen kan onderverdeeld worden in twee totaal
verschillende entiteiten: puls matige (kloppende) en niet puls matige tinnitus. Puls
matige tinnitus is te wijten aan een resonantie-effect in het rotsbeen door vasculaire
afwijkingen - maar met normaal functionerende gehoorbanen. Puls matige tinnitus
kan onderverdeeld worden in : hartslag-synchroon oorsuizen en een "veneuze hum",
die meer synchroon verloopt met de ademhaling. . Hartslag-synchroon oorsuizen
wordt veroorzaakt door afwijkingen in het slagaderlijk systeem. De veneuze hum kan
veroorzaakt worden door afwijkingen in de aders, of door verhoogde druk in de
hersenpan
Niet-pulsmatige tinnitus daarentegen wordt veroorzaakt door afwijkingen van het
gehoorstelsel en kan beschouwd worden als een soort "fantoompijn" van het gehoor.
Eender welk letsel op het traject van de gehoorbanen kan oorsuizen uitlokken. Om
oorsuizen te begrijpen, is een kennis van de groei en ontwikkeling van de gehoor
banen van groot belang.8
In vele gevallen waar muziekschade de oorzaak is van tinnitus is er echter geen
omkeerbare oplossing. De schade is onherroepelijk, voor vele mensen is dit een
grote klap om te verwerken.
8
“Tinnitus - Australian Tinnitus Association (NSW) Ltd”, http://www.tinnitus.asn.au/.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
15
2.4.4 Ontstaan
In normale omstandigheden is er in stilte een onregelmatige elektrische activiteit van
de zenuwcellen van de gehoorbaan. Dit geeft geen aanleiding tot een
geluidsgewaarwording: we ervaren 'stilte'. Wanneer er zich echter wijzigingen
voordoen aan dit patroon, dan 'vertalen' onze hersencellen dit als een geluid,
oorsuizen dus. Meestal is er echter een verstoring van het oor en/of het gehoor.
De oorzaak van oorsuizen situeert zich meestal in het binnenoor (cochlea), maar het
kan ook op een andere plaats van de gehoorbaan liggen.
Bij een klein deel van de personen kan een echte geluidsbron in het lichaam de
oorzaak zijn, bijvoorbeeld het stromen van het bloed in bepaalde bloedvaten.
2.4.5 Beïnvloedende factoren
Oorsuizingen zijn sterk beïnvloedbaar. Een onderscheid dient gemaakt te worden
tussen de oorzaak van het oorsuizen en de invloeden van de algemene gezondheid
op dit suizen. Algemene gezondheidsfactoren zoals stress, angstgevoelens en
depressie kunnen de subjectieve gewaarwording van oorsuizen sterk beïnvloeden.
Ook hals - , nekklachten en tandklemmen of knarsen kunnen het oorsuizen
verergeren.
Het zijn deze elementen die de dagelijkse en soms plotse veranderingen
veroorzaken in de luidheid en het karakter van het oorsuizen. Deze dagelijkse
variaties in de aard van het suizen zeggen dan ook niets over de eventuele
veranderingen in de werking van het binnenoor op zich.9
2.5 Hyperacusis
2.5.1 Wat is hyperacusis?
Voor mensen met hyperacousis lijkt het alsof de volumeknop van elk waargenomen
geluid vastgeroest zit op de hoogste stand. Dikwijls ervaren ze pijn in het binnenoor
of een druk op de oren bij blootstelling aan sterke geluiden.
Het is een vorm van tinnitus want ook hier hoor je fluittonen die overeen komen met
de testbeeldgeluiden van een televisie. De interne geluiden van het gehoor zelf
veroorzaken de klachten en de problemen.
Mensen met hyperacusis ervaren veel meer geluiden als te sterk, onaangenaam of
zelfs pijnlijk dan mensen zonder hyperacusis. Dit is te wijten aan het feit dat hun
tolerantie voor geluid is afgenomen. Een geluid dat voor een doorsnee persoon met
een normaal gehoor storend klinkt zal voor iemand met hyperacucis ondraaglijk
klinken . Hun gehoor werkt in de meeste gevallen normaal, maar blijkbaar worden
geluidsimpulsen te sterk verwerkt door de hersenen, waardoor alle of sommige
geluiden vaak als (te) luid worden waargenomen en geëvalueerd. Voor deze mensen
zijn heel gewone geluiden vaak niet te verdragen zoals het doorspoelen van het
“psychische
gevolgen
van
tinnitus
en
hyperacusis.pdf”,
http://www.oorsuizen.info/artikelen/psychische%20gevolgen%20van%20tinnitus%20en%20hyperacusi
s.pdf.
9
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
16
toilet, het gerammel van de afwas, schreeuwende kinderen, het voorbij rijden van
een vrachtwagen, …
In de literatuur stelt men vaak dat de 'oren' van mensen met hyperacusis hun
zogenaamde "dynamische bereik" - het vermogen van onze oren om zich snel aan te
passen aan wisselende geluidssterkten- verloren hebben. Het probleem bij
hyperacusis ligt echter meestal niet in het gehoororgaan zélf maar in de hersenen en
het verwerkingsproces van geluid.
2.5.2
Voorkomen
Heel wat ex-muzikanten kampen met hyperacusis. Vroeger realiseerde men zich
minder de schadelijke impact van luide muziek. Luid was vaak synoniem voor goed.
Vele ex-muzikanten zagen hun levensstijl drastisch veranderen omwille van
hyperacusis. Volgens de literatuur zou 40 % van de personen met een ernstige
tinnitus hyperacusis vertonen.
2.5.3 Oorzaken
De Amerikanen Jastreboff en Hazel deden onderzoek naar de neurofysiologische
processen die tinnitus en hyperacusis veroorzaken en brachten deze in kaart.
“Een sterke wisselwerking lijkt te bestaan tussen het auditief gehoorsysteem (+
corticale gebieden), het limbische systeem (veroorzaker van emotionele associaties)
en het autonoom zenuwstelsel (lichaamsfuncties): wanneer interne geluidsprikkels
(bij tinnitus) of externe geluidsprikkels (bij hyperacusis) negatieve reacties
veroorzaken, dan ontstaat er een negatieve spiraal van hypervigilantie/alertheid op
bepaalde geluiden met in bepaalde mate lichamelijke klachten (o.a. gespannenheid,
trillen, schrikreacties, zweten) en geestelijke klachten (o.a. angstreacties, depressie)
tot gevolg.” 10
Uit dit onderzoek zou je kunnen afleiden dat een autogene training tinnitus/
hyperacusis kan verminderen of verhelpen. De gevolgen van de aandoening blijken
vooral psychosomatisch te zijn met sterk uitlokkende factoren zoals stress, alcohol,
drugs,… Hier volgt een korte bekentenis van Ludo Kerkhofs (hyperacusis patiënt).
"Ik kan alleen maar door een drukke straat wandelen met een speciale koptelefoon
op”, vertelt Ludo Kerkhofs. “En een citytrip of een bezoek aan een supermarkt is niet
meer mogelijk.” De ex-gitarist van onder meer Plastic Bertrand was jarenlang
blootgesteld aan luide muziek, vandaag verdraagt hij bijna geen geluid meer. Z’n
oren suizen bovendien al 25 jaar. Ook zijn huis is volledig aangepast aan z’n
handicap. Het gooide z’n sociaal leven overhoop.
Ludo is geen alleenstaand geval. 100.000 à 200.000 Belgen hebben last van
oorsuizen, zo storend dat het een normaal leven onmogelijk maakt. “Dat komt omdat
ze zich moeilijker kunnen concentreren op normale taken,” zegt professor Paul Van
de Heyning, diensthoofd neus-, keel en oorziekten van de Universiteit Antwerpen.
10
“Tinnitus.nl - Over tinnitus”, http://www.tinnitus.nl/over-tinnitus.html.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
17
“Daar komt nog de emotionele beleving bij: de persoon kan angstige en depressieve
gevoelens ontwikkelen.”11 Beeldmateriaal: uitzending van koppen op 3/02/2011.
http://www.een.be/programmas/koppen/geluidsnormen-controversieel
2.6 Behandeling van gehoorschade.
2.6.1 Diagnose stellen
Aangezien de behandeling erg afhankelijk is van de diagnose is het belangrijk dat we
eerst enkele manieren in kaart brengen om een diagnose te stellen. De exacte
herkomst van tinnitus is nooit echt duidelijk; hiervoor dient men zich te onderwerpen
aan enkele onderzoeken:
X-Ray
Audiogrammen
o Corticale audiometrie
o Tinnitus pitch match
o Tinnitus luidheid
o Maskeerbaarheid
Bij een X-ray wordt er een scan genomen van het hoofd, om na te gaan of er geen
structurele afwijkingen zijn in het gehoor die deze aandoening veroorzaken. Ook een
MRI of een CT scan kan hier worden afgenomen bij twijfel van de X-ray.
Eén van de vele testen die worden gebruikt is het audiogram, het is niet meer dan
een gewone gehoorstest. Gehoorverlies en tinnitus komen in vele gevallen voor in
combinatie. Corticale audiometrie is een onderzoek dat men gaat uitvoeren als de
tinnitus zich beperkt tot 1 oor, in het andere oor zullen ze nagaan welke frequenties
men hoort .
De pitch match is een test die wordt gedaan om na te gaan op welke frequentie de
tinnitus zich bevindt bij diegenen wiens gehoor is aangetast door te luide muziek. We
kunnen dit vergelijken met het geluid van het testbeeld van een televisie. (bij 74%
ligt deze toon tussen de 3000-4000 Hz). Eens ze de frequentie hebben gevonden
dan gaan ze vervolgens na hoe luid deze frequentie zich afspeelt. Eens ze deze
kennis hebben gaan ze vervolgens op zoek naar mogelijke maskeergeluiden.12
Bij een duidelijk te behandelen diagnose start men de aangepaste therapie.
Bijvoorbeeld: wanneer je voelt dat je oor dicht zit en het aan het suizen is, zal de
diagnose een oorprop zijn en zal dit opgelost worden door gewoon weg deze oorprop
te verwijderen.Wanneer dit niet het geval is worden er bijkomende tests gedaan. Een
hiervan is het gehoor meten om te zien of er geen afwijkingen zijn. Het gehoor wordt
“Eén - Koppen - Koppen - 3 februari 2011 | Eén”, http://www.een.be/programmas/koppen/koppen-3februari-2011-1.
11
“How
Is
Tinnitus
Diagnosed?
http://ehealthmd.com/library/tinnitus/TIN_diagnosis.html#risidual.
12
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
|
ehealthMD”,
18
gemeten aan de hand van een test waarbij via een koptelefoon verschillende
frequenties op een verschillend niveau worden door gestuurd. Als je iets hoort moet
je hierop reageren. De metingen worden uitgeschreven in een grafiek, uit de grafiek
kan je vervolgens afleiden of je gehoor nog optimaal is of niet.
Figuur 9: audiogram
Wanneer een etiologische behandeling niet mogelijk is omdat de oorzaak van de
schade niet herstelbaar is, richt de behandeling zich op de factoren die het oorsuizen
negatief beïnvloeden: stress, onwetendheid, ongerustheid, …
Het verduidelijken van de oorzaken, een uitleg over het ontstaan en een verklaring
over het wisselend optreden van oorsuizen helpt vele jongeren al een heel eind op
weg. Verder adviseert men hoe men concreet de hinder van het oorsuizen kan
verminderen volgens de principes van de Tinnitus Retraining Therapy (TRT-therapie)
en habituatie met omgevingsgeluid ('sound enrichment’, hoorapparaten met of
zonder tinnitusmaskers of generatoren).13
2.6.2 TRT-therapie
Deze behandeling werd opgestart door Jastreboff, en kan helpen om het
gewenningsproces te versnellen waardoor men uiteindelijk (meestal na maanden
maar soms slechts na enkele jaren) minder gevoelig wordt voor externe geluiden. In
de meeste gevallen van klinisch significante hyperacusis boekt deze therapie
succes. Na gemiddeld 18 maanden wordt de klacht meestal goed hanteerbaar of
zelfs volledig geëlimineerd. Bij een kleine groep patiënten met klinisch significante
hyperacusis (en/of tinnitus) zijn er andere oorzaken of onderliggende psychische
en/of lichamelijke aandoeningen aan te wijzen waardoor de klachten meer of minder
consistent blijven aanhouden.14
De TRT-therapie schenkt bijzondere aandacht aan het hanteren van de
beïnvloedende factoren op het oorsuizen: stressreductie, behandeling van depressie,
behandeling van de angststoornis, behandeling van temporomandibulaire
13
“UZA: Dienst NKO - Informatie voor patiënten”, http://www.nko.uza.be/patient/nko/tinnitus.htm.
“The
Tinnitus
and
Hyperacusis
http://www.tinnitus.org/home/frame/THC1.htm.
14
Scriptie: Saul Mombaerts
Centre:
Schooljaar 2010 - 2011
home
of
TRT”,
19
dysfunctie(kaakstoornissen), algemeen gezondheidsbevorderende
(voldoende algemene lichaamsbeweging, alcoholgebruik, roken), …
maatregelen
2.6.3 Environmental Sound Enrichment
In een vroeg stadium van Tinnitus (wanneer de fantoom geluiden nog niet zo hevig
zijn) is omgevingsgeluid een sterke factor om de fantoomgeluiden te bestrijden. In de
beginfase treedt tinnitus vooral op in stille omgeving.
Extreme stilte is in onze
natuurlijke leefomgeving een signaal voor gevaar. In de natuur zijn steeds
achtergrondgeluiden aanwezig. Bij extreme stilte reageren wij alerter.
De laatste jaren evolueren we meer en meer naar stille leefomgevingen, misschien
wel als reactie op een al te drukke en lawaaierige samenleving. We streven naar
stille kantoorruimtes waar geluid uit de buitenwereld geweerd wordt door extra
geluidswerend glas, geïsoleerde vloeren, geluidsarme toestellen, … In onze
woningen streven we ook meer naar stille leefruimten: huishoudtoestellen op
fluistertoon, dubbel glas, aparte televisieruimte, …
De therapie is gebaseerd op het vermijden van deze stille ervaringen omdat we als
mens in natuurlijke omstandigheden steeds achtergrondgeluiden horen. De
behandeling bestaat er in om de tinnitus te bestrijden door de natuurlijke geluiden
terug te integreren in de woonkamer en werkomgeving.
Voorbeelden: een huisfontein waarbij het geluid van borrelend water het
fantoomgeluid onderdrukt; mensen met slaapproblemen ten gevolge van tinnitus
krijgen slaapkussens die zee - of windgeluiden produceren. Deze natuurlijke
geluiden hebben een relaxerend effect op ons lichaam en zij maskeren het
fantoomgeluid. Deze therapie werkt enkel wanneer de natuurlijke geluiden als
positief ervaren worden. Deze therapie wordt 24 uur per dag toegepast.
2.6.4 Heelkundige behandeling
2.6.4.1 Corticale implant
In verschillende ziekenhuizen onder andere in Detroit en in België wordt corticale
implantatie als nieuwe behandeling uitgevoerd. Hierbij wordt onder de schedel een
elektrode geïmplanteerd. Deze geeft elektrische schokjes aan het overactieve deel
van de hersenen dat een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van tinnitus.
De bedoeling is dat hierdoor de hyperactiviteit in de hersenen wordt onderdrukt,
zodat de tinnitus kan verminderen of verdwijnen.
Deze vorm van behandeling is voorlopig alleen geschikt voor mensen met ernstige
tinnitus die niet op een andere manier behandeld kunnen worden, maar lijkt vooral
effectief als de tinnitus nog niet lang bestaat.
2.6.4.2
Cochleaire implant
De wetenschap experimenteert met behandeling via cochleaire implantatie. Deze
behandelingen zijn nog experimenteel maar bieden nieuwe therapeutische
mogelijkheden bij tinnitus door een auditief gemis op corticaal niveau. Deze
implantatie overbrugt de weg van het geluid vanaf het uitwendig oor tot aan de
cochlea
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
20
Figuur 10: geluidsprocessor: de uitwendige geluidsprocessor
vangt het geluid op en zet het om in digitale signalen.
Hiermee worden de interne haarcellen overbrugd en wordt de waarneming direct
naar de cochlea gestuurd via electronische pulsen. Hoe dit tinnitus bevordert is nog
niet beschreven; hiervoor is verder onderzoek vereist.
2.6.4.3
De Infuustherapie
De in Duitsland gangbare infuustherapie kan ervoor zorgen dat uw recent ontwikkeld
oorsuizen vermindert of verdwijnt. De infuusbehandeling heeft het meeste slaagkans
wanneer men ze opstart binnen de 48 uur tot maximaal 1 maand na het ontstaan
van de klachten. De behandeling kan later starten tot maximaal 3 maanden na het
ontstaan van oorsuizen maar de kans op succes is dan veel geringer. Na 3 maanden
noemt men het oorsuizen chronisch en is de infuusbehandeling niet meer van
toepassing.
Het is een infuustherapie met als werkzame bestanddelen een ontstekingsremmer
(prednisolon) en een middel om het bloed beter te kunnen laten stromen door de
kleine bloedvaatjes in het gehoororgaan (pentoxifylline).15
2.6.5 Medicamenteuze behandeling
Recent verscheen er een artikel in de krant waaruit blijkt dat een doorbraak naar een
meer succesvolle behandeling in de toekomst misschien haalbaar is. Amerikaanse
onderzoekers deden onderzoek op muizen en tinnitus.
Het onderzoek deelde een muizenpopulatie op in twee groepen: één groep werd
blootgesteld aan luide muziek, de andere bleef hiervan gespaard. Vervolgens bracht
men beide muizenpopulaties samen en bood men geluiden aan van een normaal
geluidniveau waarbij pauzes werden ingevoerd.
De muizen die onderworpen waren aan de luide muziek reageerden op de pauzes
waaruit de onderzoekers afleidden dat ze tinnitus hadden. De andere muizen
reageerden wel op de afwezigheid van geluid en ze werden angstig. (stilte = gevaar).
Na het experiment werden de muizen onderzocht en werden er stukjes weefsel van
de gehoorkern nader bekeken. De kern reageerde veel harder op elektronische
“oorsuizen | tinnitus | infuustherapie | informatie | ervaringen | begeleiding - oorsuizen | tinnitus |
infuustherapie | informatie ervaringen begeleiding”, http://www.oorsuizen.webs.com/.
15
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
21
impulsen waardoor receptoren werden geblokkeerd die zenuwbanen remden of
prikkelden.
Verder onderzoek wees uit dat wanneer men de boodschapperstof GABA blokkeert
(deze staat in voor het afremmen van zenuwcellen), de reactie op elektronische
impulsen minder heftig was. Verder onderzoek naar deze remming op GABA is nodig
om dat deze enkel mag werken op het gehoorcentrum16
2.7 Preventie
Tinnitus is een onaangename aandoening en de curatieve therapieën zijn beperkt:
voorkomen is dus beter dan genezen.
Een betere geluidswetgeving en een strengere controle op de geluidsnormen vallen
onder de preventieve maatregelen maar als individu blijf je dan afhankelijk van
derden voor de preventie van gehoorschade. Op persoonlijk vlak is het dragen van
oordoppen de beste preventieve maatregel. Let wel op want uit vergelijkende test
blijken niet alle oordopjes even goed te beschermen dan ze voorschrijven en dit kan
een vals gevoel van veiligheid geven. We gaan hierna verder in op het gebruik van
oordoppen.
2.7.1 Oordoppen
Er bestaan verschillende soorten oordoppen. Ze verschillen afhankelijk van de
manier waarop ze gemaakt zijn, de gebruikte grondstoffen en de mate van
geluidbescherming dat ze geven. We geven een kort overzicht zonder volledigheid
na te streven.
2.7.1.1
Standaard oordopjes
Figuur 11: schuimdopjes
Je kan ze aankopen in de doorsnee muziekwinkel maar ook in groot warenhuizen en
niet gespecialiseerde handelszaken. De kostprijs bedraagt 2 tot 5 euro voor 2 of 3
paar. Voor ze in de gehoorgang in te brengen warm je de oordoppen op via kneden
met de handen. Je draait ze vervolgens in wijzerzin in je oor. Voor dergelijke prijs
kan je natuurlijk niet de allerbeste kwaliteit verwachten. Ze vervormen het geluid
zodat muziek luisteren minder aangenaam wordt. Ze zitten niet erg comfortabel en
zijn erg opvallend wat esthetisch een minpunt is.
“Medicijn
tegen
tinnitus
mogelijk
http://www.gva.be/nieuws/wetenschap/aid1041063/medicijn-tegen-tinnitus-mogelijk.aspx.
16
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
Gva.be”,
22
2.7.1.2
Wasbolletjes
Figuur 12 : wasbolletjes
Een alternatief voor oordopjes. Het zijn kleine bolletjes die je na kneden in het oor
kan plaatsen. Deze zitten iets gemakkelijker dan de hoger beschreven oordopjes. Ze
kosten minder (3 euro voor 6-7 paar) maar kunnen slechts één keer gebruikt
worden. Een minpunt is het risico dat je deze wasbolletjes te diep in de gehoorgang
duwt waardoor je medische hulp nodig hebt om ze te verwijderen.
2.7.1.3
Moldex Spark Plugs
Figuur 13: moldex plug
Moldex is een internationaal bedrijf dat over de hele wereld oordoppen verdeeld. Hun
bekendste paar oordoppen zijn de Moldex SparkPlugs. Foam - zachte - oordoppen
met stijl. Ze zijn vervaardigd uit extra zacht schuim, wat ze aangenamer maakt t.o.v.
de vorige twee suggesties. De prijs is vergelijkbaar met de vorige twee.
2.7.1.4
Alphin Party plug
Figuur 14: Alphin Party plug
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
23
Dit zijn herbruikbare oordopjes en kosten slechts 11 euro. De oordoppen steken niet
uit de oren, geven een vrij en aangenaam gevoel. Na enkele minuten ben je zelfs
vergeten dat je oordopjes in hebt. Ze zijn speciaal ontworpen om naar festivals en
concerten te gaan. De muziek wordt niet vervormd en ook een gesprek voeren vormt
geen probleem. ze zijn verkrijgbaar met verschillende filters. Hierdoor wordt de
muziek ervaring beter dan een moesje dat gewoon gaat dempen.
2.7.1.5
Variphone op maat gemaakte dopjes
Figuur 15: varhiphon oordoppen
Dit zijn oordoppen op maat gemaakt en zij bieden de maximale bescherming op
concerten en festivals. Ze worden geleverd met verschillende filters van – 9 dB -15
dB en – 25 dB de prijs varieert van 135 tot 190 euro. de afscherming is optimaal in
vergelijken met de lamelle oordopjes van party plug. Een vergelijkend onderzoek
naar oordoppen van test aankoop bewees echter voor vele van deze gevallen het
tegendeel.17
Werken al deze oordoppen wel even efficiënt zoals de producenten beweren?
Testaankoop deed een vergelijkbare studie en kwam met verontrustende resultaten
naar buiten. Om de oordopjes onderling te vergelijken gingen 36 jongeren tussen 18
en 30 jaar naar een concert. Daar werden ze vier uur lang blootgesteld aan een
geluidsniveau van 105,3 db(A), te vergelijken met het lawaai van een kettingzaag. De
jongeren werden in drie groepen verdeeld:
groep 1 kreeg op maat gemaakte oordopjes aangemeten;
groep 2 kreeg kneedbare wegwerpoordopjes van kunstschuim;
groep 3 kreeg de universele lamellendopjes.
De resultaten waren alarmerend. Volgens de metingen na het concert hadden 9 van
de 36 proefpersonen gehoorschade aan beide oren opgelopen en 15 mensen aan
één oor. Die schade zou zich grotendeels spontaan herstellen, mits voldoende rust
van de oren.
De veiligste oordopjes bleken één soort op maat gemaakte oordopjes (169 euro)
gevolgd door de schuimoordopjes van 0,62 euro per paar.
“oordopjes-Attach_s660313.pdf”,
ziektes/20100920/oordopjes-Attach_s660313.pdf.
17
Scriptie: Saul Mombaerts
http://www.test-aankoop.be/symptomen-en-
Schooljaar 2010 - 2011
24
Dat de prijs helemaal niets zegt, bewezen de twee andere types op maat gemaakte
dopjes die ook 169 euro kostten, maar niet eens een eindscore van 50 % behaalden
omwille van lekken. Aan de hand van verschillende metingen, uitgevoerd door
professor Bart Vinck en het Centrum voor Audiologie van het UZ Gent gingen ze na
of de concertgangers al dan niet gehoorschade leden. Daarvoor vergeleken ze de
schade aan de haarcellen voor en na het concert. Om de demping van de dopjes te
bepalen, gingen ze met microfoontjes ter hoogte van het trommelvlies na hoeveel
geluid er nog doordrong in een oor met oordopje.
Bij de op maat gemaakte gehoorbescherming maten ze of de oordopjes perfect
pasten en niet lek waren, waardoor een deel van de lucht toch het oor ingaat, en
beoordeelden ze de dienstverlening en informatieverstrekking in de gehoorcentra. 18
Besluit van dit onderzoek neerschrijven. Ui t de tabellen blijkt dat …..
Figuur 16: tabel Test-Aankoop: vergelijkende studie van oordopjes
“Oordopjes: veel kaf, weinig koren - Nieuwsflash - Test-Aankoop”,
aankoop.be/vakantie-en-vrije-tijd/oordopjes-veel-kaf-weinig-koren-s660583.htm.
18
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
http://www.test-
25
Dit is een alarmerend cijfer, aangezien je ondanks het feit dat je op maat gemaakte
oordoppen draagt van bijvoorbeeld Laperre toch steeds schade zal oplopen omdat
deze niet beschermen zoals het moet. Dit geeft een vals gevoel van veiligheid.
2.7.2 Hoe kan gehoorschade ontstaan ondanks oordopjes?
Bovenstaand onderzoek geeft reeds aan dat bijna geen enkel oordopje het beloofde
aantal decibels dempt. Bij de universele lamellenoordopjes is die demping
teleurstellend, wat ze meteen het etiket "af te raden" geeft.
De wegwerpbare schuimoordopjes dempen het geluid redelijk. Aangezien ze geen
filter hebben, zal het geluid echter wel vervormd klinken. Ze zitten vaak ook
ongemakkelijk en worden na langdurig dragen vermoeiend.
Bij de dure op maat gemaakte dopjes blijken die van Variphone aan de strengste
eisen te voldoen en scoren de andere met wisselend succes. Het is overigens nodig
dat de op maat gemaakte oordopjes in de gehoorcentra worden getest op "lekken":
ze moeten perfect passen en mogen geen lucht doorlaten in de gehoorgang. Enkel
de centra van Dialogue en Audio Nova voerden deze test uit. Die laatste dan nog
alleen voor de oortjes van het merk Variphone, niet voor die van Exinore.
De lektest moet gebeuren met de mond dicht én tijdens het maken van
kaakbewegingen. Dit was niet altijd het geval. Uit deze test bleek trouwens dat de
dopjes van Dialogue ondanks een lektest uitgevoerd in het gehoorcentrum toch niet
volledig lekdicht waren. Andersom kan ook: niet getest en toch lekdicht. Bij de
oordopjes van Irenium konden we de lekdichtheid niet nagaan.19
Test-Aankoop oordopjes november 2008
19
“oordopjes-Attach_s660313.pdf”.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
26
Hoofdstuk 3. Wetgeving
3.1 Inleiding
De wetgeving omtrent geluidsnormen bij evenementen wordt geregeld door het K.B.
van 24 februari 1977. Deze wetgeving wordt via allerlei uitzonderingsmaatregelen
omzeild. We geven vooreerst het wettelijk kader en schetsen enkele uitzonderingen.
3.2 Koninklijk Besluit 1977
Koninklijk Besluit van 24 februari 1977 houdende vaststelling
geluidsnormen voor muziek in openbare en private instellingen.
van
Gelet op de wet van 18 juli 1973 betreffende de bestrijding van de geluidshinder;
Gelet op het advies van de Hoge Gezondheidsraad;
Gelet op het advies van de Raad van State;
Art. 1. Voor de toepassing van dit besluit wordt verstaan onder:
Muziek: alle vormen van muziekemissie elektronisch versterkt en voortkomend van
blijvende of tijdelijke geluidsbronnen. Openbare inrichtingen: alle inrichtingen
alsmede hun aanhorigheden, die, al dan niet tegen betaling, voor het publiek
toegankelijk zijn, ook al is de toegang tot bepaalde categorieën van personen
beperkt, zoals danszalen, concertzalen, discotheken, privé-clubs, winkels,
restaurants, drankgelegenheden, met inbegrip van die welke in open lucht gelegen
zijn.
Private inrichtingen: woningen en hun aanhorigheden en tuinen, en in het algemeen,
alle plaatsen welke niet voor het publiek toegankelijk zijn.
Buurt: alle in de onmiddellijke omgeving gelegen lokalen of gebouwen, waarin zich
personen bevinden.
Achtergrondgeluidsniveau: minimum geluidsniveau, gemeten over een periode van
vijf minuten, bij uitschakeling van de onder 1 bedoelde geluidsbronnen in de onder 2
en 3 bedoelde inrichtingen.
Art. 2. In openbare inrichtingen mag het maximum geluidsniveau voortgebracht
door de muziek 90 dB(A) niet overschrijden.
Dit geluidsniveau wordt gemeten op gelijk welke plaats in de inrichting waar zich in
normale omstandigheden personen kunnen bevinden.)20
3.3 Waarop is deze wetgeving gebaseerd?
De huidige wetgeving is geschreven vanuit de bekommernis om de geluidshinder
voor omwonenden te beperken bij muziekoptredens. Deze wet is nooit geschreven
vanuit het perspectief om het publiek van muziekevenementen te beschermen.
De 90 dB geldt dus voor het lawaai dat omwoners moeten aanvaarden.
20
“file.aspx”, http://www.pzglm.be/file.aspx?id=51.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
27
3.4 Wat betekent 90 dB(a)?
De wet spreekt over dB(a): dit heeft te maken met het feit dat de meetcurve van een
dB A meter het dichtste in de beurt komt van het menselijke gehoor (zie
Luidheidcurves - hoofdstuk 1).
Figuur 17: dB (A) m eetcurve
Het is duidelijk dat deze meetapparatuur niet alle frequenties even luid zal gaan
opnemen. 90 dB (a) is reeds na 4 uur schadelijk voor het gehoor maar voelt
helemaal niet zo luid aan. Volgende link maakt duidelijk waarom 90 dB(a)
onhaalbaar is voor vele optredens.
http://www.youtube.com/watch?v=ZPW5Zk4kgQA&playnext=1&list=PL8B0E4D951D
80EB0D
3.4.1 dB (A) Vs dB (C) en dB (B)
Het werd al duidelijk dat het menselijk oor vooral gevoelig is voor de frequenties
tussen de 1 – 4 kHz.
We ervaren tonen die hier onder of boven liggen luider zonder ze storend te vinden.
Zo zal een baslijn van 200 Hz veel luider mogen spelen dan een toon die op 3000 Hz
speelt.
Deze kennis over het menselijk oor is dan ook zeer belangrijk om metingen uit te
voeren als het gaat om beschadigingen van het gehoor. Om een correcte meting uit
te voeren worden de meetapparaturen voorzien van verschillende filters om zo dicht
mogelijk bij het menselijk oor te komen.
Zo heb je dB (A) dB (B) en dB (C).
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
28
Figuur 18: dB A/B/C
Hierbij is dB (A) te vergelijken met de phons vanuit hoofdstuk 1 (equal-loudness
curve).
dB (C) meet de geluidsdruk over de hele lijn maar wordt dus zelden gebruikt omdat
deze niet in dezelfde lijn van ons gehoor meet, enkel bij zeer hoge geluidsniveaus.
Als de bassen te luid worden kan de dB (a) curve mogelijke schade niet meer meten
en worden de dB(A) en (C) curve in combinatie gebruikt.
Het is ook zeer belangrijk te weten dat elke verdubbeling van de afstand ten opzichte
van de geluidsbron een vermindering van 6 dB inhoud. Dit is te berekenen met een
eenvoudige logaritmische formule die zijn oorsprong kent in de concentrische
voorplanting van het geluid. (4 pi r²)
X dB = 10 Log (r1²/r2²) = 20 Log R1/R2 (R1 geluidsdruk afstand 1 en R2
geluidsdruk afstand 2)
Als de afstand verdubbelt (bv 4m ten opzichte van 2 m) dan is de uitkomst altijd 0,5
de logaritme van 0,5 = -0,3.Hieruit volgt dat een verdubbeling van de afstand telkens
gepaard gaat met een afzwakking van -6 dB want -0,3 x 20 = -6.
Om het nog iets duidelijker te maken neem ik er een voorbeeld vanuit de praktijk bij.
Als we een versterker en een speaker bezitten die respectievelijk op een afstand van
1 m bij een vermogen van 1 watt 99 dB genereren en we weten dat de versterker
100w vermogen heeft. dan kunnen we vervolgens de berekening maken hoeveel
geluid de achterste rij op 29 m bereikt.
De luidspreker op 100w vermogen geeft dus 10 Log 100/1 = 10 x 2 = 20 dB
extra (de formule voor het rekenen met wattage is anders dan die voor de
afstand: hier zitten we niet met een kwadraat) 10Log P1/P0;
De afstand wordt 20 Log 29/1 = 20 x 1,46 = 29 dB verlies;
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
29
op de laatste rij bekomen we dus nog een geluidsdruk van 119 (99+20) – 29 =
90dB.
Hierbij nog eens nadrukkelijk zeggen dat deze 90 dB nog steeds de officiële norm is.
3.5
Uitzonderingen op de wetgeving
Bestuurlijke overheden kunnen op aanvraag van een organisator uitzonderingen op
de wetgeving toestaan. Deze afwijkingen op de wetgeving K.B. 1977 komen steeds
meer voor. De organisator krijgt dan de toelating om de 90 dB te overschrijden maar
er bestaan dan wettelijk geen limieten meer waardoor de geluidniveaus bij
muziekevenementen sterk de hoogte in gaan. Er is nood aan een haalbaar wettelijk
kader waarbij ook aandacht is voor de bescherming van het publiek.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
30
Hoofdstuk 4. De praktijk
Tussen wetgeving en praktijk gaapt er een brede kloof. Hoofdstuk vier geeft een
beschrijving van wat er zich effectief afspeelt in de entertainmentsector.
Eerst halen we enkele onderzoeken aan waaruit de desastreuze toestand blijkt wat
betreft gehoorbescherming in de entertainmentsector. We proberen tevens te
verklaren waarom men voor veel decibels kiest.
4.1 Praktijkvoorbeelden
4.1.1 Onderzoek in de ‘Vooruit’ door Bart Vinck
Officieel is vandaag nog steeds het K.B. uit 1977 van toepassing al wordt dit nog
nauwelijks nageleefd. Via afwijkingen ,toegestaan door bestuurlijke overheden, zijn
er wettelijk geen bovengrenzen meer. Zo was het mogelijk om op Pukkelpop 2009
resultaten te meten met pieken van 128 dB wat gelijk is aan twee straaljagers die
naast elkaar vliegen. 21
“We hebben metingen gedaan in ‘de Vooruit’. We noteerden lawaainiveaus van 100
tot 110 dB. Dat wil zeggen dat in minder dan één minuut hoorcellen sneuvelen.
Definitief! Het bewijs? Iedereen die buiten komt heeft last van oorsuizingen. De
wetgeving laat 90 dB toe, wat reeds na een kwartier schade toebrengt aan het oor.
Met andere woorden, de wetgeving is er alleen maar op gericht om de geluidshinder
voor de omwonenden te beperken en bekommert zich totaal niet om de gezondheid
van de mensen die in het lawaai zitten. Het resultaat is ernaar. Het gemiddeld gehoor
van 18- tot 30-jarigen moet normaal gesproken perfect zijn. De realiteit toont een
gemiddeld gehoor bij deze groep die we normaal vinden bij 45- tot 50-jarigen. We
vinden zelfs bijna geen jonge mensen meer met een perfect gehoor. Een probleem
dat zich bijvoorbeeld bij de luchtmacht laat voelen, waar bijna geen enkele kandidaat
nog voldoet aan de strenge gehoornormen. Het is duidelijk”, besluit professor Vinck,
“er moet beter geïnformeerd worden en de Europese wetgeving moet strenger, met
bijvoorbeeld verplichte lawaaibegrenzing van de MP3, verplichte oorbescherming in
een lawaaierige werkomgeving enzovoort. Pas dan zal ik rustig slapen!”22
[Bart vinck 2009]
4.1.2 Pukkelpop Anno 2008
Tijdens de festivals werden de bezoekers blootgesteld aan geluidssterktes tussen de
105 en de 115 decibel. Op Pukkelpop werden zelfs waarden boven de 120 decibel
gemeten. Vinck: “Volgens een K.B. van 1977 mag elektrisch versterkte muziek de
geluidssterkte van 90 dB niet overschrijden. 90 dB is bijvoorbeeld de maximumgrens
voor fuiven. Het risico van gehoorschade neemt toe als je langer dan een kwartier
“FOLTERPOP.BE | FESTIVALITIS: LEVENSLANGE GEHOORSCHADE
FESTIVALGANGERS”, http://www.folterpop.be/FESTIVALITIS/festivalitis.htm.
21
“FOLTERPOP.BE | PUKKELPOP 2009 - HEMELTERGEND
http://www.folterpop.be/PUKKELPOP_2009/pukkelpop-2009.htm.
22
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
VOOR
BIJ
1
OP
4
OMWONENDEN”,
31
blootstaat aan 90 dB. Voor festivals maakt de wetgever echter een uitzondering: in
dat geval mag de grens overschreden worden tot zo'n 100 dB. Maar we maten
geregeld waarden boven de 110 dB.”23
Wat daarbij opvalt, is dat de plek waarop je staat op de festivalweide geen
noemenswaardig verschil uitmaakt. Dankzij de geluidstorens is het volume over het
hele veld even hard. En eens op de weide, kun je er niet zomaar even af om je oren
te laten rusten. Bovendien voorzien veel grote festivals naast het hoofdpodium ook
nevenpodia (de bekende marquees ).
Ook daar gingen Bart Vinck en zijn medewerkers meten: “De geluidssterkte in die
tenten ligt vaak nog vijf, zes decibel hoger dan erbuiten.”24
Van de jongeren die meewerkten aan het onderzoek liep 24,3 procent permanente
gehoorschade op. Dat is één op de vier. Daarnaast had ruim 60 procent gedurende
meer dan een week last van permanente oorsuizingen. Dat is een andere vorm van
gehoorschade, maar dan in een nog omkeerbaar stadium. De resultaten van de
groep uit Gent stemmen overeen met die van gelijkaardige studies in de VS en het
Verenigd Koninkrijk: een op de vier festivalgangers loopt permanente gehoorschade
op.
Merken die festivalgangers dat? Hebben ze er last van? Vinck: “Absoluut. Alleen
dringt het niet meteen door en denkt iedereen dat het wel spontaan zal herstellen.
Door de geluidsoverlast op festivals sneuvelen vooral de haarcellen. Die staan in
voor de hoge frequenties.
Bij bezoekers van Graspop Metal Meeting, bijvoorbeeld, waar de muziek extreem
hard stond, stelden we bij een kwart van de onderzoeksgroep vast dat meer dan de
helft van de haarcellen die instaan voor het onderscheiden van medeklinkers
vernietigd waren. Die mensen hebben het in hun verdere leven moeilijk om een
gesprek te kunnen volgen als er achtergrondgeruis is - in een restaurant of in het
café, bijvoorbeeld.”25
Eens ze beseffen dat er geen weg terug is, omdat het menselijke gehoor helemaal
geen recuperatievermogen heeft, slaat de paniek toe. Deze mensen beschermen
zich in de toekomst op concerten tegen geluidsschade.
“FOLTERPOP.BE | VLAAMSE REGERING DOOF EN BLIND VOOR LAWAAIHINDER"”,
http://www.folterpop.be/VLAAMSE_REGERING/Vlaamse_Regering.htm#20090824_Festivals_kunnen
_dodelijk_zijn.
23
“FOLTERPOP.BE | FESTIVALITIS: LEVENSLANGE GEHOORSCHADE
FESTIVALGANGERS”, http://www.folterpop.be/FESTIVALITIS/festivalitis.htm.
24
BIJ
1
OP
4
“FOLTERPOP.BE
|
GETUGENISSEN
VAN
OVERLAST
FESTIVALS”,
http://www.folterpop.be/GETUIGENISSEN/getuigenissen.htm#064_BLIJER_MET_VOLUMEKNOP_S_
NACHTS_STILLER_DAN_MET_VOLKSFEESTJE.
25
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
32
4.2 Waarom zo luid?
Velen vragen het zich wellicht af waarom er eigenlijk zo hard wordt gespeeld op een
festival of waarom de muziek zo luid staat in de clubs.
In vele gevallen vindt het publiek, dat op dat moment nog onwetend is voor de
gevolgen van de luide muziek, het zelf wenselijk dat het zo luid staat. Het brengt hen
in een soort roes die onbeschrijflijk is en die je niet kan bereiken wanneer de niveaus
stiller staan. Hierrond zijn er verschillende onderzoeken gedaan. Eentje daarvan heb
ik nader bekeken en wordt verder toegelicht.26
4.2.1 Gedrag van personen die worden blootgesteld aan luide
muziek
Veel en lang luisteren naar luide muziek brengt gevolgen met zich mee, in veel
gevallen is tinnitus of gehoorverlies een direct gevolg.
Het feit dat een constante blootstelling zich voordoet is een vorm van verslaving.
Geluiden die wij als aangenaam aanvaarden (geen verkeersgeluiden, overvliegende
vliegtuigen,…) kunnen zeer luid waargenomen worden zonder dat wij ons hier aan
gaan storen. Het is een vorm van groepsdruk als het ware, hoe meer mensen
bepaalde muziek gaan appreciëren, hoe luider hij aanvaard wordt.
In een experiment waarbij twee verschillende soorten muziek werd afgespeeld werd
een hoger geluidsniveau geapprecieerd voor de muziek die de grote meerderheid
aanvaardde als zijnde goede muziek. Muziek onthult als het ware een verschil in
respons t.o.v. ‘noise’. Door deze conclusie wordt muziek omschreven als zijnde
verslavend en wordt deze parallel gezet aan de verslaving van alcohol en drugs.
Muziek kan inwerken op onze gemoedstoestand, negatieve waarden onderdrukken
en onze pijngrens verhogen. Bij een subgroep in onze samenleving speelt de
luidheid hierbij een grote rol.
De waarschijnlijkheid dat deze verslaving de grootste troef is van de muziekindustrie
is navenant. Verslavingen zijn er om onderhouden te worden.27
Zoals bij drugs- en alcoholverslavingen is de ‘need to reexperience’ het grootste
gevaar. Het hunkeren naar emotionele onderdompeling loopt ook hier parallel met
drugs en alcohol verslavingen.28
Om te bewijzen dat muziek verslavend is werd er een vragenlijst bestaande uit 32
vragen opgesteld: ‘the Northeastern Excessive Music Listening Survey’ (NEMLS).
Deze vragenlijst spiegelt zich aan de vragenlijst voor alcoholverslaving. Acht van de
vijfentwintig vragen zijn nagenoeg identiek,(vind je jezelf een normale drinker werd
simpel herleid tot vind je dat je op een normaal niveau naar muziek kan luisteren).
Negen van de vijfentwintig vragen werden slechts gewijzigd om ze gerelateerd aan
muziek te maken en niet aan alcohol. Zo werd de vragenlijst aangepast aan de
leeftijd en het leefmilieu. Ook de symptomen werden uiteraard aangepast.
26
“On the behavioral characteristics of loud-music listening.pdf”.
27
“On the behavioral characteristics of loud-music listening”, zotero://attachment/152/.
28
Minor e.a., “Rock on! An elementary model of customer satisfaction with musical performances”.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
33
‘Ben je ooit in problemen gekomen door te drinken?’ (schoolgaande jeugd
word toegevoegd, problemen met muziek op school.)
‘Heeft men u ooit verteld dat u levercirrose heeft.’ = (heeft men u ooit verteld
dat u NIHL (Noise induced hearing loss) hebt.)
Er waren maar twee vragen die niet konden vertaald worden naar muziekverslaving.
Hiervoor werden andere vragen gemaakt. Deze vragen werden aan het einde van de
vragenlijst niet gecodeerd om de uitkomst zo nauwkeurig mogelijk te houden en zo
weinig mogelijk speculatie toe te laten. Alle vragen werden opgesteld volgens de
‘diagnostic and statistical manual of mental disorders’ (zie bijlage).
In deze vragenlijst werden t.o.v. de originele vragenlijst 23 aanpassingen gedaan en
een toevoeging boven op de drie demografische parameters (leeftijd, scholing en
geslacht). Onder meer de aanvaardbaarheid van geluid, de kennis van schade en de
blootstelling werden bevraagd Achteraf werd deze test getoetst door 2 verschillende
universiteiten en volledig accuraat verklaard.
90 personen, opgegroeid in Amerika, participeerden aan het onderzoek. De leeftijd
varieerde tussen 15 tot 56 jaar. De personen werden in verschillende groepen
opgedeeld per leeftijd en scholing:
groep 1: frequente luisteraars (3)
groep 2: personen gerekruteerd uit een muziekwinkel (49)
groep 3: studenten (18)
groep 4: niet medische staf van een ziekenhuis (20)
Uiteindelijk bleken na de test 8 personen verslaafd te zijn, waarvan 5 mannen en 3
vrouwen. Toch blijft het moeilijk deze verslaving te bewijzen, mede hierdoor is het
terug brengen van de hoge geluidsniveaus van muziekfestivals en concerten zo
moeilijk. Verslaving kan ook optreden bij individuele muziekbronnen. We illustreren
dit aan de hand van de problematiek rond de pmp (MP3).
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
34
Hoofdstuk 5. De pmp (MP3) personal music player
5.1 Inleiding
We beperkten ons in deze scriptie in de voorgaande hoofdstukken tot de risico’s op
gehoorschade in de entertainmentsector. De individuele muziekcomsumptie via pmp
(MP3) blijkt echter even risicovol voor het oplopen van permanente gehoorschade.
De muziekconsumenten zijn zich van deze risico’s onvoldoende bewust. Europa wil
initiatieven nemen om de consumenten beter te beschermen. We lichten in dit
hoofdstuk toe waarom een Europese regelgeving wenselijk is.
5.2 Potentieel schadelijke factoren van de pmp
“Sinds de jaren '90 is de analoge draagbare muziekspeler en ook de daarna op de
markt gekomen CD-speler grotendeels uit het straatbeeld verdwenen en vervangen
door de digitale MP3-speler. Net zoals enkele jaren geleden worden er opnieuw
vragen gesteld over de mogelijk gehoorschade veroorzaakt door deze toestellen.” 29
Werd je vroeger nog gewoon doof van overmatig masturberen vandaag de dag is de iPod de gebeten hond als het gaat om premature
hardhorigheid.
Meerdere factoren laten veronderstellen dat de MP3-spelers potentieel schadelijker
zijn voor het gehoor dan de vroegere draagbare muziekspelers (walk-mans, CDspelers). Door de langere levensduur van de batterijen, hun kleinere afmetingen en
de grotere muziekopslagcapaciteiten kunnen MP3-spelers frequenter en gedurende
een langere tijd gebruikt worden dan de vroegere muziekspelers.
Bovendien worden de oortelefoontjes waarmee wordt geluisterd, heel dicht bij het
trommelvlies geplaatst, waardoor je rechtstreeks schade krijgt aan de gevoelige
cellen in het binnenoor. Deze “oortjes” die men in het oor plaatst en niet erop, doen
het geluidsniveau dat door het oor wordt ontvangen, toenemen met 7 tot 9
bijkomende decibels. Door de nieuwe digitale technologie is het voor de gebruikers
aangenamer bij hoge volumes naar muziek te luisteren, aangezien bij deze niveaus
minder vervorming van de muziek optreedt dan bij de oudere technologie.
“OIVO-CRIOC
MP3-spelers
en
http://www.crioc.be/index.php?mode=document&id_doc=2094&lang=nl.
29
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
gehoorschade”,
35
5.3 Onderzoek naar de luistergewoonten bij jongeren in
Nederland
Onderzoeker Ineke Vogel van het Erasmus MC bekeek de luistergewoonten van
1500 jongeren tussen de 12 en 19 jaar en kwam tot de conclusie dat maar liefst vier
van de tien gehoorproblemen krijgen door harde muziek, terwijl 10% krijgt te kampen
met ernstige en onomkeerbare gehoorschade.
De Nationale Oor stichting is al een lange tijd bezig met het onderzoeken van het
luistergedrag van mensen om dit in kaart te brengen. Zo bestaat er een site
oorcheck.nl waar heel wat vragen worden gesteld en testen worden afgenomen om
het luistergedrag van verschillende mensen in kaart te brengen. Uit die resultaten
blijkt nu dat 24% van de deelnemers gevaar loopt op permanente gehoorschade.
Naar een MP3 op 80 dB (a) kan je 40 uur per week luisteren zonder schade op te
lopen. In vele gevallen ligt deze grens echter veel hoger zodat de aanvaardbare
luistertijd per week sterk naar beneden gaat. Per 3 dB (a) extra gaat de luistertijd met
de helft naar beneden. Op 83 dB (a) mag je nog max 20 uur luisteren. iIpod’s en vele
andere soorten mp3 spelers halen op maximum niveau meer dan 100 dB wat de niet
schadelijke luistertijd herleidt tot +- 5 min.30 www.oorcheck.nl
De keuzen van de oortjes of koptelefoon speelt hier een zeer grote rol in. Een
degelijke koptelefoon hoeft heel wat minder luid te staan om het zelfde niveau te
halen dan van die kleine oortjes waardoor het niveau van de speler naar beneden
kan. Het is dus vanzelfsprekend wanneer je een goede hoofdtelefoon draagt, de
kwaliteit van de muziek de hoogte ingaat samen met het luidheidsgevoel. Hierdoor
zetten mensen hun hoofdtelefoon stiller en is de schade in de meeste gevallen
minder groot. Kleine Ipod oortjes worden regelmatig te luid gezet om achtergrond
geluiden weg te filteren, de kwaliteit hiervan is dermate laag en het behaalde
frequentie spectrum is vrij beperkt waardoor het oor (extra gevoelig voor 1 tot 4 kHz)
sneller beschadigd raakt. Zet je een dergelijke hoofdtelefoon te luid dan is het positief
effect uiteraard ver te zoeken.
5.3.1 Cijfers uit eigen land
Ook in België is er reden tot ongerustheid. Professor Vinck van de Universiteit Gent
gaf aan dat hij de jongste tien jaar bij jongeren tussen 6 en 18 jaar 12 % meer
gevallen van tinnitus vaststelt. Hij stelde ook vast dat het gehoor van jongeren in het
algemeen met 17 % achteruit ging en spreekt van een generatie jongeren met de
oren van 50-jarigen. Volgens professor Van de Heyning van het Antwerps
Universitair Ziekenhuis wordt gehoorschade, vooral bij jongeren, een steeds
nijpender probleem. Bij twintigers zou volgens recente cijfers al een kwart
gehoorverlies oplopen. Dat komt vooral door de huidige muziekcultuur: hoofd- en
oortelefoons, MP3-spelers, fuiven en popconcerten. Dit is uiterst onrustwekkend.31
30
“Oorcheck - De website over oorzaken en gevolgen”, http://www.oorcheck.nl/.
“Gehoorschade door MP3-spelers: Hoge Gezondheidsraad vraagt dringend maatregelen
[gezondheid.be]”, http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=5114#1.
31
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
36
5.3.2 Europese commissie wil wetgeving
Naar aanleiding hiervan wil de commissie maatregelen nemen. Het begrenzen van
de spelers vinden ze geen optie. Deze beveiligingen zouden vrij snel gehackt worden
en dan is de beveiliging waardeloos. Ze kozen voor een preventieve aanpak waarbij
de luisteraar geïnformeerd wordt van zodra de 80 dB (a) overschreden wordt.
De voorstellen voor het aanscherpen van de Europese normen voor het
maximumvolume van muziekspelers en mobieltjes zijn gedaan door
Eurocommissaris voor Consumentenzaken Meglena Kuneva. De commissaris wil dat
de fabrikanten van mediaspelers en mobiele telefoons het standaardvolume verlagen
van 100 dB naar 80 dB. Wanneer de gebruiker er toch voor kiest om de muziek
harder te zetten dan de 80 dB-norm, dan zou er eerst een waarschuwing voor
mogelijke gehoorschade op de display getoond moeten worden.
Kuneva wil de normen voor het volume aanscherpen omdat de huidige 100 dB-norm
onvoldoende bescherming zou bieden. Volgens de eurocommissaris is uit eerder EUonderzoek gebleken dat acht uur per dag luisteren naar muziek op maximaal 80 dB
nog net niet tot gehoorschade leidt. In datzelfde onderzoek werd geconcludeerd dat
tot tien miljoen Europeanen permanente gehoorschade dreigen op te lopen door te
lang naar harde muziek te luisteren, waarbij de kritische grens op 89 dB zou liggen.32
Veel nieuwe mp3-spelers zouden volgens de EU extra gevaarlijk voor het gehoor
zijn, omdat zij bij hoge geluidsvolumes nauwelijks vervorming vertonen. Ook zouden
de huidige in-ear-hoofdtelefoons het geluid dieper het oor laten binnendringen,
waardoor het volume met nog eens 9 dB kan toenemen. Sommige spelers zouden
volumes tot 120 dB uitsturen, vergelijkbaar met de geluidsproductie van een
opstijgend vliegtuig.33
De voorstellen voor de nieuwe geluidsnormen wil Kuneva nog gaan bespreken met
de hardware fabrikanten alvorens een definitief voorstel naar de EU-lidstaten zal
worden gestuurd. Bovendien wil de eurocommissaris de industrie twee jaar de tijd
gunnen om de nodige technische aanpassingen door te voeren in nieuwe mobieltjes
en MP3-spelers.34
“Leidse audioloog: veel gehoorschade door mp3-spelers | Pro | Tweakers.net Nieuws”,
http://tweakers.net/nieuws/42771/leidse-audioloog-veel-gehoorschade-door-mp3-spelers.html.
32
33
“OIVO-CRIOC - MP3-spelers en gehoorschade”.
“hearing-loss-personal-music-player-mp3-l1_en.pdf”,
loss-personal-music-player-mp3-l1_en.pdf.
34
Scriptie: Saul Mombaerts
http://ec.europa.eu/health/opinions/hearing-
Schooljaar 2010 - 2011
37
Hoofdstuk 6. Naar een nieuwe wetgeving
6.1 Inleiding
De verouderde geluidswetgeving en de evolutie in de entertainmentsector maken
een nieuwe geluidswetgeving noodzakelijk.
Uit voorgaande hoofdstukken blijkt dat er dringend moet opgetreden worden om het
publiek te beschermen tegen gehoorschade bij muziekevenementen.
De muzieksector heeft hiertoe een initiatief genomen in de vorm van een charter
waartoe men zich vrijwillig wil engageren. We geven dit charter weer. Vanuit de
Vlaamse Gemeenschap lanceerde Minister Schauvliege een eigen voorstel dat niet
in overeenstemming is met dit charter.
6.2 Charter Anno 2010
Belgisch charter voor beperking gehoorschade tijdens muziekevenementen. Het
charter is een initiatief van de Belgische muzieksector. Opmerkelijk aan het charter is
dat alle partijen betrokken bij de muziekevenementen zich scharen achter één
voorstel. Dit compromis stelt een maximale geluidsdrempel van 103 dB voor en
neemt enkele omkaderende maatregelen zoals oordoppen ter beschikking stellen en
chill-outrooms.
Op de website geluidsnieuws.nl vat een artikel van studio Brussel het charter als
volgt samen: “FMIV en andere organisaties, 21 juni 2010. De Belgische muzieksector
ondertekent een charter voor beperking gehoorschade tijdens muziekevenementen.
De Vlaamse muzieksector werkt mee met de Vlaamse overheid aan het opstellen
van een reglementering tegen gehoorschade bij muziekevenementen. Echter wil zij
niet wachten om nu al actie te ondernemen en ondertekent hierom met de Waalse
collega’s een charter voor beperking van deze gehoorschade op haar concerten.
Met het ondertekenen van het charter verbinden festival- en concertorganisatoren
samen met de verantwoordelijken van concertzalen en met de steun van zowel
artiesten als hun entourage en technici, zich tot een realistische regelgeving omtrent
het maximum toegelaten geluidsniveau tijdens optredens en party’s.
Het is de eerste keer dat dergelijk initiatief wordt ondernomen. De belangrijkste
maatregel is het vastleggen van de maximum geluidsdrempel op 103 dB, gemeten
over 15 minuten aan de mengtafel, tijdens concerten en party’s. Hiermee treedt
Vlaanderen in de voetsporen van Nederland, Denemarken en andere landen binnen
de EU waar deze standaard al enige tijd geldt. In sommige buurlanden als Frankrijk
en UK wordt 105-107 dB(A) gehanteerd. Er werden ook enkele flankerende
maatregelen opgenomen in het charter, waaronder het voorzien van oordoppen en
chill-outrooms, die iedereen in de mate van het mogelijke zal toepassen. “35
De integrale versie van het charter vindt u terug in bijlage 1.
“Belgisch charter voor beperking gehoorschade tijdens muziekevenementen (Geluidnieuws, juli
2010)”, http://www.geluidnieuws.nl/2010/juli2010/charter.html.
35
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
38
6.3 Voorstel Minister Schauvliege
Minister Schauvliege lanceerde een eigen voorstel dat op vele punten afwijkt van het
bovenvernoemde charter. Zij stelt een grotere beperking van de luidheid voor en legt
gradueel verschillende begeleidende maatregelen op afhankelijk van het
geluidsniveau. Hierbij hanteert ze drie geluidstrappen: 90 dB(a) – 95 dB(a) – 100
dB(a).
We citeren hier het voorwoord uit haar omzendbrief van 19.01.2011 waarin zij de
verantwoording geeft voor haar wettelijk initiatief. Vervolgens geven we een synthese
van de belangrijkste inhouden in het wetsvoorstel. Voor de integrale tekst verwijzen
we naar bijlage 2.
Voorwoord:
“In de zomer van 2009 barstte een publiek debat los over geluidsniveaus op
muziekevenementen en toenemende gehoorschade.
Bij het begin van mijn ministerschap ontving ik daarover vele ongeruste brieven en
mails. Met het ontbreken van een reglementering om de bezoeker te beschermen,
was ik vroeger ook als Schepen van Jeugd geconfronteerd.
Om tot een gedragen oplossing te komen, heb ik het initiatief genomen om alle
belanghebbenden met kennis en ervaring op het terrein, samen te brengen.
Dit voorstel is het resultaat van verschillende overlegmomenten met vele
betrokkenen zoals oorspecialisten, geluidsdeskundigen en technici,organisatoren,
zaaluitbaters, discotheken, de jeugdsector, gemeentediensten en andere overheden.
Op 1 december 2009 vond een eerste rondetafelconferentie plaats waar de vraag
naar een duidelijke wetgeving naar voren kwam.
Na een grondige screening van binnen- en buitenlandse wetgeving werden in het
voorjaar van 2010 enkele modellen in werkgroepen afgetoetst.
Vervolgens werd de RIA (Reguleringsimpactanalyse) opgemaakt en vonden in het
najaar van 2010 nog verschillende gesprekken met specialisten plaats. Dat alles
resulteerde in een voorstel om VLAREM aan te passen.
Er is gekozen voor een getrapt systeem met drie categorieën omdat het niet nodig is
dat elke muziekactiviteit even hoge geluidsniveaus haalt. Flankerende maatregelen
moeten het publiek als groep en individueel beschermen.
Ik dank iedereen die het voorbije jaar op een constructieve manier aan dit voorstel
heeft meegewerkt, in het bijzonder de administratie Leefmilieu.
Joke Schauvliege, Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur”36
36“20110119_Voorstel
reglementering maximale geluidsniveaus muziek.pdf”.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
39
6.3.1 Voorstel nieuwe wetgeving
Het voorstel maakt qua wetgeving geen onderscheid tussen ingedeelde en nietingedeelde muziekinrichtingen. Een ingedeelde inrichting is een inrichting waarvoor
een milieuvergunning (klasse 1 of 2) dient aangevraagd of een melding (klasse 3)
dient gedaan te worden. Voor ingedeelde en niet-ingedeelde inrichtingen gelden
dezelfde voorwaarden tenzij uitdrukkelijk anders vermeld.
Bepalend in de wetgeving is het getrapte maximum geluidniveaus, opgedeeld in drie
klasses. Bij elk geluidsniveau verschillen de flankerende maatregelen.
6.3.1.1
Klasse 1 - minimum
In de minimum klasse is het geluidsniveau wettelijk beperkt tot op 90 dB (A) LAeq en.
dit continu gemeten, op een vast bepaalde plaats van de speakers. In deze klasse
zijn er geen flankerende maatregelen voorzien. Deze klasse is tevens de maximum
klasse voor kindervoorstellingen.
6.3.1.2
Klasse 2 - midden klasse
In de middenklasse aanvaard men geluidsniveaus tussen de 90 en de 95 dB (A)
LAeq en 105 dB (C) LCeq over een tijdspanne gemeten van 15 minuten.
Volgende flankerende maatregelen worden opgelegd:
overal waar het publiek toegang heeft is de norm van toepassing;
informatie over mogelijke schade is verplicht;
aanbod van oordopjes is verplicht (eventueel
vergoeding);
continu meten LAeq 15 min;
grondplan met speakers en meet punten is vereist;
een duidelijke indicatie van het geluidsniveau voor de verantwoordelijke.
6.3.1.3
tegen een kleine
Klasse 3 - absolute maximum
In de maximale geluidsklasse wordt de norm vastgelegd tussen 95 en 100
dB(A)LAeq, 15min en LCeq, 15min 115 dB(C) vastgelegd. Dit is de wettelijke
absolute bovengrens.
De flankerende normen blijven ongewijzigd in vergelijking met klasse 2 enkel de
oordopjes moeten nu gratis aangeboden worden en de geluidsindicatie moet continu
zichtbaar zijn voor het publiek .
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
40
6.3.2 De verschilpunten tussen het charter en het voorstel van
Minister Schauvliege
Hoewel beide voorstellen groeiden uit overleg met de verschillende actoren in de
muziekwereld is het eindresultaat toch verschillend.
Binnen het charter van de Belgische muziekwereld kiest men voor één maximum
geluidsniveau met flankerende maatregelen. De Minister kiest voor een getrapt
maximum geluidsniveau met flankerende maatregelen.
Beide initiatieven kiezen voor het instellen van een maximum geluidsniveau maar de
Minister weerhoudt een strengere norm dan de muzieksector.
Het getrapte systeem heeft als voordeel dat muziekevenementen die zich houden
aan de klasse 1 norm van het wetsvoorstel geen ‘dure’ flankerende maatregelen
moeten nemen. Een evenement kan zelf kiezen in welke klasse het terecht komt, en
moet zich vervolgens gaan gedragen aan de regels die zich volgens de flankerende
waarde worden voorgeschreven.
6.3.3 Reacties op het wetsvoorstel
De grootste kritiek op het wetsvoorstel richt zich op het maximale geluidsniveau.
Vanuit de muzieksector acht men een beperking tot 100 dB(a) niet verantwoord.
Technisch is deze norm in concertzalen niet haalbaar: testen met een eenvoudig
drumstel geven aan dat de maximumgrens al overschreden wordt (cfr. video
http://www.hln.be/hln/nl/946/Muziek/article/detail/1214071/2011/01/27/Het-bewijs-dat100-decibel-limiet-niet-werkt.dhtml) en het publiek maakt al meer geluid dan de
maximumnorm.
De vrijstelling van flankerende maatregelen voor muziekevenementen die zich
beperken tot 90 dB(a) zijn enkel theoretisch. Optredens met deze maximumgrens zijn
niet haalbaar waardoor iedereen zich zal moeten aanpassen aan de opgelegde
regels van klasse 2. Voor vele kleinere initiatiefnemers, zoals jeugdhuizen, is dit geen
haalbare kaart.
Bij de constante metingen stellen velen zich vragen. Hoe moet dit gebeuren bij
kleinere evenementen, aangezien de kostprijs van de apparatuur hoog oploopt?
Deze strenge maatregel maakt het voor vele onhaalbaar om nog
muziekevenementen te organiseren.
De flankerende regel waarbij in categorie 2 en 3 oordoppen moeten aanwezig zijn is
onduidelijk. De wet schrijft niet voor welke soort oordoppen of welke dempingfactor
deze dopjes moeten hebben.
Verder vreest de muzieksector de grote impact op de live beleving. Zal het publiek
nog bereid zijn om te betalen voor lauwe optredens?
Tot slot formuleren zij de vrees dat de muziekpodia zich naar andere gewesten of
landen gaan verleggen omwille van een soepelere wetgeving. Hierdoor dreigt een
bloeiende economische sector door concurrentievervalsing in een neerwaartse
spiraal te komen. De muzieksector grijpt dan ook terug naar het zelf opgestelde
muziekcharter.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
41
Ik vertolk de standpunten van de muzieksector bij monde van Marc Vrebos van de
AB Brussel die mij een interview toestond rond deze materie. De Vlaamse festivalsen concertorganisatoren willen zich scharen achter een realistische regelgeving die
het maximum toegelaten geluidsniveau vastlegt bij optredens en party’s, zowel
indoor als outdoor.
In een eerste fase wil de sector zelfregulerend tewerk gaan en streven naar een
waarde van 103 dB(A)leq, gemeten over 15 minuten. Deze waarde en tijdsduur lijken
ons – in afwachting van verder studie- en onderzoekswerk – realistisch en werkbaar
(metingen wijzen uit dat een publiek in een volle concertzaal 108 dB produceert, dus
meer dan wat de muziek zou mogen produceren volgens het wetsvoorstel). Ze zijn
geïnspireerd op de waarden die gelden in het buitenland. Daarom ook zouden we
voor het niveau in dB(C)leq gemeten over 15 minuten willen werken met een waarde
van 15dB hoger dan het hier voorgestelde dB(A)leq niveau.
Eigen langdurige metingen van de sector hebben ondertussen uitgewezen dat een
lagere waarde (bvb. een 100 dB(A)) in de praktijk absoluut niet haalbaar is en bij een
dwingende verplichting aanleiding gaat geven tot niet naleving van dergelijke
onuitvoerbare opgelegde norm. Bijgevolg gaan er op zo’n manier marginale circuits
ontstaan waar absoluut geen naleving en controle zal zijn en die een nefaste invloed
gaan hebben naar eventuele gehoorschade.
Op deze manier stoppen we de willekeur die momenteel heerst binnen het concerten festivallandschap (elke gemeente hanteert eigen regels) en laten we onze
verantwoordelijkheid op het vlak van gehoorschade gelden. Tegelijkertijd pleiten we
voor meer onderzoek naar de gehoorproblematiek voor het festival - en
concertpubliek. De limietwaarde moet ook worden gehanteerd in een duidelijke
communicatie naar artiesten en managers en kan helpen om samen met hen een
mentaliteitswijziging te introduceren.
Daarnaast willen we pleiten om in te zetten op sensibilisering – van zowel publiek als
geluidstechnici – en preventie van gehoorschade. De magie en het plezier van
muziekbeleving moeten daarbij vooropstaan, eerder dan het belerende vingertje. Zo
kunnen bezoekers bijvoorbeeld de gelegenheid krijgen om hun gehoor een
rustpauze te geven in chill-outruimtes, en krijgen indien nodig degelijke
gehoorbescherming aangeboden.
Een regelgeving rond de gehoorproblematiek hoort volgens ons thuis in een nieuw
wettelijk kader en moet op zeer korte termijn worden doorgetrokken op federaal
niveau om zo dezelfde norm te laten gelden in Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Zo
vermijden we onduidelijkheid bij organisatoren en artiesten en mogelijke
concurrentievervalsing, waardoor artiesten onze regio links zouden laten liggen en
de bloeiende creatieve industrie erop achteruit zou gaan. En vermits het hier ook
gaat over een internationaal gegeven waarbij de Vlaamse festivals- en
concertorganisatoren op een receptieve manier ook podia bieden aan grote
internationale artiesten, moet men een navenante wetgeving ook op Europees
niveau laten bekrachtigen. Dat is uiteindelijk de enige manier om op alle niveaus bij
alle spelers in sector een in concreto regelgeving te doen respecteren.
(Bron: persoonlijk gesprek en email verkeer met Marc Vrebos AB.)
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
42
6.3.4 De verantwoording van Minister Schauvliege
In het kader van mijn eindwerk nam ik contact op met het kabinet van de Minister om
enkele kritische vragen te kunnen stellen. Ik kreeg een document (bijlage 3)
toegestuurd waarin vele kritieken uit de pers weerlegd worden vanuit het standpunt
van de preventie van de gehoorschade. Ik kreeg echter ook de toestemming om aan
de kabinetsmedewerker telefonisch meer gerichte vragen te stellen rond het
wetsvoorstel en de geformuleerde kritieken in de media. Deze vragen waren het
gevolg van mijn persoonlijke mening (zie hoofdstuk 7 - Besluiten) rond de
controversen van de geluidswetgeving. Op deze vragen kwamen eerder ontwijkende
antwoorden.
Het verwonderde dan ook weinig mensen dat de uitvoering van de wet uitgesteld
werd op 29 april 2011 naar januari 2012.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
43
Hoofdstuk 7. Besluiten
In dit laatste hoofdstuk probeer ik enkele persoonlijke bedenkingen te formuleren in
deze controverse materie. Mijn achtergrond als student geluidstechnieken kleurt de
inhoud van deze besluiten. Ik ben er mij bewust van dat de spanning tussen de
preventie van gehoorschade en de muziekbeleving niet optimaal op te lossen is.
7.1 Maximum niveau
100 dB(A) is en blijft weinig. Ik zie het niet gebeuren dat men in een jeugdhuis een
optreden kan laten doorgaan binnen de grenzen van het opgelegde geluidsniveau
als men met een drumstel, piano, basgitaar, elektrische gitaar, zang,… te maken
krijgt.
In een kleine ruimte is het onmogelijk om een goede verhouding te creëren en een
mooi samen klinkend geheel te laten horen. De drum zal onvermijdelijk moeten
gedempt worden. Voor een ervaren muzikant drummer is dit onaanvaardbaar. Men
kan dan evengoed alle drumstellen vervangen door elektrische drumstellen.
7.2 Elektronische versterking
De wetgeving spitst zich toe op elektronische versterking, een drumstel haalt
akoestisch gemakkelijk 105/106 dB (A) . Een wetsvoorstel met uitsluitend regels rond
elektronische versterking is niet haalbaar.
7.3 Oordopjes
Het voorstel om oordoppen aan te bieden zowel tegen betaling als gratis is een
volgend probleem. Als men de uitslagen van test-aankoop bekijkt blijkt dat het
merendeel van de aangeboden oordoppen enkel een vals veilig gevoel geven. Echt
beschermen doen ze niet. Hierbij komen enkel de op maat gemaakte oordoppen met
filters (ottoplastiken) in aanmerking. De wet zou duidelijker moeten omschrijven
welke oordoppen nodig zijn en aan welke geluidsdemping en lekvoorwaarden ze
moeten voldoen. Een terugbetaling van de mutualiteiten voor deze dure oordoppen
zou wenselijk zijn in het kader van een goede preventie tegen gehoorschade bij de
jongeren.
7.4 Het verkeerde daglicht
Het schrijnende verhaal van de jonge man die zelfmoord pleegde omwille van tinnitus
is uiteraard erg. Tinnitus is een verschrikkelijke aandoening. Ik kan hierover zelf
meespreken. De negatieve berichtgeving rond tinnitus maakt echter dat minimum 5%
van de bevolking plots ook last krijgt van oorsuizen omdat tinnitus, naast een fysieke
component ook een belangrijke psychische factor heeft. Er aandacht aan besteden
brengt negatieve gevolgen met zich mee, zoals we verduidelijkten in deze scriptie.
Of de tinnitus daadwerkelijk de enige reden was van zelfmoord zal steeds een open
vraag blijven: depressie, roken, drugs, alcoholgebruik,…. spelen immers allemaal
een versterkende factor. Als je het aanvaard, er leert mee leven en het van je af kunt
zetten heb je er al 50% minder last van. Een meer genuanceerde
informatiecampagne over tinnitus is wenselijk. Nu hanteert men uitzonderlijke
voorbeelden te veel als een gewoon voorbeeld.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
44
7.5 Europees niveau
In de motivatie over de geluidswetgeving vergelijkt men het voorstel met de
wetgeving in bepaalde landen in Europa. Helaas neemt men in de vergelijking enkel
de landen op met een zeer strenge geluidswetgeving en verwijst men nergens naar
landen met een minder strenge wetgeving. In Groot-Brittannië ligt de norm op 107
dB(A). Groepen uit Groot-Brittannië zullen zich bij de nieuwe wetgeving voor
concerten in ons land met groot ongenoegen moeten aanpassen.
In andere
gevallen zullen groepen die het zich kunnen permitteren, zich niets van deze
wetgeving aantrekken en op voorhand de boete betalen om vervolgens volgens hun
eigen geluidsnormen te spelen. De discrepantie tussen 107 dB(a) en 100 dB(a) is
veel te groot (meer dan het dubbele). Een Europese wetgeving zou wenselijk zijn om
meer gelijkheid te krijgen en concurrentievervalsing tegen te gaan.
7.6 Beperkt karakter
Heel het wetsvoorstel focust te eenzijdig op het schadelijke aspect van
muziekevenementen en heeft een veel te beperkend karakter. Meer aandacht voor
preventie lijkt mij een betere oplossing. Mensen hebben dan de keuze om hun
verantwoordelijkheid op te nemen. Indien men deze wetgeving effectief doorvoert,
zoals ze nu voorligt, dan zou men bij wijze van voorbeeld de verkoop van sigaretten
moeten verbieden omdat ze zeker even schadelijk zijn dan muziekoptredens, de
alcoholconsumptie moeten verbieden en het rijden met de wagen beperken tot een
algemene snelheidsbeperking van 50 km per uur omdat er jaarlijks nog altijd veel
dodelijke slachtoffers zijn.
7.7 Strafrechtelijke verantwoordelijkheid
De wetgever stelt de organisator strafrechterlijk verantwoordelijk voor het naleven
van de wetgeving.
“Het niet nakomen van administratieve verplichtingen zoals het registreren van het
geluidsniveau en de opmaak van grondplan en geluidsplan zullen als milieu-inbreuk
geverbaliseerd worden. Het niet nakomen van de niet-administratieve verplichtingen
zoals het maximaal geluidsniveau zullen als milieumisdrijf geverbaliseerd worden.”
Het is de organisator (veelal) ,onwetend dat er te luid word gespeeld, die hiervoor zal
opdraaien. Hier zou minstens sprake moeten zijn van een gedeelde
verantwoordelijkheid
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
45
Hoofdstuk 8. Bijlage
8.1 Charter met betrekking tot het beperken van
gehoorschade tijdens muziekactiviteiten
Festival - en concertorganisatoren, verantwoordelijken concertzalen, met de steun
van artiesten, hun entourage en technici, willen zich scharen achter een realistische
regelgeving die het maximum toegelaten geluidsniveau vastlegt tijdens optredens en
party’s, zowel indoor als outdoor zonder de kwaliteit en de magie van muziekbeleving
tijdens dergelijke evenementen uit het oog te verliezen.
Door dit charter te ondertekenen, verbinden we ons ertoe om de volgende concrete
maatregelingen in de praktijk te brengen:
1) Het maximum toegelaten geluidsniveau tijdens concerten / party's is Leq =
103 dB(A), gemeten over 15 minuten aan de mengtafel op een hoogte van 2
meter boven de vloer.
2) Technici, de optredende artiesten en hun entourage kennen het maximum
niveau vooraf en worden duidelijk aangemaand om dit rigoureus toe te
passen.
Flankerende maatregelen: de uitvoering van deze flankerende maatregelen is
afhankelijk van eenieders budgettaire en infrastructurele mogelijkheden 3) Een degelijke permanente geluidsmeting, dewelke zich bevindt in een zone
waar het publiek direct is blootgesteld aan de geluidsemissies ,geeft een
duidelijke weergave van het geproduceerde geluidsniveau zodat indien nodig
de gepaste maatregelingen kunnen genomen worden.
4) Bij geluidsniveaus hoger dan 96 dB(A) moet het publiek hierover
voorafgaand aan het evenement gewaarschuwd worden.
5) Op de locatie zelf kan het publiek steeds beschikken over de nodige
persoonlijke beschermingsmiddelen (oordoppen) die afdoende demping
bezorgen.
6) In de onmiddellijke nabijheid van het muziekgebeuren is een locatie ter
beschikking om even bij te komen (chill-outroom). Dergelijke ruimte is duidelijk
aangegeven aan de inkom van het evenement.
Richtlijnen voor deze rustzones zijn:
Men beveelt geluidsemissies aan met een niveau van 85 dB(A);
De ruimte moet duidelijk aangeduid worden en moet gedurende het hele evenement
toegankelijk zijn voor het publiek.
7) De organisator/artiest geeft de voorkeur aan de best beschikbare
technologieën om al deze maatregelingen geïntensiveerd door middel van
sensibilisatie, informatie en vorming mogelijk te maken.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
46
8.2 Volledig uitgeschreven voorstel Joke Schauvliege
8.2.1 Voorstel Vlaamse reglementering maximaal geluidsniveau
van muziek. Afsluitend moment van het overleg over de
ontwikkeling van een nieuwe wetgeving rond gehoorschade
en muziek, 19 januari 2011
‘In de zomer van 2009 barstte een publiek debat los over geluidsniveaus op
muziekevenementen en toenemende gehoorschade. Bij het begin van mijn
ministerschap ontving ik daarover vele ongeruste brieven en mails. Met het
ontbreken van een reglementering om de bezoeker te beschermen, werd ik vroeger
ook als schepen van Jeugd geconfronteerd.
Om tot een gedragen oplossing te komen, heb ik het initiatief genomen om alle
belanghebbenden met kennis en ervaring op het terrein, samen te brengen. Dit
voorstel is het resultaat van verschillende overlegmomenten met vele betrokkenen
zoals oorspecialisten, geluidsdeskundigen en technici, organisatoren, zaaluitbaters,
discotheken, de jeugdsector, gemeentediensten en andere overheden.
Op 1 december 2009 vond een eerste rondetafelconferentie plaats waar de vraag
naar een duidelijke wetgeving naar voren kwam. Na een grondige screening van
binnen- en buitenlandse wetgeving werden in het voorjaar van 2010 enkele modellen
in werkgroepen afgetoetst. Vervolgens werd de RIA (Reguleringsimpactanalyse)
opgemaakt en vonden in het najaar van 2010 nog verschillende gesprekken met
specialisten plaats. Dat alles resulteerde in een voorstel om VLAREM aan te passen.
Er is gekozen voor een getrapt systeem met drie categorieën omdat het niet nodig is
dat elke muziekactiviteit even hoge geluidsniveaus haalt. Flankerende maatregelen
moeten het publiek als groep en individueel beschermen.
Ik dank iedereen die het voorbije jaar op een constructieve manier aan dit voorstel
heeft meegewerkt, in het bijzonder de administratie Leefmilieu’.
Joke Schauvliege Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
8.2.1.1
Voorstel Vlaamse reglementering maximaal geluidsniveau muziek in
een inrichting - 19 januari 2011 1
Voorstel voor nieuwe Vlaamse reglementering betreffende het
maximale geluidsniveau van muziek in een inrichting.
De nieuwe reglementering betreffende het maximale geluidsniveau van elektronisch
versterkte muziek in een inrichting wordt ingevoegd in VLAREM, hoofdstuk 5.32
Ontspanningsinrichtingen en schietstanden en hoofdstuk 6.7 Niet-ingedeelde
muziekinstallaties. De nieuwe wetgeving is enkel van toepassing in het Vlaamse
Gewest. Het voorliggende voorstel is opgebouwd rond 3 categorieën en zal van
toepassing zijn op de activiteiten in onderstaande tabel. Een ingedeelde inrichting is
een inrichting waarvoor een milieuvergunning (klasse 1 of 2) dient aangevraagd of
een melding (klasse 3) dient gedaan te worden. Voor ingedeelde en niet-ingedeelde
inrichtingen gelden dezelfde voorwaarden tenzij uitdrukkelijk anders vermeld.
Voor andere activiteiten zoals muziek in (gewone) cafés en bioscopen, tijdens
sportmanifestaties en dergelijke blijven de voorwaarden van het K.B. van 24 februari
1977 gelden. Het K.B. van ‘77 legt in de inrichting een maximaal geluidsniveau op
van 90 dB(A), gemeten met de trage karakteristiek (≈ LAmax,slow). Dit komt
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
47
ongeveer overeen met 83 dB(A) LAeq.
Ingedeelde inrichtingen
Niet-ingedeelde inrichtingen:
Feestzalen en lokalen met dansvloer > 100 m2
Feestzalen en lokalen met dansvloer > 100 m2, occasioneel gebruik
Concertzalen
Lokale feestelijkheden en evenementen, fuiven
Schouwspelzalen (CC...)
Muziekfestivals
NIEUW: Feestzalen en lokalen < 100 m2 (onder bepaalde voorwaarden, zie verder)
1.
Maximaal geluidsniveau tot 90 dB(A) LAeq,15min en LCeq,15min ≤ 105
dB(C)
− de norm moet op elke voor het publiek toegankelijke plaats gerespecteerd
worden;
− verplichte categorie voor activiteiten die in hoofdzaak bedoeld zijn voor
kinderen jonger dan16 jaar;
− EXTRA VOORWAARDE VOOR INGEDEELDE INRICHTINGEN: continu
meten en registreren van het LAeq,15min en
verplichte voorafgaande opmaak van een grondplan met aanduiding van
luidsprekers en meetpunt.
2.
Maximaal geluidsniveau tussen 90 en 95 dB(A) LAeq,15min en LCeq,1
5min ≤ 110 dB(C)
− de norm moet op elke voor het publiek toegankelijke plaats gerespecteerd
worden;
− informeren van het publiek over de gevolgen van gehoorschade;
− oordopjes (demping wordt niet gespecifieerd) verplicht ter beschikking
stellen (mag tegen beperkte vergoeding);
− continu meten en registreren van het LAeq,15min;
− duidelijke visuele indicatie van het geluidsniveau minstens zichtbaar voor
de verantwoordelijke voor het geluidsniveau;
− verplichte voorafgaande opmaak van een grondplan met aanduiding van
luidsprekers en meetpunt.
3.
Maximaal geluidsniveau tussen 95 en 100 dB(A) LAeq,15min en
LCeq,15min ≤ 115 dB(C)
− de norm moet op elke voor het publiek toegankelijke plaats gerespecteerd
worden;
− informeren van het publiek over de gevolgen van gehoorschade;
− oordopjes (demping wordt niet gespecifieerd) verplicht gratis ter
beschikking stellen;
− continu meten en registreren van het LAeq,15min en LCeq,15min;
− duidelijke visuele indicatie van het geluidsniveau zichtbaar voor de
verantwoordelijke voor het geluidsniveau en voor het publiek;
− verplichte voorafgaande opmaak van een grondplan en geluidsplan.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
48
8.2.1.2
Voorstel Vlaamse reglementering maximaal geluidsniveau muziek in
een inrichting-19 jan 2011 2
1 Keuze van de categorie en verantwoordelijke voor de naleving van de
wetgeving
Voor ingedeelde inrichtingen geeft de uitbater van de inrichting bij aanvraag van
de milieuvergunning of bij de melding aan tot welke categorie (1, 2 of 3) de
inrichting behoort met dien verstande dat een activiteit bedoeld voor kinderen
altijd onder 90 dB(A) LAeq,15min en LCeq,15min ≤ 105 dB(C) moet blijven
(categorie 1). De uitbater is verantwoordelijk voor de naleving van de
wetgeving.
Voor niet-ingedeelde inrichtingen meldt de organisator de gekozen categorie
(1,2 of 3) bij aanvraag van de activiteit. De organisator is verantwoordelijk voor
de naleving van de wetgeving. De voorwaarden met betrekking tot hinder voor
de omgeving blijven onverminderd gelden.
2 Bepaling van het geluidsniveau voor de verschillende categorieën
2.1 Combinatie LAeq en LCeq Op voorstel van de werkgroepen wordt gekozen
voor de combinatie van een equivalent A- en C-gewogen geluidsniveau. Op
deze manier worden de lage frequenties beter in kaart gebracht dan wanneer er
enkel een A-gewogen geluidsniveau wordt opgelegd. De lage frequenties
worden immers afgezwakt bij een A-gewogen geluidsniveau. Op voorstel van
de werkgroepen bedraagt het verschil tussen LAeq en LCeq maximaal 15 dB.
Dit is een gemiddelde waarde die voor de meeste muziekstijlen van toepassing
is. Geen van beide normen mag overschreden worden.
2.2 Beoordelingstijd Momenteel werkt men tijdens handhavingscontroles
meestal met een beoordelingstijd van 3 minuten (ongeveer een liedje) of korter.
Voor concerten, festivals ... is men meer gebaat bij een langere
beoordelingstijd, bijvoorbeeld 30 minuten, om de nodige dynamiek in de muziek
te kunnen verzekeren. Tijdens de werkgroepvergaderingen werd een
compromis tussen beide situaties voorgesteld namelijk een beoordelingstijd van
15 minuten.
2.3 Definities LAeq,T is het constant A-gewogen geluidsdrukniveau dat
gedurende het tijdsinterval T dezelfde geluidsenergie zou veroorzaken als het
werkelijk gemeten A-gewogen geluidsdrukniveau gedurende hetzelfde
tijdsinterval T. De LCeq,T is hetzelfde als de LAeq,T, mits toepassing van de Cweging. Het is dus een uitgemiddelde waarde. LAmax,slow is het maximaal Agewogen geluidsniveau gemeten met een trage reactie van de meter (1sec) op
de reële fluctuaties van het geluidsdrukniveau. Het verschil tussen LAeq,T en
LAmax,slow wordt bepaald door de dynamiek van de muziek. Een verschil van
maximaal 7 dB kan aanzien worden als een realistische waarde voor de meeste
muziekstijlen.
2.4 Bepaling van het maximaal geluidsniveau per categorie
→ Categorie 1: Maximaal geluidsniveau tot 90 dB(A) LAeq,15min en
LCeq,15min ≤ 105 dB(C)
Tijdens het overleg is geopperd om een maximaal geluidsniveau op te leggen
dat als aanvaardbaar (een kans van 5 à 10% op gehoorschade) voor
occasionele bezoekers van muziekactiviteiten kan beschouwd worden.
Regelmatige bezoekers moeten zichzelf extra beschermen door het dragen van
gehoorbescherming. Er is een voorstel gedaan voor een maximaal
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
49
geluidsniveau van 90 dB(A) LAeq,15min (dit komt ongeveer overeen met 97
dB(A) LAmax,slow). In de veronderstelling dat men gedurende ongeveer 4 uur
per week aan dit geluidsniveau blootgesteld mag worden. Bij langere
blootstelling of blootstelling aan hogere geluidsniveaus, wordt er vanuit gegaan
dat er gehoorbescherming wordt gedragen. Voor kinderen is het echter niet
altijd mogelijk om oordopjes te dragen, daarom worden activiteiten bedoeld voor
kinderen beperkt tot categorie 1. De leeftijdsgrens wordt op 16 jaar gelegd.
→ Categorie 2: Maximaal geluidsniveau tussen 90 en 95 dB(A) LAeq,15min en
LCeq,15min ≤ 110 dB(C) Het maximaal geluidsniveau van de tweede categorie
wordt vastgelegd op 95 dB(A) LAeq,15min. Op verschillende overlegmomenten
is naar voor gekomen dat op een dansvloer (discotheken, fuiven, party’s) een
maximal geluidsniveau tot 95 dB(A)LAeq,15
min voldoende hoogisomere en aangename en kwalitatieve avond voor het
publiek van te maken. Dit niveau is te vergelijken met een geluidsniveau van
ongeveer 102 dB(A) LAmax, slow.
8.2.1.3
Voorstel Vlaamse reglementering maximaal geluidsniveau muziek in
een inrichting-19 jan 2011
3
Categorie 3: Maximaal geluidsniveau tussen 95 en 100 dB(A) LAeq,15min en
LCeq,15min ≤ 115 dB(C)
Volgende elementen werden in overweging genomen: - op
grote
evenementen haalt het publiek alleen al een geluidsniveau boven 90 dB(A); de meeste bestudeerde buitenlandse regel- en wetgevingen leggen een
norm op rond 100 dB(A) LAeq
(dit komt overeen met ongeveer 107 dB(A) LAmax,slow); - bij de start van het
festivalseizoen 2010, lanceerde de live-sector, onder impuls van de Federatie
van
Muziekfestivals, een charter waarin een geluidsniveau van 103 dB(A)
LAeq,15min wordt voorgesteld; gehoorspecialisten stellen steeds meer
gehoorklachten vast. Ze voeren of ondersteunen al een aantal jaar
sensibilisatieacties om de bevolking op de hoogte te brengen van het potentiële
gevaar van hoge
geluidsniveaus; een maximaal geluidsniveau dat hoger ligt dan de
aanvaardbare normen voor de kans op
gehoorschade, is op het vlak van volksgezondheid enkel te verantwoorden mits
toepassing van een
aantal flankerende maatregelen. Het dragen van oordopjes is hierbij een
belangrijke maatregel; - niemand kan verplicht worden om oordopjes te
dragen. Daarom wordt, uitgaande van het
voorzorgsprincipe en binnen de grenzen van de technische mogelijkheden en
noden, het maximale geluidsniveau voor inrichtingen in categorie 3 op 100
dB(A) LAeq,15min vastgelegd.
3 Basisvoorwaarden voor de flankerende maatregelen van de categorieën 1, 2
en 3
3.1 De norm moet op elke voor het publiek toegankelijke plaats gerespecteerd
worden Op elke voor het publiek toegankelijke plaats in de inrichting moet het
opgelegde maximale geluidsniveau gerespecteerd worden. Er moet dus
voldoende afstand zijn tussen bezoekers en luidsprekers. Indien nodig moet
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
50
een publieksvrije zone rond de luidsprekers gecreëerd worden. Hiervoor wordt
geen minimumafstand opgelegd aangezien dit voor elke locatie en activiteit
anders zal zijn.
4 Bijkomende voorwaarden voor de flankerende maatregelen voor de
ingedeelde inrichtingen in categorie 1 – maximaal geluidsniveau tot 90 dB(A)
LAeq,15min
4.1 Continu meten en registreren van het LAeq,15min Net als in verschillende
buitenlandse regelingen wordt in de nieuwe wetgeving een permanente
opvolging en registratie van het geluidsniveau opgelegd. Hierdoor kan er ook na
afloop van een muziekactiviteit nagegaan worden of er overschrijdingen zijn
geweest. Dit kan bijvoorbeeld met behulp van een logger die het geluidsniveau
registreert. Dergelijk toestel biedt ook de mogelijkheid om te sanctioneren bij
overschrijding bijvoorbeeld door een lichtsignaal of door het afsnijden van de
stroomtoevoer. Dit is echter een drastische maatregel. Indien het aftoppen van
het geluidssignaal gewenst is, kan dit eleganter gebeuren door de combinatie
van een logger met een limiter (en eventueel een meetmicrofoon). Hierdoor
wordt het geluidsniveau bij overschrijding gelijkmatig afgezwakt zodat de
muziek niet abrupt wordt afgebroken. De toestellen bieden de mogelijkheid om
een extern beeldscherm aan te sluiten. Hierdoor kan de verantwoordelijke voor
het geluidsniveau, het geluidsniveau op een eenvoudige manier opvolgen. Er
bestaan echter ook andere systemen. Zo kan het geluidsniveau geregistreerd
worden met behulp van een meetmicrofoon die verbonden is met een laptop
met gespecialiseerd softwarepakket. Beide combinaties vragen een paswoord
of sleutel voor het wijzigen van de instellingen. Beide vormen van
registratietoestellen worden nu al gebruikt in vaste inrichtingen maar
bijvoorbeeld ook op (stads)festivals. Voor vaste inrichtingen is de aankoop en
installatie slechts eenmalig. Voor eenmalige activiteiten zou de aankoop en
installatie gecentraliseerd kunnen worden bijvoorbeeld binnen de gemeente of
door verhuurbedrijven van geluidsmateriaal. Momenteel zijn er een aantal
gemeenten die al op deze manier werken.
Er wordt voorgesteld om het A-gewogen geluidsniveau (LAeq,15min) verplicht
te laten meten en registreren voor de ingedeelde inrichtingen van categorie 1,
dit in hoofdzaak met het oog op handhaving (zie verder). Het LCeq,15min dient
in dit geval niet verplicht geregistreerd te worden maar kan ter controle
opgevolgd worden bijvoorbeeld met behulp van een eenvoudige klasse IIsonometer. Het is evenwel niet de bedoeling om in deze wetgeving het gebruik
van een limiter, die het geluidsniveau automatisch aftopt, te verplichten.
8.2.1.4
Voorstel Vlaamse reglementering maximaal geluidsniveau muziek in
een inrichting-19 jan 2011 4
De niet-ingedeelde inrichtingen categorie 1 worden niet verplicht om het
geluidsniveau continu te meten en te registreren .
4.2 Opmaak van een grondplan met aanduiding van luidsprekers en meetpunt
Voor inrichtingen die het geluid moeten registreren, is het verplicht om een
grondplan op te maken. Voor categorie 1 zijn dit enkel de ingedeelde
inrichtingen. Het grondplan bevat op schaal minstens: de plattegrond van de
volledige voor het publiek toegankelijke ruimte, de locatie van de luidsprekers,
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
51
de meetplaats met indicatie van de meethoogte en de plaats waar het
geluidsniveau wordt geregeld.
5 Bijkomende voorwaarden voor de flankerende maatregelen voor zowel
ingedeelde als niet- ingedeelde inrichtingen in categorie 2 – maximaal
geluidsniveau tussen 90 en 95 dB(A)LAeq,15min.
5.1 Informeren van het publiek over de gevolgen van gehoorschade Aangezien
er ook inspanningen van het publiek gevraagd worden, is het in eerste instantie
noodzakelijk om bezoekers op voldoende wijze te informeren. Dit gebeurt
minstens aan de ingang van de inrichting, op een duidelijk zichtbare plaats. Om
deze informatie eenduidig te maken, wordt voorgesteld dit te doen door middel
van een standaardtekst die in de wetgeving wordt opgenomen. Deze kan als
volgt luiden: ‘In deze inrichting wordt u blootgesteld aan een geluidsniveau
LAeq,15min van maximaal ... dB(A). Bij langdurige blootstelling aan hoge
geluidsniveaus is er kans op gehoorschade. Het is aanbevolen om persoonlijke
gehoorbescherming te dragen.’ Er zal eveneens gespecifieerd worden op welke
wijze dit moet gebeuren: plaats, grootte, lettertype ....
5.2 Persoonlijke gehoorbescherming - oordopjes Zoals hoger al aangegeven
kan een geluidsniveau tot 90 dB(A) LAeq,15min gedurende 4 uur als
aanvaardbaar beschouwd worden. Het dragen van oordopjes is uiteraard
steeds aan te bevelen maar voor categorie 1 wordt de verdeling ervan niet
opgelegd aan de organisatoren. Dit is wel het geval voor categorie 2. De
organisator is verplicht om gehoorbescherming voor eenmalig gebruik aan te
bieden. Dit kan bijvoorbeeld door het plaatsen van een automaat aan de ingang
van de inrichting. De oordopjes mogen tegen een kleine vergoeding
aangeboden worden. Er worden geen verdere specificaties voor de kwaliteit en
het dempend vermogen van de oordopjes opgelegd. Aangezien bezoekers niet
verplicht kunnen worden oordopjes mee te brengen naar een muziekactiviteit,
zijn de organisatoren en/of zaaluitbaters de meest aangewezen partij om
oordopjes te verdelen.
5.3 Continu meten en registreren van het LAeq,15min Alle inrichtingen, zowel
ingedeelde als niet-ingedeelde, die kiezen voor categorie 2 zijn verplicht het Agewogen (LAeq,15min) geluidsniveau continu te meten en te registreren.
5.4 Duidelijke visuele indicatie van het geluidsniveau zichtbaar voor de
verantwoordelijke voor het geluidsniveau Om het geluidsniveau binnen de
verplichte normen te houden, heeft de verantwoordelijke voor het geluidsniveau
nood aan informatie over het geproduceerde geluidsniveau. Voor inrichtingen
vanaf categorie 2 is het verplicht om aan de installatie die het geluidsniveau
meet en registreert een extern beeldscherm te koppelen. Het beeldscherm moet
het LAeq,15min, gemeten waar het publiek aan het hoogste geluidsniveau
wordt blootgesteld, op een duidelijke manier weergeven. Een eventuele
correctiefactor (zie verder) wordt verrekend in het cijfer dat zichtbaar is op het
beeldscherm. Het beeldscherm moet duidelijk zichtbaar zijn voor minstens de
verantwoordelijke voor het geluidsniveau.
5.5 Opmaak van een grondplan met aanduiding van luidsprekers en meetpunt
Zelfde voorwaarden als voor de ingedeelde inrichtingen in categorie 1.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
52
8.2.1.5
Voorstel Vlaamse reglementering maximaal geluidsniveau muziek in
een inrichting-19 jan 2011
5
6 Bijkomende voorwaarden voor de flankerende maatregelen voor zowel
ingedeelde als niet- ingedeelde inrichtingen in categorie 3 – maximaal
geluidsniveau van 95 tot 100 dB(A) LAeq,15min
6.1 Informeren van het publiek over de gevolgen van gehoorschade Voor alle
inrichtingen in categorie 3 gelden dezelfde voorwaarden als voor de inrichtingen
in categorie 2.
6.2 Persoonlijke gehoorbescherming - oordopjes Dezelfde voorwaarden als
voor inrichtingen in categorie 2 gelden met dit verschil dat de
gehoorbescherming voor eenmalig gebruik gratis moet worden aangeboden.
6.3 Continu meten en registreren van het geluidsniveau in LAeq,15min en
LCeq,15min Voor inrichtingen in categorie 3 moet zowel het LAeq,15min als het
LCeq,15min geluidsniveau continu gemeten en geregistreerd worden.
6.4 Duidelijke visuele indicatie van het geluidsniveau zichtbaar voor de
verantwoordelijke voor het geluidsniveau en het publiek Voor categorie 3
gelden dezelfde voorwaarden als voor categorie 2. Bijkomend moet echter ook
voor het publiek het LAeq,15min zichtbaar zijn en voor de verantwoordelijke
voor het geluidsniveau zowel het LAeq,15min als het LCeq,15min.
6.5 Opmaak van een grondplan en geluidsplan Voor inrichtingen in categorie 3
is het verplicht een grondplan en een geluidsplan op te maken. Het geluidsplan
heeft tot doel een oordeelkundige plaatsing van het geluidssysteem te
bekomen. Het geluidsplan moet op schaal minstens het volgende weergeven:
optimale opstelling en keuze van de luidsprekers rekening houdend met een zo
gelijkmatig mogelijke verdeling van het geluid over de voor het publiek
toegankelijke ruimte, minstens 4 beoordelingspunten waarvan het
geluidsniveau gekend is, de meetplaats met indicatie van het geluidsniveau, de
correctiefactor die toegepast dient te worden, de plaats waar het geluidsniveau
wordt geregeld en de plattegrond van de volledige voor het publiek
toegankelijke ruimte.
7 Meetomstandigheden, eisen gesteld aan de meetketen en handhaving
Om ervoor te zorgen dat de maximale geluidsniveaus op een eenduidige
manier worden gemeten, moeten nog een aantal bijkomende specificaties
worden opgenomen in het VLAREM-voorstel. 7.1 Algemene eisen voor de
categorieën 1, 2 en 3 De registratieapparatuur dient minstens te voldoen aan de
eisen gesteld voor klasse II-meetinstrumenten volgens de IEC-normen en moet
ten minste het LAeq,15min kunnen registreren (voor categorie 3 moet ook het
LCeq,15min geregistreerd worden). Het registratietoestel moet zo geïnstalleerd
worden dat het niet kan gemanipuleerd worden door derden. Dit geldt ook voor
de meetmicrofoon.
De meetplaats dient te voldoen aan volgende voorwaarden:
−
de meetplaats bevindt zich in een zone waar het publiek direct is
blootgesteld aan
de geluidsniveaus; −de meetplaats bevindt zich in een zone die toegankelijk is
voor het publiek en op minstens 0,5 meter van gelijk welke geluidsbron; − tenzij
anders vastgesteld in de milieuvergunning wordt de meetplaats voor continu
meten en registreren.
vastgelegd op ten hoogste 3 meter boven de dansvloer, centraal tussen de
luidsprekers. Indien dit om praktische redenen niet mogelijk is, dient een
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
53
correctiefactor bepaald en toegepast te worden. Hiermee kan het verschil in
geluidsdrukniveau tussen de meetplaats (bijvoorbeeld Front of House) en de
beoordelingsplaats (hoogste blootstelling) vastgesteld worden.
Voor elke activiteit moet een verantwoordelijke voor het naleven van het
geluidsniveau worden aangeduid. Deze verantwoordelijke is het aanspreekpunt
voor de handhaver.
8.2.1.6
Voorstel Vlaamse reglementering maximaal geluidsniveau muziek in
een inrichting-19 jan 2011
6
7.2 Bijzondere eisen voor de meetketen voor niet-ingedeelde inrichtingen in
categorie 1 - maximaal geluidsniveau tot 90 dB(A) LAeq,15min Er wordt geen
verplichting tot continu meten en registreren opgelegd. De organisator kan, ter
informatie, het geluidsniveau opvolgen met behulp van een geluidsmeter klasse
II. Het opleggen van een geluidsniveau uitgedrukt in LAeq,15min brengt met
zich mee dat handhavers hun huidige manier van handhaven, namelijk door
middel van een zeer korte meting, niet kunnen toepassen. Voor de inrichtingen
waar geen continue meting en registratie verplicht is, zal in de wetgeving de
mogelijkheid gecreëerd worden om te handhaven aan de hand van een
LAmax,slow. Het geluidsniveau mag in dat geval maximaal 97 dB(A)
LAmax,slow zijn (zie ook hoger voor verschil tussen LAeq,15min en
LAmax,slow).
7.3 Bijzondere eisen voor de meetketen voor ingedeelde inrichtingen in
categorie 1 - maximaal geluidsniveau tot 90 dB(A) LAeq,15min Het continu
meten en registreren van het LAeq,15min wordt opgelegd voor ingedeelde
inrichtingen vanaf categorie 1. De rapporten moeten door de uitbater minstens
gedurende 1 kalendermaand bewaard worden en kunnen in die periode ten
allen tijden opgevraagd worden door de handhavende overheid. Het
registratietoestel moet zo geplaatst worden dat het niet manipuleerbaar is door
derden. Dit geldt ook voor de meetmicrofoon. De installatie moet door de
installateur gecontroleerd worden op de voor onderhoud voorziene tijdstippen
en om de 24 maanden door een erkend milieudeskundige in de discipline geluid
en trillingen. Het toestel moet zo geconfigureerd zijn, dat enkel bevoegde
personen de instellingen kunnen wijzigen.
Een korte meting in LAmax,slow kan in dit geval enkel als ‘knipperlicht’ dienen.
Bij controle of bij vermoeden van problemen met het registratiesysteem kan
bijvoorbeeld wel het meettoestel van de handhaver gedurende 15 minuten het
geluidsniveau registreren parallel met het logapparaat. Op die manier kan de
correctheid van de gegevens van de logger geverifieerd worden.
7.4 Bijzondere eisen voor de meetketen voor zowel ingedeelde als nietingedeelde inrichtingen in categorie 2 - een maximaal geluidsniveau tussen 90
en 95 dB(A) LAeq,15min Het is verplicht voor alle inrichtingen (ingedeelde en
niet-ingedeelde) om het LAeq,15min continu te meten en te registreren. Het is
eveneens verplicht om aan de installatie die het geluidsniveau meet en
registreert een extern beeldscherm te koppelen. Het beeldscherm moet het
LAeq,15min, gemeten waar het publiek aan het hoogste geluidsniveau wordt
blootgesteld, op een duidelijke manier weergeven. Een eventuele
correctiefactor wordt verrekend in het cijfer dat zichtbaar is op het beeldscherm.
De verantwoordelijke voor het geluidsniveau moet zicht hebben op dit
beeldscherm. Verder gelden dezelfde voorwaarden als voor ingedeelde
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
54
inrichtingen in categorie 1.
7.5 Bijzondere eisen voor de meetketen voor zowel ingedeelde als nietingedeelde inrichtingen in categorie 3 - een maximaal geluidsniveau tussen 95
en 100 dB(A) LAeq,15min Het is verplicht voor alle inrichtingen (ingedeelde en
niet-ingedeelde) om de geluidsniveaus continu te registreren zowel in
LAeq,15min en LCeq,15min. Zowel het publiek als de verantwoordelijke voor
het geluidsniveau, moet zicht hebben op het LAeq,15min. De verantwoordelijke
voor het geluidsniveau moet bovendien ook zicht hebben op het LCeq,15min.
Verder gelden dezelfde voorwaarden als voor de inrichtingen in categorie 2.
7.6 Eisen voor de opmaak van een grondplan met aanduiding van luidsprekers
en meetpunt voor ingedeelde inrichtingen in categorie 1 en zowel ingedeelde
als niet-ingedeelde inrichtingen in categorie 2 Het is verplicht een grondplan
van de inrichting op te maken. Het grondplan bevat minstens op schaal: de
plattegrond van de volledige voor het publiek toegankelijke ruimte, de locatie
van de luidsprekers, de meetplaats met indicatie van de meethoogte en de
plaats waar het geluidsniveau wordt geregeld.
Voor ingedeelde inrichtingen met een vaste geluidsinstallatie dient het
grondplan gevoegd te worden bij de aanvraag van de milieuvergunning of bij de
melding. Bij aanvraag en om de 24 maanden of bij verandering van de
geluidsinstallatie, dient dit grondplan gecontroleerd te worden door een erkend
milieudeskundige in de discipline geluid en trillingen. (Dit geldt niet voor een
vaste geluidsinstallatie die niet voor muziekactiviteiten wordt gebruikt.)
8.2.1.7
Voorstel Vlaamse reglementering maximaal geluidsniveau muziek in
een inrichting-19 jan 2011
7
Voor ingedeelde inrichtingen met een wisselende geluidsinstallatie (afhankelijk van
de productie) dient het grondplan ter beschikking gesteld te worden van de
handhavers. Dit minstens op de dag van de activiteit zelf en tot 1 maand na de
activiteit. (Dit kan betekenen dat sommige inrichtingen zowel bij aanvraag van de
milieuvergunning of bij de melding als per productie een grondplan moeten
opmaken.)
Voor niet-ingedeelde inrichtingen moet het grondplan ingediend worden bij aanvraag
van de activiteit.
7.7 Eisen voor de opmaak van een grondplan en geluidsplan voor zowel
ingedeelde als niet-ingedeelde inrichtingen in categorie 3 Het geluidsplan heeft
tot doel een oordeelkundige plaatsing van het geluidssysteem te bekomen. Het
geluidsplan moet minstens op schaal het volgende weergeven: optimale
opstelling en keuze van de luidsprekers rekening houdend met een zo
gelijkmatig mogelijke verdeling van het geluid over de voor het publiek
toegankelijke ruimte, minstens 4 beoordelingspunten waarvan het
geluidsniveau gekend is, de meetplaats met indicatie van het geluidsniveau, de
correctiefactor die toegepast dient te worden, de plaats waar het geluidsniveau
wordt geregeld en de plattegrond van de volledige voor het publiek
toegankelijke ruimte.
Het grondplan en het geluidsplan worden opgesteld in opdracht van de
organisator door iemand met kennis van zaken.
Voor ingedeelde inrichtingen met een vaste geluidsinstallatie dient het
grondplan en het geluidsplan gevoegd te worden bij de aanvraag van de
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
55
milieuvergunning of bij de melding. Bij aanvraag en om de 24 maanden of bij
verandering van de geluidsinstallatie, dient dit grondplan en geluidsplan
gecontroleerd te worden door een erkend milieudeskundige in de discipline
geluid en trillingen.(Dit geldt niet voor een vaste geluidsinstallatie die niet voor
muziekactiviteiten wordt gebruikt.)
Voor ingedeelde inrichtingen met een wisselende geluidsinstallatie (afhankelijk
van de productie) dient het grondplan en het geluidsplan ter beschikking gesteld
te worden van de handhavers . Dit minstens op de dag van de activiteit zelf en
tot 1 maand na de activiteit. (Dit kan betekenen dat sommige inrichtingen zowel
bij aanvraag van de milieuvergunning of bij de melding als per productie een
grondplan en geluidsplan moeten opmaken.)
Voor niet-ingedeelde inrichtingen moet het grondplan en het geluidsplan
ingediend worden bij aanvraag van de activiteit.
8 Bijkomende afwegingen voor lokalen met een oppervlakte < 100 m2
Op dit moment is er met betrekking tot inrichtingen die kleiner zijn dan 100 m2
een hiaat in de wetgeving. Deze inrichtingen vallen onder het K.B. van 1977
waardoor ze strenger beoordeeld worden (norm in inrichting is 90 dB(A)
LAmax,slow). Maar eigenlijk is er geen reden om een onderscheid te maken
tussen een danscafé van pakweg 105 m2 en een van 95 m2. Het zou dan ook
aangewezen zijn te zoeken naar een VLAREM-technische mogelijkheid om
inrichtingen waar een hoger geluidsniveau in de inrichting te rechtvaardigen is,
hier ook de kans toe te geven (bv. kleinere danscafés of zaken waar regelmatig
concertjes worden georganiseerd). Volgens de huidige voorschriften (VLAREM,
niet-ingedeelde inrichtingen) mag voor uitzonderlijke activiteiten maximaal 12
keer per jaar een afwijking worden aangevraagd. In principe kan voor een café
dan ook maximum 12 keer per jaar een afwijking worden gevraagd om een
activiteit te organiseren die een hoger geluidsniveau vraagt, bijvoorbeeld een
optreden. Maar dit is niet voldoende voor een aantal inrichtingen. Volgende
VLAREM-wijziging wordt voorgesteld om inrichtingen waar een hoger
geluidsniveau gewenst is, hiertoe de kans te geven.
8.2.1.8
Voorstel Vlaamse reglementering maximaal geluidsniveau muziek in
een inrichting-19 jan 2011 8
8.1 Introduceren van een nieuwe VLAREM-(sub)rubriek in hoofdstuk 5.32 of de
bestaande rubriek wijzigen. Er wordt een nieuw selectiecriterium geïntroduceerd
waardoor het mogelijk is om structureel af te wijken van het K.B. van ’77. Dit
betekent dat de mogelijkheid wordt gegeven aan cafés en lokalen en feestzalen
< 100 m2 om een hoger geluidsniveau te produceren dan toegelaten door het
KB van 24 februari 1977. Zij moeten hiervoor, net zoals de andere permanente
inrichtingen, een klasse 2 vergunning aanvragen. Dit betekent dat ook de
beoordeling van het omgevingsgeluid op basis van VLAREM zal gebeuren met
dien verstande dat de voorwaarden voor de omgeving zoals gesteld in het KB
van 24 februari 1977 globaal worden behouden.
9 Handhaving
De
nieuwe
wetgeving
zal
gehandhaafd
worden
volgens
het
Milieuhandhavingsdecreet. Dat wil zeggen dat overtredingen strafrechtelijk of
administratief vervolgd kunnen worden. Het niet nakomen van administratieve
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
56
verplichtingen zoals het registreren van het geluidsniveau en de opmaak van
grondplan en geluidsplan zullen als milieu-inbreuk geverbaliseerd worden. Het
niet nakomen van de niet-administratieve verplichtingen zoals het maximaal
geluidsniveau zullen als milieumisdrijf geverbaliseerd worden.
10 Correlatie met hinder
De maximale geluidsniveaus opgegeven in deze nieuwe regelgeving zijn van
toepassing op de bescherming van het publiek tegen gehoorschade. Het blijft
echter mogelijk om deze normen te verstrengen indien dit noodzakelijk is voor
de lokale situatie met betrekking tot hinder voor de omgeving. Voor ingedeelde
inrichtingen zijn de voorwaarden van VLAREM van toepassing. Voor nietingedeelde inrichtingen kan dit door de gemeente bepaald worden.
Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Joke Schauvliege
8.3 Q&A voorstel reglementering maximale
geluidsniveaus muziek
Waarom dringt een reglementering zich op?
Er zijn geen normen voor het maximale geluidsniveau op allerhande
muziekevenementen. Op dit moment bevat VLAREM alleen regelgeving over
hinder. Dat betekent dat alleen bij klachten over burenhinder ten gevolge van
luide muziek opgetreden kan worden.
Op welke reglementering moet men tot nu toe terugvallen?
Momenteel staan er in VLAREM geen limieten voor geluidsniveaus van muziek
in een inrichting (ook tenten of openluchtactiviteiten). VLAREM is tot nu toe
gericht op hinder en regelt de niveaus in de omgeving van inrichtingen, niet in
de inrichtingen zelf. Vandaag kan het college van burgemeester en schepenen
bij de toelating van een muziekactiviteit wel voorwaarden opleggen wat het
geluidsniveau en de duur van de muziekactiviteit betreft.
Ontstaansgeschiedenis van de wetgeving.
Oorspronkelijk was het K.B. van 24 februari 1977 van toepassing op alle
mogelijke muziekactiviteiten met elektronisch versterkte muziek en gold het
zowel voor private als openbare inrichtingen. In de inrichting was een
geluidslimiet van 90 dB(A) van kracht (beperking gehoorschade bezoekers en
eventueel werknemers), in de buurt (beperking overlast bij de omwonenden)
waren de toegelaten limietniveaus afhankelijk van het oorspronkelijk aanwezige
achtergrondgeluidsniveau.
Omwille van de hinder die dancings e.d. veroorzaken voor de omwonenden,
werden in 1991 lokalen met een dansgelegenheid met een totale oppervlakte
van > 100 m2 als ingedeelde inrichting in VLAREM opgenomen (rubriek 32
‘Ontspanningsinrichtingen en schietstanden’). Om interpretatieproblemen te
verhelpen werd de exacte omschrijving van de rubriek in de jaren daarna nog
enkele keren gewijzigd. De huidige omschrijving is in bijlage 1 opgenomen.
Voor de feestzalen en lokalen die ingedeeld zijn, geldt het volgende (VLAREM
II, hoofdstuk 5.32):
- De algemene bepalingen aangaande de beheersing van geluidshinder
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
57
(VLAREM II, hoofdstuk 4.5) zijn van toepassing;
- Voor nieuwe inrichtingen moet vóór de ingebruikname een akoestisch
onderzoek worden uitgevoerd met metingen in de omgeving bij maximaal
vermogen in de inrichting, om na te gaan of aan alle geluidsvoorwaarden is
voldaan.
Voor de niet-ingedeelde inrichtingen bleef het K.B. van 24 februari 1977 gelden
(omzendbrief van 20 maart 1997 betreffende VLAREM-subrubriek
32.1.’Feestzalen met een dansgelegenheid’) In mei 1997 werd het KB van 24
februari 1977 gewijzigd voor het Vlaamse gewest (toevoeging van een artikel
4bis). Voor muziekactiviteiten in een openbare inrichting, andere dan een
ingedeelde inrichting, en waarbij muziek werd geproduceerd ter gelegenheid
van kermissen, carnavals, muziekfestivals, fuiven en andere bijzondere feesten
of festiviteiten, waren de artikelen 2 en 3 van het K.B. (90 dB(A) in de inrichting
en limieten voor het
1geluidsniveau in de buurt) niet meer van toepassing op voorwaarde dat de
activiteit erkend was door de Vlaamse minister van Leefmilieu. In april 1999 is
dit artikel 4bis opgeheven en vervangen door het VLAREM II - hoofdstuk 6.7
‘Niet-ingedeelde muziekactiviteiten’, waarbij de erkenning door de minister werd
vervangen door een toelating van het college van burgemeester en schepenen
van de gemeente waar de activiteit plaatsgrijpt. Limieten voor geluidsniveaus
zijn in hoofdstuk 6.7 niet opgenomen. Het college kan echter bijkomende
voorwaarden opleggen wat het maximum toegelaten geluidsniveau en de duur
van de muziekactiviteit betreft.
VLAREM is een milieuwetgeving en in die zin vooral een immissiewetgeving.
Het regelt de niveaus in de omgeving van inrichtingen, niet in de inrichtingen
zelf. De norm hangt onder andere af van het soort gebied op het gewestplan,
deel van de dag, lokaal akoestisch klimaat, datum van de bouwvergunning en
moet per inrichting berekend worden.
Wat was de aanleiding om een reglementering uit te werken?
Al jaren groeit de maatschappelijke gevoeligheid voor problemen met geluid. De
Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zegt daarover: “Er is wereldwijde
ongerustheid over het effect van luide muziek en impulsgeluiden op jonge
mensen die regelmatige bezoekers zijn van concerten, discotheken,
speelhallen, bioscopen, pretparken en andere evenementen. Op deze
evenementen wordt vaak een geluidsniveau van 100 dB LAeq gehaald.
Dergelijk geluidsniveau kan leiden tot een aanzienlijk gehoorverlies na
veelvuldige bezoeken. De blootstelling van werknemers aan hoge
geluidsniveaus is geregeld in de arbeidswetgeving. Ook voor regelmatige
bezoekers zouden deze standaarden moeten gelden. Regelmatige bezoekers
zouden niet mogen blootgesteld worden aan geluidsniveaus hoger dan 100 dB
LAeq en dit gedurende een periode van 4 uur en minder dan 4 keer per jaar.
Om acuut gehoorverlies te vermijden, moet de LAmax beneden
110 dB blijven. “
In de zomer van 2009 barstte in Vlaanderen een publiek debat los over
geluidsniveaus op muziekevenementen en toenemende gehoorschade.
Aanleiding was o.m. de afscheidsbrief van een jongeman van 29 jaar uit Essen
die zelfmoord had gepleegd omdat hij niet meer kon leven met de zeer zware
gehoorschade die hij opgelopen had tijdens zijn studententijd. In zijn
aangrijpende afscheidsbrief wees hij jongeren op het gevaar van luide muziek.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
58
In diezelfde zomer van 2009 haalde een concert van de groep My Bloody
Valentine op Pukkelpop zo’n hoog volume, dat er publieke verontwaardiging
ontstond. Audiologen trekken al jaren aan de alarmbel over de gevolgen van
luide muziek. 1 op de 4 verlaat volgens prof. Vinck een festival met
gehoorschade. Velen komen uiteindelijk bij een oorspecialist terecht.
Ook na het charter dat de festivalorganisatoren in 2010 ondertekenden met een
maximum van 103dB(A) aan de mengtafel werden vele gevallen van
gehoorschade opgetekend. Verschillende daarvan kwamen ook in de pers (bv.
lezersbrieven Humo).
Waarom is dit een bevoegdheid van Leefmilieu en niet van Volksgezondheid?
Geluid en geluidsoverlast vallen onder Leefmilieu. Het is dus onder die
bevoegdheid dat er normen kunnen gereglementeerd worden. Gehoorschade
heeft uiteraard met Volksgezondheid te maken. Daarom werkt Vlaams minister
van Leefmilieu Joke Schauvliege voor preventie in dit dossier nauw samen met
Vlaams minister van Volksgezondheid Jo Vandeurzen.
Op welke manier wordt het publiek nu al geïnformeerd?
De afgelopen jaren hebben verschillende instanties zoals provinciale
jeugddiensten (bijv. Limburg campagne All Ears ), gemeenten en ziekenfondsen
initiatieven ontwikkeld om het publiek te sensibiliseren over het gevaar van (te)
luide muziek voor het gehoor. CM Waas en Dender ontwikkelde in 2010 de
preventiecampagne ‘Ga uit. Plug in’.
Hoe is het overleg met specialisten en mensen met praktijkervaring verlopen?
Naar aanleiding van de gebeurtenissen in de zomer van 2099 verklaarde
minister van Leefmilieu Joke Schauvliege tot een breed gedragen oplossing te
willen komen. Daarom bracht ze op 1 december 2009 op een eerste
rondetafelconferentie alle belanghebbenden met kennis en ervaring op het
terrein, samen. De rondetafelgroep bestond uit o.m. oorspecialisten,
geluidsdeskundigen en technici, organisatoren, zaaluitbaters, discotheken, de
jeugdsector, gemeentediensten en andere overheden.
Op die eerste bijeenkomst rees de vraag naar een duidelijke wetgeving. Na een
grondige screening van binnen- en buitenlandse wetgeving werden in het
voorjaar van 2010 enkele modellen in werkgroepen afgetoetst. Vervolgens werd
de RIA (Reguleringsimpactanalyse) opgemaakt en vonden in het najaar van
2010 nog verschillende gesprekken met specialisten plaats. Dat alles
resulteerde in een voorstel om VLAREM aan te passen. Het voorstel van de
minister is het resultaat van verschillende overlegmomenten met vele
betrokkenen.
Waarom wordt er met drie categorieën gewerkt?
Er is voor een getrapt systeem gekozen. Uit de werkgroepen bleek niet nodig
dat elke activiteit even hoge geluidsniveaus haalt.
De eerste trap geldt voor activiteiten met een maximaal geluidsniveau tot 90
dB(A). In de tweede categorie zitten muziekactiviteiten tussen 90 dB(A) en 95
dB(A). In de derde categorie kan een max. geluidsniveau gehaald worden tot en
met 100 dB(A). Hoe hoger het geluidsniveau, hoe meer flankerende
maatregelen waaraan men moet voldoen.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
59
Zou het niet makkelijker zijn met 1 categorie met 1 maximaal geluidsniveau?
Eén categorie zou nadelig zijn voor kleinere muziekactiviteiten die een max.
niveau halen van bijvoorbeeld 90 of 95 dB(A). Het getrapt niveau wil ook een
stimulans zijn om te kiezen voor categorie 1 of 2. Bijvoorbeeld fuiven van de
jeugdbeweging in een klein lokaal. Het begrip ‘muziekactiviteit’ is ook zeer ruim.
Het omvat grote en kleine evenementen, live en niet-live optredens,
permanente inrichtingen en tijdelijke activiteiten. Er zijn festivals, concerten,
fuiven, discotheken, danscafés, lokale festiviteiten. Met het getrapt systeem
kunnen we dit zeer brede gamma beter coveren. Dat betekent een uniforme
wetgeving die toch mogelijkheden laat om te differentiëren naar aard en grootte
van de activiteit.
Waarom is het maximaal geluidsniveau 100 dB(A)?
Aan de ene kant pleiten oorspecialisten voor maximaal 95 dB(A). Aan de
andere kant hebben de festivalorganisatoren vorig jaar een charter afgesloten
met een maximum van 103dB(A). Dat charter is goedbedoeld maar tegelijk
vrijblijvend.
Bij de voorbereiding van de reglementering zijn verschillende buitenlandse
wetgevingen bestudeerd. In verschillende Europese landen zoals Zwitserland
en Zweden geldt een maximum van 100 dB(A), in Duitsland 99 dB(A).
Verschillende betrokkenen bij het overleg zoals de discotheeksector of het
Muziekcentrum hebben aangegeven perfect te kunnen werken met een
maximum van 100 dB(A). Vlati, de Vlaamse tinnitus- en hyperacusisvereniging,
vindt dit een goed voorstel. Ook de audiologen juichen dit toe (zie ook boven:
advies WHO).
Als het verplicht wordt om het geluidsniveau continu te meten, moet iedereen zich
dan een meettoestel aanschaffen?
Meten van het geluidsniveau is niet meer dan normaal. Je kan het vergelijken
met een snelheidsmeter in een wagen. De chauffeur kan niet weten hoe snel hij
rijdt zonder snelheidsmeter op het dashboard. Hetzelfde geldt voor de DJ of
geluidstechnicus. Zonder het geluidsniveau te meten, kan hij onmogelijk weten
hoe luid hij precies speelt.
In het voorstel van minister Schauvliege zal er continu gemeten moeten worden
in de drie categorieën, behalve voor de niet-ingedeelde inrichtingen in categorie
1. Sommige inrichtingen beschikken al over een meettoestel, ook enkele DJ’s
en de meeste geluidstechnici zijn daarmee uitgerust. Bepaalde provincies en
gemeenten beschikken op dit moment al over meettoestellen die kunnen
uitgeleend worden. In sommige is het zelfs gratis.
Het is dus zeker niet de bedoeling dat bijvoorbeeld een jeugdbeweging die 1x
per jaar een fuif organiseert, zich een meettoestel aanschaft. De financiële
implicaties van de verplichting om te meten, worden ook bekeken in de RIA
(Reguleringsimpactanalyse).
Is het niet tegenstrijdig om een geluidsgrens te bepalen en dan het aanbieden van
oordoppen te verplichten?
Volgens audiologen is een blootstelling aan 90 dB(A) gedurende 4 uur per week
aanvaardbaar. In categorie 1 is daarom het ter beschikking stellen van
oordoppen door de organisator niet verplicht. In categorie 2 en 3 zijn de
geluidsniveaus van die aard dat er een kans op gehoorschade is o.a.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
60
langdurige blootstelling. Daarom is het aan te raden om oordoppen te dragen
die moeten voorhanden zijn (al dan niet gratis).
Waarom worden er geen normen opgelegd voor de oordoppen?
Het is moeilijk om specificaties van demping op te leggen. Er zijn veel
verschillen qua dempend vermogen en prijs. De oordoppen voor éénmalig
gebruik die op de markt zijn, dempen 10 à 15 dB.
Moet de concertorganisator zich dan een machine voor oordopjes aanschaffen?
Moet hij dat zelf betalen? Of kan hij daar steun verwachten van de overheid?
In categorie 2 mogen oordopjes tegen een vergoeding aangeboden worden, in
categorie 3 zijn ze gratis. De organisator bepaalt zelf hoe hij dat doet.
Bijvoorbeeld aan de ingang of aan een standje op het muziekevenement. In
sommige zalen staan al automaten met oordopjes.
Er is ook samenwerking met ziekenfondsen. Zo heeft het Clubcircuit, een
koepel van elf Vlaamse onafhankelijke muziekclubs en concertorganisatoren, in
2010 automaten met oordopjes geplaatst en een campagne uitgewerkt in
samenwerking met de CM. Sponsoring biedt ook mogelijkheden. In Vooruit in
Gent is er voor de oordoppenautomaat een samenwerking met Bond Moyson.
De financiële implicaties van de verplichting om oordoppen aan te bieden,
worden ook bekeken in de RIA (Reguleringsimpactanalyse).
Sommigen beweren dat het voorstel leidt tot bijkomende complexe administratie
Voor de festivals en de vaste installaties is er eigenlijk geen probleem van
administratieve lasten. Het is wel een technische uitdaging om zich aan te
passen. Voor jeugdhuizen enz.: hier zal de administratie LNE de lokale
overheden sensibiliseren.
Een aanvraag voor een fuif hoeft niet noodzakelijk complex te zijn: men moet
enkel aangeven voor welke categorie men opteert, waarbij de administratieve
en technische voorwaarden voor categorie 2 voor een klassieke jeugdfuif zeker
kunnen gehaald worden. Gemeentebesturen kunnen hier via een fuifloket of
evenementenloket een belangrijke ondersteunende rol spelen. Zoals met elke
nieuwe regelgeving, zal het even gewenning vragen.
Hoe zit het met de handhaving? Welke boetes kunnen opgelegd worden?
De
nieuwe
wetgeving
zal
gehandhaafd
worden
volgens
het
Milieuhandhavingsdecreet. Dat wil zeggen dat overtredingen strafrechtelijk of
administratief vervolgd kunnen worden.
Het niet nakomen van administratieve verplichtingen zoals het registreren van
het geluidsniveau en de opmaak van grondplan en geluidsplan zullen als milieuinbreuk geverbaliseerd worden. Het niet nakomen van de niet-administratieve
verplichtingen zoals het maximaal geluidsniveau zullen als milieumisdrijf
geverbaliseerd worden.
Wie wordt verantwoordelijk gesteld?
De organisator of de zaaluitbater is verantwoordelijk voor het geluidsniveau. Zij
kunnen in hun contracten met personen, artiesten of verenigingen het maximale
geluidsniveau opnemen.
Hoe moet het nu verder met dit voorstel?
Zoals al gezegd kunnen al diegenen die bij het voorafgaand overleg
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
61
betrokkenen waren tot vrijdag 11 februari hun ev. opmerkingen overmaken aan
[email protected] Departement LNE, Afdeling Lucht, Hinder,
Risicobeheer, Milieu & Gezondheid Daarna zal minister Schauvliege op basis
van alle reacties bekijken of er aanpassingen nodig zijn en of er al dan niet nog
overleg nodig is.
De definitieve tekst zal door de Vlaamse Regering goedgekeurd worden.
Bedoeling is dat de nieuwe reglementering tegen de zomer ingaat.
Een reactie na Q-music uitzending Ornelis & Roegiers:
Sven (Ornelis) heeft schrik dat de sfeer gaat verdwijnen wanneer de muziek
wat stiller moet, hij zegt zelfs om kwart over acht vandaag dat het dan niet
meer 'gezellig' is, dat hij dan 'stopt met plaatjes draaien'. Wel, misschien dient
hij zich eens de vraag te stellen of hij het nog gezellig zou vinden indien zijn
13-jarige zoon na 'Rock for London' (zijn eerste sfeer-concert ...) in de
REFTER (!) van de school, thuiskomt met gehoorschade en tinnitus
(oorsuizen), waardoor hij last heeft om te slapen en te studeren. Zou hij het
gezellig vinden om dan met zijn zoon naar het militair hospitaal te moeten om
daar 10 beurten van 2 uur in een hyperbare zuurstoftank te moeten zitten,
medicatie te moeten nemen (cortisone, nicotinezuur, ....) en tinnitus retraining
therapy te moeten volgen. Weet Sven dat gehoorschade en tinnitus definitief
kunnen zijn? Ons overkwam het op 15 oktober 2010, de gehoorschade heeft
zich wat hersteld, maar de tinnitus is er nog steeds .... En ja Sven, dit is
geschreven door een mama, jammer dat je zo'n belangrijke problematiek
weglacht met woorden als 'je bent net mijn moeder, die zei ook steeds: zet de
muziek wat stiller'.
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
62
Hoofdstuk 9. Bronvermelding
Scriptie: Saul Mombaerts
Schooljaar 2010 - 2011
63
