Nadat hij de diagnose had gekregen dat hij leverkanker had, vertelde zijn oncoloog hem dat zijn overlevingskans klein was. Hij wendde zich tot ayahuasca voor een second opinion. EEN JAAR GELEDEN HAD IK ER NOOIT VAN GEDROOMD dat ik over deze twee onderwerpen zou schrijven, beiden worden over het algemeen als taboe beschouwd. Een van beide is kanker. We vermijden het om over kanker te praten – “de Grote K”- omdat het onze angst voor onze sterfelijkheid en pijn raakt. Als het gerucht gaat dat een collega kanker heeft, wordt zij anders bekeken. We vermijden het onderwerp, of fluisteren erover. We zouden willen dat het weggaat. Om totaal andere redenen wordt er ook over ayahuasca gefluisterd. De Drug Enforcement Administration (DEA) –de grote scheidsrechter van alle chemicaliën in Amerika- is verantwoordelijk voor dit taboe en heeft DMT, een van de componenten van ayahuasca, geclassificeerd als Schedule I drug, en het daarmee het predikaat ‘illegaal’ opgeplakt, waardoor het bijna onmogelijk is geworden om er medisch, psychologisch, neurowetenschappelijk en spiritueel onderzoek naar te doen. Net als in het geval van kanker hebben wij de gewoonte hierover te fluisteren. Omdat ik de privileges van een pas gepensioneerde geniet, en mijzelf een vriend van kanker en ayahuasca beschouw, kan ik vrijuit over beide spreken. Ik zeg ‘vriend’ omdat dat is hoe ik mijzelf zie, in relatie tot beide. Mijn directe link met kanker begon waarschijnlijk bij mijn geboorte, achtenzestig jaar geleden, die mij op de wereld bracht met een genetisch bepaalde darmkanker. Als er al enige geldigheid is voor de theorie over genetische voorspellingen, dan was ik de eerst aangewezene voor een ervaring uit de eerste hand met cellen die in opstand komen en tumoren gaan vormen. Diagnose En dat is precies wat er tien jaar geleden gebeurde toen ik de diagnose ‘darmkanker’ kreeg. Omdat ik mij uitstekend voelde, twijfelde ik over de accuratesse van de diagnose, en verzocht ik om de biopsie samen met een patholoog te bekijken. Nu wist ik het zeker, geholpen door een microscoop. Ik zag met mijn eigen ogen de kleine cellen, die er uitzagen als rode modder. Hoe was dit mogelijk, vroeg ik mij af? Onmiddellijke chirurgie was aan de orde van de dag. Ik smeekte of ik een experiment met natuurgenezing mocht doen. De chirurg en ik kwamen een tijdschema van vier maanden overeen, gedurende welke ik een kuur zou volgen: microdoseringen van verschillende substanties, een vegetarisch dieet, visualisatie en meer dan voldoende rust en beweging. Toen ik deze periode achter de rug had, was de uitkomst van de tweede biopsie dat ik geen kankercellen meer had. Ik was dolgelukkig; de chirurg leek teleurgesteld en vroeg om een tweede biopsie, waar ik mee instemde. Dit keer was hij in staat om meer weefsel met kankercellen te vinden, en hij overtuigde mij ervan dat ik een chirurgische ingreep moest ondergaan. Ik liet mij opereren en er werd mij vijf jaar later verteld dat ik was genezen dankzij de wonderen der chirurgie. Instorting Alles ging goed tot september 1996, toen tijdens een routineonderzoek bleek dat mijn CEA uitslag -een indicator voor de vorming van kankercellen- positief was. Een tweede bloedtest wees kort daarna uit dat de CEA in rap tempo omhoog ging. Er werden meer onderzoeken uitgevoerd waarbij twee verdacht uitziende schaduwen werden gevonden aan de rechterkant van mijn lever. Er werd een biopsie uitgevoerd aan de schaduwkant van mijn lever. De uitspraak van de patholoog: de Grote K. Ik had mijn grootvader en mijn vader al verloren aan leverkanker, dus ik was behoorlijk bezorgd over deze nieuwe ontwikkeling. Wat moest ik doen? Tijdens een inleidend gesprek met een oncoloog werd mij duidelijk dat een chirurgische ingreep mogelijk was, mits er geen andere tumoren waren in mijn vitale organen en lymfeklieren. Dat betekende nog meer onderzoek. Prognose Ik ging tijdens het wachten op de uitslag naar de Universiteit van Hawaï om wat onderzoeken naar leverkanker te bestuderen. Ik werd verwezen naar de ‘bijbel’ van oncologie, een tweevoudig boekdeel getiteld: Cancer: Principles and Practises of Oncology (1989), edited by Vincent T. DeVita, Jr. Ik sloeg sectie 3 open: “Behandeling van Metastatische Kanker aan de lever,” door John E. Niederhuber en William D. Ensminger. Het openingshoofdstuk bevatte de volgende bemoedigende woorden: “De verspreiding van kwaadaardige cellen van een primaire tumor aan de lever en de groei daarvan dragen een groot risico voor de patiënt. Hoewel deze metastatische levertumoren het eerste bewijs kunnen vormen van de voortgang van een patiënt’s kanker, en vaak de enige tumoren zijn die worden ontdekt –in het bijzonder bij darmkanker-, wijzen zij bijna altijd op een wijdverspreidheid van de kwaadaardigheid. Ondanks de verbeteringen in vroegtijdige detectie van lever metastase, de ontwikkeling van nieuwe medicijnen, de verbetering van chirurgische technieken van verwijdering en innoverende gerichte therapieën, zullen de meeste patiënten het niet overleven”. (p. 2201) De rest van het hoofdstuk ondersteunde deze sombere prognose. Met andere woorden, de toekomst zag er aardig onverbiddelijk uit. Totdat ik informatie begon te zoeken over alternatieve therapieën. Op zoek naar een alternatief Ik wendde mij eerst tot Dokter Andrew Weil, die mij het volgende aanraadde: 1) laat als dat mogelijk is, de tumor chirurgisch verwijderen; 2) begin met microdosering van maitake paddenstoel extract; 3) lees Michael Lerner’s boek, Choises in Healing. Tijdens het wachten op mijn bestelling van de maitake paddestoelen en Lerner’s boek, had ik diverse afspraken met chirurgen, die niet bepaald bemoedigend waren. Een ervan vertelde mij dat mijn overlevingskans 25-30% was. Een ander bracht dat terug tot 15%, als ik het risico van de operatie zelf verdisconteerde. Het leek erop of zij De Vito’s kankerbijbel ook gelezen hadden. Zij adviseerden mij daarbij dat wanneer een chirurgische ingreep mogelijk was, ik ook nog een jaar zware chemotherapie zou moeten volgen om alle overgebleven kankercellen (samen met de meerderheid van gezonde cellen) te doden, die ongetwijfeld nog in mijn bloedbaan circuleerden. Chirurgie De chirurg (toepasselijk genaamd Dokter Payne) haalde op 26 november 1996 de rechterhelft van mijn lever weg. Gedurende de volgende dagen was ik verbonden aan diverse katheders, waarvan een ervan morfine direct in mijn ruggengraat spoot. Pas nadat ik uit het ziekenhuis ontslagen was begreep ik hoe erg mijn lichaam onder handen was genomen, niet alleen door het chirurgenmes, maar ook door de mix van medicijnen die onderdeel uitmaken van het arsenaal aan chirurgische behandelmethoden. Alleen de gedachte al aan verdere aanslagen door chemotherapie joeg mij vrees aan. Ergens tijdens het pijnlijke herstel van de operatie herinnerde ik mij dat ik eens had gelezen over de helende eigenschappen van ayahuasca. Ik besteedde er toen niet al te veel aandacht aan, omdat het onwaarschijnlijk was dat ik naar het Amazonegebied zou gaan, en ik was niet in het bijzonder geïnteresseerd in een psychedelische ervaring. Toch bleef het ergens in mijn achterhoofd rondwaren. Ik was nog aan het bijkomen van de fysieke en psychische wonden die de chirurgie had gemaakt en waarvan de uitkomst dubieus was. Drie weken na de operatie, ging ik naar een afspraak met mijn oncoloog die mij voorstelde direct met de chemotherapie te beginnen. Toen ik hem vertelde dat ik geen verdere aanslagen op mijn lichaam wilde en had besloten het niet te doen, leek hij aangeslagen en misschien zelfs beledigd. Toen ik hem vertelde dat ik een programma van alternatieve therapie zou volgen, zuchtte hij maar wenste mij succes. Santo Daime Begin april hoorde ik van een groep die ayahuascasessies zou doen op Hawaï. Ik begon wat rond te vragen, wat mij leidde naar een man die al diverse ervaringen (of ‘werken’ zoals dat door de Santo Daime kerk in Brazilië wordt genoemd) had meegemaakt. Op een avond kwam hij bij mij thuis, en sprak drie uur non-stop over het sacrament en de helende eigenschappen voor lichaam en geest. Ik luisterde gefascineerd en concludeerde dat ik een manier wilde vinden om deze ervaring mee te maken, zodat ik voor mijzelf kon ontdekken of wat ik gelezen en gehoord had, waar is. Zou dit echt een genezende ervaring kunnen zijn, of was het de zoveelste psychedelische trip? Een paar weken later kwam ik erachter dat er een ‘werk’ zou zijn op Hawaï en dat ik mij bij de groep aan mocht sluiten. Ik accepteerde het aanbod, ook al was ik nog altijd verzwakt door de operatie. Dit zou mijn introductie tot ayahuasca worden. De groep kwam bij elkaar op een afgelegen plek waar een aanhanger van de Santo Daime beweging een huis had gebouwd, dat bestond uit een grote zeskantige kamer met drie of vier slaapkamers aan de zijkanten. (Ik kwam erachter dat de zeskantige vorm een belangrijke rol speelt bij Santo Daime.) Ongeveer zestig mensen vanuit heel Hawaï waren samengekomen voor deze gebeurtenis, de meeste hadden het al eerder gedaan. We waren allemaal in het wit gekleed (zoals gevraagd), en toen het tijd was om te beginnen gingen we in stoelen zitten die in twee halve cirkels waren opgesteld, met de gezichten naar elkaar toe, mannen aan de ene kant, vrouwen aan de andere. Ik begon mij tot mijn teleurstelling te realiseren dat ik een zeer gestructureerde groepservaring meemaakte, in tegenstelling tot wat ik in beperkte mate had gelezen over hoe ayahuasca traditioneel wordt gebruikt in het Amazonegebied. Niettemin ging ik de ervaring aan met hoop en vrees. De achtergebleven pijn van de operatie was een constante herinnering aan waarom ik daar was. Ik zal de Santo Daime rituelen die ik gadesloeg tijdens de twee opvolgende nachten van de ‘werken’ niet verder beschrijven. Die zijn al elders beschreven1. Liever zal ik mij richten op mijn eigen ervaring op welke ik, zoals bleek, niet was voorbereid. Mijn enige referentiekader was beperkt tot ervaringen met LSD, paddestoelen en mescaline in de jaren zestig, welke ik niet associeer met heling. Ik wilde ontdekken wat het was met ayahuasca dat leidde tot de claims over heling en haar onderwijzende vermogens. Eerste sessie Na wat voorafgaande kerkrituelen stelden wij ons op voor een eerste kop van het brouwsel, net na zonsondergang. Een tweede dosis werd tweeënhalf uur later uitgereikt. Binnen twintig minuten begon ik te voelen wat leek op een vaag bekend golvend effect door mijn lichaam. Terwijl ik rond keek in de kamer, zag ik dat anderen hetzelfde deden, terwijl zij in hun stoelen verschoven en probeerden om de kerkversies van Portugese icaros mee te zingen. Bij dit gedeelte begon ik eraan te twijfelen of ik wel de juiste beslissing had genomen. Toen, uit het niets, nam de plant mij in haar greep en bracht mij via een lange reis in een andere realiteit, één waar ik totaal onvoorbereid op was. Als ik de ayahuasca ervaring aan anderen probeer te beschrijven die wat ervaring hebben met psychedelische middelen, vertel ik hen dat LSD en paddestoelen vervormen en een nieuwe vorm geven aan dingen waar je mee bekend bent; ayahuasca neemt je mee naar een realiteit die je voorheen nooit gezien noch voorgesteld hebt. Terwijl ik mijn ogen sluit beginnen beelden – als zij tenminste zo genoemd zouden kunnen worden- met een almaar groter wordende snelheid te verschijnen. Wervelende kleuren, vormen, structuren en geluiden overweldigen mij tot een punt waarop ik mij niet meer kan bewegen. Zoals vele anderen die mij vooraf gingen, zonder twijfel, werd ik een beetje bang. Waar had ik mij mee ingelaten? Toen ik mijn ogen opende, verdween de fantasiewereld aan vormen en zag ik mijzelf in dezelfde kamer met de anderen, allemaal in het wit gekleed, van wie de meeste hun lippen bewogen op de wijs van de liederen, 1 (noot vertaler, zie www.santodaime.nl) gezongen door de Brazilianen van de Santo Daime beweging. Ik sloot mijn ogen weer en ogenblikkelijk kwamen de intense beelden weer terug. Het leek erop of zij de diepste plaatsen van mijn lichaam en ziel wilden bereiken. Ik merkte op dat ik dacht: ‘hé, dit is niet leuk’. Tijdens de periode van eerste desoriëntatie was ik in staat om mijn focus te verleggen naar waarom ik hier in de eerste plaats gekomen was. Ik was een veroordeeld mens. De oncologen en hun bijbel hadden mij verteld dat mijn overlevingskans klein was. Ik was bij ayahuasca gekomen voor een second opinion. Op dat moment begon ik los te laten, en de plant haar werk te laten doen. Toen pas ving ik een glimp op van de ongelooflijke, overweldigende wereld van ayahuasca. Er was geen weg meer terug. Ik kon niets doen dan het laten gebeuren. Ayahuasca visions Zoals anderen hadden gerapporteerd, zag ik planten, slangen, vogels en jaguarachtige dieren wervelen, draaien en met lichtsnelheid racen door mijn gehele systeem, alsof zij een nieuwe leefwereld aan het verkennen waren. In het begin besteedden zij geen aandacht aan mij, ook al probeerde ik ze lang genoeg te stoppen om ze van dichtbij te bekijken. Eens in de zoveel tijd echter kwam er eentje op mij afgesneld, pauzeerde dan even en snelde dan weer weg, alsof het elders dringender zaken had. Dan kwam er weer een andere in mijn gezichtsveld, en deed hetzelfde. Er was geen tijd voor communicatie tussen mijzelf en de dingen die ik zag. Het leek wel alsof zij de complete inventaris op wilden nemen van wie ik was en wat er zich afspeelde in mijn binnenste, voor zij klaar waren om met mij te spreken. Na een tijdje (men verliest oog voor tijd onder invloed van ayahuasca) begonnen de figuren wat te vertragen en in intensiteit af te nemen. Ik kwam terug, tegen mijn zin in. Mijn vragen –wat zij ook waren- waren niet beantwoord. Op dat moment gaf de Daime leider het signaal om ons op te stellen voor de tweede dosis van het brouwsel. Ik stelde mijzelf op. Onnodig om te zeggen dat er op dat moment al heel wat zuivering had plaatsgevonden in de groep van zestig mensen door overgeven; ik had daar nog geen deel aan gehad. Terwijl de tweede golf over mij heen kwam, voelde ik mij veel relaxter en klaar om met de dieren te praten, als zij alleen maar wilden praten. Als op commando, kwamen de voorbijsnellende figuurtjes langs en stopten, keken naar mij en lachten voor zij naar hun eigen wereld terugschoten. Toen zag ik plotseling een diepe, zwarte leegte. Niets dan duister, die minutenlang aanhield. Alle flitsen, kleuren en vormen verdwenen terwijl de duisternis over mij heen trok. Ik voelde dat het de dood was die een statement maakte. Het leek te zeggen, “Ja, ik ben hier ook, als deel van het systeem; maar ik ben niet zo slecht, wees niet bang”. Kort daarna begon de duisternis te vervagen terwijl de caleidoscopische wereld terugkwam tot het brouwsel en ik uitgeput waren, en ik terugkeerde naar het huis van een vriend voor een lange, regelmatig onderbroken slaap. Second session De groep van zestig kwam de tweede avond weer bijeen voor een tweede “werk”, waar ik met minder angst en tegenzin aan begon, hopend op nog een stukje inzicht van de plant. Het bleek valse hoop te zijn, waarschijnlijk omdat de plant mij niets meer te vertellen had. Niettemin voelde ik tijdens de tweede reis de aanwezigheid van de plant door mijn lichaam snellen, glurend en wroetend in alle hoekjes en gaatjes op zoek naar iets om aan te werken, te rekken, op haar plaats te zetten, te polijsten. Er was een duidelijke aanwezigheid, met gelijke vormen, kleuren en geluiden als eerst. Maar in tegenstelling tot de eerste keer, kon ik geen boodschap ontdekken. De plant was gewoon bezig aan het werk. Diverse maanden gingen voorbij voor mijn volgende ervaring met ayahuasca. In de tussentijd was ik doorgegaan met mijn vegetarisch dieet en Chinese kruiden. Ik kwam geleidelijk weer wat gewicht aan en herwon kracht, terwijl de littekens en vervelende gevoelens langzaam aan weggingen. Ik wilde de plant opnieuw bezoeken om te zien of zij mij wat nieuws te vertellen had, en om te ontdekken of mijn eerste ervaring misleidend was geweest. Derde sessie Per toeval ontmoette ik iemand die ayahuasca had bestudeerd bij de sjamanen in Peru. Toen ik hem verteld had waar ik naar op zoek was, stemde hij toe om mij en vier anderen te begeleiden in een sessie. Dit keer was de set en setting compleet anders dan die van de gestructureerde Santo Daime. Nadat wij in de blauwe oceaan hadden gebaad, reden we tot aan het eind van een bergweg, lieten daar onze auto achter en wandelden naar een geïsoleerde plek, een klein plateau diep in het Wai’anae gebergte in O’ahu, overspoeld door gebladerte en met een aan weerszijde ongehinderde blik op de Pacifische oceaan. De setting zelf was uitnodigend genoeg voor de geesteswereld. Onze groep was klein en allemaal hadden wij al geleerd over de plant en haar krachten. We deelden dezelfde gedachten. We kwamen bijtijds genoeg aan op onze plek om ons te installeren voordat de maanloze nacht haar intrede deed. Bij kaarslicht oefenden wij diepe ademhaling en maakten tonen als voorbereiding op het drinken van het brouwsel. Naar ceremonieel gebruik inclusief het blazen van tabaksrook over het brouwsel, dronken wij om beurten. Kort daarna doofde onze begeleider de kaarsen, ons eraan herinnerend “Onthoud dat de plant weet wat zij doet”. De afgezonderdheid, stilte en duisternis waren ontzagwekkend. Ik vleide mij comfortabel op de grond, mijn rug tegen de stam van een grote boom. Ik voelde mij erg kalm en relaxt, sloot mijn ogen en wachtte tot de plant haar werk aan zou vangen. Wederom ondervond ik na zo’n vijftien minuten het vertrouwde golvende effect. Dit keer echter veranderde het golven snel in volle turbulentie. De plant was los en was in het wilde weg haar nieuwe omgeving aan het verkennen. Het voelde alsof er een gekooid dier in mij was losgelaten, en het had de tijd van zijn leven. Toen de beelden en vormen op begonnen te dagen, hadden zij een sfeer van plezier en uitbundigheid. De slangen glimlachten, de jaguars lachten, en enorme vogels vlogen over mij heen en omhelsden mij met hun uitgestrekte vleugels. Een parade van personen, zowel bekenden als onbekenden trok aan mij voorbij, allemaal lachten zij naar mij en strekten zich naar mij uit om mij aan te raken en vertelden mij met hun blik dat zij van mij houden. Terwijl de slangen en planten voor mij draaiden en flitsten, leek het dat zij naar mij lachten en mij ervan verzekerden dat zij overal in mij hadden gezocht en dat het o.k. was. Terwijl de avond voorbij ging, bleef deze cyclus zich herhalen. Beelden kwamen met halsbrekende snelheid op mij af, glimlachend en lachend, en snelden dan voor een nieuwe tocht door mijn gehele systeem. Ik hoorde mijzelf zachtjes grinniken onder de sterrenhemel. Waar was de duisternis die ik de vorige keer had ervaren? Waar was Meneer Dood, vroeg ik mij af? Toen zag ik plotseling, alsof de plant mijn vraag had gehoord, de leegte. Alleen was het dit keer duidelijk op de achtergrond. Het leek door de montage van vibrerende kleuren en vormen heen te gluren, alsof het wilde zeggen, “Ik ben nog steeds hier, maak je geen zorgen. Het is mijn tijd nog niet”. En daarna vervaagde het weer. Terwijl de avond veranderde in nacht en nacht in morgen, zag ik de beelden vertragen en geleidelijk vervagen, het leek bijna aarzelend. We hadden zeker een goede tijd samen, die nacht. Vierde sessie Ongeveer een maand na deze gedenkwaardige nacht, bezocht ik de Pupukea Highlands opnieuw voor een sessie, dit keer met een andere groep van zes mensen. Ik was voorbereid voor een herhaling van de ervaring, een volgend opwindend onderzoek en een hernieuwde verzekering van de plant. Maar, dat zou niet gebeuren. Dit keer regende het, wat ons beperkte tot de ruimte onder een tijdelijke tent. Wederom volgde we de procedure van de vorige keer, ademen, maken van tonen en het ceremonieel innemen van het brouwsel. Ik ging liggen en wachtte op wat komen zou. Dit keer ontwikkelde het zich veel geleidelijker en bereikte niet de intensiteit van de vorige reis. De beelden waren er weer: de vogels, slangen, planten, mensen. Maar zij waren veel minder energiek, bijna blasé. Zij leken mij te vertellen, “wij zijn hier al geweest en vertelden je al wat wij vonden. Laten wij eens wat nieuws proberen”. Omdat ik de ervaring ingegaan was met een vooraf bepaalde agenda, reageerde de plant alsof zij gebonden was. Ik zie dat nu als mijn fout door de plant niet te vertrouwen om de leiding te nemen. Als ayahuasca in woorden zou kunnen spreken, weet ik zeker dat zij mij tijdens die eerste reis in Pupukea gezegd had om: “de energie die ik je geef te nemen en ermee te spelen. Houd je vast aan een van de dieren en maak een ritje. Er is niets dat jou tegenhoudt om tot grote hoogten van bewustzijn en leven te stijgen”. Dat was de boodschap die ik kreeg die eerste nacht in Pupukea Highlands. Terug naar de dokter Zo’n twee weken na die sessie ging ik naar de geplande afspraak met de oncoloog. Hij groette mij warm en vertelde mij de resultaten van de bloedtest van de week ervoor, die lieten zien dat mijn CEA score –de indicatie voor kanker- niet normaal was. Hij was onder normaal! Toen hij mij vroeg wat ik gedaan had om dat voor elkaar te krijgen, vroeg ik hem of hij ooit gehoord had van ayahuasca. Zijn antwoord was wat men kan verwachten van een arts die in Westerse geneeskunde is opgeleid. Ik kwam tot aan het uitleggen over de medicinale plant die al eeuwen gebruikt wordt in het Amazonegebied door sjamanen en heelmeesters. Op dat moment trok hij zijn wenkbrauwen op, schudde zijn schouders en dacht zonder twijfel bij zichzelf,”Waar komt deze gek vandaan?”. Hij eindigde het consult met de aankondiging, “Jij bent een van de weinige gelukkigen”. Gelukkigen? Misschien wel. Maar om mijn herontdekking af te doen met niets anders dan geluk, ontkent eeuwenlange ervaring van mensen die hebben geleerd om met planten te leven en die hun boodschappen begrijpen. Van mijn ervaring tot zover heb ik geleerd om de plant te respecteren en ernaar te luisteren, net als zij die weten hoe zij in contact kunnen treden met de plantenwereld. Door meer te ervaren, hoop ik mijzelf die taal eigen te maken. Ik ga door met het behandelen van mijn lichaam en ziel met ayahuasca, en werk aan het onderwijzen van anderen om het te respecteren. Als voormalig professor, zal het onderwijzen mij weinig moeite kosten. In mijn huidige rol als hervormer van het drugsbeleid, zal ik er alles aan doen om deze plant te bevrijden van de regels die de DEA er zo onbillijk en arrogant op heeft geplaatst. Ik hoop dat de mensen die dit artikel lezen zullen helpen in deze poging.