Adviesrapport Villa d`Arto
advertisement
Onderzoeks- en adviesrapport Uden, 16 juni 2014 Versie 1.0 Chantal Cuijpers | 2083319 Mitchel Fijneman | 2049111 Siebe Nagtzaam | 2049079 Uitvoeringsgegevens Bedrijfsgegevens: Villla d’Arto Hoogslabroekseweg 3 0412-610510 Bedrijfsbegeleiding: Catherine Megens 0619638836 [email protected] Cessy Paardekooper 0653520581 [email protected] Onderwijsinstelling: Avans Hogeschool Academie voor Gezondheidszorg Cobbenhagenlaan 13 Postbus 1097 5004 BB Tilburg tel +31[13]5958100 Hogeschoolbegeleiding: Herman Bronneberg [email protected] Werk: 0885256200 Student(en): Chantal Cuijpers Nieuwe baan 4 6035 RD Ospeldijk 0625378768 [email protected] Lovensdijkstraat 61 Postbus 90116 4800 RA Breda tel +31[76]5250500 Mitchel Fijneman Pallieterplein7 4906 EW Oosterhout 0654618939 [email protected] Siebe Nagtzaam Predikherenstraat 18 4758 BB Standdaarbuiten 0627014415 [email protected] II Voorwoord Dit rapport is geschreven in het kader van een projectopdracht aansluitend op de minor “Active Ageing” aan de Avans Hogeschool Breda, opleidingen Gezondheidszorgtechnologie en lerarenopleiding Gezondheidszorg & Welzijn. Dit project is in groepsverband uitgevoerd voor Villa d’Arto. Het rapport is geschreven als adviesrapport, waarvoor onderzoek naar klachten en interventies is verricht. Het rapport is geschreven voor zij die betrokken zijn bij de projectopdracht, het onderzoek en het advies. In hoofdstuk 2 wordt de huidige situatie van Villa d’Arto beschreven door middel van een situatiebeschrijving. De lezer die vooral geïnteresseerd is in informatie en klachten bij de ziektes diabetes en kanker wordt doorverwezen naar de hoofdstukken 3 en 4. Deze klachten zijn gekoppeld aan bepaalde interventies welke voor vermindering en verlichting van de klachten zorgen. De lezer die met name geïnteresseerd is in deze interventies kan deze terugvinden in hoofdstuk 5 (herstellende oncologische patiënten) en hoofdstuk 6 (diabetici). De lezer die voornamelijk geïnteresseerd is in de indeling van de belevings- en bewegingsgerichte tuin wordt doorverwezen naar hoofdstuk 7, hierin is een plattegrond met legenda van de tuin weergegeven. De programma’s voor de deelnemers zijn opgesteld middels arrangementen, de lezer die hier vooral in geïnteresseerd is kan deze vinden in hoofdstuk 8. De kern wordt afgesloten met aanbevelingen, de lezer die hier met name in geïnteresseerd is kan deze vinden in hoofdstuk 9. Een dankwoord gaat uit naar Cessy Paardekooper, Catherine Megens, Herman Bronneberg en alle geïnterviewden voor de intensieve en enthousiaste medewerking en begeleiding. Uden 16-06-2014 Chantal Cuijpers Mitchel Fijneman Siebe Nagtzaam III Samenvatting Momenteel is Villa d’Arto een cultuur- en conferentiecentrum te midden van natuurpark de Maashorst in buurtgemeenschap Slabroek tussen Uden en Oss. Vanaf 2014 heeft Villa d’Arto als missie om de natuurlijke bronnen te benutten en in te zetten om de gezondheid en kwaliteit van leven te optimaliseren. Hierbij gebruikt Villa d’Arto de slogan: een bron voor een vitaal leven. Villa d’Arto wil in de toekomst arrangementen aanbieden aan herstellende oncologie patiënten en diabetici. Het doel van deze arrangementen is dat de deelnemers kunnen werken aan gezondheid, welzijn, herstel, balans en een gezonde(re) levensstijl. Het doel om deze arrangementen te realiseren luidt als volgt: ‘’Ontwerp een realistisch plan om herstel en balans te bereiken voor herstellende oncologische patiënten en diabetici, onder andere gericht op Happy Ageing in het kader van de minor Active Ageing. In het plan moeten zowel aspecten van gezondheid als welzijn terugkomen voor beide doelgroepen.’’ Hierbij zijn er twee vragen die worden gesteld vanuit Villa d’Arto. De eerste vraag is om de tuin in te richten waarin ruimte is voor beleving en beweging. Naast deze buitenruimte is er ook een binnenruimte, waarover de tweede vraag gesteld wordt. In deze ruimte moet aandacht besteedt worden aan beleving en beweging. Dit is met name gericht op educatieve en muzisch-agogische activiteiten. Om arrangementen op te stellen was ten eerste informatieve diepgang over diabetes en oncologie nodig. Deze informatieve diepgang is uit literatuuronderzoek en interviews met verschillende disciplines gehaald. Vanuit deze informatie zijn klachtenschema’s opgesteld. De gevonden interventies zijn vervolgens naast de klachtenschema’s gehouden om de kwaliteit van de interventies te waarborgen. Om een advies over de inrichting van de tuin te geven is er eerst gebrainstormd over inrichtingsmogelijkheden. Deze mogelijkheden zijn gefilterd samen met de opdrachtgever. Vervolgens is er een advies gegeven over de inrichting van de belevings- en bewegingsgerichte tuin. Ten slotte zijn er verschillende dag arrangementen en een weekarrangement opgesteld. Er zijn verschillende aanbevelingen beschreven. Ten eerste wordt er aanbevolen interventies welke het herstel van de deelnemers bevorderen te gebruiken in de arrangementen. Hiernaast wordt aanbevolen de interventies welke de leefstijl van diabetici zal verbeteren te gebruiken in de arrangementen. De interventies voor zowel diabetici als herstellende oncologische patiënten bieden een meerwaarde voor de deelnemers omdat deze gekoppeld zijn aan de lichamelijke, psychische en sociale klachten van deze doelgroepen. Ten tweede wordt er aanbevolen om de tuin te splitsen in een bewegingsgericht gedeelte en een belevingsgericht gedeelte. Door splitsing van een bewegingsgericht gedeelte en een belevingsgericht gedeelte in de tuin ontstaat er een scheiding tussen de actieve en rustgevende beleving. Deze scheiding zorgt voor de mogelijkheid om optimaal tot rust te komen en optimaal te bewegen. Ten derde wordt er aanbevolen om de inrichtingsmogelijkheden samen met de deelnemers en/of met specialisten op een creatieve wijze na te maken met natuurlijke materialen om zo de natuurlijke sfeer van de tuin te behouden. Deze creatieve en praktische activiteiten kunnen toegepast worden als onderdeel van een arrangement. Ten vierde wordt er aanbevolen om bij de arrangementen de voorgeschreven interventies en activiteiten toe te passen. Door het toepassen van de voorgeschreven interventies en activiteiten zoveel mogelijk klachten verminderd van beide doelgroepen. In de arrangementen is rekening gehouden met het lichamelijk, geestelijke en sociale aspect. Hiermee is er een gelijke verdeling in deze drie aspecten. Ten vijfde wordt aanbevolen de indeling van het weekarrangement aan te houden. Bij de indeling van het weekarrangement is rekening gehouden met rustmomenten en weersomstandigheden. Tot slot moeten prijzen voor de arrangementen nog worden opgesteld omdat Villa d’Arto hier het beste zelf inrichting aan kan geven. Hierbij spelen materiaalkeuze, verschillende disciplines en winstmarge een rol. IV Inhoud Uitvoeringsgegevens ............................................................................................................................... II Voorwoord ............................................................................................................................................. III Samenvatting.......................................................................................................................................... IV Hoofdstuk 1: Inleiding ............................................................................................................................. 1 Hoofdstuk 2: Situatiebeschrijving ........................................................................................................... 2 §2.1 Villa d’Arto ................................................................................................................................... 2 §2.2 Arrangement ................................................................................................................................ 2 §2.3 Terugkoppeling Active Ageing ..................................................................................................... 2 Hoofdstuk 3: Herstellende oncologische patiënten ................................................................................ 3 §3.1 Wat is kanker? ............................................................................................................................. 3 §3.2 Klachtenschema oncologie .......................................................................................................... 4 §3.3 Beweging en beleving voor herstellende oncologie patiënten ................................................... 5 Hoofdstuk 4: Diabetes patiënten ............................................................................................................ 6 §4.1 Wat is diabetes ............................................................................................................................ 6 §4.2 Klachtenschema diabetici ............................................................................................................ 6 §4.3 Beweging en beleving voor diabetici ........................................................................................... 8 Hoofdstuk 5: Interventies herstellende oncologische patiënten ............................................................ 9 Hoofdstuk 6: Interventies diabetici ....................................................................................................... 17 Hoofdstuk 7: Belevings- en bewegingsgerichte tuin ............................................................................. 21 §7.1 Schematische weergave tuin ..................................................................................................... 21 §7.2 Legenda tuin .............................................................................................................................. 22 Hoofdstuk 8: Arrangementen................................................................................................................ 29 §8.1 Dag arrangement herstellende oncologische patiënten ........................................................... 29 §8.2 Dag arrangement diabetici ........................................................................................................ 29 §8.3 Dag arrangement herstellende oncologische patiënten & diabetici ......................................... 29 §8.4 Week arrangement herstellende oncologische patiënten & diabetici ...................................... 30 Hoofdstuk 9: Aanbevelingen ................................................................................................................. 32 §9.1 Aanbevelingen ........................................................................................................................... 32 Hoofdstuk 10: Bibliografie ..................................................................................................................... 33 Bijlage 1 Oncologie ................................................................................................................................ 35 §1.1 Literatuur ................................................................................................................................... 35 §1.2 Interviews .................................................................................................................................. 40 Bijlage 2 Diabetes .................................................................................................................................. 49 §2.1 Literatuur ................................................................................................................................... 49 §2.2 Interviews .................................................................................................................................. 57 Bijlage 3: Fase 1 schematische weergave ............................................................................................. 63 V Bijlage 4: Fietsfontein ............................................................................................................................ 64 Materialen en kostenlijst Fietsfontein ............................................................................................... 64 Detaillering Fietsfontein .................................................................................................................... 64 Bijlage 5: Kazanspel ............................................................................................................................... 67 Materialen en kostenlijst kazanspel………………………………………………………………………………………………67 Detaillering Kazanspel........................................................................................................................ 67 Bijlage 6 ................................................................................................................................................. 69 VI Hoofdstuk 1: Inleiding Villa d’Arto is momenteel een uitleencentrum voor kunst en biedt ook de gelegenheid voor conferenties. Villa d’Arto wil daarnaast arrangementen gaan ontwikkelen voor herstellende oncologische patiënten en diabetici. Het doel van deze arrangementen is dat deze deelnemers kunnen werken aan gezondheid, welzijn, herstel en balans. Het doel om deze arrangementen te realiseren luidt als volgt: ‘’Ontwerp een realistisch plan om herstel en balans te bereiken voor herstellende oncologische patiënten en diabetici, onder andere gericht op Happy Ageing in het kader van de minor Active Ageing. In het plan moeten zowel aspecten van gezondheid als welzijn terugkomen voor beide doelgroepen.’’ Hierbij zijn er twee vragen die worden gesteld vanuit Villa d’Arto. De eerste vraag is om de tuin in te richten waarin ruimte is voor beleving en beweging. Naast deze buitenruimte is er ook een binnenruimte, waarover de tweede vraag gesteld wordt. In deze ruimte moet aandacht besteedt worden aan beleving en beweging. Dit is met name gericht op educatieve en muzisch-agogische activiteiten. De hoofdvraag van het onderzoek richt zich op twee verschillende onderdelen, een behoefteonderzoek en een onderzoek naar producten en activiteiten. Het behoefteonderzoek is gericht op de behoeftes die herstellende oncologische patiënten en diabetici hebben. Hiervoor is er een behoefteonderzoek uitgevoerd door in de literatuur te zoeken en interviews met experts af te nemen. Uit het behoefteonderzoek is een klachtenschema ontstaan voor herstellende oncologische patiënten en diabetici. Vervolgens is er onderzoek gedaan naar activiteiten en producten die een positieve invloed hebben op de verschillende klachten, waardoor de klachten kunnen verminderen of eventueel kunnen verdwijnen. Uiteindelijk zijn er aanbevelingen geschreven voor Villa d’Arto, dit geheel vormt een advies voor de arrangementen die aangeboden kunnen worden. De opbouw van dit rapport is als volgt. In hoofdstuk 2 wordt de situatiebeschrijving van Villa d’Arto beschreven. Hierin wordt onder andere beschreven wat het project inhoud. In hoofdstuk 3 wordt er aandacht besteed aan de klachten van de herstellende oncologische patiënten. Er is een klachtenschema in verwerkt van de klachten van deze patiënten. Er is bewust gekozen om dit te verwerken in een schema, want dit zorgt voor een overzichtelijke weergave. In hoofdstuk 4 wordt er aandacht besteed aan de klachten van de diabetici. Hierbij is ook een klachtenschema verwerkt. Vervolgens worden er in hoofdstuk 5 interventies gegeven die toepasbaar zijn voor herstellende oncologie patiënten. In hoofdstuk 6 worden er interventies gegeven voor diabetici. In hoofdstuk 7 wordt een voorstel voor de inrichting van de belevings- en bewegingstuin beschreven. In hoofdstuk 8 volgen aanbevelingen over mogelijke arrangementen die Villa d’Arto in de toekomst kan aanbieden. Tenslotte worden in hoofdstuk 9 de aanbevelingen nogmaals gegeven en zal er een conclusie worden beschreven op de doelstelling. 1 Hoofdstuk 2: Situatiebeschrijving In dit hoofdstuk zal de situatie van het project worden besproken. In paragraaf 2.1 wordt de missie van Villa d’Arto beschreven. Vervolgens wordt er in paragraaf 2.2 beschreven wat het streven is van het project. Ten slotte wordt in paragraaf 2.3 de koppeling met Active Ageing beschreven. §2.1 Villa d’Arto Momenteel is Villa d’Arto een cultuur- en conferentiecentrum te midden van natuurpark de Maashorst in buurtgemeenschap Slabroek tussen Uden en Oss. Dit biedt mensen de mogelijkheid om te vergaderen, trainingen te geven of relaties uit te nodigen voor een lezing of workshop. Al deze mogelijkheden worden aangeboden in een omgeving waar kunst en natuur samenkomen. Naast de vier vergaderzalen voor de bovenstaande mogelijkheden beschikt Villa d’Arto over een kunstuitleen, een sfeervolle Orangerie en een beeldentuin van zo’n 1,5 hectare. Daarbij is er ook de mogelijkheid om een verfrissende wandeling te maken door natuurgebied de Maashorst. Vanaf 2014 heeft Villa d’Arto als missie om de natuurlijke bronnen te benutten en in te zetten om de gezondheid en kwaliteit van leven te optimaliseren. Hierbij gebruikt Villa d’Arto de slogan: een bron voor een vitaal leven. Landgoed Villa d’Arto wordt een gifvrije zone, hierin worden duurzaamheid en biologisch vanzelfsprekend. In alle uitingen naar buiten toe, handelingen, arrangementen en programma’s staat het bevorderen van gezond gedrag centraal. Hierbij worden de Blue zones als inspiratiebron gebruikt. De Blue zones, oftewel blauwe zones, bevatten negen gemeenschappelijke kenmerken. Voorbeelden van deze kenmerken zijn onder andere een rijke voeding, natuurlijk beweging, het stellen van doelen in het leven, het creëren van betekenisvol sociaal leven en een helder bewustzijn om een beroep te kunnen doen op eigen verantwoordelijkheid. §2.2 Arrangement Villa d’Arto wil in de toekomst arrangementen aanbieden aan herstellende oncologie patiënten en diabetespatiënten. Tijdens dit arrangement worden deze patiënten bewust gemaakt dat een gezonde(re) levensstijl belangrijk is. Villa d’Arto wil patiënten overtuigen om ongezonde levensgewoontes te verminderen om op deze manier op een gezonde wijze ouder te worden zonder gebreken en medicijnen. Er wordt dus gekeken naar de beste combinatie tussen beweging, welzijn en voeding. Deze arrangementen kunnen gehouden worden in de binnen en buitenruimte van Villa d’Arto. Tijdens het project zal er een realistisch plan worden voorgesteld om ten eerste een tuin in te richten waarin ruimte is voor beleving, beweging en het telen/kweken van biologisch verantwoord fruit en groente. Ten tweede zal er een realistisch plan worden voorgesteld voor de binnenruimte waar educatieve en musisch-agogische activiteiten plaats zullen vinden. §2.3 Terugkoppeling Active Ageing Villa d’Arto wil met de arrangementen zich gaan richten op het ontwikkelen van een gezonde leefstijl van de deelnemers. Het doel van Villa d’Arto is dat er gedragsverandering plaatsvindt bij de deelnemers door bewustzijn, natuurlijke beweging en voeding. Hiermee is er een focus op Gezondheid en Gedrag in plaats van een focus op Ziekte en Zorg. Voorheen werd er altijd aandacht besteed aan Ziekte en Zorg, maar dit gaat veranderen. Dit is een belangrijk onderdeel van de minor Active Ageing. Met de verschillende arrangementen die Villa d’Arto gaat aanbieden worden de deelnemers hier bewust van gemaakt. Hiermee worden de deelnemers gestimuleerd om actief ouder te worden. 2 Hoofdstuk 3: Herstellende oncologische patiënten In paragraaf 3.1 zal beschreven worden wat kanker is en wat de oorzaak van kanker kan zijn. Vervolgens volgt er in paragraaf 3.2 een klachtenschema die herstellende oncologische patiënten kunnen ervaren tijdens het herstel van kanker. Om deze klachten te laten verminderen/verdwijnen zijn verschillende factoren belangrijk. Deze factoren worden beschreven in paragraaf 3.3. §3.1 Wat is kanker? Bij kanker treedt een ontregelde celdeling van de cellen op. Hierdoor veranderen de genetische veranderingen in de lichaamscellen en daardoor veranderen die cellen in tumorcellen. (Spil, Muilekom, & Walle, 2013) Fever (1996) omschrijft dat iedere cel als het ware een computer bevat, maar deze computer zendt de verkeerde boodschap uit. Dan geeft de computer bijvoorbeeld niet deze boodschap ‘’deel de cellen om de 18 weken’’, maar ‘’deel om de 3 uur’’. De cel slaat als het ware op hol doordat de cel zich telkens deelt en vermenigvuldigt. Doordat al deze cellen in een fors tempo zich gaan produceren ontstaat er een massa kankercellen. Deze cellen gaan woekeren, waardoor er een gezwel/tumor (carcinoom) ontstaat. Kanker wordt deels beïnvloedt door erfelijkheid, dit is bij vijf procent van alle mensen met kanker het geval. (Kanker.nl, 2013) Het overige gedeelte van kanker wordt deels beïnvloedt door exogene factoren, de levensstijl van mensen draagt bij aan de eigen manier van leven. De exogene factoren die een rol spelen bij kanker worden uitgebreid beschreven in bijlage 1.1. Hieronder zijn de verschillende exogene factoren volgens Spil et al. (2013) beknopt gegeven: - Roken; - Voeding; - Bewegen; - Alcohol; - Zonnen; - Overgewicht; - Beroepsrisico; - Geneesmiddelen; - Infecties. 3 §3.2 Klachtenschema oncologie Naar aanleiding van een literatuurstudie en interviews met experts naar de klachten van herstellende oncologische patiënten is er een klachtenschema vormgegeven van herstellende oncologische patiënten. De onderbouwing van deze klachten staan in bijlage 1.1 en 1.2. De klachten zijn onderverdeeld in de volgende aspecten: lichamelijk, geestelijk en sociaal. Lichamelijk Lichamelijke vermoeidheid Geestelijk Mentale vermoeidheid Vermindering fysiek functioneren (kracht) Moeite met lichamelijke veranderingen, o.a.: Haaruitval; Stoma; Amputatie. Vermindering conditie Emotioneel: Verdriet; Boosheid/woede. Depressie Pijn Fantoompijn; Zenuwpijn; Littekenweefselpijn. Niet kennen van lichamelijke mogelijkheden Tintelingen en gevoelloos perifere uiteinden Coördinatieproblemen Stress Sociaal Verandering relaties met: Vrienden; Familie; Kennissen; Collega’s. Moeite met prestatievermogen in de maatschappelijke samenleving: Aandacht; Geheugen; Werk/denktempo vertraagd; Vermindering plannen en organiseren; Tijdsdruk; Multitasking. Veranderde intimiteit partner Verlies toekomstperspectief Verminderde belangstelling voor omgeving Niet (meer) kennen van grenzen Verminderd zelfvertrouwen Angst Vermindering concentratie Verandering emoties Vermindering seksuele driften 4 §3.3 Beweging en beleving voor herstellende oncologie patiënten Het Integraal Kankercentrum Nederland (2011) omschrijft de definitie van oncologische revalidatie als volgt: ‘’zorg die gericht is op de functionele, fysieke, psychische en sociale problemen verbonden met kanker, inclusief nazorg en revalidatie.’’ Voor oncologische revalidatie patiënten zijn drie factoren bepalend in het herstel van kanker. De combinatie van deze drie factoren beïnvloeden elkaar en zullen in een ideale samenstelling leiden tot een vlotter herstel van kanker. De drie factoren die bedoeld worden zijn voeding, beweging en beleving. Tijdens het project wordt er aandacht besteed aan beweging en beleving. Hierbij wordt er weinig aandacht besteed aan voeding, omdat Villa d’Arto hier zelf al werkzaam mee is. In hoofdstuk 5 worden interventies beschreven die betrekking hebben op herstellende oncologische patiënten. 5 Hoofdstuk 4: Diabetes patiënten In paragraaf 4.1 zal beschreven worden wat diabetes is en wat de exogene factoren hiervan zijn. Vervolgens zal er in paragraaf 4.2 een schema worden weergeven met daarin de verschillende klachten die diabetici kunnen ervaren. Om deze klachten te laten verminderen of verdwijnen zijn verschillende factoren belangrijk. Deze factoren worden beschreven in paragraaf 4.3. §4.1 Wat is diabetes Voluit geschreven is het diabetes mellitus, maar in de volksmond wordt het ook wel de suikerziekte genoemd. De letterlijke vertaling van diabetes mellitus is honingzoete doorstroming. (Elte, 2004) Bij mensen met diabetes produceren de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier geen of te weinig insuline. Dit kan komen doordat de insulineafgifte te traag opgang komt, door een te lage productie van insuline of géén productie (Brand, Leerink, Vogel, & Abrahamse, 2005). Dit wordt verder beschreven in bijlage 2.1. Soorten diabetes Er bestaan twee soorten diabetes: het insuline afhankelijke type, of te wel type 1 of het insuline onafhankelijke type, dit is type 2. Bij type 1 produceren de eilandjes van Langerhans geen of erg matig insuline. Hierdoor moet als het ware dagelijks kunstmatig insuline toegevoegd worden aan de eilandjes van Langerhans. Zodat die evengoed kunnen functioneren en de bloedsuikerspiegel op peil kunnen houden. Bij het andere type, 2, maken de eilandjes van Langerhans wél insuline aan, maar niet voldoende zodat de alvleesklier zelf de bloedsuikerspiegel kan fungeren. Als men deze vorm van diabetes heeft dan kan de juiste bloedsuikerspiegel bereikt worden middels juiste voeding en eventueel medicijnen die de alvleesklier stimuleren tot insuline productie. (Brand et al., 2009) Exogene factoren Er zijn verschillende exogene factoren die de kans op diabetes vergroten. Deze exogene factoren zijn hieronder gegeven en zullen uitgebreid beschreven worden in bijlage 2.1. De exogene factoren: Vetzucht; Infectieziekten (met name bij diabetes type 1); Auto-immuunziekten; Zwangerschap. §4.2 Klachtenschema diabetici Naar aanleiding van een literatuurstudie en interviews met experts naar de klachten van diabetici is er een klachtenschema vormgegeven van diabetici. De onderbouwing van deze klachten staan in bijlage 2.1 en 2.2. De klachten zijn onderverdeeld in de volgende aspecten: lichamelijk, geestelijk en sociaal. Lichamelijk Klachten aan de ogen: niet scherp zien; dubbelzien; wazig of troebel zien; oogontstekingen; pijn aan de ogen. Vergrote kans op hart- en Geestelijk Somber Sociaal Verandering relaties met: • vrienden; • familie; • kennissen; • collega’s. Angstig Eenzaamheid 6 vaatziekten Grote kans op nierproblemen Achteruitgang hersenen Grote kans op aantasting zenuwen: pijnen; tintelingen; gevoelloosheid; veel zweten; minder gevoel en minder spierkracht in de benen; minder goed in evenwicht. Problemen met seks: droge, pijnlijke, minder gevoelige vagina; erectieproblemen; infecties. Grote kans last maag en darmen Gewrichtsproblemen Huidproblemen: droge huid schimmelinfecties dikkere huid vetophoping op spuitplekken verkleuringen of juist minder pigment vlekken Grote kans last maag en darmen Verhoogde kans op depressie Schaamte Depressie: vaak een hogere bloedsuiker; moeilijker om gezond te eten; moeilijker om genoeg te bewegen; lastiger om medicijnen regelmatig te gebruiken. Intimiteit partner Moeite met bedwingen infecties: griep of verkoudheid valt zwaarder uit; meer problemen met tandvlees. Afweersysteem in de war: bacteriën worden minder goed opgeruimd; beschadigde bloedvaten en zenuwen; handen en voeten minder goed doorbloed, wondjes genezen minder snel. Hoog glucose gehalte in de mond: groei van bacteriën; extra tandplak, geïrriteerd en ontstoken tandvlees. 7 §4.3 Beweging en beleving voor diabetici Bij diabetes zijn vier balansfactoren van invloed op het insulinegehalte. Deze vier factoren zijn voeding, welzijn, beweging en medicineren. Wanneer er in deze vier factoren een balans wordt gevonden zal dit effect hebben op de gezondheid en het gedrag van diabetici. Tijdens het project wordt er aandacht besteed aan beweging en beleving(welzijn) en deels aan voeding. Hierbij wordt er minder aandacht besteed aan voeding, omdat Villa d’Arto hier zelf al werkzaam mee is. In hoofdstuk 6 worden interventies beschreven die betrekking hebben bij het vinden van de balans tussen de vier factoren bij diabetici. Deze balans is schematisch weergeven in afbeelding 1. Afbeelding 1: Schematische weergave Balansfactoren. (Jonge, 2014) 8 Hoofdstuk 5: Interventies herstellende oncologische patiënten In hoofdstuk 5 worden verschillende interventies gegeven die gebruikt kunnen worden om het herstel van oncologische patiënten te bevorderen. Bij iedere interventie volgt eerst een algemeen deel met uitleg over de interventie. Vervolgens zijn de klachten uit hoofdstuk 3 gekoppeld aan de interventies. Uiteindelijk volgt er per interventie informatie over de benodigdheden, de tijdsduur, de groepsgrootte, mogelijke externe disciplines en de ruimte waarin de interventie gehouden kan worden. Boetseren Bij boetseren worden er vormen gemaakt met klei. Hierbij kan gedacht worden aan het maken van een kommetje of een vaas. Het doel van boetseren is dat de fantasie van mensen geactiveerd wordt door creatief bezig te zijn en de gedachte ergens anders op te zetten. En doordat het in een groep wordt uitgevoerd kunnen de deelnemers persoonlijke ervaringen onderling bespreken. (Honingraad, z.d.) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk - verbetering fysiek functioneren op het gebied van kracht; - vermindering van tintelingen en gevoelloosheid perifere uiteinden. Geestelijk - vermindering mentale vermoeidheid; - vermindering stress; - verbetering van het zelfvertrouwen; - verbetering van de concentratie. Sociaal - verbetering van het prestatievermogen gericht op werk-/denktempo; - verbetering van het prestatievermogen gericht op multitasking; - verbeterde belangstelling voor de omgeving. Benodigdheden: Tijdsduur: Boetseerklei of brooddeeg Water Placemat Tafels Stoelen 2,5 uur Externe disciplines: NVT Groepsgrootte: Binnen/Buiten: 8 Binnen Verwennerij individueel , geen groepsarrangement Bij de verwennerij kan de deelnemer individueel verwend worden. Hierbij kan bijvoorbeeld zijn dat er een schoonheidsspecialist komt voor een gelaatsverzorging of een pedicure die een voetverzorging kan geven. Er kan ook een masseur komen voor massages, zoals een rug- of ontspanningsmassage. Daarnaast kan de deelnemer ook plaatsnemen in een stoel waarin een massage gegeven kan worden. Dit zou dan in groepsverband kunnen zijn. Het doel van de verwennerij is dat er op verschillende manieren ontspannen kan worden. Hierdoor kunnen de deelnemers naast de ontspanning ook genieten. (Honingraad, z.d.) 9 Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk - vermindering lichamelijke vermoeidheid - vermindering van pijn (fantoom-, zenuw- en littekenweefselpijn); - vermindering van tintelingen en gevoelloos perifere uiteinden. Geestelijk - vermindering mentale vermoeidheid; - vermindering van depressie; - vermindering van stress. Sociaal - hierbij zijn geen toepassingen. Schilderen Hierbij kan er geschilderd worden op een ondergrond en verf naar keuze. De opdracht van het schilderen kan gericht zijn op het uitbeelden van gevoelens, maar dit kan een vrije keuze zijn. Er kan ook gekozen worden voor een andere willekeurige opdracht. Een aantal voorbeelden hiervan kunnen zijn: de omgeving of een voorwerp. Het doel van het schilderen is dat de deelnemers onderling elkaars schilderkunsten kunnen bekijken, waardoor er contact ontstaat over het schilderwerk. Hierbij kunnen de deelnemers er zelf voor kiezen om te praten over ervaringen van het ziekteproces, maar er kan ook gepraat worden over andere onderwerpen. Dit zorgt ervoor dat iedere schildersessie een ander verloop krijgt. (Honingraad, z.d.) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk - verbetering fysiek functioneren gericht op kracht; - verbetering van de tintelingen en gevoelloosheid van de perifere uiteinden. Geestelijk - verbetering mentale vermoeidheid; - vermindering emoties gericht op verdriet, boosheid/woede; - vermindering depressie; - vermindering stress; - verbetering zelfvertrouwen; - verbetering concentratievermogen. Sociaal - verbetering van het prestatievermogen gericht op aandacht; - verbetering van het prestatievermogen gericht op geheugen; - verbetering van het prestatievermogen gericht op werk-/denktempo; - verbetering van het prestatievermogen gericht op multitasking; - verbeterde belangstelling voor de omgeving. 10 Benodigdheden: Tijdsduur: Verf 3 uur Externe disciplines: NVT Groepsgrootte: Binnen/Buiten: 8 Binnen (bij mooi weer eventueel buiten) Water Placemat Kwasten/penselen Palet Ezels Papier/canvas Tafels Stoelen Verhalen schrijven Bij het schrijven van verhalen kunnen er verschillende onderwerpen worden gebruikt. Hierbij kunnen er verhaal geschreven worden over persoonlijke ervaringen tijdens het ziekteproces, maar ook over de strijd om weer deel te nemen aan het ‘gewone’ leven. In de verhalen wordt beschreven wat de deelnemers heeft bezig gehouden of nog steeds bezig houdt. Het doel hiervan is dat de deelnemers onderlinge ervaringen met elkaar kunnen bespreken. Zo kunnen de deelnemers luisteren naar elkaar, maar ook het hart luchten. (Honingraad, z.d.) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk - hierbij zijn geen toepassingen. Geestelijk - vermindering van moeite met lichamelijke veranderingen, doordat ze dit onderling kunnen bespreken; - vermindering emoties gericht op verdriet, boosheid/woede; - vermindering depressie; - vermindering stress; - verbetering in het zelfvertrouwen; - verbetering concentratie. Sociaal - verbetering van het prestatievermogen gericht op aandacht; - verbetering van het prestatievermogen gericht op geheugen; - verbetering van het prestatievermogen gericht op werk-/denktempo; - verbetering van het prestatievermogen gericht op multitasking; - verbeterde belangstelling van de omgeving. Benodigdheden: Tijdsduur: Papier 2 uur Externe disciplines: NVT Groepsgrootte: Binnen/Buiten: 8 Binnen (kan ook buiten) Pen Tafels Stoelen 11 Mandala tekenen Mandala betekent cirkel of wiel. Het is een tekening die zich kenmerkt door een samenspel van lijnen, vormen en kleuren. Het begint met een basiscirkel en die wordt vervolgens gevuld met figuren, vormen, lijnen, symbolen en kleuren. Het wordt toegepast als (therapeutische) kunstuiting, waarbij de deelnemers zich verdiepen in zichzelf. De mandala tekeningen vertellen iets over het gevoel van de deelnemers. Tijdens het tekenen komt het gevoel tot uiting. Zo kan bijvoorbeeld een deelnemer boos zijn, maar een rustige mandala tekenen. Tijdens het tekenen kan het gevoel van de deelnemer veranderen. Het doel van deze interventie is om de patiënt te laten ontspannen en de gedachten helder te maken. (Honingraad, z.d.) Hieronder zijn een aantal voorbeelden van Mandala’s: Afbeelding 2. (Heskebrouwer, z.d.) Lichamelijk - vermindering tintelingen en gevoelloosheid perifere uiteinden Geestelijk - afname van mentale vermoeidheid - afname van kans op depressie - vermindering van spanning - vermindering stress - verbetering concentratie Sociaal - kans op verandering relaties met naasten Benodigdheden: Tijdsduur: Tekenpapier A4/A3 formaat 2 uur Externe disciplines: Psycholoog Groepsgrootte: Binnen/Buiten: 8 Binnen (bij mooi weer eventueel buiten) Tekenpotlood Kneed gum Liniaal (minimaal 40 cm) Passer Kleurpotloden Basisboek mandala tekenen Voorbeeld van een mandala tekening Tafels Stoelen 12 Mindfullness Bij Mindfullness komen patiënten door middel van ontspannende oefeningen tot rust en wordt de aandacht teruggebracht naar met moment. Het doel van deze interventie is het leren omgaan met stress door de aandacht te richten op het nu en de levensvreugde van een patiënt wordt vergroot. (Honingraad, z.d.) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten: Lichamelijk - Hierbij zijn geen toepassingen Geestelijk - afname van mentale vermoeidheid - afname van kans op depressie - controleren van emoties - vermindering van spanning - vermindering stress - het weer leren kennen van grenzen - verbetering concentratie - afname angst Sociaal - kans op verandering relaties met naasten - verbetering prestatievermogen op gebied van aandacht Benodigdheden: Tijdsduur interventie: Gemakkelijke kleding (van toepassing voor de deelnemers) 2 uur Externe disciplines: Mindfull coach Groepsgrootte: Binnen/buiten: 8 Binnen (bij mooi weer eventueel buiten) Nordic walking Tijdens Nordic walking wordt gezamenlijk bewogen en gewandeld met lotgenoten. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden richting het urnenveld Slabroekse heide. Het doel van Nordic walking is het verbeteren van de fysieke fitheid en het vergroten van uithoudingsvermogen. (Honingraad, z.d.) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten: Lichamelijk - vermindering lichamelijke vermoeidheid - verbetering fysiek functioneren - verbetering conditie - beter leren kennen van lichamelijke mogelijkheden - verbetering coördinatieproblemen - afname tintelingen en gevoelloosheid perifere uiteinden Geestelijk - vermindering stress Sociaal - kans op verbetering relaties met naasten. - verbetering van werktempo - verbeterde belangstelling voor omgeving. 13 Benodigdheden: Tijdsduur interventie: Wandelstokken 1,5 uur Externe disciplines: Iemand die ervaring heeft met nordic walking Groepsgrootte: Binnen/buiten: 8 Buiten Wandelschoenen (van toepassing voor de deelnemers) Tai Chi Bij Tai Chi worden allerlei spieren van het lichaam geprikkeld door een bewegingswijze. Deze wijze is een vorm van bewegen die van oorsprong afkomstig is uit China. Het doel van deze bewegingswijze is om uiteindelijk een betere conditie te krijgen. Dit wordt onder andere gedaan door diverse oefeningen. Deze oefeningen zijn gericht op het evenwicht, het verminderen van de stress, het verbeteren van de soepelheid van de spieren en de weerstand kan er door verhogen. (Honingraad, z.d.) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk: - Vermindering lichamelijke vermoeidheid - Verbetering fysiek functioneren (kracht) - Verbetering conditie - Verbetering kennen van lichamelijke mogelijkheden - Verbetering coördinatie Geestelijk: - Vermindering mentale vermoeidheid - Vermindering verdriet - Stressbestendig en evenwichtiger, dus minder boosheid en woede - Vermindering depressie - Vermindering stress en spanning - Verbetering zelfvertrouwen - Vermindering angst - Verbetering concentratie - Evenwichtiger, dus minder verandering emoties - Verbetering kennen van grenzen Sociaal: - Verbetering relaties met andere naaste - Verbetering belangstelling voor omgeving Benodigdhede n Gemakkelijke kleding en gymschoenen Tijdsduur 1 uur Externe disciplines Tai Chi docent Groepsgroot te 8 Binnen/buiten Binnen (bij mooi weer eventueel buiten) 14 Koken: Hierbij wordt er door de deelnemers gezamenlijk gekookt. Doordat hier gezamenlijk aandacht wordt besteed aan goede gezonde voeding, krijgen de deelnemers inzicht in welke voeding belangrijk is voor hen. Daarnaast wordt er tijdens het koken gezamenlijk gesproken. Waar deze gesprekken over gaan kunnen de deelnemers zelf beslissen. Het kunnen luchtige gesprekken worden, maar er wordt ook de gelegenheid geboden om te praten over gevoelens. (Honingraad, z.d.) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk: - Vermindering lichamelijke vermoeidheid door een goed eetpatroon Geestelijk: - Vermindering van depressie - Vermindering stress - Vermindering spanning Sociaal: - Verbetering relaties met naasten - Verbetering belangstelling voor omgeving Benodigdheden Tijdsduur Externe disciplines Beschikbare keuken en keukengerei recepten 1 à 2 uur diëtist Groepsgroot te 8 Binnen/buite n Binnen H-Yoga Dit is een vorm van yoga die is ontwikkeld voor herstellende oncologische patiënten. Het is een helende vorm, vandaar dat het H-yoga is genoemd. Het grootste doel van deze vorm van yoga is dat de stress van de deelnemers vermindert. Doordat er met de yoga ontspanning wordt geboden wordt dat mogelijk gemaakt. Tijdens H-yoga worden er verschillende oefeningen uitgevoerd, zoals ademhalings- en ontspanningsoefeningen. (H-Yoga, 2007-2014) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk: - Vermindering lichamelijke vermoeidheid - Verbetering fysiek functioneren (kracht) - Verbetering conditie - Verbetering kennen van lichamelijke mogelijkheden - Verbetering coördinatie Geestelijk: - Vermindering mentale vermoeidheid - Vermindering verdriet - Vermindering boosheid en woede - Vermindering van depressie - Vermindering stress en spanning - Verbetering zelfvertrouwen - Vermindering angst - Verbetering concentratie - Minder verandering emoties - Verbetering kennen van grenzen 15 Sociaal: - Verbetering relaties met naasten - Verbetering belangstelling voor omgeving Benodigdhede n Yoga mat Tijdsduur 1 uur Externe disciplines Yoga docent Groepsgroot te 8 Binnen/buiten Binnen (bij mooi weer eventueel buiten) Muziekspeler 16 Hoofdstuk 6: Interventies diabetici In hoofdstuk 6 worden verschillende interventies gegeven die gebruikt kunnen worden om ervoor te zorgen dat diabetici gedragsveranderingen doorvoeren waardoor het leven met de aandoening draagbaarder wordt. Bij iedere interventie volgt eerst een algemeen deel met uitleg over de interventie. Vervolgens zijn de klachten uit hoofdstuk 4 gekoppeld aan de interventies. Uiteindelijk volgt er per interventie informatie over de benodigdheden, de tijdsduur, de groepsgrootte, mogelijke externe disciplines en de ruimte waarin de interventie gehouden kan worden. Wandelen Tijdens deze activiteit kunnen de deelnemers gezamenlijk wandelen. Deze activiteit wordt aangeraden, omdat de deelnemers activiteiten kunnen doseren. Daarnaast is er een minimale bloeddrukstijging, waardoor de lichamelijke belasting wordt beperkt voor diabetici. Hierdoor stijgt de bloedsuikerspiegel niet plotseling. De deelnemers zouden kunnen wandelen naar de vorstengraven. Het wandelen moet gestart worden met een warming-up en een cooling-down. De warming-up is gericht op het voorkomen van blessures, met name voor de deelnemers die minimaal bewegen. De cooling-down is van belang voor het afvoeren van producten. Hierbij kan er gedacht worden aan uitlopen, rekken en vervolgens ontspannen. De deelnemers moeten erop worden gewezen dat ze goed schoeisel dragen en goede sokken. Hiermee kunnen drukplekken op de voeten worden voorkomen. (Doering & Schmidt, 1991) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk: - vermindering van voetproblemen (mits er aandacht wordt besteed aan goed schoeisel) - vermindering achteruitgang hersenen - vermindering aantasting van zenuwen gericht op de spierkracht in de benen - vermindering gewrichtsproblemen Geestelijk: - vermindering angst - vermindering stress - vermindering depressie gericht op het bewegen Sociaal: - vermindering eenzaamheid Benodigdheden: Tijdsduur: Wandelschoenen (deelnemers) 0,5 uur / 1 uur Externe disciplines: NVT Groepsgrootte: Binnen/Buiten: 8 Buiten Fietsen De deelnemers zouden kunnen fietsen op een gezamenlijke fiets onder begeleiding. Hierbij leren de deelnemers welke inspanningen ze kunnen leveren. Hierbij moet er door de begeleiding gewaakt worden voor de inspanningen die de deelnemers leveren, omdat de deelnemers anders over grenzen heen gaan en dat kan een negatief effect hebben op de bloedsuikerspiegel. Als de deelnemers fietsen met beleid dan ontstaat er een minimale bloeddrukstijging, waardoor de bloedsuiker niet plotseling stijgt. Het wandelen moet gestart worden met een warming-up en een cooling-down. De warming-up is gericht op het voorkomen van blessures, met name voor de deelnemers die minimaal bewegen. De cooling-down is van belang voor het afvoeren van producten. Hierbij kan er gedacht worden aan uitlopen, rekken en vervolgens ontspannen. 17 De deelnemers moeten erop worden gewezen dat ze goed schoeisel dragen en goede sokken. Hiermee kunnen drukplekken op de voeten worden voorkomen. (Doering & Schmidt, 1991) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk: - vermindering van voetproblemen - vermindering achteruitgang hersenen - vermindering aantasting zenuwen gericht op de spierkracht in de benen - verbetering aantasting zenuwen gericht op het evenwicht Geestelijk: - vermindering angst - vermindering stress - vermindering depressie gericht op het bewegen Sociaal: - vermindering eenzaamheid Benodigdheden: Tijdsduur: Groepsfiets 0,5 uur Externe disciplines: NVT Groepsgrootte: Binnen/Buiten: 8 Buiten Yoga Met yoga worden deelnemers gestimuleerd om te ontspannen, hierdoor vermindert stress. Stress is van invloed op de bloedsuikerspiegel en kan deze negatief beïnvloeden. Met deze oefeningen leren de deelnemers om te gaan met stress en kunnen ze dit in een andere situatie ook toepassen. (The Healt Site, 2014) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk: - vermindering achteruitgang hersenen - vermindering aantasting zenuwen gericht op pijnen, tintelingen, gevoelloosheid, spierkracht en evenwicht - vermindering gewrichtsproblemen Geestelijk: - vermindering angst - vermindering stress - vermindering depressie gericht op het bewegen Sociaal: - vermindering eenzaamheid Benodigdhede n Yoga mat Tijdsduur 1 uur Externe disciplines Yoga docent Groepsgroot te 8 Binnen/buiten Binnen (bij mooi weer eventueel buiten) Muziekspeler 18 Cursus: Angst om insuline te spuiten Bij deze activiteit wordt er aandacht besteed aan de spuittechnieken voor de diabetici die angst hebben om te spuiten. Tijdens deze activiteit is het van belang dat er aandacht wordt besteed aan schaamte, aangezien sommige diabetici zich hier voor schamen. Door vervolgens gezamenlijk te gaan oefenen met het spuiten, leren de deelnemers van elkaars fouten en ervaringen. (Loopbaanpsychologen, 2009) (Mans, 2014) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk: - hierop zijn geen klachten van toepassing Geestelijk: - vermindering angst - vermindering stress - vermindering depressie Sociaal: - vermindering eenzaamheid Benodigdheden: Tijdsduur: Insuline pennen 1,5 uur Insuline naaldjes Oefen arm Folders over insuline technieken Externe disciplines: Groepsgrootte: Binnen/Buiten: 8 Binnen Diabetes verpleegkundige Psycholoog Informatie over hyper- en hypoglycaemie integreren bij de bewegingsactiviteiten Met name bij diabetici die hier pas bekend mee zijn, hebben veel vragen over hyper- en hypoglycaemie. Hierbij hebben diabetici interesse in welke klachten er kunnen op treden bij een hyper of hypo. Dit wordt al aan diabetici uitgelegd door de diabetesverpleegkundige of internist, maar toch is er nog veel onduidelijkheid. Diabetici zijn geïnteresseerd in de ervaringen van lotgenoten en benieuwd hoe diabetici met een hyper of hypo omgaan. (Mans, 2014) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk: - hierop zijn geen activiteiten van toepassing Geestelijk: - vermindering angst - vermindering stress - vermindering schaamte - vermindering depressie Sociaal: - vermindering eenzaamheid Benodigdheden: Tijdsduur: Informatie folders over hyper- en hypoglycaemie 0,5 uur Externe disciplines: Diabetes verpleegkundige Groepsgrootte: Binnen/Buiten: 8 Binnen 19 Relatiegesprekken: individueel, niet bij de groepsarrangementen Deze gesprekken zijn gericht op de diabeet en de partner hiervan. Tijdens deze gesprekken wordt er aandacht besteed aan mogelijke problemen die een koppel kunnen ervaren. Hierbij worden verwachtingen richting elkaar uitgesproken waardoor een relatie elkaar beter kan gaan begrijpen. (Loopbaanpsychologen, 2009) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk: - hierop zijn geen activiteiten van toepassing Geestelijk: - vermindering somberheid - vermindering angst - vermindering stress - vermindering schaamte - vermindering depressie Sociaal: - vermindering eenzaamheid - verbetering intimiteit partner - verandering relatie met familie Kookworkshop Tijdens een workshop kunnen de deelnemers gezamenlijk gaan koken onder begeleiding van een diëtist. Hierbij wordt er aandacht besteed aan voeding die goed is voor diabetici. Door gezamenlijk te koken leren diabetici welke voedingsproducten goed zijn, zodat deze toegepast kunnen worden in de thuissituatie. (Vragen over diabetes, 2009-2013) Hierdoor ontstaat de kans dat klachten op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied verminderen. Dat zijn de volgende klachten uit het klachtenschema: Lichamelijk: - hierop zijn geen activiteiten van toepassing Geestelijk: - vermindering angst - vermindering stress - vermindering schaamte - vermindering depressie Sociaal: - vermindering eenzaamheid Benodigdheden Tijdsduur Externe disciplines Beschikbare keuken en keukengerei recepten 1 à 2 uur Diëtist Groepsgroot te 8 Binnen/buiten Binnen 20 Hoofdstuk 7: Belevings- en bewegingsgerichte tuin In hoofdstuk 7 wordt de inrichting van de belevings- en bewegingstuin getoond door middel van een schematische weergave. In paragraaf 7.1 is de schematische weergave van de tuin gegeven. In paragraaf 7.2 worden vervolgens de nummers uit de schematische weergave uitgewerkt. Deze uitwerking bestaat uit een deel algemene informatie, de materialen en tenslotte de prijs voor het onderdeel. §7.1 Schematische weergave tuin Fase 1: dit is de eerste schets van de tuin en staat in bijlage 3. Fase 2: dit is het definitieve ontwerp: Toelichting van de kleuren: Groen: beplanting Blauw: water Geel: strand 21 §7.2 Legenda tuin 1. Strand (beleving) Algemeen: Aan de vijver die het dichtst tegen de villa aan ligt zal een strand aangelegd worden waar de deelnemers kunnen ontspannen aan het water. Materialen: Zand en kiezelstenen. Prijs: de prijs is afhankelijk van de keuze van het materiaal. Daarbij heeft Villa d’Arto al contacten om het zand te plaatsen bij het strand. 2. Vissen (beleving en beweging) Algemeen: In één of beide vijvers zullen vissen geplaatst worden. De deelnemers kunnen in deze vijver(s) vissen. Materialen: Vissen, vismateriaal. Prijs: de prijs is afhankelijk van de keuze van het materiaal. 3. Overkapping (beleving en beweging) Algemeen: Aan de vijver die het dichtst tegen de villa aan ligt zal een overkapping geplaatst worden. Binnen activiteiten kunnen eventueel ook onder deze overkapping uitgevoerd worden. Buiten deze activiteiten is er onder deze overkapping ook ruimte voor zit- en liggelegenheid. Materialen: Een voorbeeld hiervan is de terrasoverkapping Biossun. Dit is een overkapping bestaande uit lamellen die naar de stand van de zon gekanteld kunnen worden. Het kan volledig geopend worden, maar ook volledig gesloten. Zodra de overkapping gesloten is dan is deze waterdicht en windbestendig. (Vitrona, 2008-2014) Prijs: de prijs is afhankelijk van de keuze van het materiaal. 4. Blote voeten pad (beweging en beleving) Algemeen: Het blote voeten pad wordt geplaatst op de heuvel in het midden van de tuin. Het blotevoetenwandelen op een blote voeten pad is een uitdagende ervaring om de natuur op een andere manier te leren kennen. Door het lopen op blote voeten worden 30.000 zenuwbaanuiteinden gestimuleerd die onder de voet zitten. De voeten worden weer soepeler en beweeglijker door het lopen door water en modder. Na het lopen op blote voeten krijgt het lichaam meer energie. (Blotevoetenpark, z.d.) Materialen: - Mos; - Bosgrond; - Kiezel; - Zand; - Houtknuppels; - Boomschors; - Kleikorrels; - Water; - Modder. Prijs: de prijs is afhankelijk van de keuze van het materiaal. 22 5. Zig zag circuit (beweging) Algemeen: Het Zig zag circuit is een circuit met verschillende fitnessapparatuur voor in de beweegzone van de fitnesstuin. Het oefencircuit is ontwikkeld voor verbetering van cardiovasculaire fitheid, spiertonus, kracht, flexibiliteit, evenwicht en bewegingsbereik. Tevens is het ontwikkeld door revalidatieartsen en fysiotherapeuten. Het zig zag circuit bestaat uit 11 verschillende onderdelen en is door 14 personen gelijktijdig te gebruiken. (De fitnesstuin, z.d.) Materialen: Roestvrij staal AISI316 en anti-graffiti, onderhoudsarm HDPE. Prijs: €10.080,00 (De fitnesstuin, z.d.) PS: andere circuits of fitnessapparatuur zijn ook beschikbaar, zie: www.defitnesstuin.nl 6. Multifunctioneel sportveld (volleybal, badminton, etc.) (beweging) Algemeen: Op het multifunctioneel sportveld in de beweegzone kunnen verschillende individuele en groep sporten worden uitgevoerd: volleybal, badminton, etc. Het is mogelijk om dit sportveld zelf te realiseren met onderstaande materialen (beweging). Materialen: Palen en een net. Prijs: de prijs is afhankelijk van de keuze van het materiaal. 7. Jeu de boules (beweging) Algemeen: De jeu de boules baan zal in de beweegzone geplaatst worden. Jeu de boules is een vorm van sport en spel waarbij beweging en beleving beide een rol spelen. Materialen: Jeu de boules set, 4 balken (hout) en grind. Prijs: de prijs is afhankelijk van de keuze van het materiaal. 8. Fietsfontein (beweging en beleving) Algemeen: Tijdens de minor ergonomisch ontwerpen is er door studenten een fietsfontein ontworpen die in een beweegtuin geplaatst kan worden. Dit is gebeurd tijden een project en de beschikbare informatie is gebruikt voor het project bij Villa d’Arto. Er is een rapport op te vragen bij Bart Kapteijns van Avans Hogeschool Tilburg. Hierin staat alle informatie over de fietsfontein inclusief tekeningen. Het is de bedoeling dat de fietsfontein tegen de heuvel kom te liggen waarna het water uiteindelijk terecht komt op de beplanting op de heuvel. Materiaal: De materialen waar de fietsfontein van gemaakt is zijn voornamelijk hout en metaal. Een verdere uitwerking is te vinden in het rapport van Ergonomisch ontwerpen. Prijs: De materiaalkosten zijn € 276,78 in totaal. De verdere uitwerking van de materiaalkosten en de detailering zijn te vinden in bijlage 4 waarin tevens bouwtekeningen staan over het kazanspel. 9. Boeren golf (beweging) Algemeen: Op de aanwezen plek op de plattegrond kan boeren golf gespeeld gaan worden. Het is de bedoeling dat deelnemers de bal door de poortjes slaan. Wie hier de minste beuren voor nodig heeft wint. Hierdoor ontstaat er een competitie tussen deelnemers waardoor de inzet tijdens het arrangement vergroot wordt. Materiaal: Voor boerengolf is er niet meer nodig dan een bal, een klomp aan een stok en wat poortjes om de bal doorheen te slaan. Prijs: De prijs is afhankelijk van de keuze van het materiaal. 23 10. Wegwijzer (algemeen) Algemeen: Midden op het veld wordt er aanbevolen een grote wegwijzer te plaatsen met daarop alle activiteiten die te doen zijn in de tuin. Er wordt aanbevolen de wegwijzer op verschillende plekken te zetten waardoor de kans toeneemt dat mensen worden aangetrokken naar verschillende onderdelen in de tuin. Materiaal: Er wordt aanbevolen de wegwijzer te maken van hout, om de producten zo natuurlijk mogelijk te maken. Prijs: De prijs is afhankelijk van de keuze van het materiaal. 11. Volière (beleving) Algemeen: Op de aangewezen plek kan een vrijstaande buitenvolière geplaatst worden. Hierbij hebben vogels beschutting van de beplanting achter de volière en de op te hangen nestkastjes van het vogeltjes pad. Het dak is bij voorkeur overkapt, zodat de dieren en het voedsel bij slecht weer droog blijven en dat er geen uitwerpselen van in het wild levende vogels in de volière terecht kunnen komen en zo eventueel parasieten of een besmettelijke ziekte kunnen overbrengen. De buitenvolière kan gemaakt worden met een gesloten wand aan de zijde van het hek. In de buitenvolière kunnen naast vogels ook vlinders gehouden worden. Voor een buitenvolière is het aan te bevelen een sluis (een dubbele ingang met portaaltje) te maken waardoor men naar binnen kan om de dieren te verzorgen en waardoor de kans op ontsnappen van duur gekochte vogels een stuk kleiner wordt. Het is leuk om een volière te maken waar onderdoor gelopen kan worden waardoor deelnemers uiteindelijk in het vogeltjes pad komen. Materiaal: Om een natuurlijk beeld te behouden wordt er aanbevolen gaas te gebruiken en het frame van hout te maken. De volière zal een rustgevende werking hebben op de deelnemers. Prijs: De prijs is afhankelijk van de keuze van het materiaal. 12. Vogeltjes pad (beweging en beleving) Algemeen: Het vogeltjes pad zal bestaan aan 2 houten schuttingen met daaraan vogelkooien bevestigd. Deze vogelkooien kunnen gemaakt en geschilderd worden door de deelnemers van het arrangement. Na verloop van tijd zal heel de schutting volhangen met kleurrijke vogelkooien. Net als de volière zal het vogeltjes pad een rustgevende werking hebben op de deelnemers om stress tegen te gaan. Wanneer ze de vogelkooitjes maken zullen ze ook weer bewegen met schilderen waardoor zenuwuiteinden in de handen gestimuleerd worden. Materiaal: Het materiaal voor het vogeltjes pad zijn houten schuttingen met houten vogelkooien. Prijs: Een schutting kost tussen de €65,- en €75,- per meter. Er zal ongeveer 5 meter schutting aan beide zijdes nodig zijn, dus de prijs voor de schutting zal ongeveer €650,- tot €750,- gaan kosten exclusief gemaakte vogelkooien. De keuze voor de schutting is te bepalen in overleg tussen Villa d’Arto en de landschapsarchitect. De overige prijs zal bestaan uit hout en verf voor de vogelkooien. 13. Kippenhok (beleving) Algemeen: Aan het einde van het vogeltjes pad wordt er aanbevolen een kippenhok. Deelnemers kunnen de kooi in om het kippenhok te onderhouden. Dit was goed zijn voor de beleving van de deelnemers. De eieren van de kippen kunnen tevens gebruikt worden voor het koken tijdens de kookworkshops van Villa d’Arto. Materiaal: Er wordt aanbevolen het kippenhok en de volière van hetzelfde materiaal te maken. Prijs: De prijs is afhankelijk van de keuze van het materiaal. 24 14. Levensgroot memory (beweging en beleving). Algemeen: De deelnemers kunnen het memory spel spelen, maar op levensgroot formaat. Het is een grote muur waarin houten blokken zitten die rondgedraaid kunnen worden. Op ieder vlak van iedere houten blok kunnen de deelnemers voorafgaande de memory afbeeldingen schilderen. Doordat de afbeeldingen geschilderd kunnen worden door de deelnemers richt het zich op de beleving van de deelnemers. Zodra de memory daadwerkelijk in de tuin plaatsvindt, dan richt het zich op de beweging en beleving. Doordat de deelnemers geprikkeld worden om de juiste afbeeldingen aan elkaar te koppelen zijn ze bezig met de beleving. En het omdraaien van de blokken zorgt ervoor dat de deelnemers een kleine beweging moeten maken. Materialen: Voor de levensgrote memory zijn verschillende materialen nodig. Ten eerste moeten de blokken worden gemaakt. Vervolgens moeten de blokken beschilderd worden en daarna worden de blokken bevestigd aan een houten wand. Prijs: De prijs is afhankelijk van de keuze van het materiaal. 15. Kazanspel (beweging en beleving) Algemeen: Het kazanspel is net als de fietsfontuin ontworpen door studenten van de minor ergonomisch ontwerpen. Voor het kazanspel is ook een rapport verkrijgbaar die Villa d’Arto ter beschikking krijgt. Het idee is om het kazanspel op het eilandje te zetten in het vijvertje. Materiaal: De materialen waar het kazanspel van gemaakt is zijn voornamelijk hout en metaal. Een verdere uitwerking is te vinden in het rapport van Ergnomisch ontwerpen. Prijs: De materiaalkosten zijn € 186,66 in totaal. De verdere uitwerking van de materiaalkosten en de detailering zijn te vinden in bijlage 5 waarin tevens bouwtekeningen staan over het kazanspel. 16. Loopbrug (beweging) Algemeen: De loopbrug leidt de deelnemers naar het eiland dat zich ten midden van het water bevindt. Op het eiland kunnen de deelnemers een activiteit uitvoeren, namelijk het kazanspel. De loopbrug is stabiel waardoor deelnemers die een beperking hebben, zoals een beenamputatie, geen hinder ervaren om op het eiland te komen. Materiaal: Er kan gekozen worden om de loopbrug door een vakkundig bedrijf te laten plaatsen. Maar het kan ook een project worden voor een mbo opleiding, zoals werktuigbouwkunde. Villa d’Arto kan deze keuze zelf maken. Prijs: De prijs is dan ook afhankelijk van de wijze waarop de loopbrug aangeboden wordt. 25 17. Vlot (beweging) Algemeen: Het vlot is voor deelnemers die voldoende kracht hebben om zich op een vlot voort te bewegen. Het vlot is een andere mogelijkheid om op het eiland te komen dat zich ten midden van het water bevindt. Het vlot is niet geschikt voor deelnemers met een beperking, maar zoals bij de loopbrug beschreven is kunnen mensen met een beperking daar wel gebruik van maken. Materiaal: Er kan gekozen worden om het vlot te laten bouwen door studenten van een mbo opleiding, bijvoorbeeld werktuigbouwkunde. De volgende materialen zijn er voor nodig: hout, touw en tonnen. Prijs: De prijs is afhankelijk van de wijze waarop het vlot wordt gebouwd. De bovenstaande afbeelding is een voorbeeld op welke wijze het vlot gebouwd kan worden. 18. Bankjes (beleving) Algemeen: De bankjes worden verspreid door de tuin. Hiermee krijgen de deelnemers de gelegenheid om uit te rusten en om te genieten van de omgeving. Materiaal: De bankjes kunnen gekocht worden of gemaakt worden door de deelnemers. De materialen voor het maken van het bankje zijn als volgt: - 5x steigerhout 30x195 mm - 4x verbindingslat breed 30x60 mm - 1x verbindingslat smal 30x30 mm - 10x (10 stuks) schroeven 5,5x50 (Praxis, 2014) Prijs: De prijs is volgens Praxis (2014) €112,60. 26 19. Schommelbank (beleving) Algemeen: De deelnemers kunnen plaatsnemen op de schommelbank en uitrusten. Hier kunnen de deelnemers van de omgeving genieten. Materiaal: De schommelbank kan gekocht worden bij o.a. Vondeltuin meubelen en ziet er als volgt uit: Afbeelding 3. (Vondeltuinmeubelen, z.d.) Prijs: Er kan gekozen worden voor een schommelbank met of zonder afdak. De prijzen zijn als volgt: - zitbank (150 cm) met dak €1695,- zitbank (180 cm) met dak €1795,- zitbank (150 cm) zonder dak €1475,- zitbank (180 cm) zonder dak €1575,(Vondeltuinmeubelen, z.d.) 20. Hangmat (beleving) Algemeen: Door enkele hangmatten in de tuin te plaatsen kunnen de deelnemers uit rusten van een activiteit en genieten van de omgeving. Er zal een afweging gemaakt moeten worden of de hangmat geschikt is voor de oudere deelnemer in verband met de veiligheid. Materiaal en prijs: Er zijn drie verschillende soorten hangmatten: 1) Een hangmat voor in de boom €49,95 (Hangmat Gigant, z.d.) Afbeelding 4. (Hangmat Gigant, z.d.) 2) Een hangmat-set €99,00 (Hangmat Gigant, z.d.) Afbeelding 5. (Hangmat Gigant, z.d.) 27 3) Een hangstoel €434,00 (Hangmat Gigant, z.d.) Afbeelding 7. (Hangmat Gigant, z.d.) 21. Groepsfiets (beweging en beleving) Algemeen: Met de groepsfiets kunnen de deelnemers gezamenlijk fietsen richting de vorstengraven. De deelnemers kunnen tegelijkertijd praten met elkaar. Prijs: €7750,- (voor meer informatie kan contact worden opgenomen met Tolkamp Metaal Specials) 28 Hoofdstuk 8: Arrangementen In hoofdstuk 8 zijn drie dag arrangementen en één week arrangement te vinden. Bij de dag arrangementen zijn er acht deelnemers. De drie dag arrangementen zijn te vinden in paragraaf 8.1 (herstellende oncologie patiënten), paragraaf 8.2 (diabetici patiënten) en paragraaf 8.3 (herstellende oncologie patiënten en diabetici). Het week arrangement is te vinden in paragraaf 8.4 en bestaat uit een 5-daags arrangement waarbij de deelnemers vier nachten overnachten bij villa d’Arto. Bij het week arrangement zijn er 16 deelnemers. Deze deelnemers bestaan uit een mix van beide doelgroepen. §8.1 Dag arrangement herstellende oncologische patiënten 08:45u – 9:00u 9:00u – 9:30u 9:30u – 10:30u 10:30u – 12:00u 12:00u – 13:00u 13:00u – 15:30u 15:30u – 17:30u 17:30u – 18:00u Aanvang Uitleg met biologische thee H-Yoga Koken Middageten Boetseren Belevings- en bewegingstuin Afsluiting met een drankje §8.2 Dag arrangement diabetici 8:45u – 9:00u 9:00u – 9:30u 9:30u – 10:30u 10:30u – 12:00u 12:00u – 13:00u 13:00u – 14:00u 14:00u – 16:00u 16:00u – 16:30u Aanvang Uitleg met biologische thee Yoga Koken Middageten Groepsfiets bij slecht weer en wandelen bij goed weer. Tegelijkertijd wordt uitleg gegeven over hyper- en hypoglykemie door een diabetesverpleegkundige. Belevings- en bewegingstuin Afstuiting met een drankje §8.3 Dag arrangement herstellende oncologische patiënten & diabetici 8.45u – 9:00u 9.00u – 11.30u 11.30u – 12.30u 12.30u – 13.30u 13.30u – 14.30u 14.30u – 15.30u 15.30u – 17.00u 17.00u – 16.00u Aanvang Boetseren Fietsen Lunch Tai Chi Yoga Voor elkaar koken Elkaars eten proeven 29 §8.4 Week arrangement herstellende oncologische patiënten & diabetici Maandag 9:45u – 10:00u 10:00u – 10:30u 10:30u – 12:30u 12:30u – 13:00u 13:30u – 16:30u 16:30u – 18:00u 18:00u – 19:00u 19:00 - …….. Dinsdag 8:45u – 9:00u 9:00u – 9:30u 9:30u – 11:30u 11:30u – 12:30u 12:30u – 13:30u 13:30u – 15:30u Aanvang Uitleg dagindeling Boetseren Lunch Tuin activiteiten Kookworkshop Avondeten Relatiegesprekken en/of verwennerij 17:30u – 18:30u 18:30u - …….. Aanvang Ontbijt en dagindeling schilderen Groepsfiets naar graven Lunch Vrouwen: bio thee (biologische vervanger van high tea) Mannen: vissen Thai chi + Yoga Diabetici: top 10 yoga houdingen (zie bijlage 6) Oncologie: H yoga Avondeten Relatiegesprekken en/of verwennerij Woensdag 8:45u – 9:00u 9:00u – 9:30u 9:30u – 10:30u 10:30u – 12:30u 12:30u – 13:30u 13:30u – 15:30u 15:30u – 17:30u 17:30u – 18:30u 18:30u - …….. Aanvang Ontbijt en dagindeling Nordic walking door Maarshorst Vogelhuisje maken Lunch Vogelhuisje schilderen Kookworkshop: Oncologie en diabetici koken voor elkaar Avondeten Relatiegesprekken en verwennerij 15:30u – 17:30 u Donderdag 8:45u – 9:00u 9:00u – 9:30u 9:30u – 11:30u 11:30u – 13:00u 13:00u – 14:00u 14:00u – 17:00u 17:00u – 18:00u 18:00u - …….. Aanvang Ontbijt en dagindeling Oncologie: Verhalen schrijven Diabetici: Wandelen/fietsen door Maashorst Relaxen in de tuin Lunch Oncologie: Tuin activiteiten en blote voeten pad Diabetici: Tuin activiteiten (geen blote voeten pad) Avondeten Relatiegesprekken en verwennerij 30 Vrijdag 8:45u – 9:00u 9:00u – 9:30 u 9:30u – 11:30u 11:30u – 12:30u 12:30u – 13:00u 13:00u – 13:30u Aanvang Ontbijt en dagindeling Mandala Tekenen Evaluatie Lunch Afsluiting 31 Hoofdstuk 9: Aanbevelingen Om het project te laten slagen zijn er aanbevelingen geschreven in paragraaf 9.1. Hierin is een onderverdeling gemaakt voor aanbevelingen op de volgende gebieden: interventies, de tuin en arrangementen. §9.1 Aanbevelingen Interventies De interventies voor herstellende oncologische patiënten bieden een meerwaarde voor de deelnemers omdat deze gekoppeld zijn aan de lichamelijke, psychische en sociale klachten van deze doelgroep. Het uitvoeren van deze interventies zal het herstel van de deelnemers bevorderen. Om deze reden wordt er aanbevolen deze interventies te gebruiken in de arrangementen. De interventies voor diabetici bieden een meerwaarde voor de deelnemers omdat deze gekoppeld zijn aan de lichamelijke, psychische en sociale klachten van deze doelgroep. De leefstijl van de diabetici zal verbeterd worden door het uitvoeren van deze interventies. Hierdoor wordt het leven met diabetes dragelijker gemaakt. Tuin Er wordt aanbevolen om de tuin te splitsen in een bewegingsgericht gedeelte en een belevingsgericht gedeelte. Hierdoor ontstaat er een scheiding tussen de actieve en rustgevende beleving. Deze scheiding zorgt voor de mogelijkheid om optimaal tot rust te komen en optimaal te bewegen. Er zijn in het adviesrapport enkele voorbeelden gegeven van bewegingsgerichte fitnessapparatuur en spelmateriaal. Voorbeelden hiervan zijn: “het zig zag circuit, fietsfontein, levensgroot memory en kazanspel”. Er wordt aanbevolen om deze apparatuur samen met de deelnemers en/of met specialisten op een creatieve wijze na te maken met natuurlijke materialen om zo de natuurlijke sfeer van de tuin te behouden. Ook aan de houten bankjes en vogelkooien kan samen met de deelnemers vormgegeven worden, denk aan het maken van de bankjes en het beschilderen hiervan. Deze creatieve en praktische activiteiten kunnen toegepast worden als onderdeel van een arrangement. Aan de loopbrug en het vlot kunnen in samenwerking met specialisten vormgegeven worden. Arrangementen Er wordt aanbevolen om bij de arrangementen de voorgeschreven interventies en activiteiten toe te passen, omdat hierdoor zoveel mogelijk klachten worden verminderd van beide doelgroepen. In de arrangementen is rekening gehouden met het lichamelijk, geestelijke en sociale aspect. Hiermee is er een gelijke verdeling in deze drie aspecten. Er wordt aanbevolen de indeling van het weekarrangement aan te houden, omdat bij deze indeling rekening is gehouden met rustmomenten en weersomstandigheden. De prijzen voor de arrangementen moet nog opgesteld worden. Dit is afhankelijk van de inkoop prijzen en de mogelijkheden van Villa d’Arto. 32 Hoofdstuk 10: Bibliografie Bleijenberg, G., Gielissen, M., & Knoop, H. (2009, januari). Cognitieve gedragstherapie bij vermoeidheid na kanker. Geraadpleegd op 18 februari 2014 via http://link.springer.com.ezproxy.avans.nl/article/10.1007/BF03087619 Blotevoetenpark. (z.d.). Een wandel beleving voor jong en oud. Geraadpleegd op 27 mei 2014 via http://www.blotevoetenpark.nl/NL/index.html Brand, J., Leerink, T., Vogel, S., & Abrahamse, C. (2005). Verzorgen van chronisch zieke, lichamelijk gehandicapte en revaliderende zorgvragers . Baarn: NijghVersluys. De fitnesstuin. (z.d.). 7302 Zig Zag Circout. Geraadpleegd op 23 mei 2014 via http://www.defitnesstuin.nl/product-zoom-7302/ Doering, J., & Schmidt, H. (1991, Maart). Bewegingstherapie bij diabetes mellitus. Geraadpleegd op 8 mei 2014 via http://link.springer.com/article/10.1007%2FBF03062650?LI=true Elte, J. (2004). Diabetes: Over diagnose, behandeling en veelvoorkomende complicaties. Wormer: Inmerc. Fever, F. d. (1996). Omgaan met kanker. Leuven: Garant. Hangmat Gigant. (z.d.). Hangmatset 'Beach'. Geraadpleegd op 8 mei 2014 via http://www.hangmatgigant.nl/hangmatset-beach Hangmat Gigant. (z.d.). Hangstoel globo chair. Geraadpleegd op 23 mei 2014 via http://www.hangmatgigant.nl/hangstoel-globo-chair-natura Hangmat Gigant. (z.d.). Hangmat 1 persoons clara naturel. Geraadpleegd op 23 mei 2014 via Hangmat Gigant: http://www.hangmatgigant.nl/hangmat-1-persoons-clara-naturel Heskebrouwer. (z.d.). Mandala tekenen. Geraadpleegd op 3 juni 2014 via http://www.heskebrouwer.nl/index.html Honingraad. (z.d.). Activiteiten. Geraadpleegd op 15 april 2014 via http://www.honingraad.nl/activiteiten H-Yoga. (2007-2014). Stichting yoga & kanker. Geraadpleegd op 6 mei 2014 via http://www.yogaenkanker.nl/wat-is-h-yoga Integraal Kankercentrum Nederland. (2011, september 1). Oncologishe revalidatie. Geraadpleegd op 26 maart 2014 via http://www.oncoline.nl/oncologische-revalidatie Jonge, A. d. (2014, april 8). Diabetici. (C. Cuijpers, M. Fijneman, & S. Nagtzaam, Interviewers) Kanker.nl. (2013, februari 5). Kanker in de familie. Geraadpleegd op 6 mei 2014 via https://www.kanker.nl/bibliotheek/erfelijkheid/wat-is/125-kanker-in-de-familie Loopbaanpsychologen. (2009). Psychologische interventies bij diabetes. Geraadpleegd op 8 mei 2014 via http://www.loopbaanpsychologen.nl/diabetes.php 33 Mans, K. (2014, April 3). Diabetesverpleegkundige. (C. Cuijpers, M. Fijneman, & S. Nagtzaam, Interviewers) Praxis. (2014). Basis bank van steigerhout. Geraadpleegd op 23 mei 2014 via http://www.praxis.nl/c/inspiratie/steigerhout/bankbasic RIVM. (z.d.). Seksueel overdraagbare aandoeningen. HPV - Humaan Papillomavirus. Geraadpleegd op 18 februari 2014 via http://www.rivm.nl/Onderwerpen/S/Seksueel_overdraagbare_aandoeningen/HPV_Humaan _Papillomavirus Spil, J. v., Muilekom, H. v., & Walle, G. v. (2013). Oncologie: Handboek voor verpleegkundigen en andere hulpverleners . Houten: Bohn Stafleu van Loghum. The Healt Site. (2014, Februari 13). Beat diabetes naturally with these 10 yoga asanas. Geraadpleegd op 8 mei 2014 via http://www.thehealthsite.com/diseases-conditions/beat-diabetesnaturally-with-these-10-yoga-asanas-gallery/?pid=860 Vitrona. (2008-2014). Terrasoverkappingen. Geraadpleegd op 23 mei 2014 via http://www.vitrona.nl/living/producten/terrasoverkappingen/luxe-lamel-louvreoverkapping-biossun Vondeltuinmeubelen. (z.d.). Schommelbank. Geraadpleegd op 28 mei 2014 via http://www.vondeltuinmeubelen.nl/schommelbanken.html Vragen over diabetes. (2009-2013). Kookworkshops tegen diabetes. Geraadpleegd op 8 mei 2014 via http://www.vragenoverdiabetes.nl/news/displaynewsitem.asp?SEARCH=&PAGE=2&NEWSID =%7B2B4ADE6D%2D5786%2D4326%2D89D1%2D3DF08ED7FA3D%7D 34 Bijlage 1 Oncologie §1.1 Literatuur Wat is kanker? Bij kanker treedt een ontregelde celdeling van de cellen op. Hierdoor veranderen de genetische veranderingen in de lichaamscellen en daardoor veranderen die cellen in tumorcellen. (Spil, Muilekom, & Walle, 2013) (Fever (1996) omschrijft dat iedere cel als het ware een computer bevat, maar deze computer zendt de verkeerde boodschap uit. Dan geeft de computer bijvoorbeeld niet deze boodschap ‘’deel de cellen om de 18 weken’’, maar ‘’deel om de 3 uur’’. De cel slaat als het ware op hol doordat hij zich telkens deelt en vermenigvuldigt. Doordat al deze cellen in een fors tempo zich gaan produceren ontstaat er een massa kankercellen. Deze cellen gaan woekeren, waardoor er een gezwel/tumor (carcinoom) ontstaat. Exogene factoren (factoren van buitenaf) Kanker wordt deels beïnvloedt door exogene factoren, de levensstijl van mensen draagt bij aan hun eigen manier van leven. Dit zijn de volgende exogene factoren volgens Spil et al. (2013): - Roken Spil et. al (2013) beschrijft dat 90% van de Nederlandse bevolking met een longcarcinoom is te wijten aan roken. Het rook gedrag heeft niet alleen invloed op de longen, maar ook op andere lichaamsdelen. Dit zijn o.a.: maag, leven en de alvleesklier. - Voeding De Nederlandse bevolking heeft een onvoldoende intake van fruit en groente. Er wordt 70% te weinig fruit gegeten en 80% te weinig groente. Terwijl groente en fruit een beschermende functie heeft t.o.v. kanker. Door voldoende fruit en groente te eten wordt de kans op kanker in het hoofdhalsgebied, de oesofagus (slokdarm) en maag verminderd. - Bewegen Hier is volgens Spil et al. (2013) bij twee types van kanker een verband te zien tussen de weinig beweging en uiteindelijk kanker krijgen. Dit is bij mammacarcinoom (borstkanker) en bij colorectaal carcinoom (endeldarm kanker). - Alcohol Bij een teveel aan alcohol bestaat er een verhoogd risico op kanker. Een voorbeeld hiervan is een tumor in het hoofd- hals gebied. - Zonnen Door veelvuldige blootstelling aan UV straling kan er een kans ontstaat dat men huidkanker ontwikkeld. Deze UV straling kan men opdoen door overmatig in het zonlicht te zijn of door onder de zonnebank te gaan. - Overgewicht Door overgewicht is er met 7 tot 8% kans op de volgende soorten kanker: mammacarcinoom (borstkanker), cervixcarcinoom (baarmoederhalskanker), colorectaal carcinoom (endeldarm kanker), niercelcarcinoom en oesofaguscarcinoom (slokdarmkanker). - Beroepsrisico Een beroepsrisico ontstaat wanneer men in aanraking komt met bijvoorbeeld teer, asbest, aniline, cytostatica en radioactieve stoffen. - Geneesmiddelen Cytostatica kan op termijn zorgen voor een verhoogd risico bij het ontstaan van nieuwe tumoren. Er is ook een medicatie die wordt toegepast bij een hormonale behandeling bij mammacarcinoom: tamoxifen. Deze werkt effectief bij mammacarcinoom, maar hiermee wordt er een verhoogd risico gecreëerd voor endometriumcarcinoom (baarmoederslijmvlies kanker). 35 - Infecties Door het Humaan Papillomavirus (HPV) ontstaat er een verhoogd risico op baarmoederhalskanker, maar ook kanker in de vagina, schaamlippen en de anus. Het HPV wordt overgebracht via geslachtsgemeenschap. Mannen en vrouwen kunnen het virus oplopen en doorgeven, maar het virus kan ook in anderhalf jaar weg gaan het uit lichaam. Bij de mensen waarbij dit virus niet wegtrekt, zit 15 jaar of meer voordat het zich uit in kanker. (RIVM, z.d.) Na een behandeling Volgens Haes (2001) is vijftig procent van de oncologische patiënten na behandeling van kanker na een jaar nog ernstig vermoeid. Deze ernstige vermoeidheid wordt als een groot probleem gezien. Na dit eerste jaar zou er bij veel patiënten een spontane vermindering optreden. Behalve bij patiënten die een stamceltransplantatie hebben ondergaan neemt deze ernstige vermoeidheid niet af en vormt het zich in veel situaties tot een chronische vermoeidheid. Uit onderzoek van Bröker (2011) blijkt dat 20-40% van patiënten na kanker chronisch vermoeid blijft. Bröker beschrijft ook dat tijdens het stellen van de diagnose de patiënten vaak al vermoeid zijn. In het onderzoek zijn 179 patiënten ondervraagt en een kwart hiervan was al ernstig vermoeid. Om deze vermoeidheid tegen te gaan worden er interventies ondernomen tijdens de behandeling. Eén interventie was effectief: cognitieve gedragstherapie (CGT). Met deze therapie hadden de patiënten uiteindelijk minder concentratie- en geheugenproblemen. Het onderzoek laat zien dat CGT effectief is om de vermoeidheid tijdens een behandeling te verminderen. CGT richt zich op verschillende onderdelen waardoor deze vermoeidheid zou verminderen. Deze aandacht wordt gevestigd op de volgende onderdelen: verwerkingsproblemen, angst om nogmaals of meer kanker te krijgen, onregelmatig slaap- en waakritme, te weinig of juist te veel activiteiten uitvoeren en de verwachtingen van de omgeving. (Bleijenberg, Gielissen, & Knoop, 2009) Mogelijk effectieve therapie Muziek Volgens Kiers (2013)zou muziek bij kanker effectief kunnen zijn voor het psychisch welbevinden. Uit onderzoek blijkt dat muziek effect heeft op een aantal elementen: angst, pijn en kwaliteit van leven. Met muziek zouden die effecten kunnen verminderen. Er zou gekozen kunnen worden voor muziektherapie, maar hierbij is het belangrijkkom te bepalen welk doel er mee bereikt moet worden. Er kunnen namelijk drie mechanismen gebeuren wanneer men luistert naar muziek: 1. Als men naar muziek luistert heeft het invloed op de autonome functies van het lichaam. Het kan ervoor zorgen dat het lichaam gaat ontspannen of juist gaat activeren. 2. Muziek kan voor men een aanleiding zijn om te reiken naar emoties en gedachten. Hierbij kunnen er bijvoorbeeld associaties en herinneringen komen bij een bepaalde soort muziek. Men kan hier vrolijk van worden, maar ook verdrietig. 3. Muziek kan ook een steun voor mensen zijn, bijvoorbeeld door de structuur, melodie en het ritme. Na het inventariseren welk doel bereikt moet worden, kan er worden gezocht naar de juiste muziek eigenschappen. Aandacht voor de moed die mensen met kanker hebben Door Fransen (2007)is het project Samen sterk bij kanker opgesteld. Hierin komen mensen met kanker bij elkaar. Fransen noemt hen geen lotgenoten, maar juist bondgenoten. In het project wordt aandacht besteed aan het vertrouwen en de moed dat mensen met kanker hebben. Er wordt aandacht besteed aan de moed van mensen met kanker, door hen aan elkaar te laten vertellen op welke wijze zij zich onder moeilijke omstandigheden staande houden. Hier krijgen ze vervolgens een 36 applaus voor. Hiermee heeft Fransen het doel voor ogen dat mensen meer zelfvertrouwen krijgen en trots op zichzelf worden. Vermindering angst, depressie en vermoeidheid Volgens Visser & Wildenbeest (2012) wordt angst, depressie en vermoeidheid tijdens en na kanker bij patiënten verminderd door een aantal onderdelen. Met deze onderdelen zou 85% van deelnemers weer grip hebben gekregen op het leven. Deze onderdelen zijn: Individuele gesprekken: tijdens deze gesprekken helpt een psycholoog om vragen en gedachten te ordenen. Ook is er aandacht voor de gevoelens van de patiënt, hierbij worden er praktische adviezen gegeven. Haptotherapie: hiermee worden emoties die de patiënt heeft geblokkeerd gedurende het ziekteproces als het ware weer geopend. Hierdoor krijgt de patiënt weer de kans om het daadwerkelijke denken en voelen in balans te krijgen. Kunstzinnige therapie: met deze therapie wordt er aandacht besteed aan pijn, verdriet en rouwverwerking. De patiënt kan hierbij bijvoorbeeld gaan rouwen om de pijn en het verdriet dat hij heeft doorgemaakt. Dit wordt gerealiseerd door tijdens deze therapie aandacht te besteden aan tekenen, schilderen en boetseren. Dit wordt ook wel creatieve expressie genoemd. Mindfulnesstraining: hiermee worden mensen zich bewust van het leven door hier aandacht aan te besteden. Er wordt bijvoorbeeld gesproken over stress en vervolgens wordt er aandacht besteed om bewust om te gaan met stress. Groepsbegeleiding: hierbij wordt er aandacht besteed aan erkenning en herkenning bij een groep mensen die kanker hebben of hadden. Doordat zij zich in elkaar er- en herkennen ontstaat er sociale steun. Re-integratie naar werk: door met een loopbaanadviseur samen te werken wordt er aandacht besteed om het werk weer op te pakken en welke opties er zijn voor de persoon. Dit is natuurlijk afhankelijk van de leeftijd of dit uitvoerbaar is. Door bewustwording stressvermindering Volgens Dijk & Janssen (2009) dragen meditatie, visualisatie, ademhalingsoefeningen, Tai Chi, yoga en biofeedback toe aan bewustwording van het menselijke lichaam. Hierdoor zou men meer controle krijgen over het lichaam en mede daardoor stress beter kunnen reguleren. Fysieke welzijn Uit onderzoek is gebleken dat patiënten waarbij het fysieke welzijn verhoogd is, verminderde psychosociale problemen hebben. Er is dus een wisselwerking tussen het fysieke welzijn en de psychosociale factoren. (Dijk & Janssen, 2009). IKNL (oncologische revalidatie) Op advies van Hoefman (2014) van oncologische revalidatie hebben wij ons gericht op de richtlijnen van het IKNL. Dit is het integraal kankercentrum Nederland. Deze richtlijnen zijn geschreven voor het programma van de oncologische revalidatie. Het Integraal Kankercentrum Nederland (2011) omschrijft de definitie van oncologische revalidatie als volgt: ‘’zorg die gericht is op de functionele, fysieke, psychische en sociale problemen verbonden met kanker, inclusief nazorg en revalidatie.’’ Dit is van toepassing op de vraag die Villa d’Arto stelt, namelijk een arrangement/workshop voor herstellende oncologische patiënten. Deze arrangementen gaan zich specifiek richten op het herstel en behoud van gezondheid en welzijn. Hierbij wordt er dus als het ware een revalidatie arrangement aangeboden. Uit onderzoek van het Integraal Kankercentrum Nederland (2011) is gebleken dat de inzet van oncologische revalidatie positieve resultaten opbrengt. Dit bevestigde Hoefman (2014) tijdens een interview en ook de richtlijnen van het Integraal Kankercentrum Nederland (2011). Door het 37 toepassen van oncologische revalidatie voor de curatief behandelde patiënten hebben de patiënten minder klachten of zijn zelfs klachtenvrij. Voornamelijk de vermoeidheid van de herstellende oncologische patiënten zou door de revalidatie verminderen. Dit is namelijk een specifieke klacht die veel herstellende oncologische patiënten aantonen. Naast de vermoeidheid zijn er meer specifieke klachten/effecten die de herstellende oncologische patiënten hebben: ‘’depressie, angst, verminderd fysiek functioneren en een verminderde/verloren conditie.’’ (Integraal Kankercentrum Nederland, 2011) Voor deze klachten zijn verschillende programma’s opgesteld door het IKNL. Bij deze programma’s raadt IKNL aan om gebruik te maken van een ervaringsdeskundige. Een overzicht van de programma’s die toepast kunnen worden bij de bovenstaande specifieke klachten: Vermoeidheid, verminderd fysiek functioneren en een verminderde/verloren conditie Om de fysieke klachten van de herstellende oncologische patiënten te verminderen wordt er gebruik gemaakt van een aêrobe training. Hierbij wordt er aandacht besteed aan het lichamelijk trainen, door lopen en fietsen. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van een programma gericht op het trainen van de spierkracht van de herstellende oncologische patiënten. Om het fysieke vermogen van de herstellende oncologische patiënten te testen kan er een shuttle walk test uitgevoerd worden van tien meter. En nog een ander programma wat gericht is op fysieke vermoeidheid is cognitieve gedragstherapie. Dit wordt pas ingezet als de herstellende patiënten één jaar na de laatste behandeling vermoeid blijven. Volgens het Integraal Kankercentrum Nederland (2011) zouden deze drie programma’s een positief effect hebben op de fysieke klachten. Het zou de fysieke klachten kunnen verminderen of zelfs laten verdwijnen. Depressie en angst Mensen die kanker hebben gehad, hebben 32% meer depressieve klachten dan de algemene bevolking. Uit onderzoek is gebleken dat herstellende oncologische patiënten van mammacarcinoom 50% depressie en/of angst ontwikkelen tijdens het stellen van de diagnose. Na behandeling ervaart 15% nog steeds depressie en/of angst. Hierbij worden programma’s aangeboden waarbij de herstellende oncologische patiënt zich gaat richten op de volgende elementen: - het stellen van grenzen; - hervinden van nieuw emotioneel evenwicht; - emotionele verwerking; - omgaan met emoties, angst en spanning - grenzen en mogelijkheden; - sociale relaties; - werkhervatting. (Integraal Kankercentrum Nederland, 2011) De klachten gecombineerd met de elementen waaruit de programma’s bestaan geven een inzicht waarom programma’s bij klachten zijn gekoppeld. Hieronder een overzicht van een zestal programma’s die oncologische revalidatie hanteert waarin de klachten zijn verweven: Fysiek programma Gericht op: - verbeteren van kracht en conditie; - hervinden van plezier in bewegen; - leren hanteren van grenzen; Tijdsduur 12 weken: - Twee keer één uur fietsen - Eén uur sport & spel - Een half uur zwemmen & 38 - het vergroten van zelfvertrouwen. ontspannen Informatief programma Gericht op: - doel: algemene informatie verschaffen voor het hervinden van een nieuw evenwicht in de sociale omgeving; - thema’s: verwerking, omgaan met emoties - angst en spanning, lichamelijke en mentale vermoeidheid, grenzen en mogelijkheden, sociale relaties en werkhervatting. Tijdsduur 4 weken: - per week één bijeenkomst van één uur Lichaamsgericht programma - verbetering van het lichaamsbewustzijn; - vertrouwen krijgen in het lichaam; - leren ontspannen; - hervinden van een stevige basis; - voelen van contact; - stellen van grenzen. Tijdsduur 4 weken: - per week één bijeenkomst van 1 1,5 uur Psycho-educatie programma - geeft inzicht in de psychosociale factoren die een rol spelen in de klachten en eventuele belemmering in het herstel; - hervinden van nieuw emotioneel evenwicht. Tijdsduur 6 weken: - per week 1,5 uur Coaching & energieverdeling programma - biedt handvaten en begeleiding bij het vinden van een evenwicht in het dagelijks leven; - informatie over de redenen van de vermoeidheid; - praktische tips en adviezen over energieverdeling. Tijdsduur 4 weken: - per week 1 – 1,5 uur Voeding & dieet programma - informatie door een diëtist in groepsverband; - gericht op: voeding en herstel, gewichtsproblemen en aandacht voor specifieke vragen. Tabel 1. Integraal Kankercentrum Nederland (2011) Tijdsduur - éénmalig in groepsverband - op aanvraag individueel Het Integraal Kankercentrum Nederland (2011) beschrijft dat er diverse disciplines van belang zijn tijdens deze programma’s, o.a.: fysiotherapeuten, ergotherapeuten, psychologen, medisch maatschappelijk werkers, diëtisten, revalidatieartsen en arbeidsgeneeskundigen. 39 §1.2 Interviews Interview oncologische revalidatie met dr. Hoefman Vragen gericht op het programma oncologische revalidatie 1) Waarom is er gekozen voor het programma oncologische revalidatie? In 1996 werd er gestart met Herstel & Balans. Naar aanleiding van een dochter die behoefte had aan herstel en balans na kanker. Begonnen als vrijwilligers. In 2009 schrijven richtlijnen, uiteindelijk in 2011 af gemaakt. Vier andere centra: maken van modules en uitvoeren. Gemiddelde leeftijd is 50. Bij de intake krijgen ze een arm- en beenspier test, aan de hand daarvan starten ze een ind. Programma. 1) Waarom heet het programma niet meer Herstel & Balans? Hierbij moesten de deelnemers een eigen bijdrage van €800,- betalen. Het programma oncologische revalidatie wordt door de zorgverzekeraars volledig vergoed. 2) Wat is jullie doel? Vanuit de richtlijnen voor de oncologische revalidatie is door het IKNL het doel omschreven: het bereiken van optimale oncologische revalidatie door middel van op maat gerichte zorg voor oncologische patiënten. IKNL beschrijft de volgende richtlijnen: ‘’Prevalentie van klachten’’; ‘’Signalering van klachten en verwijzing’’; ‘’Het intakeproces voorafgaand aan oncologische revalidatie’’’ ‘’Interventies binnen oncologische revalidatie’’; ‘’Meetinstrumenten voor effectevaluatie’’; 3) Aan welke indicatie moet een cliënt voldoen om deel te kunnen nemen aan het programma? Vanuit de medisch specialist, de mensen hebben hier zelf een keuze in (anders 1e lijns zorg) 4) Welke klachten zien jullie bij de revaliderende oncologische patiënten? - vermoeidheid - vingertoppen tintelen en zijn gevoelloos - perifere zenuwuiteinden gevoelloos blote voeten pad - emotionele problemen Zijn er specifieke klachten bij de ouderen oncologische patiënten die aan het revalideren zijn? Nee. 5) Waar hebben de revaliderende oncologische patiënten behoefte aan? - Lichamelijk? - Geestelijk? - Sociaal: werkintegratie 6) Zijn er specifieke behoeftes bij de ouderen oncologische patiënten die aan het revalideren zijn? Nee. 7) Wat is voor therapieën bieden jullie aan? 40 Oncologische revalidatie noemt hen therapieën modules. De volgende modules zijn gericht op de curatieve behandeling: - fysieke module; - informatie module; - lichaamsgerichte module; - module psycho-educatie; - coaching en energieverdeling; - module voeding en dieet. 8) Wat is de inhoud van deze therapieën? Fysieke module: 12 weken (2x 1 uur fietsen, 1 uur sport en spel, half uur zwemmen en ontspannen) - verbeteren van kracht en conditie; - hervinden van plezier in bewegen; - leren hanteren van grenzen; - het vergroten van zelfvertrouwen. Informatie module: 4x één bijeenkomst van 1 uur - doel: algemene informatie te verschaffen voor het hervinden van een nieuw evenwicht in de sociale omgeving - thema’s: verwerking, omgaan met emoties - angst en spanning, lichamelijke en mentale vermoeidheid, grenzen en mogelijkheden, sociale relaties en werkhervatting Lichaamsgerichte module: 4x één bijeenkomst van 1/1,5 uur - verbetering van het lichaamsbewustzijn; - vertrouwen krijgen in het lichaam; - leren ontspannen; - hervinden van een stevige basis; - voelen van contact; - stellen van grenzen. Module psycho-educatie: 6x anderhalf uur - geeft inzicht in de psychosociale factoren die een rol spelen in de klachten en eventuele belemmering in het herstel; - hervinden van nieuw emotioneel evenwicht. Coaching en energieverdeling: 4x 1/1,5 uur - biedt handvaten en begeleiding bij het vinden van een evenwicht in het dagelijks leven; - informatie over de redenen van de vermoeidheid; - praktische tips en adviezen over energieverdeling. Module voeding en dieet: - informatie door een diëtist in groepsverband - gericht op: voeding en herstel, gewichtsproblemen en aandacht voor specifieke vragen. 9) Maken jullie gebruik van psycho-educatie? Zo ja, waar bestaat dit uit? Ja, zie bovenstaande vraag. 10) Welke resultaten biedt het programma oncologische revalidatie? Als het tijdig en aangepast op de persoon wordt ingezet dan bestaat er een optimale kwaliteit van leven. Hierbij hebben de patiënten verminderde klachten of zijn volledig 41 klachtenvrij, zoals vermoeidheid, arbeids- en maatschappelijke integratie. 11) Wat zijn de reacties van de deelnemers? BN de stem Positief, zijn tijdens het FIT programma blij dat ze zelf kunnen herstellen. Begeleiding wordt positief ervaren Vragen naar aanleiding van ons onderzoek 12) Heeft muziek een positief effect bij het herstel van oncologische patiënten? Zo ja, wat voor muziek? 13) Wat voor effect heeft yoga bij het herstel van oncologische patiënten? neem contact op met Honingraad, dit is een inloophuis voor mensen met kanker en naaste. Tijdens het gesprek kwam naar voren dat in de richtlijnen oncologische revalidatie veel beschreven staat waar wij antwoord op willen hebben. Interview oncologie verpleegkundige (werkzaam op Interne Geneeskunde in een ziekenhuis) Algemeen 1) Wat voor taken voert u uit als oncologie verpleegkundige? Ik ben werkzaam op een verpleegafdeling. Daar voer ik dezelfde taken uit als andere verpleegkundige. Maar door mijn oncologie opleiding heb ik meer kennis en kan ik patiënten beter begeleiden. Kenmerken herstellende oncologische patiënten tijdens behandeling/opname 2) Wat voor lichamelijke kenmerken vertonen oncologie patiënten tijdens opname? Vaak zie ik op de afdeling dat vermoeidheid, slechte eetlust, gewichtsverlies symptomen zijn die voorkomen bij oncologie patiënten. Dit is ook afhankelijk in welke fase dat patiënt zit. Wanneer de patiënten met chemotherapie bezig is, worden zowel de goede als de slecht cellen gedood waardoor de weerstand van de patiënt omlaag gaat. Ze zijn dus gevoelig voor infecties. Ook zijn bijvoorbeeld tintelingen in de handen en voeten passend bij sommige soorten chemo omdat de chemo kan zorgen voor beschadigingen van de zenuwen. Door de bovenstaande kenmerken, kan er gekozen worden voor bijvoeding om de patiënt toch zo goed mogelijk te laten aansterken. 3) Wat voor geestelijke kenmerken vertonen oncologie patiënten tijdens opname? Het is opvallend dat iedere patiënten anders omgaat met zijn ziekte. Ik zie patiënten die juist heel opgewekt en optimistisch zijn, mensen die boos en gefrustreerd zijn of mensen die juist heel erg verdrietig zijn en zich afvragen waarom hen dit moet overkomen. Wel is voor iedere oncologie patiënt het zo dat ze zelf geen grip hebben op de ziekte, hier gaat ook iedereen weer anders mee om. 4) Wat voor sociale kenmerken vertonen oncologie patiënten tijdens opname? Ook op sociaal vlak zijn er geen specifieke kenmerken. Dit is ook voor iedere patiënt anders. De een deelt heel veel met zijn naasten, de ander juist niet om zijn naasten geen verdriet te willen doen. Het blijkt dat er veel relaties ook stuk gaan doordat het zo’n ingrijpende gebeurtenis is in het leven en niet alle relaties zijn hier tegen bestand. Behoeftes herstellende oncologische patiënten na behandeling/opname 42 5) Waar hebben herstellende oncologie patiënten na een ziekenhuisopname volgens u behoefte aan op lichamelijk gebied? Ook dit is afhankelijk in welke fase de patiënt zich bevindt. Wanneer iemand een operatie heeft gehad ten gevolge van kanker is het belangrijk dat de patiënt zijn conditie weer op gaat bouwen. Is de patiënt in de palliatieve fase van de ziekte heeft de patiënt weinig behoefte aan het herstellen op lichamelijk gebied, omdat de patiënt nou eenmaal achter uit gaat. 6) Waar hebben herstellende oncologie patiënten na een ziekenhuisopname volgens u behoefte aan op psychisch gebied? Dit is ook van de fase en het type patiënt afhankelijk. Maar het is vaak dat dingen in het ziekenhuis zo snel gaan dat het echte verwerken pas thuis gebeurt. Ik vind het daarom wel belangrijk dat er vanuit thuis aandacht is voor psychische toestand van de patiënt. 7) Waar hebben herstellende oncologie patiënten na een ziekenhuisopname volgens u behoefte aan op sociaal gebied? De sociale contacten kunnen ook veranderen. Patiënten hebben zelf moeite met veranderingen van hun eigen lichaam (haaruitval, borstamputatie, stoma). Vaak verandert het stuk intimiteit met de partner ook. Ik denk dat het heel belangrijk is dat hier aandacht voor is en dat patiënten evengoed dingen doen die ze graag doen en zich niet beperken door hun ziekte. Vragen gericht op revalidatie 8) Kent u therapieën die kunnen helpen bij herstellende oncologische patiënten met psychische problemen? Zo ja, welke therapieën? Ik ben zelf niet bekend met welke soort therapieën gegeven worden. Mensen worden wel eens doorgestuurd naar het Toon Hermans huis. Dit is een huis waar mensen hun verhaal kunnen doen in een prettige omgeving. Er wordt op verschillende manieren aandacht gegeven aan de patiënt, door een praatje, door lichamelijke oefeningen, door te schilderen, door ontspanning etc. Ook de psychiatrisch verpleegkundige wordt vaker in geschakeld wanneer we zien dat er behoefte is aan psychische ondersteuning. 9) Wat kan er verbeterd worden aan de informatievoorziening voor herstellende oncologie patiënten? Ik denk het stuk begeleiding om weer vertrouwen te hebben in je eigen lichaam is een belangrijk aspect. Hier zou meer informatie voorziening over moeten zijn. En het oppakken van je leven na kanker. 10) Wordt er aandacht besteed aan de revalidatie van de herstellende oncologie patiënt? Zo ja, waar wordt dan aandacht aan besteed? Bij buikoperatie wordt er al gewerkt met een ERAS programma, dit is om patiënten zo snel mogelijk na de operatie weer te laten herstellen. Door weer snel te gaan eten en uit bed te komen, komt de peristaltiek op gang en dit is belangrijk in het herstel van de patiënt. 11) Zouden oncologie patiënten volgens u behoefte hebben aan een arrangement/workshop gericht op het herstel en behoud van gezondheid en welzijn, waarbij extra wordt ingegaan op de informatievoorziening over hen ziektebeeld? (Hierbij zouden dan allerlei tips en adviezen gegeven worden, en er zijn lotgenoten bij aanwezig.) Ja dit lijkt me een goed initiatief. Dit wordt voor patiënten met mammacarcinoom soms georganiseerd. Maar ik denk met name het stukje tips, adviezen, informatie over de bijwerken die therapieën hebben en alle dingen waar de patiënt concreet iets mee kan of herkent is goed om te bespreken. 43 12) Hebt u nog ideeën waar aandacht aan besteed kan worden tijdens zo’n arrangement/workshop voor herstel en behoud voor gezondheid en welzijn voor herstellende oncologische patiënten? Zoals ik inderdaad hier boven al beschrijf, is het belangrijk om patiënten vooral kennis te geven over de dingen waar zij echt iets aan hebben. Dus niet op welke wijze bepaalde therapieën werken, maar ze hebben er meer aan te weten wat dit voor hun betekend. Interview medisch maatschappelijk werker op de afdeling oncologie Algemeen 1) Wat voor taken voert u uit als medisch maatschappelijk werker op de afdeling oncologie? De taken zijn afhankelijk van de hulpvraag van de patiënt. Samengevat de volgende taken: - psychosociale hulpverlening bieden a.d.h.v diverse methodieken (o.a. counselmethode, ontladingsmethode, cognitieve methode en gedragsmethode) - praktische regelzaken (bv. contact met werkgever, UWV, hulp in huishouding aanvragen evt. ) - thuissituatie inventariseren - patiënt en/of naasten begeleiden met verwerkingsproblematiek en/of acceptatie van de gestelde diagnose. - overleg met overige disciplines, zowel intern als extern - stabiliseren/ondersteunen huidige situatie - indien nodig patiënten doorverwijzen Kenmerken oncologische patiënten tijdens opname 2) Wat voor lichamelijke kenmerken vertonen oncologische patiënten tijdens opname? Per patiënt anders, hier heb ik niet zo’n goed zicht op. - verminderen lichaamsgewicht - moe - pijn - misselijk 3) Wat voor geestelijke kenmerken vertonen oncologische patiënten tijdens opname? Per patiënt anders: - zich lusteloos/moe voelen - depressieve klachten - suïcidale gedachten 4) Wat voor sociale kenmerken vertonen oncologische patiënten tijdens opname? Per patiënt anders: - over het algemeen weinig behoefte aan contact - voelen zich slecht t.o.v. sociale omgeving - willen geen medelijden > niet zielig zijn Behoeftes herstellende oncologische patiënten na een opname/behandeling 5) Waar hebben herstellende oncologische patiënten na een opname/behandeling volgens u behoefte aan op geestelijk gebied? Dat er de ruimte is om te ontladen. Het is een heftige gebeurtenis en ze willen het kunnen verwerken en enigszins een plekje kunnen geven in hoeverre dat mogelijk is. Over het algemeen is mijn ervaring dat patiënten verder willen met hun leven. Door een luisterend oor aangeboden te krijgen kan het voor een patiënt helpen om verder te gaan. Gesprekke met medisch maatschappelijk werk en/of psychologie kunnen bevorderend zijn. 44 6) Waar hebben herstellende oncologische patiënten na een ziekenhuisopname volgens u behoefte aan op geestelijk gebied? zie 5 7) Waar hebben herstellende oncologische patiënten na een ziekenhuisopname volgens u behoefte aan op sociaal gebied? Mijn ervaring is dat dit per patiënt wisselend is. Als een patiënt zich slecht voelt (moe, misselijk, ziek) dan staan ze over het algemeen niet te wachten op bezoek. Als ze aan het herstellen zijn vinden ze het over het algemeen prettig als er mensen zijn die vragen hoe het gaat. Dit moet niet te vaak zijn. Vaak vinden patiënten het ook prettig als het even niet over hun ziekte gaat en zoeken de afleiding bij vrienden, kennissen en/of familie en snijden bewust andere gespreksonderwerpen aan om afleiding te hebben. 8) Worden de behoeftes van een herstellende oncologische patiënt met u besproken? Zo ja, wat is uw taak daarin? Ja, deze worden besproken. Wij kijken juist naar wat de patiënt relevant vindt en proberen daar zoveel mogelijk op in te gaan door middel van gespreksvoering. Revalidatie 9) Kent u therapieën die kunnen helpen bij herstellende oncologische patiënten met geestelijke problemen? Zo ja, welke therapieën? - Cognitieve therapie - Creatieve therapie - Mindfulness 10) Wordt er aandacht besteed aan de revalidatie van de herstellende oncologie patiënt? Zo ja, waar wordt dan aandacht aan besteed? Hier wordt aandacht aan besteed, naar mijn weten alleen door de afdeling. Wij als MMW houden ons daar niet mee bezig. 11) Wat kan er verbeterd worden aan de informatievoorziening voor herstellende oncologie patiënten? 12) Zouden herstellende oncologie patiënten volgens u behoefte hebben aan een arrangement/workshop waarbij aandacht wordt besteed aan het herstel en behoud van gezondheid en welzijn. (Hierbij zouden dan allerlei tips en adviezen gegeven worden, en er zijn lotgenoten bij aanwezig.) Naar mijn idee is dit per patiënt verschillend. Over het algemeen denk ik dat ze wel op tips/adviezen zitten te wachten. Sommige willen in contact komen met lotgenoten, dit kan bv. door een Toon Hermans huis, sommige willen dit bv. totaal niet. Het Toon Hermans huis is laagdrempelig en dat is naar mijn idee een goede uitvinding. 13) Heeft u een idee welke interventies/groep sessies/groepsactiviteiten (binnen of buiten) een bijdrage leveren aan het herstel en behoud van gezondheid en welzijn van een herstellende oncologische patiënten? - Toon Hermans huis - Programma Herstel en Balans, oncologische revalidatie - Begeleiding/behandeling extern: psychologie / AMW Interview met geriatrie verpleegkundige (werkzaam in een ziekenhuis) Behoeftes ouderen op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied: ouderen in het algemeen 45 De geriatrie verpleegkundigen zijn telkens met het lichamelijke, geestelijk en sociale werkzaam. Dit kunnen zij niet los van elkaar koppelen, want dit is in elkaar verweven. Op de onderstaande vragen hebben zij geprobeerd de elementen los van elkaar te zien en te beantwoorden: 1) Waar zouden ouderen behoefte aan hebben op lichamelijk gebied? - dit is sterk afhankelijk van de gezondheidsconditie - het is moeilijk om ouderen te prikkelen tot bewegen - moeizaam te mobiliseren - degene die behoefte hebben die zoeken het zelf op - fysiotherapie 2) Waar zouden ouderen behoefte aan hebben op geestelijk gebied? - sociaal isolement - onzekerheid (is alles gelijks vloer op de begane grond?, is het toilet verhoogd? etc.): je moet de ouderen goede informatie geven en hierbij kunnen visualiseren hoe de ruimte eruit ziet en wat de inhoud is van de activiteiten - het is nog de generatie: als je ziek bent moet je rusten 3) Waar zouden ouderen behoefte aan hebben op sociaal gebied? - hoe is de thuissituatie/weduwe - is er een mantelzorger? Vragen betreffende herstel en behoud arrangement/workshop voor de gezondheid en welzijn 4) Welke specifieke doelgroep zou volgens u behoefte hebben aan arrangement/workshop gericht op herstel en behoud van de gezondheid en welzijn? Volgens de geriatrische verpleegkundigen zou het volgende een ‘gat in de markt zijn’: - particuliere dagbesteding voor dementerenden: voor dementerende die niet in aanmerking komen voor de dagbesteding, omdat ze hier nog niet aan voldoen qua indicatie. Hierbij zou het ‘mes aan twee kanten gesneden worden’: activiteiten met dag structuur voor de dementerenden en de mantelzorger is tijdelijk ontlast - richten op eenzaamheid is een optie. Hier wordt door punt Welzijn in Weert momenteel grootschalig onderzoek naar gedaan. - hoe breng je informatie bij de ouderen: foldertjes bij de huisarts leggen, gemeenschapshuis, bij de supermarkt, het moet laagdrempelig zijn, weekkrantje. 5) Welke interventies/groep sessies/groepsactiviteiten (binnen of buiten) leveren volgens u een bijdrage aan het lichamelijke, geestelijke en sociale herstel en behoud van gezondheid en welzijn van ouderen/herstellende oncologische patiënten/diabetici? - wandelen/fietsen - tuin werken - bakken - schilderen - activiteit gekaderd in de combinatie met koffie en een gezellig babbeltje en vooral niet moeten: u mag, u wilt, maar niks moet en hoeft. Aanbieden aan de ouderen en dan een keuze laten maken. 6) Waarmee moet rekening worden gehouden bij het opzetten van een arrangement voor ouderen? - ga je uit van de dementerenden of de geestelijk goed actieve ouderen? - incontinentie - verhoogd toilet - gelijksvloers 46 - relaxstoelen (moeten er wel goed uit kunnen) - is het niet koud of niet te warm? - aandacht voor voeding- en/of vochtintake - zijn er geen gevaarlijke trappen - afhankelijk een hele dag/een paar uurtjes - voor een hele dag zijn voorzieningen nodig - waar val je op terug als er iets gebeurd met de mensen - medisch kaart: reanimatie wel of niet - stoma - diabeet - inrichting gebouw: waar moet de inrichting aan voldoen? Interview fysiotherapeute 1) Wat zijn uw taken als fysiotherapeut? Het behandelen van klachten aan het steun- en bewegingsapparaat van de mens. Daarnaast is het de taak aan de fysiotherapeut om de patiënt te informeren, adviseren en coachen bij zijn/haar klachten . 2) In welke setting bent u werkzaam? (praktijk/ziekenhuis/verzorgings- of verpleeghuis etc.) In het ziekenhuis in Weert: SJG Weert. Vragen m.b.t. ouderen 1) Wat is kenmerkend voor de oudere cliënten in uw vakgebied? Dat ze vaak te weinig bewegen en ze vaak een steeds slechtere houding aan gaan nemen. 2) Waar hebben ouderen volgens u behoefte aan op lichamelijk gebied? Aan houdingsadviezen en beweegprogramma’s: waar ze gezamenlijk in een groep kunnen komen bewegen. 3) Wat voor soort bewegingen kunnen over het algemeen alle ouderen uitvoeren? Loopbewegingen, armbewegingen. Minder valide ouderen kunnen oefeningen in zit doen. 4) Waar is therapie voor ouderen op gericht (doel)? Om de oudere in beweging te houden; dat ze voldoende lichaamsbeweging hebben en dat de gewrichten soepel blijven. Vragen m.b.t. diabetici: ? Ik werk niet met diabetici. 1) Wat voor voordelen heeft bewegen op het ziektebeeld diabetes mellitus volgens u? 2) Wat voor nadelen heeft bewegen op het ziektebeeld diabetes mellitus volgens u? 3) Waar houdt u rekening mee tijdens een therapie bij diabetici? 4) Hebben diabetici behoefte aan een andere therapie dan anderen volgens u? Zo ja, waar hebben ze dan behoefte aan? 5) Is er een apart programma fysiotherapie voor diabetici? Zo ja, waaruit bestaat zo’n programma uit? 6) Wij willen een workshop gaan oprichten voor diabetici waar bewegen een belangrijk aandachtspunt bij is. Waar moeten we volgens u rekening mee houden? Vragen m.b.t. herstellende oncologische patiënten 1) Wat voor voordelen heeft bewegen voor herstellende oncologische cliënten volgens u? Om weer de conditie op te bouwen en zodat de patiënt weer fitter wordt: een optimale kwaliteit van leven, klachtenvrij of met minder (rest)klachten, zoals vermoeidheid, en waar mogelijk een snellere arbeids- en maatschappelijke participatie. 2) Wat voor nadelen heeft bewegen voor herstellende oncologische cliënten volgens u? Niet zoveel. Sommige patiënten hebben hier misschien niet zoveel behoefte aan, nadat ze zo’n heel traject achter de rug hebben. 47 3) Waar houdt u rekening mee tijdens een therapie bij herstellende oncologische cliënten? De revalidatie moet stapje voor stapje worden opgebouwd, kijkend naar de individuele belastbaarheid per patiënt. 4) Hebben herstellende oncologische cliënten behoefte aan een andere therapie dan anderen volgens u? Zo ja, waar hebben ze dan behoefte aan? Ik denk dat het voor deze doelgroep fijner is om gezamenlijk met andere oncologische patiënten te trainen, omdat ze zo ongeveer in hetzelfde schuitje zitten. Of patiënten willen liever individueel trainen: dat moet per patiënt nagegaan worden. Daarnaast is het voor oncologische patiënten denk ik beter dat er een multidisciplinair beweegprogramma komt: dat er naast fysiotherapeuten ook oncologische verpleegkundigen en evt. psychologen aan mee werken. Zodat alle disciplines erbij betrokken zijn, waar de patiënt mee te maken heeft. Daarnaast is informatie en uitleg aan de patiënt over de oncologische revalidatie ook heel belangrijk. 5) Is er een apart programma fysiotherapie voor herstellende oncologische cliënten? Zo ja, waaruit bestaat zo’n programma uit? Ja er bestaan wel beweegprogramma’s: zoals het Herstel en Balans programma of beweegprogramma voor oncologische patiënten. Deze beweegprogramma’s zijn multidisciplinair en zijn er met name op gericht op het algemene conditie van de patient te verbeteren, met als uiteindelijke doelstelling om de kwaliteit van leven te verbeteren en de restklachten te verminderen. 6) Wij willen een workshop gaan oprichten voor herstellende oncologische cliënten waar bewegen een belangrijk aandachtspunt bij is. Waar moeten we volgens u rekening mee houden? Goede informatie geven aan de patiënt is belangrijk. 48 Bijlage 2 Diabetes §2.1 Literatuur Diabetes klachten Wat is diabetes? Voluit geschreven is het diabetes mellitus, maar in de volksmond wordt het ook wel de suikerziekte genoemd. De letterlijke vertaling van diabetes mellitus is honingzoete doorstroming. (Elte, 2004) Om te bekijken wat diabetes is, is het belangrijk om eerst de anatomie van de eilandjes van Langerhans te kennen die in de alvleesklier liggen. Hierin zitten twee verschillende soorten cellen: Acellen en B-cellen. In die A-cellen is het hormoon glucagon te vinden, die worden door die cellen geproduceerd. In de B-cellen wordt het hormoon insuline geproduceerd. Deze twee hormonen hebben invloed op het op peil houden van de bloedsuikerspiegel. Als een mens goed wil functioneren dan heeft die voldoende glucose (suiker) nodig. De insuline die in de B-cellen wordt geproduceerd zet glucose om in glycogeen. In glycogeen is suiker opgeslagen. In de cellen van de lever en van de spieren bevindt de voorraad van deze suiker. Als de bloedsuikerwaarde stijgt boven de normale waarde (boven de 8 mmol/l) dan wordt de glucose opgenomen in de lever en de spieren. Vervolgens wordt het daar omgezet tot glycogeen. Als de bloedsuikerspiegel onder de normale waarde (onder de 4 mmol/l) komt dan wordt de glycogeen in de lever en de spieren weer omgezet in glucose en wordt het afgegeven aan het bloed. Bij mensen met diabetes produceren de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier geen of te weinig insuline. Dit kan komen doordat de insulineafgifte te traag opgang komt, door een te lage productie van insuline of géén productie. (Brand, Leerink, Vogel, & Abrahamse, 2005) Soorten diabetes Er bestaan twee soorten diabetes: het insuline afhankelijke type, of te wel type 1 of het insuline onafhankelijke type, dit is type 2. Bij type 1 produceren de eilandjes van Langerhans geen of erg matig insuline. Hierdoor moet als het ware dagelijks kunstmatig insuline toegevoegd worden aan de eilandjes van Langerhans. Zodat die evengoed kunnen functioneren en de bloedsuikerspiegel op peil kunnen houden. Bij het andere type, 2, maken de eilandjes van Langerhans wél insuline aan, maar niet voldoende zodat de alvleesklier zelf de bloedsuikerspiegel kan fungeren. Als men deze vorm van diabetes heeft dan kan de juiste bloedsuikerspiegel bereikt worden middels juiste voeding en eventueel medicijnen die de alvleesklier stimuleren tot insuline productie. (Brand et al., 2009) Exogene factoren Eén van de exogene factoren om diabetes te ontwikkelen kan vetzucht zijn. Door overvoeding ontstaat er een grote hoeveelheid vetcellen die de eilandjes van Langerhans extra belasten in hun insuline productie, doordat er meer insuline geproduceerd moet worden. Door deze extra verhoging en productie lukt het de eilandjes van Langerhans niet meer om de glucosespiegel volledig te voorzien. Ze hebben als het ware hun maximum bereikt. (Brand et al., 2009) Een andere factor zijn infectieziekten, dit komt met name voor bij diabetes type 1, die veel voorkomt bij jonge kinderen. Hierbij zou met name het Coxsascie-B-Virus een rol spelen om diabetes te ontwikkelen. (Brand et al., 2009) 49 Auto-immuunziekten kunnen ook een exogene factor zijn. Hierbij vormt het lichaam antistoffen tegen de eigen lichaamsweefsels, waardoor er vaak bij diabetes type 1 antistoffen in de pancreascellen worden aangetroffen. (Brand et al., 2009) Graviditeit, of te wel een zwangerschap kan ook een exogene factor zijn om diabetes te ontwikkelen. Tijdens de zwangerschap kan diabetes ontstaan, omdat het lichaam hogere eisen stelt aan het stofwisselingsmechanisme. De eilandjes van Langerhans moeten hun insuline als het ware delen met de baby en de zwangere vrouw. Deze zwangerschaps diabetes kan na de bevalling weg gaan, maar ook blijven. Als de diabetes blijft dan kan dat komen door een familiaire aanleg en de leeftijd van de vrouw. Psychologische gevolgen Screening bij diabetes type 2 Uit onderzoek is gebleken dat mensen die bij een screening de diagnose diabetes type twee te horen hebben gekregen somber zijn en angstgevoelens hebben. Tevens blijkt hieruit dat de risico groep voor diabetes ook dezelfde klachten heeft en dat hier geen verschillen in hoeveelheid. Volgens Brands & Kessels (2008)zijn er bij beide types van diabetes een verhoogd risico op het ontwikkelen van een depressie. Mogelijk zou dit kunnen komen door de complicaties die mensen met diabetes kunnen krijgen en hierdoor angstig worden. Daarbij zorgen dus de psychosociale gevolgen en de emotionele belasting door de diabetici voor risicofactoren om een depressie te ontwikkelen. Mensen met diabetes die een lichte depressie hebben een laag zelfbeeld over hun eigen gezondheid, ze vinden zichzelf minder gezond. Als diabetici stress hebben dan heeft dat vaak een neerwaarts effect op de glucosespiegel. Bij stress neigen mensen vaak om meer of juist minder te gaan eten, waardoor de glucosespiegel ontregeld kan raken. Ook kan er bij stress een stresshormoon ontstaan, door dit hormoon kan de glucosewaarde te hoog worden. Door de stress raakt de diabetes ontregeld, wat er weer voor zorgt dat diabetici weer stress krijgen omtrent hun glucosespiegel. Op die manier kan een diabetici in een vicieuze cirkel komen. Daarbij kan een diabeet met stress verward raken door een hypoglykemie en dit kan vervolgens een gevoel van schaamte en angst oproepen. Effectieve therapie Volgens Putker (2009) kunnen diabetici bij stress baat hebben als zij een stressdagboek bijhouden. Dit stressdagboek kan dan besproken worden met een maatschappelijk werker of psycholoog. In het dagboek kan de diabeet met stress een cijfer opschreven voor de hoogte van het stress ‘gehalte’. Hierbij kan de diabeet ook de glucosewaarden rapporteren om een overzicht te creëren. Bij een aantal mensen zouden ook ontspanningstechnieken zoals meditatie of yoga effect kunnen hebben. Er zijn een aantal alternatieve geneeswijzen die zouden ervoor zouden kunnen zorgen dat er succes wordt geboekt in de behandeling van mensen met diabetes. Dit zouden zijn: hypnotherapie en lichttherapie. Deze technieken zijn niet schadelijk, dus hierbij zou de volgende slogan gezegd kunnen worden: ‘Baat het niet, dan schaad het niet’. Een korte uitleg over deze technieken: - Hypnotherapie: hiermee wordt een diabeet in trance gebracht door een professional. De diabeet kan hierdoor meer inzicht krijgen over de onbewuste reacties van het lichaam, daarbij kan deze bewustwording ervoor zorgen dat de diabeet er controle over krijgt. Hiermee zou een diabetici het lichaam kunnen stimuleren tot genezende processen, omgaan met emoties en het gebruik van lichamelijke en geestelijke capaciteiten krijgen aandacht. - Lichttherapie: middels deze therapie zou een diabeet door middel van zonlicht na te bootsen met een speciale UV-lamp het lichaam kunnen activeren om glucose beter op te nemen. Op deze wijze zou het kunnen zijn dat een diabeet minder medicatie nodig heeft. 50 http://www.diabetesfonds.nl/artikel/gevolgen-van-diabetes-type-2 : Complicaties ontstaan vooral door jarenlang hoge bloedsuiker. Andere oorzaken zijn hoge bloeddruk en te veel ongezonde vetten in het bloed. Dat is niet goed voor alle organen, lichaamsweefsels, bloedvaten en zenuwen. Het goede nieuws is dat u zelf iets kunt doen om complicaties te voorkomen. Een goede bloedsuikerspiegel helpt, al hebt u dat niet helemaal zelf in de hand. Maar zeker ook gezond leven en regelmatige controles verkleinen de kans op problemen. Problemen met ogen Veel mensen met diabetes krijgen problemen met hun ogen. Ze gaan dan slechter zien. Diabetes is zelfs de grootste veroorzaker van blindheid in Europa! Oogproblemen bij diabetes heten ‘diabetische retinopathie’. Wat gebeurt er? Diabetes beschadigt de kleine bloedvaatjes in de ogen. Die gaan makkelijk bloeden en zorgen voor littekentjes. Nieuw aangelegde bloedvaatjes zijn zo teer dat ze ook vaak kapot gaan, wat ook weer zorgt voor bloedinkjes. Na een tijdje gaan mensen dan slechter zien. Zonder behandeling kan iemand in het ergste geval blind worden. Wie krijgt er last van? Veel mensen met diabetes krijgen er vroeg of laat mee te maken, in meer of mindere mate. Meestal is het ook het eerste merkbare gevolg van diabetes. Zelfs bijna de helft van de mensen met diabetes type 2 heeft op het moment van de diagnose al oogafwijkingen. Het komt voor bij diabetes type 1 en diabetes type 2. Behandeling Ernstige oogproblemen kunnen worden behandeld met lasertechniek (het officiële woord is coagulatie). Daarmee wordt de schade niet hersteld maar kan verergering worden voorkomen. Jaarlijkse controle van de ogen is belangrijk! Dit is te merken aan: niet scherp zien dubbelzien wazig of troebel zien oogontstekingen pijn aan de ogen Hart- en vaatziekten Veel mensen met diabetes krijgen te maken met hart- en vaatziekten. Een groot probleem waar dan ook veel onderzoek naar wordt gedaan. Gelukkig zijn er ook dingen die u zelf kunt doen tegen deze complicatie van diabetes. Wat gebeurt er? Door diabetes worden bloedvaten dikker en stugger. En ze raken eerder beschadigd. Vetten in het bloed blijven gemakkelijker kleven aan de wand van de bloedvaten, waardoor deze vernauwen. Dit heet aderverkalking (atherosclerose). Daardoor stroomt het bloed minder makkelijk door het lichaam, zodat andere organen minder bloed en zuurstof krijgen. Dit kan weer leiden tot een hartinfarct of een hersenbloeding. Wie krijgt er last van? 51 Vooral mensen met diabetes type 2 hebben vaker dan normaal problemen met hart en bloedvaten. Daar hebben ze twee tot vier keer zo veel kans op als mensen zonder diabetes. Wat minder bekend is: ook bij diabetes type 1 komen hart- en vaatproblemen vaker voor. Behandeling Artsen schrijven medicijnen voor, bijvoorbeeld tegen hoge bloeddruk en trombose, en om het cholesterol te verlagen. Ook zijn er allerlei operaties aan hart en bloedvaten. Maar dat zijn lapmiddelen, het is beter om de problemen voor te zijn, of zo vroeg mogelijk aan te pakken. Nieren werken minder goed Door diabetes kunnen de nieren achteruit gaan. Dat heet 'diabetische nefropathie'. Gelukkig komt het minder vaak voor dan een paar jaar terug. Toch krijgen nog te veel mensen hiermee te maken. Wat gebeurt er? De nieren filteren afvalstoffen uit het bloed. Ze laten de stoffen die het lichaam wel nodig heeft in het bloed zitten. Door diabetes vormt zich steeds meer bindweefsel in de nieren, een soort littekens. Daardoor werken de nieren niet meer goed . Hierdoor kunnen afvalstoffen toch in het lichaam blijven terwijl ze anders worden uitgeplast. En andersom, veel goede stoffen die normaal in het lichaam blijven, worden nu ook uitgeplast. Wie krijgt er last van? Nierproblemen komen voor bij mensen met diabetes type 1 en diabetes type 2. Het meest bij diabetes type 1: vier op de tien mensen krijgt ermee te maken, in lichte of ernstiger vorm. Behandeling In het begin kan het vaak worden afgeremd met medicijnen. Wanneer nieren te ver achteruit gaan, krijgt iemand regelmatige dialyse (waarbij het bloed gefilterd wordt). Sommige mensen krijgen in het uiterste geval een niertransplantatie. Voetproblemen Veel mensen met diabetes krijgen last van hun voeten. Dat heet ook wel 'diabetische voet'. In het ergste geval moeten mensen een teen of voet missen, of zelfs een been. Daarom is het belangrijk dat patiënten hun voeten goed verzorgen en checken. Dat voorkomt veel problemen. Wat gebeurt er? Bloedvaatjes en zenuwen kunnen beschadigd raken door diabetes. Daardoor stroomt het bloed minder goed door de benen en voeten. Ook voelen mensen vaak minder in hun voeten. Wanneer je minder gevoel hebt in je voeten, valt een wondje niet op. Je merkt het niet. Het wondje kan gaan ontsteken en een zweer worden. Een zweer heet met een medisch woord 'ulcus'. Door minder gevoel in de voeten kunnen mensen ook in een andere houding gaan lopen. Dat kan leiden tot vervorming van voeten en drukplekken. Onder een eeltplek kunnen ongemerkt ontstekingen zitten. Bij mensen met diabetes genezen wondjes ook minder snel. Dat maakt behandeling van wondjes en zweren extra moeilijk. Soms lukt de behandeling niet goed. Dan moet een teen, voet of zelfs been eraf worden gehaald: amputatie. Gelukkig kan goed opletten en op tijd behandelen veel problemen voorkomen. Dit is te merken: koude voeten tintelende voeten, pijnscheuten 52 minder gevoel in uw voeten moeilijk genezende wondjes verkleuringen aan tenen en voet Hersenen Diabetes kan invloed hebben op de hersenen. Dat kan gebeuren bij mensen met diabetes type 1 en met type 2. Alleen spelen verschillende oorzaken mee. Wat gebeurt er? Bij sommige mensen worden de hersenen als het ware wat sneller oud. Dat lijkt samen te hangen met bekende andere gevolgen van diabetes, zoals hart- en vaatziekten, te hoge cholesterol en bloeddruk. Dat speelt vooral bij diabetes type 2. Naar schatting komt één op de vijftien gevallen van dementie door diabetes. Bij diabetes type 1 kunnen er veranderingen komen in de hersenen. Dat zagen we in onderzoek met een MRI-scanner. Daaruit bleek dat mensen die jarenlang vaak een te hoge bloedsuiker hadden, een iets andere hersenstructuur en -activiteit hadden. Wie krijgt er misschien last van? volwassenen met jarenlang hoge bloedsuikers, die ook schade aan de kleine bloedvaatjes in het lichaam hebben (dat merk je aan oog- en nierproblemen). volwassenen die ook jarenlang hart- en vaatziekten, te hoge bloeddruk en cholesterol hebben gehad. waarschijnlijk jonge kinderen die vaak een ernstige hypo hebben gehad (aanval van veel te lage bloedsuiker). Zenuwen Diabetes kan de zenuwen in het lichaam beschadigen. Dat leidt tot allerlei problemen. Het medische woord voor zenuwschade is neuropathie. Het speelt mee bij veel van de andere gevolgen van diabetes. Wat gebeurt er? Door regelmatig hoge bloedsuikers kunnen de zenuwen in het hele lichaam op den duur schade oplopen. Een deel van het zenuwstelsel doet verborgen zijn werk. Zo regelt het bloeddruk, hersenen, hart en de maag-darmbewegingen. Op al die gebieden kunnen er problemen komen door neuropathie. Zeker wanneer ook bloedvaatjes in het lichaam minder goed werken door diabetes. Wie krijgt er last van? Zo’n een op de vijf mensen met diabetes krijgen uiteindelijk te maken met neuropathie. En misschien wel veel meer, volgens sommige experts. Behandeling Voor veel klachten van neuropathie zijn er wel medicijnen, maar helaas helpen die niet altijd even goed. In het algemeen geldt dat een zo goed mogelijke conditie goed is. Veel bewegen, om het te voorkomen en om het af te remmen. Dit is te merken aan: pijnen, tintelingen, gevoelloosheid, 53 veel zweten, minder gevoel en minder spierkracht in de benen. minder goed in evenwicht. Problemen met seks Net als iedereen kunnen mensen met diabetes in hun relatie te maken krijgen met seksuele problemen. Die hoeven niets met diabetes te maken te hebben. Wel heb je met diabetes meer kans op bepaalde problemen. Veel mannen met diabetes krijgen erectieproblemen. Dat komt door een combinatie van neuropathie en vernauwde bloedvaatjes. Naar schatting heeft de helft van de mannen met diabetes te maken met impotentie. Bij vrouwen kan de vagina droger en daardoor pijnlijker, of minder gevoelig worden. Naast lichamelijke oorzaken, kunnen ook angsten of onzekerheden invloed hebben. Praat er eens over met een arts, die is dat gewend en die kan eventueel medicijnen of andere hulp voorschrijven. Bij mannen en vrouwen kunnen eerder infecties aan penis of vagina ontstaan. Daardoor kunnen er ontstekingen komen. Door de hoge bloedsuiker wordt de urine zoeter, bacteriën en schimmels voelen zich hierin thuis en dat vergroot de kans op infecties. Maag en darmen Veel mensen met diabetes krijgen last van hun maag en daardoor ook darmen. Het medische woord daarvoor is gastroparese. Alleen is het soms niet zo opvallend, of weten mensen niet dat het door diabetes komt. Wat gebeurt er? Diabetes beschadigt de zenuwen in en rond de maag. Die zenuwen hebben een belangrijke taak: ze besturen de bewegingen van de maag. Zodra ze niet meer goed werken, stuurt de maag het eten te langzaam door naar de darmen. Dat kan extra lastig zijn als je insuline gebruikt, want de insuline gaat al werken wanneer er nog geen voedsel in de darmen zit. Daardoor kan de bloedsuiker te veel zakken. Wie krijgt er last van? Mensen met diabetes type 1 en diabetes type 2 kunnen hier last van krijgen. Behandeling Soms is een dieet genoeg, bijvoorbeeld met minder vezels. Er zijn ook medicijnen die ervoor zorgen dat de maag sneller het eten laat doorgaan naar de darmen. Voor ernstige gevallen zijn er een soort maag-pacemakers. Overigens kunnen mensen ook als bijwerking van het medicijn metformine misselijk zijn, maar dat heeft dan dus niets te maken met zenuwschade. Gewrichten Een vrij onbekende complicatie van diabetes is problemen met de gewrichten. Wat gebeurt er? Het bindweefsel van het lichaam wordt aangetast. Dat kan gaan om bindweefsel in de huid, pezen, gewrichten en botten. Bindweefselproblemen kunnen zorgen voor klachten bij beweging van gewrichten. Dat heet officieel ‘limited joint mobility'. Een variant kan zijn de zogeheten ‘ziekte van Dupuytren'. Ook hebben mensen met diabetes een grotere kans op het carpaletunnelsyndroom en een zogeheten ‘frozen shoulder'. Wie krijgt er last van? 54 Vooral mensen die lange tijd hoge bloedsuikers hebben, lopen meer risico op gewrichtsproblemen. Dit is te merken aan: Het begint meestal met het slecht kunnen bewegen van de vingers, maar ook pols, elleboog en rug kunnen er last van krijgen. Huidproblemen Diabetes kan leiden tot uiteenlopende klachten van de huid. Dat kan verschillende oorzaken hebben, zoals doorbloedingsproblemen, zenuwschade en infectiegevoeligheid. droge huid schimmelinfecties dikkere huid vetophoping op spuitplekken verkleuringen of juist minder pigment Bekend zijn de zogenoemde 'suikerplekken': ovale rode plekken van een halve tot een centimeter die vooral op de scheenbenen zitten. Ze kunnen gaan schilferen en verdwijnen daarna. Soms blijft er dan een bruine vlek zitten. Veel mensen met diabetes hebben er last van. De officiële naam is ‘diabetische dermopathie’. Waarschijnlijk ontstaan suikerplekken doordat kleine bloedvaatjes op den duur worden beschadigd door diabetes. Suikerplekken zijn niet hetzelfde als spuitplekken. Die kunnen ontstaan op plaatsen waar iemand vaak insuline spuit. Andere gevolgen, door infecties Een vervelende bijkomstigheid van diabetes is dat het lichaam meer moeite heeft met het bedwingen van een infectie. Daardoor pakken gewone griepjes en verkoudheden soms zwaarder uit. Ook zorgt dat voor meer problemen met tandvlees. Door hoge bloedsuiker raakt het afweersysteem in de war en werkt het minder goed. Indringers worden minder goed opgeruimd. Daarnaast hebben veel mensen met diabetes ook beschadigde bloedvaten en zenuwen. Daardoor zijn voeten en handen vaak minder goed doorbloed, en dan genezen wondjes ook daardoor moeilijker en raken eerder ontstoken. Bovendien zorgt het hogere gehalte aan glucose in de mond voor meer groei van bacteriën. Die leiden tot extra tandplak, dat het tandvlees irriteert en doet ontsteken. Het wordt slap, gezwollen en bloedt snel. U kunt ook last krijgen van slechte adem. De ontsteking kan zich uitbreiden naar het kaakbot en in het ergste geval gaan de tanden los zitten. Deze aandoening heet parodontitis. Ook kunt u last krijgen van wortelpuntontsteking. depressie Bij diabetes komt depressie twee keer zo vaak voor als normaal. Dat is vervelend voor uzelf, maar ook uw bloedsuiker blijft dan moeilijker in balans. Het is belangrijk dat u hulp vraagt bij depressie. Eén op de tien mensen met diabetes heeft last van een ernstige depressie. Heel vaak heeft niemand dat door. Ook de dokter niet, want in de spreekkamer gaat het vooral over de lichamelijke kanten van diabetes. Wie een depressie heeft, lijdt daar eigenlijk de hele dag onder. Altijd moe, niets is meer leuk en alles voelt zwaar, ook bijvoorbeeld werk. Depressie heeft gevolgen voor diabetes: vaak een hogere bloedsuiker moeilijker om gezond te eten moeilijker om genoeg te bewegen lastiger om medicijnen regelmatig te gebruiken meer kans op lichamelijke gevolgen van diabetes, zoals hart- en vaatziekten en problemen met ogen en nieren. 55 Krijg je depressie doordat je diabetes hebt? Het zou kunnen, want vooral bij diabetes type 2 zijn allerlei stoffen in het lichaam ontregeld. Depressie heeft veel te maken met diezelfde stoffen, hormonen. Maar ook omgekeerd lijkt het alsof mensen met een depressie soms vatbaarder zijn voor diabetes. Daar gebeurt nog veel onderzoek naar want het is nog niet duidelijk. Zo betalen het Diabetes Fonds en het Fonds Psychische Gezondheid momenteel samen een onderzoek naar de rol van te weinig slapen, depressie en diabetes. 56 §2.2 Interviews Interview diabetes verpleegkundige (werkzaam op Interne Geneeskunde in een ziekenhuis) 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) Wat voor taken voert u uit als diabetes verpleegkundige? Ik ben werkzaam op de afdeling interne geneeskunde en longgeneeskunde als algemeen verpleegkundige. Ik voer neventaken uit op de afdeling omtrent diabetes zoals klinische lessen geven, folders maken, werkprocessen evalueren, educatie geven aan patiënten en begeleiden en informeren van collega's. Wat voor lichamelijke kenmerken vertonen diabetes patiënten tijdens opname? Doordat diabetespatiënten vaak op de interne geneeskunde of longgeneeskunde opgenomen zijn vanwege infectie kan de bloedglucosespiegel in het bloed verhoogd zijn. Ze vertonen symptomen van hyperglycemie. De kans is groot dat deze patiënten ontregelen. Daarnaast is het ook mogelijk dat ze in een keto-acidose terecht komen. Wat voor geestelijke kenmerken vertonen diabetes patiënten tijdens opname? Door het ontregelen van de bloedsuiker kunnen hypo's maar vooral hyper's van toepassing zijn. Door de ontregeling kunnen patiënten moedeloos of gefrustreerd raken. Wat voor sociale kenmerken vertonen diabetes patiënten tijdens opname? Qua sociale kenmerken kan ik moeilijk een antwoord geven. Hier verandert mijn inziens weinig in tijdens opname in vergelijking met de normale situatie. Waar hebben diabetes patiënten na een ziekenhuisopname volgens u behoefte aan op lichamelijk gebied? Een goed geregelde diabetes. Pas ontdekte diabetespatiënten moeten goed geïnformeerd zijn over herkennen van hypo's en hyper's en hoe deze te behandelen. Waar hebben diabetes patiënten na een ziekenhuisopname volgens u behoefte aan op geestelijk gebied? Begeleiding en educatie over mogelijk ontregelingen van de bloedglucoses en evaluatie ziekenhuisopname. Waar hebben diabetes patiënten na een ziekenhuisopname volgens u behoefte aan op sociaal gebied? Een luistert oor bij familie of kennissen of mogelijk bij de diabetesverpleegkundige. Kent u therapieën die kunnen helpen bij diabetici met psychische problemen? Zo ja, welke therapieën? Maatschappelijk werk, psycholoog, groepsconsulten ipv individuele consulten. Of tijdens individueel consult een familielid of goede vriend meevragen en samen het gesprek doen. Wat kan er nog verbeterd worden aan de informatievoorziening voor diabetes patiënten? Op de afdeling geen ik klinische lessen (minimaal 1x per jaar) en heb een e-learning module ontwikkeld voor collega's zodat er eenduidige informatie wordt verkregen en gegeven. Toch zie ik in de praktijk dat veel collega's niet genoeg van diabetes afweten, maar zijn ook niet bereid om hier iets mee te doen. Het is hun op een bepaalde manier aangeleerd of ze denken dat wat ze weten goed is terwijl dit uiteindelijk niet zo blijkt te zijn. Voor diabetespatiënten kan het zinvol zijn meer groepsactiviteiten of groepsconsulten te plannen. Dit wordt in het SJG niet gedaan maar kan voor een bepaalde groep mensen zinvol zijn. Hierbij kunnen ze hun problemen delen met anderen of kan het zelfvertrouwen verhoogd worden. Folders aanreiken zodat informatie nagelezen kan worden zal ook een verbetering kunnen zijn. 57 10) Zouden diabetes patiënten volgens u behoefte hebben aan een cursus/workshop waarbij extra wordt ingegaan op de informatievoorziening over hen ziektebeeld? (Hierbij zouden dan allerlei tips en adviezen gegeven worden, en er zijn lotgenoten bij aanwezig.) Voor pas ontdekte diabetespatiënten kan dit zeer zinvol zijn. Er zijn ook mensen die al járen diabetes hebben en niet geïnteresseerd zijn in een cursus/workshop maar er zijn ook nog veel mensen denk ik die al járen diabetes hebben maar toch veel informatie verwaterd of herhaling nodig is. Er zijn patiënten die informatie niet goed opnemen en je stap voor stap tijdens een individueel consult aandacht hieraan moet besteden. Voor deze doelgroep zal het niet zinvol zijn denk ik. 11) Hebt u nog ideeën waar aandacht aan besteed kan worden tijdens zo’n cursus/workshop voor diabetici? Spuittechnieken, dieet, werking en bijwerkingen orale diabetesmedicijnen en insuline, spuitplaatsen (lipodystrofie), hypo's en hyper's herkennen, beïnvloedbare factoren van ontregeling bij diabetes. (Op het moment ben ik een folder aan het ontwikkelen voor diabetespatiënten die corticosteroïden gebruiken maar ook het gebruik van corticosteroïden en het ontstaan van diabetes) Gesprek André de Jonge Samenwerking Villa d’Arto: - zorginnovatie: dit is meestal moeilijk, omdat mensen in de zorg zich niet richten op het innovatieve. - NB is geïnteresseerd: zorgeconomie (hoe krijg ik mensen aan het werk in de zorg?) - In het kader van de zorgeconomie gaan ze zich richten op projecten om werkgelegenheid te creëren - Zorgverzekeraar – eerstelijns – tweedelijns – patiënt - Keten: DBC afspraken met de zorgverzekeraar keten diabetes contract - LifePort: vraag gestuurd (van de professional – zorgverzekeraar – patiënt) producten maken die meerwaarde hebben. Relaties met: universiteit van Leuven etc. - GZT moet kunde krijgen in de praktijk door te doen, moeten van alles meer weten dan een beetje. - Active Ageing is een onderdeel wat LifePort doet: houdt zich bezig met LifeCare, loopt over de hele lijn de care die je wilt realiseren in het leven. Essentie LifeCare: patiënt staat centraal. - LifePort bouwt twee dingen: brug van gezondheid/ziek naar ziek/gezondheid. - AgriFood: realiseren van voeding, van volwaardig- naar goede voeding. Herkomst & betrouwbaarheid van voeding voedselveiligheid. - Villa d’Arto: basiscentrum, een proeftuin/living lab LifeCorner basiscentrum Villa d’Arto Diabeten: - Verantwoordelijk voor het wetenschappelijk verantwoorde niveau - Reële en virtuele wereld - Belangrijk om op een goede manier te bewegen balans - Belangrijk om de goede medicatie te hebben (therapietrouw) balans - Belangrijk de balans te handhaven (zwarte vierkant) - Kennis van ziekte en zorg: internist/cardioloog/neuroloog - Insuline maakt cellen open zodat de brandstof voor de koolhydraat open gaat - Als je geen insuline gebruikt dan raakt het vet- en spierweefsel aangetast worden, eiwitten gaan uit je hart/longen/nieren versuikeren. - Zorgen dat de diabeet in balans blijft, voorbeeld: als je teveel koolhydraten eet, pak dan meer insuline. - Villa d’Arto: - Bewegen = inspanningsfysiologie: sport/schaatsen bij inspanning is voeding heel belangrijk, melkzuur moet afgevoerd worden. - Bewegen villa d’Arto, twee lijnen: Mensen die kanker hebben gehad welzijnsprogramma Diabeten op basis van de wetenschappelijke kennis, kennis van ziekte gebruiken bij Villa d’Arto. 58 - Zwarte vierkantje = kennis uitrollen - op basis van beweegprogramma’s (wetenschappelijke gevalideerd) = EBP (Evendend Bases Practice) - alleen op basis van bewegen kom je er niet - hoe gaan we dat nou doen? - bewegingstuin maken bewegen is belangrijk, vitaal, andere stofwisseling, andere mentale situaties, noodzakelijk. - niet bewegen is hetzelfde als roken slecht voor de gezondheid Tuin: - Stepping Stones - wandeling met GPS kun je inlezen, aangeven waar je bent, glucose meten om de zoveel meter. Mensen gaan zelf een route maken. kunnen we gebruiken bij Villa d’Arto - Mogelijkheden om bewegen interessant te maken - WII - Projecten van LifePort zijn toepasbaar in Villa d’Arto. Ze hebben meetinstrumenten: een body check up voor leren leven met diabetes. Diabeten, klachten: Sociaal: Behoefte aan communicatie groepsvorming: bewegen en praten over het ziektebeeld. Bewegen = de wandelgroep. Zinvol: weten waar het voor dient, weten wat het effect is. Vooraf glucose weten, daarna op de hometrainer en dan nog eens de glucose weten. Informatief Leeftijdscategorieën: andere behoeftes Door meten veiligheid veilig bewegen Geestelijk: Mensen die ouder worden die verstarren, die hebben patronen en gaan daarin verder hierdoor kunnen ze angstig worden, ze vinden ‘nieuwe’ dingen ingewikkeld. Risicofactoren zijn te verbeteren. Iemand die net diabetes krijgt: als ze gaan bewegen hoeven ze misschien geen medicatie meer te gebruiken. Doe eens iets anders je bent thuis, ga de deur uit en praat eens met je buurman. Het interessante: mensen die onderworpen aan een flexibel programma die zijn gezonder, hebben minder stress, en hierdoor minder stijging in glucose. Meten: een groepje doet wel iets anders en een andere groep niet dan ga je meten of dat invloed heeft op hun glucose. Rekening houden met: operante conditionering dat gaan wij dus niet doen. Als je zorgt dat mensen het eigenlijk niet weten en dat het goed gaat belonen. Hiervoor heb je methodes om te meten of iemand bewogen heeft, dan weet de community dat, hierdoor krijg je competitie. Meten is weten we moeten een meetbaar resultaat hebben, anders kun je niet verbeteren. Het moet leuk zijn. Als mensen geen ambitie hebben gaan ze niet lopen. Wandelen is een onderlinge relatie voor de community vier de successen. Vertrouwen Stresshormonen: deze scheiden wij af (hypofyse, alvleesklier) die laat het hart kloppen. Langdurig onder stress is slecht voor het lichaam. Mensen met humor leven langer - Bewegen heeft een effect op stresshormonen, het moet gezellig zijn, informatief. Meetprogramma’s diabeten: 59 - risicofactoren de balansfactoren: voeding: koolhydraten, bewegen. - Risicofactoren die we gaan meten en registreren: 1) roken is een risicofactor (bétafactor) 2) welzijn: hoe voel ik mij? (alfafactor) 3) glucose 4) cholesterol 5) HB1AC: suikers binden zich aan rode bloedlichaampjes. LifePort kan dit meten. 6) bloeddruk 7) lengte t.o.v. gewicht (BMI) - glucosemeting voor, tijdens en na een wandeling - BMI meet je vooraf en registeren - belang: geen poppenkast, betrouwbaar meten, dit vervolgens evalueren. - het moet leuk zijn, dan heb je minder stresshormonen. - er is veel overlap tussen oncologische patiënten en diabetici - belangrijk voor een diabeet wat inspanning doet op de glucose 60 Gesprek Monique van Amelsvoort, werkzaam bij St. Jan Uden Doel: Met dit gesprek willen wij ons oriënteren op het geestelijke welzijn van ouderen. Hierbij willen wij Monique van Amelsvoort op de hoogte brengen van de activiteiten die bij Villa d’Arto (gaan) plaatsvinden. Wij zijn benieuwd of er een mogelijke samenwerking zou kunnen ontstaat tussen St. Jan en Villa d’Arto. Wij kijken naar St. Jan in Uden, omdat het een partner is in dezelfde regio als Villa d’Arto. Het is puur ter oriëntatie en gericht op de eventuele mogelijkheden. St. Jan heeft nergens verplichtingen toe, maar het zet mogelijk beide partijen tot nadenken. Na afloop van dit gesprek kunnen wij onze bevindingen bespreken met Villa d’Arto. Zo is Villa d’Arto op de hoogte van de activiteiten die wij voor hen uitvoeren. Opzet van het gesprek: Nadat wij ons aan elkaar hebben voorgesteld vertellen wij aan Monique van Amelsvoort de inhoud van het project van het gesprek. Vervolgens vertellen wij het doel wat hierboven is beschreven. Hierna hopen wij op een interactie met Monique van Amelsvoort. Tijdens dit gesprek willen de volgende items/vragen bespreekbaar maken Om een leidraad voor dit gesprek te hebben, hebben wij items beschreven. Wij zijn geïnteresseerd naar deze items en willen er dus graag een antwoord op door het te bespreken. 61 Drempel zo laag mogelijk houden! Zo veel mogelijk mensen! Vele activiteiten. Cliënten opleiding hier bij St Jan daarna eigen leven daarna weer terug bij St Jan - - 130 ouderen (behoorlijke beperkingen voordat ze hier komen wonen) 2 gesloten afdeling (dementie, 64 bewoners, binnentuin) Doel: welzijn staat voorop Monique: erg belangrijk dat het aan de gang blijft, complex met veel mogelijkheden Samen sporten (fitness) voor ouderen, ook mensen uit de wijk (voor niks) Bewegingstuin: jong en oud Poetsen beperkt houden, ouderen en familie zelf ook wat doen De ouderen een keuze geven! Veel vrijwilligers (ongeveer 230) om kosten te besparen, vrijwilligers zijn vaak 70 plus waardoor zij voor zichzelf ook een doel voor ogen hebben. 1 betalende kracht om de vrijwilligers te coördineren. Ouderen kunnen heel de dag komen naar St Jan en thuis slapen. (ontbijt, warme maaltijd, activiteiten) Items gericht op St. Jan Uden 1) Waar hebben ouderen mensen behoefte aan? 2) Wat doen jullie zelf aan activiteiten etc.? Vakanties, weekenden weg, veel activiteiten met samenwerkingsverbanden met verenigingen in de buurt, wandelgroepen, schilderlessen, volksdansgroep - Wie organiseert dat? 3 Activiteitenbegeleiders, 1 organisator recreatie (toneel, film, wk, carnaval, kerst, nieuwjaar) - Wie begeleidt dat? - Zijn hier beperkingen bij? Zo ja, welke? 4 Komen de ouderen veel buiten of zijn de ouderen vooral veel binnen? 5 Is St. Jan mobiel, gaan jullie naar buiten met jullie activiteiten? Items gericht op St. Jan Uden & Villa d’Arto 6 Mogelijkheden en beperkingen van St. Jan en ouderen Veel beperkingen oplossen met vrijwilligers, St Jan krijgt een zak met geld, daar moeten ze het mee doen. Veel improviseren, haal de zorgen van de bewoners weg. 7 Mogelijkheden ouderen (bijvoorbeeld dementerenden) bij Villa d’Arto Vanuit verpleegafdeling weinig ouderen naar Villa d’Arto. 8 Wat zou de winst voor de ouderen zijn als zij een arrangement bij Villa d’Arto kunnen volgen? Het bij elkaar zijn, eenzaamheid verkleinen, actief blijven, blijf die hersenen gebruiken, meer naar buiten gaan, 9 Aan welke voorwaarden moet Villa d’Arto voldoen? 10 Waarmee moet er rekening worden gehouden bij Villa d’Arto? 62 Bijlage 3: Fase 1 schematische weergave 63 Bijlage 4: Fietsfontein Materialen en kostenlijst Fietsfontein Detaillering Fietsfontein Tot slot van de detailleringfase is het concept in een digitaal 3D model gezet met behulp van SolidWorks. Hiermee kan tijdens de prototypebouw snel en gemakkelijk per onderdeel worden gekeken hoe het vervaardigd moet worden. Tevens dient het model ter controle of alle onderdelen kloppen. Zo kan er bekeken worden of gaten en dergelijke op de juiste plek zitten en of de verschillende onderdelen goed op elkaar aansluiten. In figuur 13, 14, en 15 kunt u de eerste detailleringsschetsen zien. Figuur 13: Werking kantelbakken Figuur 14: Verstelbaarheid Figuur 15: Verstelbaarheid paal Trappers 64 De technische tekeningen van de fietsfontein zijn hieronder te zien in figuur 16, 17, 18, 19, 20 en 21. Figuur 16: Technische specificaties staander Figuur 17: Technische specificaties staander onderas Figuur 18: Technische specificaties bodem bak Figuur 19: Technische specificaties zijplaat bak Figuur 20: Technische specificaties waterbak 65 Figuur 21: 3D-model fietsfontein (vereenvoudigd) 66 Bijlage 5: Kazanspel Materialen en kostenlijst Detaillering Kazanspel Na het bestellen van de materialen is er een 3D model gemaakt van het kazanspel in Solidworks. Door hier technische tekeningen van te maken, kan er tijdens de prototypebouw makkelijk gekeken worden hoe elk onderdeel vervaardigd moet worden. Ook dient dit model ter controle of er nog onderdelen missen of dingen onduidelijk zijn. Hieronder zijn screenshots weergegeven van het kazanspel in solidworks. Figuur 9: Screenshot Solidworks model Kazanspel katrollen en speelbord Figuur 10: Screenshot Solidworks model Katrollen Kazanspel 67 Uiteraard zijn hier ook technische tekeningen van gemaakt. Deze zijn hieronder te vinden in figuur 11 en 12 Figuur 11: Technische specificaties Kazanspel Speelbord Figuur 12: Technische specificaties Kazanspel 68 Bijlage 6 1. Pranayam: Breathing in deeply and breathing out helps oxygenate your blood, and improves circulation. It also calms the mind and gives your rattled nerves some much needed rest. Steps to do this pose: Sit on a yoga mat on the floor. Fold your legs in either padmasana or sit cross legged. Now straighten your back, keep your chin parallel to the floor, place your hands on your knees with your palms facing upwards and close your eyes. Breath in deep and hold your breath for five counts. Exhale slowly. Repeat this process at least ten times. Once you are done, rub your palms together till they are warm, and place them on your eyes. Now slowly open them and smile. 2. Setubandhasana: This pose not only helps keep one’s blood pressure in control it also helps to relax the mind, improves digestion, relieves the symptoms of menopause in women and stretches the neck and spine. Steps to do this pose: Lie flat on your yoga mat, with your feet flat on the floor. Now exhale and push up, and off the floor with your feet. Raise your body up such that your neck and head are flat on the mat and the rest of your body is in the air. You can use your hands to push down for added support. If you are flexible you can even clasp your fingers just below your raised back for that added stretch. The key here is to not overexert or hurt yourself while doing this pose. 3. Balasana: Known quite aptly as the child’s pose this is a great stress buster. It gently stretches the hips, thighs and ankles, calms the mind and helps relieve stress and fatigue. It is also a great remedy for that lower back pain you might have from long hours of sitting. Steps to do the pose: Sit on the floor with your weight on your knees. Now flatten your feet onto the floor and sit on your heels. Spread your thighs apart a little. Exhale and bend forward from your waist. Let your stomach rest on your thighs and extend your back. Now stretch out your arms in front of you to elongate the back. You can also rest your forehead on the floor. This may require flexibility, so don’t push your body beyond its limit. You will get better with time. This is a resting pose so you should ideally breath at a normal pace. You can stay in this pose for as long as three minutes or as little as five counts. 4. Vajrasana: This is a simple pose that is great to relax the mind, improve digestion and massages the kanda.According to Ayurvedic principles, kanda is a spot about 12 inches above the anus that is the point of convergence for over 72,000 nerves. Steps to do this pose: All you need to do is place a yoga mat on the floor. Kneel on the mat, and let the top surface of your feet touch the mat, such that your heels are pointing upwards. Now gently place your buttocks on your heels. It is important to note that your heels are on either side of your anus. Now place both your palms on your knees, facing downwards. Close your eye and breath in deeply at a steady rate. 5. Sarvangasana: This pose is essentially known for its ability to regulate the working of the thyroid glands. These glands are responsible for the proper functioning of the entire body including the digestive, nervous, reproductive system, regulating metabolism and respiratory system. Apart from that, it nourishes the spine with a good supply of blood and oxygen, helping you beat nervous system disorders, and improving your all round health. Read more about how sarvangasana works Steps to do this pose: Lie on a yoga mat with your legs extending outwards. Now slowly raise your legs either by first folding them at the knees or by lifting them straight. Place your palms along your back and hips to support it, and raise your body while pointing your toes to the ceiling. All your weight should be on 69 your shoulders. Make sure you breathe slowly and lock your chin into your chest. Your elbows should be touching the floor and your back should be supported. Hold this pose for as long as you are comfortable. To return to the lying position, slowly lower your body. Do not fall back to the lying position. 6. Halasana: This pose is great for those who sit for long hours and tend to have bad posture. It stimulates the thyroid glands, parathyroid glands, lungs and abdominal organs, therefore helping the blood rush to your head and face, improves digestion and keeps the hormonal levels in check. Read more about how halasana can beat bad posture and backache. Step to do this pose: Lie flat on the floor with your feet flat stretched out. Place your arms by your side and bend your knees so that your feet are flat on the floor. Now, slowly raise your legs from the hips. Place your hands on your hips as you raise them and use your hands as support. Now slowly bend your legs at the hips and try to touch the floor behind your head with your toes and straighten your hands so they are flat on the floor. Breath out while going up. To return to the lying position gently roll your back onto the floor, breath in while you come down. Do not drop down suddenly. 7. Dhanurasana: This pose is great to strengthen your back and spine, stimulate the reproductive organs, beats stress and fatigue, relieves menstrual pain and constipation. Steps to do this pose: Lie on your stomach with your feet hip-width apart and your arms by the side of your body. Fold your knees and hold your ankles. Breathing in, lift your chest off the ground and pull your legs up and back. Look straight ahead with a smile on your face. Keep the pose stable while paying attention to your breath. Continue to take long deep breaths as you relax in this pose. But don’t get carried away! Do not overdo the stretch. After 15 -20 seconds, as you exhale, gently bring your legs and chest to the ground. Release the ankles and relax. 8. Chakrasana: This pose is great to stretch the spine and relax the muscles of the back. Moreover it helps relax the mind and make it stress free Steps to do this pose: To do this pose start by lying on your back with your arms horizontally stretched out in line you’re your shoulders. Bend your knees and bring your feet close to your hips. The soles of your feet should be fully on the ground. Swing your knees to the left until the left knee touches the ground (the right knee and thigh should rest on the left knee and thigh). Simultaneously, turn your head to the right and look at your right palm. Make sure your shoulder blades touch the ground. While the body is twisted, there is a tendency for one of your shoulder blades to lift off the ground. You must work against this tendency for the stretch to be effective. Feel the stretch in the thighs, groin, arms, neck, stomach and back as you hold the pose. With each exhalation, relax deeper into the pose. After a few minutes, you may slowly turn your head back to the centre, and straighten the torso and legs. Mirror the pose on the other side. 9. Paschimotasana: This is a forward bending pose that helps the blood to flow to the face. Apart from that, it helps the stomach function better, strengthens the thigh muscles and relaxes the back and arms. Steps to do this pose: Sit with your legs stretched out on the floor. Next hold the big toe of your feet with your index finger and thumb. Now, exhale and slowly bend forward and try to touch your forehead to your knees. The key is that your elbows should touch the floor. Do not breath in. Stay in this position for five counts and inhale as you rise back to the sitting position. 10. Ardha Matsyendrasana: This asana is specifically designed to increase the capacity of your lungs so it can inhale and hold more oxygen. It also loosens up the spine and relieves backaches and discomfort in the back. 70 Steps to do this pose: Sit up with your legs stretched out straight in front of you, keeping your feet together and your spine erect. Bend your left leg and place the heal of your left foot beside your right hip (optionally, you can keep your left leg straight). Now, Take the right leg over your left knee and place your left hand on your right knee and your right hand behind you. Twist at the waist, shoulders and neck in this sequence to the right and look over the right shoulder. Hold and continue with gentle long breaths in and out. To come back to the starting position, continue breathing out, release the right hand first (the hand behind you), release the waist, then chest,lastly the neck and sit up relaxed yet straight. Repeat to the other side. Breathing out, come back to the front and relax 71
