Waterhouderij Schouwen-Duiveland binnen Climate Proof Areas

Waterhouderij Walcheren en Schouwen-Duiveland
Inleiding: De Waterhouderij
Sommige gebieden hebben in droge zomers al schade door zoetwatertekorten. De
verwachting is dat buien extremer zullen worden gecombineerd met grotere perioden van
droogte. Hierdoor zal de droogteschade (en/of zoutschade) toenemen. Een van de
mogelijkheden om de zelfvoorzienendheid van het achterland te verhogen is de
Waterhouderij, een concept gelanceerd door InnovatieNetwerk en Transforum. WINN werkt
samen met Innovatienetwerk aan de Waterhouderij Zuidwestelijke Delta, met als pilotgebied
Walcheren.
Het concept van de Waterhouderij is erop gericht dat het inrichten en beheren van
wateropslaggebieden potentie heeft uit te groeien tot een economisch aantrekkelijke activiteit
voor agrariërs en andere gebiedspartijen. Als onderneming kan de Waterhouderij uitgroeien
tot een echte Nederlandse (gebieds-)coöperatie in een nieuw jasje, waarin grondbezitters
samenwerken met overheden en bewoners om het water in de betrokken regio tot de laatste
druppel te benutten. Zij ontvangt, bewaart, bergt, gebruikt, bewerkt en lévert water. Zij kan
ook het landelijke met het stedelijke gebied verbinden, door water te leveren voor bedrijfs- en
woonfuncties. In een ambitieus vergezicht kan de Waterhouderij er als volgt uit zien: in een
pilotgebied van 500 hectare hebben agrariërs, andere ondernemers, grondeigenaren,
gemeente, waterschap en gebiedsbewoners een gebiedscoöperatie opgericht, de zogeheten
Waterhouderij. Deze bergt het water voor het gebied na perioden van neerslag en houdt het
neerslagoverschot vast om in het droge groeiseizoen (eventueel nieuwe) commerciële
gewassen optimaal van water te voorzien.
Voor De Waterhouderij Zuidwestelijke Delta zijn op advies van ZLTO twee locaties
geselecteerd: Walcheren en Schouwen-Duiveland. Binnen WINN wordt de pilot Waterhouderij
Walcheren samen met agrariërs, ZLTO, Waterschap Scheldestromen i.o. en de Provincie
Zeeland (en Innovatienetwerk van LNV en WINN van Rijkswaterstaat als organiserende
partijen) uitgewerkt. Hierbij wordt naast het draagvlakproces aandacht besteedt aan de
hydrologische en bedrijfseconomische haalbaarheid van oplossingen voor het vasthouden,
bewaren en distribueren van het gebiedseigen zoete water (neerslagoverschot en zoete kwel
uit de duinen en kreekruggen). De optimale grootte van een Waterhouderij wordt ook tijdens
deze studie bekeken. De mogelijkheden voor een pilot Schouwen-Duiveland worden binnen
Climate Proof Areas verder onderzocht.
Aanpak
In deze fase van het project is het uiteindelijke doel het samen met de betrokken partijen
voorbereiden van de uitvoering van een pilot voor de Waterhouderij in de Zuidwestelijke
Delta. Om een Waterhouderij gedragen – en gefinancierd - door de locale partijen op te
zetten zijn verschillende stappen nodig. In dit project zullen de hydrologische haalbaarheid en
de bedrijfseconomische haalbaarheid onderzocht worden. Daarnaast zal zorg gedragen
worden voor het draagvlak van de Waterhouderij door de stakeholders.
Doel van het project: haalbaarheid vaststellen van en voorwaarden scheppen voor de
vorming van een Waterhouderij:
 (hydrologische en economische) haalbaarheid vaststellen van toepassing van het
Waterhouderij concept in een bepaald gebied;
 de voorwaarden voor Waterhouderij in een bepaald gebied helder krijgen in de vorm van
een programma van Eisen en
 de bereidheid van partijen in een bepaald gebied om mee te doen verwerven in de vorm
van een intentieverklaring van hen om een business case te maken op basis van het
programma van eisen.
De activiteiten zijn onderverdeeld in 4 onderwerpen:
1. Locatiekeuze voor De Waterhouderij in een zilte omgeving.
2. Hydrologische haalbaarheid van het concept.
3. Bedrijfseconomische haalbaarheid van het concept.
4. Het proces om te komen tot draagvlak.
1
Betrokken partijen
Voor de Waterhouderij Walcheren is een actorenanalyse uitgevoerd. Organiserende partijen
Waterhouderij Zuidwestelijke Delta zijn InnovatieNetwerk en WINN (Waterdienst en Deltares).
Andere partijen die direct bij De Waterhouderij betrokken zijn: Waterschap Scheldestromen
i.o., Provincie Zeeland, ZLTO en de ondernemers uit het pilotgebied.
Lopende en toekomstige studies en projecten
Onderstaande studies of projecten hebben een link met de Waterhouderij.

Waterhouderij Walcheren
De Waterhouderij Schouwen-Duiveland en de Waterhouderij Walcheren kunnen
gedeeltelijk gebruik maken van dezelfde kennis van zoetwatervoorzieningsstudies en
lopende projecten. De contactpersonen van landelijke en regionale partijen zijn voor
beide pilots hetzelfde (behalve personen met specifieke kennis van een van de gebieden
of locale partijen), waardoor overlegmomenten mogelijk gecombineerd kunnen worden.
Voor de Waterhouderij Walcheren ligt de nadruk op het starten van een pilot. Voor de
studie Schouwen-Duiveland ligt nadruk op zoetwatervoorziening Schouwen-Duiveland en
op kennis die nodig is voor de haalbaarheid van een Waterhouderij.

Waterhouderij Nederland
Onder leiding van Innovatienetwerk zijn er initiatieven van De Waterhouderij op de droge
zandgronden in Noord-Brabant en Drenthe. Daarnaast hebben Aequator/DHV en
Nyenrode een SBIR subsidie toegekend gekregen om de organisatorische en financiële
kanten van de Waterhouderij uit te zoeken. Deze kennis kan direct gebruikt worden voor
de Waterhouderij Schouwen-Duiveland.

Freshmaker (KWR)
KWR ontwikkelt een techniek voor horizontaal water winnen/infiltreren in zoute gebieden
met als doel de zoetwatervoorraad geleidelijk uit te breiden. Er wordt gestart met een
haalbaarheidsonderzoek op perceelsniveau. ZLTO (Carla Michielsen) en de Provincie
Zeeland (Andre vd Pols) zijn bij De Freshmaker betrokken.

Kennis voor Klimaat Thema 2: Klimaatrobuuste Zoetwatervoorziening (onderzoeken
starten 1 september).
- AIO onderzoek interactie grondwater-oppervlaktewater in zoute gebieden (Deltares)
- AIO onderzoek zoetwaterlenzen (op perceelsniveau en kreekruggen) (Deltares)
- AIO onderzoek zoetwatervoorziening in kreekruggen (KWR)
Voor bovenstaande onderzoeken zijn nog geen pilot- of onderzoeksgebieden gekozen en
zou Schouwen-Duiveland interessant kunnen zijn. Zie bijlage 2 voor meer details.

Zoetwatervoorziening Zeeland (waterschap Scheldestromen i.o. / Deltares)
Gekoppelde grondwater-oppervlaktewater modellering (kwantiteit en zout) voor
verschillende deelgebieden in Zeeland. Nu wordt Tholen gemodelleerd. Eind dit jaar /
begin volgend jaar is Schouwen-Duiveland aan de beurt.

Zoetzout grondwater model Zeeland (Deltares, in opdracht van Provincie Zeeland)
Hiermee kunnen zoetwatervoorraden in het grondwater en kwel en infiltratiegebieden
bepaald worden. Daarnaast loopt een regenwaterlenzen studie op perceelsniveau.

Peilgestuurde drainage (o.a. WUR, proefboerderij Noord-Beveland)

Wateroptimalisatie Fruitteelt (ZLTO)

Dow Chemical, pilots over hergebruik, zuivering en waterlevering aan de landbouw

Kennis voor Klimaat: hergebruik effluent RWZI Bath

Dhr. De Jager op Zuid-Beveland
2