Presentation

Welke uitdagingen moet de nieuwe
generatie oceanografen overwinnen?
Nancy Fockedey
Universiteit Gent – Sectie Mariene Biologie
Oceanografie
Mariene wetenschappen
(onderzoek en technologie):
fundamenteel onderzoek
+ toegepast onderzoek
exacte wetenschappen:
biologie, geologie, chemie en fysica
+ socio-economisch, technologisch,
maritiem en juridisch onderzoek
open oceanen
+ kust, zeeën en estuaria
1. Marien onderzoek en technologie in België: wie?
2. Jonge generatie mariene wetenschappers:
opleidingen en carrière-mogelijkheden
3. Enkele tendensen en uitdagingen in de mariene
wetenschappen
1. Marien onderzoek en technologie in België: wie?
Bron:
Integrated Marine Information System 2 (IMIS2)
Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) – www.vliz.be
Knowledge creators



Onderzoeksinstellingen
Universiteiten
Sommige privé bedrijven
Knowledge users



Overheden
Opleidingen
Privé bedrijven
• Knowledge creators
# groepen


Onderzoeksinstellingen
Federale instituten
Vlaamse instituten
Universiteiten
Vlaamse universiteiten
Franstalige universiteiten
12
11
50
KULeuven
7
LUC
1
UA
9
UGent
21
VUB
12
• Knowledge creators
# groepen


Onderzoeksinstellingen
Federale instituten
Vlaamse instituten
12
11
Universiteiten
Vlaamse universiteiten
Franstalige universiteiten
50
27
Gembloux
2
Namur
1
UCL
3
Liège
16
ULB
5
• Knowledge creators
# groepen



Onderzoeksinstellingen
Federale instituten
Vlaamse instituten
12
11
Universiteiten
Vlaamse universiteiten
Franstalige universiteiten
50
27
Privé bedrijven
?
• Knowledge creators
België: 65 km kust




100 onderzoeksgroepen
>> 650 personen (excl.Franstalige universiteiten, privé bedrijven)
Hoge en diverse expertise
Internationaal gerenommeerd
VERSNIPPERD LANDSCHAP



Gebruiken zelfde onderzoeksplatformen en infrastructuur
(onderzoekschepen, staalname-apparatuur, bibliotheek, …)
Coördinatie onderzoek
Integratie over disciplines
• Knowledge users
# groepen




Overheid
Federale administraties
Vlaamse administraties
4
16
Privé bedrijven
Educatie
Anderen (ngo’s, musea, …)
> 50
> 17
25
Totaal
> 112
• Disciplines
A
B
C
F
I
M
Aardwetenschappen
Biologische wetenschappen
Chemische oceanografie
Fysische oceanografie
Ingenieurs en toegepaste wet.
Maritieme wetenschappen
I
5%
M
8%
A
14%
F
11%
C
13%
B
49%
• Locaties
Belgisch continentaal plat
Noordzee
Schelde estuarium
Kustgebonden onderzoek
Proces-beschrijvend onderzoek
+
Toegepast onderzoek
Tropen
Antarctica en polaire gebieden
Diepzee
Open oceaan
Pioniersfase
+
Structuur-beschrijvend onderzoek
2. Jonge generatie mariene wetenschappers:
Opleidingen en carrièremogelijkheden
• Sensibilisatie van de jongeren
Zichtbaarheid van (correcte) onderzoeksresultaten in media
Visualisatie van onderwaterwereld treft het grote publiek
Grote publiek is begaan met de zee
Grote publiek is steeds meer bewust van de nood aan milieuzorg
Aantrekken van jonge mensen tot het marien onderzoek en technologie

Milieu-educatie

Directe kennismaking met marien onderzoek en onderzoeksschepen
• Universitaire en postgraduaat opleidingen
- Universitaire (2de cyclus) opleidingen
- Thesis : specialisatie in mariene wetenschappen en technologie
Biologie
Geologie
Geografie
Chemie
Fysica
Burgerlijk ingenieur
Landbouwkundig ingenieur
Militaire en zeevaartwetenschappen
=> Start doctoraat
Biotechnologie
Archeologie
Rechten
Economie
Sociale wetenschappen
Farmacie, Biomedische
wetenschappen, Geneeskunde en
Diergeneeskunde (Toxicologie en
epidemiologie)
- Gespecialiseerde multi-disciplinaire 3de cyclus opleidingen in
mariene wetenschappen en technologie:
Master en Océanologie (Liège)
Marine and Lacustrine Sciences - MareLac (UGent)
Ecological Marine Management – ECOMAMA (VUB - UA)
Master in Aquaculture (UGent)
Master en Aquaculture (Liège - Namur)
Master in Environmental Sanitation (UGent)
Master in Maritieme Wetenschappen (UGent - UA)
Permanente vorming Havenbeheer (UGent)
In buurlanden: Van Hall Institute (Leeuwarden), …
=> Start Doctoraat
• Post-doctoraat
Internationale ervaring (= Mobiliteit)
Meest excellente onderzoekers
Fondsen via bilaterale, EU of multilaterale netwerken
Hooggespecialiseerd
Terugkeer moet gestimuleerd worden (anders Braindrain)
Aantrekken in universiteiten en onderzoeksinstellingen!
Tewerkstelling in marien onderzoek en technologie
Knowledge creators: universiteit en onderzoeksinstelling (federaal,
regionaal), sommige privé bedrijven
Knowledge users:
administratie (federaal, regionaal, provinciaal,
lokaal), privé bedrijven, ngo’s, musea,
onderwijs, …
Aaneenrijging van tijdelijke projecten
werkonzekerheid, energie-opslorpend, demontiverend
Tewerkstelling in andere sector = Brainwaste
Hoe groot in het mariene onderzoek?
• Verdere carrière van mariene wetenschapper
Stimulatie:
Internationale mobiliteit
Samenwerking over disciplines
Levenslang leren
IODE Project Office (IOC - UNESCO)

Installatie te Oostende
Inhuldiging 25/08/2005
Informatiebeheer en uitwisseling van wereldwijde
oceanografische gegevens
Denktank, samenkomen van ‘expert groups’
Training center: internationale workshops en seminaries

Meerwaarde voor de Belgische mariene wetenschappers!




• Duurzaamheid van het onderzoek?
Type van onderzoek uitgebouwd:

Persoonlijke interesse van onderzoekers

Beleid van de onderzoeksinstelling
Financiering:

Opdracht vanuit beleid om een bepaald probleem te onderzoeken

Nationale verantwoordelijkheid binnen conventie of kaderrichtlijn

Onderzoeksprojecten: nationale, Europese en internationale
financiering (per 4 - 6 jaar)
Continuïteit van marien onderzoek en behoud van expertise!
Nood aan:

Lange-termijn visie in mariene wetenschappen!

Onderbouwd en gedragen door wetenschappers

Zonder competitie tussen
3. Enkele tendensen en uitdagingen

Fundamenteel + toegepast onderzoek

Geïntegreerd, multi-disiciplinair, over sectoren heen

Multi-functionaliteit van de mariene wetenschapper

Intensievere monitoring nodig

België in een internationale context

Technologie in de mariene wetenschappen

Onderzoeksschepen in de toekomst
• Fundamenteel onderzoek nodig!
Toegepast onderzoek, technologische toepassingen en beleidsmatig
onderzoek:
socio-economische gebruikers
publiek (gezondheid en veiligheid)
milieuzorg
…
Fundamenteel onderzoek
structuur en processen in mariene milieu
niet direct toepasbaar
= BASIS
Aasgarnaal Neomysis integer
 Dieet
 Groei
 Embryonale ontwikkeling
 …
14
12
15°C - 5psu
SL (mm)
10
8
growth factor (%)
25°C - 5psu
8°C - 5psu
6
20°C - 5psu
intermoult period (days)
4
2
0
0
20
40
60
80
days
100
120
140
ENDIS-RISKS
Hormoonverstoring in het Schelde estuarium:
verspreiding, blootstelling en effecten
PODO II – Federaal Wetenschapsbeleid
RV Belgica. MUMM
Sediment
Water
Suspended solids
gobies
mysids
Biota
• Geïntegreerde oplossingen
• Interdisciplinair onderzoek
Let wel!
Samenwerking en netwerking moet tot een meerwaarde leiden:
1+1=3
veel communicatie en discussie nodig tussen partners en met
eindgebruikers tijdens de duur van het project!
Openheid, luisterbereidheid
Basiskennis van meerdere disciplines: voordeel multi-disciplinaire
opleidingen
Gezamelijke staalnames en experimenten
• Multi-functionaliteit van de mariene wetenschapper
Hoogwaardig onderzoek (fundamenteel en toegepast)
Deelname in interdisciplinaire samenwerking en netwerken
Communicatie onderzoeksresultaten - wetenschappelijke (A1) publicaties
Op de hoogte zijn van onderzoeksresultaten van anderen
Openheid van wetenschappers en hun onderzoeksresultaten =
maatschappelijke verplichting
Maatschappelijke integratie van onderzoeksresultaten
(publiek, eindgebruikers en beleid)
Data manager en archiveren
Fondsen werven: project voorstellen
Project manager
Administratie
Educatie (universiteit)
Verhogen efficiëntie van individuele wetenschapper en onderzoeksgroepen
door ondersteunende platformen voor:
Logistieke steun (onderzoekschepen, apparatuur, bibliotheek, goed
uitgeruste experimentele laboratoria aan zee, …)
Coördinatie en integratie van onderzoek
Communicatie en toegankelijkheid van de informatie
Data-managing
• Intensievere monitoring
Grote uitdaging voor monitoring:

Zodoende kwaliteitsvolle data leveren

Praktisch waardevol zijn voor de gebruikers en tot
beleidsmaatregelen kunnen leiden
Monitoring intensifiëren en automatiseren
Hiaten opvullen
Naast fysische parameters ook chemische en biologische
parameters
• België in een internationale context
Belgische vertegenwoordiging binnen intergouvernementele
conventies en kaderrichtlijnen
=> nood aan grondig wetenschappelijk onderzoek en monitoring om
deze input te leveren

Vb. OSPAR conventie

Vb. Kaderrichtlijn Water (decreet Integraal Waterbeheer)

Vb. Europese Mariene Strategie zit eraan te komen
• Technologie in de mariene wetenschappen
Grensverleggend onderzoek in de toekomst
met behulp van nieuwe technologie
Voorbeeld:
Bodemkartering
van Veen staalname versus Side-Scan Sonar
Foto: Van Lancker
Foto: Van Lancker
Side scan sonar
Bron: Universiteit Gent, Project Habitat
Fine sands
Fine sands with
Medium sands
-2
higher silt-clay %
Medium dunes
Medium sands
Coarser grained
wave ripples
(higher degree of compaction)
-3
TRAPEGEER
POTJE SWALE
BROERSBANK
-4
(northern branch)
-5
Depth (m MLLWS)
450
500 m
Preferred habitat for the
tubeworm L. conchilega
400
350
300
250
200
150
100
50
0
Toekomst:
Innovatieve technologie
Multi-platform metingen
WRC
NOPP
VLIZ
UCSB
EcoMare
NOPP
VLIZ
WHOI
NOAA
NOAA
NOAA
R/P FLIP
http://aquarium.ucsd.edu/learning/learning_res/voyager/flip/flip2.html
BMM
NOAA
AeroVironment
AeroVironment
• Onderzoeksschip = centrale onderzoeksplatform
Ook in ‘hoogtechnologische’ toekomst met meer autonome platformen!

Directe observatie en data collectie

Transect metingen

Bedienen van de andere staalname-platformen

Calibratie-metingen voor autonoom gegeneerde data
• Oceanische vloot nodig
Meerdere schepen van divers kaliber
specifiek voor:
- Noordzee en estuaria
BMM
VLIZ
- Rigid Inflatable Boat (RIB)/ kleine sloep
opereerbaar vanaf onderzoekship of wal
BMM
VLIZ
VLIZ
- Kust en ondiepe zandbanksystemen
schip met kleine diepgang, maar goede uitrusting en
goede ‘sea keeping’
?
- Open oceanen en diepzee
door samenwerking (door wetenschapsbeleid)
in lokaal of binnen Europees verband
‘ship sharing’
AWI
Belgische mariene onderzoekers
In Europese context en netwerken
Beschikbaarheid van onderzoeksschepen
Groot voordeel voor de participatie in Europese samenwerkingsprojecten
• Onderzoeksschip van de toekomst
Sneller
Gebruik van nieuwe materialen bij bouw (vb. high performance fibers)
Betere ‘sea keeping’ (bestand tegen ruwer weer)
Steeds uitgerust met meest up-to-date apparatuur
- Navigatie apparatuur
- Meetapparatuur
- Staalname-apparatuur
= Spitstechnologie
= Duur in ontwikkeling/aankoop en onderhoud
Moeilijk te verantwoorden voor een individuele onderzoeksgroep
Efficiënt gebruik door goede coördinatie en samenwerking tussen
onderzoeksgroepen
Besluit
Belgische mariene wetenschappers (junior and senior) moeten
blijven streven naar grensverleggend onderzoek
Mogelijkheden moeten gecreëerd worden voor:
‘Human capacity building’
Duurzaam onderzoek – behoud van grote en diverse
expertise
Fundamenteel onderzoek naast toegepast onderzoek
‘Best available technology’
‘Best professional judgement’
Met dank aan:
Jan Mees & Jan Seys
Vlaams instituut voor de Zee (VLIZ)
Magda Vincx & Ann Vanreusel
Universiteit Gent – Sectie Mariene Biologie
Patrick Roose
BMM – Oostende
Rudy Herman
Administratie Wetenschap en Innovatie; Afdeling
technologie en innovatie
Referenties:
IMIS2 - VLIZ
European Science Foundation / Marine Board (2003). Navigating the future II.
Summary of integrating Marine Scince in Europe.
Field et al. (2002). Ocean 2020.
OSPAR (2000). Quality status report.
GESAMP (2001). A sea of troubles. Report 70.