PowerPoint Presentation - Trimbos

De invloed van het DRD4 VNTR polymorfisme
op adaptatie aan alcoholconsumptie van een ander
Een onderzoek naar een gen-omgevinginteractie
Helle Larsen, Carmen van der Zwaluw, Geertjan Overbeek, Isabela
Granic, Barbara Franke, & Rutger Engels
Behavioural Science Institute, Radboud Universiteit Nijmegen
Ontwikkelingspsychologie, Universiteit Utrecht
Antropogenetica, UMC St Radboud
FADO, 2010
Achtergrond: Hoofdvraag
Drinkcontexten……(bar, discotheken, feesten)
Welke factoren hebben invloed op het drinken?
Waarom drinken sommige mensen meer dan
anderen?
Achtergrond:

Alcohol signalen (cues)





Drankmarketing
Reclame
Drank op een bar
Iemand zien drinken
Sociaal (normen)


Andere mensen die alcohol drinken
Andermans drinkgedrag wordt gebruikt als een
norm voor individuele drankkeuze, snelheid en
hoeveelheid
Achtergrond: sociaal (invloed)component

Imitatie is belangrijk voor de ontwikkeling van
het drinken (Bandura, 1977; Quigley & Collins, 1999)


Social learning theory / Modeling theory (Bandura, 1969)
Experimentele studies tonen imitatie van
alcoholconsumptie aan


Proefpersonen passen hun eigen drinkgedrag aan
Zware drinkcondities – meer drinken
(Caudill & Marlatt,1975, Quigley & Collins, 1999, Larsen et al., 2009)
Achtergrond: genetisch component


Individuele verschillen in gevoeligheid voor
(sociale) alcohol cues
Zijn individuele verschillen in reacties op
alcohol cues gerelateerd aan genetische
make-up?
Achtergrond: genetisch component



Drinken
dopaminesysteem activatie
Belonende gevoel
Sensitisatie: gevoeligheid voor alcoholcues


Activatie dopaminesysteem door eerder ervaring
Binnen dit systeem speelt de dopamine D4
receptor een belangrijke rol in de hunkering
naar alcohol
Achtergrond: genetisch component
Dopamine D4 receptor:

Allelen van een repeat-polymorfisme van het
gen dat codeert voor de dopamine D4
receptor


Het lange allel (≥7-repeats) vermindert reactie op
dopamine in de cel (minder functioneel)
Vergeleken met het korte allel (<7 repeats)
(Asghari, Sanyal, Buchwaldt, Paterson, Jovanovic, & Van Tol, 1995)
Achtergrond
Dus, de doel is te onderzoeken of:

Drinkgedrag in sociale situaties afhankelijk is
van de lange allelen (van het DRD4 gen)

Hangt de lange allelen samen met gevoeligheid
voor andermans drinkgedrag
Hypothese

Proefpersonen met het risicogen drinken
meer als ze met een zware drinker zijn
vergeleken met proefpersonen zonder
risicogen

Genomgeving interactie (D4*drinkconditie acteur)
Context van het onderzoek

“Wijnproef paradigma”- geen ecologische
valide procedure



Niet in context
Geen ad libitum drinken
Geen vrije keuze tussen alcohol en non-alcohol
Seminatuurlijke drinkcontext
Experimenteel Design


Geen problemen met selectie en causaliteit
Instructies alcohol consumptie acteur


Geen alcohol, licht drinkend, zwaar drinkend
Taak – pauze (30min) – taak
Methode: Procedure
Zelfrapportage
van craving van
proefpersoon
25 min.
Evaluatie van
reclames met
leeftijdsgenoot
(onze acteur)
10 min.
Pauze waar
drankjes
aangeboden zijn.
Drinkgedrag van
proefpersoon en
acteur opgenomen
30 min.
Evaluatie van
alcohol campagne
met leeftijdgenoot
(onze acteur) +
manipulatie check
15 min.
Design

Design: 2 (mannen / vrouwen) * 3 (controle /
licht drinkend acteur/ zware drinkend acteur)
tussenproefpersonen design
Maten




113 jong volwassenen,
Gemiddeld 21 jaar (SD = 2.39)
60 vrouwen and 53 mannen
Bar lab observaties:




hoeveelheid alcoholische drankjes geconsumeerd
3 onafhankelijk codeurs (hoog reliabiliteit: r = .90 – 1.00)
DNA data. Dopamine receptor gen (DRD4)
2 allelen: drager (≥ 7-r; n = 31) vs. geen drager (< 7r; n = 82)
Resultaten




ANOVA
Hoofdeffect van conditie (acteur drinkgedrag)
Geen effect van geslacht
Geen effect van D4 genotype
MAAR,…….
Resultaten
Sig.
ns
ns
(Larsen, Van der Zwaluw, Granic, Overbeek, Franke & Engels, 2010, Psychological Science)
Discussie

Adaptatie aan andermans drinkgedrag



Drankkeuze en hoeveelheid
Geen sekse verschil in imitatie
G*O interplay

Dragers dronken meer als ze met een zwaar
drinkend acteur waren dan niet dragers
Discussie


Het hebben van risicogen: verhoging zwaar
drinken in gezelschap met zwaar drinkenden
leeftijdgenoten
Sociale situatie (drinken in kroeg) kan
predisposities activeren

Invloed van sociale contexten niet alleen op
gedragniveau maar ook genexpressie (Suomi, 2004)
Discussie

Nieuw aanpak – innovatief studie


REPLICATIE NODIG!
Theorieën over alcoholgebruik verbeteren



Overkoepelende modellen
Combinatie genetische en sociale mechanismen
Meer gefocuste, effectieve en kostefficiënte
preventie en interventie programma's
Onderliggende mechanismen?

Cue-reactiviteit?



Het drinken is een signaal gelinked aan hunkering
(hersenen beloning systeem, “wanting” the drug)
(Berridge, Hutchison)
Iemand zien drinken lijdt tot automatisch response
op neuraal niveau?
Social

E.g., norms, impression management, sympathie
Onderliggende mechanismen?


Het lange allel verminderde werking van de
dopamine D4 receptor
Basisfunctie dopamine D4 receptor: afremmen eiwit
adenylyl cyclase



cAMP (cyclic adenosine monofosfaat) neemt af in de cel
Verminderde werking van dopamine
meer cAMP in cel
verhoogde gevoeligheid voor beloningen
Lange allel gevoeliger voor belonende effect van
alcohol

Geactiveerd in omgeving met zwaardrinkende mensen
Conclusie


Aanpassen van drinkgedrag aan de
drankkeuze en drinksnelheid van andere
mogelijk afhankelijk van hen genetische
gevoeligheid voor drankcues
Toekomstige onderzoek moet deze
resultaten repliceren
Dank je!
([email protected])
Gemiddelden (SD)
Frequentieverdeling DRD4 genotype